WEBVTT

00:00:09.305 --> 00:00:15.209
Для прыкладна 365 мільёнаў людзей 
англійская мова з'яўляецца роднай.

00:00:16.609 --> 00:00:20.710
Больш за два мільярды іншых 
вывучаюць ці размаўляюць па-англійску

00:00:20.711 --> 00:00:23.059
як на замежнай мове.

00:00:24.376 --> 00:00:26.082
Калі размаўляеш па-англійску,

00:00:26.083 --> 00:00:31.535
цябе зразумеюць 
амаль 2,5 мільярды чалавек.

00:00:32.485 --> 00:00:36.838
Дык навошта тады 
трэба вывучаць іншыя замежныя мовы?

00:00:36.839 --> 00:00:41.143
Толькі хіба час губляць?

00:00:41.144 --> 00:00:45.382
Нэльсана Мандэлу
вельмі жорстка крытыкавалі

00:00:45.383 --> 00:00:49.112
чорныя паўднёваафрыканцы за тое,
што ён размаўляў на афрыкаанс.

00:00:50.022 --> 00:00:51.488
На што ён адказаў:

00:00:51.489 --> 00:00:55.225
«Калі гутарыш з некім
на зразумелай яму мове,

00:00:56.055 --> 00:00:57.613
гэта дойдзе яму да галавы.

00:00:59.023 --> 00:01:02.040
А калі будзеш размаўляць
на яго роднай мове,

00:01:02.720 --> 00:01:04.312
гэта дойдзе чалавеку да сэрца.»

00:01:05.391 --> 00:01:06.661
Таму вось што:

00:01:06.662 --> 00:01:09.330
калі хочаце перацягнуць
каго-небудзь на свой бок,

00:01:09.331 --> 00:01:11.705
трэба звяртацца да іх сэрцаў.

00:01:13.185 --> 00:01:14.973
Гэта добра ведаюць Рымскія Папы.

00:01:14.974 --> 00:01:18.884
Ян Павел II добра валодаў
амаль дзесяццю мовамі

00:01:18.885 --> 00:01:22.343
і ведаў яшчэ амаль тузін
на пачатковым узроўні.

00:01:22.953 --> 00:01:26.591
Куды б ён ні прыязджаў,
ён звяртаўся да людзей

00:01:26.592 --> 00:01:30.847
і казаў ім хаця б колькі сказаў
на іх роднай мове.

00:01:30.848 --> 00:01:35.845
І гэта было вельмі важна 
для яго папулярнасці.

00:01:37.395 --> 00:01:39.804
Тыя, у каго ёсць цешча з іншай краіны,

00:01:39.805 --> 00:01:43.265
або будучая цешча-замежніца,
таксама ведаюць пра гэта.

00:01:44.005 --> 00:01:46.406
З дзяўчынай можна
размаўляць па-англійску,

00:01:46.407 --> 00:01:50.552
але калі хочаце мець
добрыя стасункі з яе маці,

00:01:51.222 --> 00:01:55.181
то маладыям людзям даводзіцца вывучаць 
самыя неверагодныя мовы,

00:01:55.185 --> 00:01:56.872
напрыклад, галандскую.

00:01:56.876 --> 00:01:58.668
(Смех)

00:01:58.676 --> 00:02:01.104
Але звычайна атрымліваецца.

00:02:01.974 --> 00:02:03.300
Чаму?

00:02:04.030 --> 00:02:09.044
Таму што наша родная мова
часта пераплецена

00:02:09.045 --> 00:02:13.050
з нашай існасцю, нашым самавызначэннем.

00:02:13.051 --> 00:02:17.694
Уся наша гісторыя да глыбіняў прасякнута,

00:02:17.695 --> 00:02:20.727
насычана роднай мовай.

00:02:21.451 --> 00:02:27.648
Столькі ўспамінаў і пачуццяў,
якія звязаны са словамі, выразамі,

00:02:28.764 --> 00:02:31.642
нават з граматыкай,
з якой мы выраслі.

00:02:32.646 --> 00:02:37.141
Калі вывучаеш мову другога чалавека,

00:02:37.142 --> 00:02:40.350
ты паказваеш, 
што ты сумленна цікавішся

00:02:40.351 --> 00:02:44.168
яго жыццём, яго асобай.

00:02:44.959 --> 00:02:47.585
Хіба ж цешчы гэта не будзе прыемна?

00:02:48.711 --> 00:02:52.581
Калі чуеш сваю мову,
адчуваеш далучэнне.

00:02:53.834 --> 00:02:55.617
Калі вандруеш

00:02:55.618 --> 00:02:59.592
і ўвесь час размаўляеш на замежнай мове
колькі дзён ці тыдняў,

00:03:00.642 --> 00:03:03.011
у той момант, калі сядаеш у самалёт,

00:03:03.012 --> 00:03:06.279
дзе цябе вітае сцюард
на тваёй мове,

00:03:06.280 --> 00:03:08.408
ты адразу ведаеш, што ляціш дадому.

00:03:10.478 --> 00:03:14.450
Калі б матчына мова мела водар,

00:03:14.451 --> 00:03:18.680
мне здаецца, што яна пахла б печывам,

00:03:18.681 --> 00:03:21.103
ці курыным бульёнам, ад якога лагодна,

00:03:21.773 --> 00:03:23.828
або бабулінай парфумай,

00:03:24.668 --> 00:03:27.941
можа крыху і нафталінам ад молі.

00:03:28.742 --> 00:03:34.000
Можа быць, таму і штучныя мовы

00:03:34.001 --> 00:03:40.301
накшталт эсперанта 
не так распаўсюдзіліся, як хацелася.

00:03:41.212 --> 00:03:44.212
Нягледзячы на тое, 
што яны былі вельмі ладна створаны

00:03:44.213 --> 00:03:46.995
і вывучаць іх было вельмі лёгка,

00:03:48.334 --> 00:03:53.085
ніводная краіна не абрала сабе
штучную мову ў якасці дзяржаўнай.

00:03:53.948 --> 00:03:58.939
Ні нават у якасці замежнай мовы 
да сістэматычнага выкладання

00:03:58.940 --> 00:04:02.564
ў школах па ўсёй краіне
на працягу доўгага часу,

00:04:03.414 --> 00:04:05.161
хаця такія спробы былі.

00:04:05.831 --> 00:04:11.871
Разам з тым, негледзячы на цяжкасці
натуральных моў,

00:04:11.872 --> 00:04:15.434
накшталт бясконцых выключэнняў,

00:04:15.435 --> 00:04:20.154
разыходжанняў паміж
правапісам і вымаўленнем,

00:04:20.156 --> 00:04:24.694
часам абсурднай цяжкасцю граматыкі —

00:04:25.655 --> 00:04:27.304
негледзячы на ўсё гэта

00:04:28.304 --> 00:04:34.192
мы аддаем перавагу мовам,
што арганічна «выраслі» сярод людзей.

00:04:35.812 --> 00:04:39.654
Штучныя мовы даходзяць да галавы.

00:04:40.774 --> 00:04:44.772
Натуральныя мовы пахнуць печывам.

00:04:46.056 --> 00:04:51.981
Для Нэльсана Мандэлы вывучэнне афрыкаансу
было падобна да «ведай варагоў сваіх».

00:04:51.982 --> 00:04:56.910
Ён казаў: «Трэба ведаць іх мову,
іх захапленні,

00:04:56.911 --> 00:05:00.243
і спадзяванні, і страхі,
калі хочаце перамагчы іх».

00:05:01.073 --> 00:05:03.644
Атрымалася. Ён перамог.

00:05:04.724 --> 00:05:08.186
Але не ўвесь жа час
змагацца з ворагамі, так?

00:05:09.254 --> 00:05:12.111
Гэта тычыцца ўсіх стасункаў паміж людзьмі.

00:05:13.445 --> 00:05:17.746
І я ніколі б не сцвярджала,
што ўсе цешчы ворагі

00:05:17.747 --> 00:05:18.983
паводле азначэння.

00:05:19.833 --> 00:05:22.762
Сем ці восемь гадоў таму

00:05:22.763 --> 00:05:25.642
я ехала праз Польшчу з сям'ёй.

00:05:27.172 --> 00:05:31.413
Крамы ўжо зачыняліся,
а нам трэба было купіць чаго паесці.

00:05:32.257 --> 00:05:35.692
Нарэшце мы ўбачылі супермаркет
на другім баку вуліцы.

00:05:36.908 --> 00:05:41.637
Да яго можна было пад'ехаць,
толькі калі развернешся.

00:05:41.638 --> 00:05:43.328
Я так і зрабіла.

00:05:44.368 --> 00:05:46.578
Гэта, магчыма, было небяспечна.

00:05:47.528 --> 00:05:49.696
І напэўна супраць правілаў.

00:05:52.065 --> 00:05:57.638
Ужо стоячы на паркінгу, 
я нават не паспела заглушыць матор,

00:05:58.238 --> 00:06:00.053
як раптам пачула «тук-тук».

00:06:01.250 --> 00:06:06.096
Я апусціла вакно 
і ўбачыла дзве пары вачэй.

00:06:07.624 --> 00:06:11.963
Кожная з іх належала паліцэйскаму.

00:06:13.296 --> 00:06:17.564
Польскую я добра не ведала

00:06:17.565 --> 00:06:19.255
нават у лепшыя часы,

00:06:19.985 --> 00:06:23.526
але магла парай слоў перакінуцца
на лёгкія тэмы.

00:06:24.336 --> 00:06:27.780
Але ў той момант, калі мне было сорамна,

00:06:28.620 --> 00:06:31.755
а на мяне пазіралі вочы 
двух праваахоўнікаў ва ўніформе,

00:06:33.175 --> 00:06:38.315
кожнае разумнае польскае слова, 
якое я калісьці ведала, з мяне вылецела.

00:06:39.719 --> 00:06:43.789
Але доўга я не разважала

00:06:44.549 --> 00:06:47.728
і паспрабавала знайсці 
выйсце з гэтай сітуацыі па-англійску.

00:06:49.078 --> 00:06:53.318
Валоданне англійскай 
давала б мне моўную перавагу,

00:06:54.278 --> 00:06:57.280
але паліцэйскія адчувалі сабе няёмка.

00:06:58.244 --> 00:07:00.934
Таму трэба было прытрымлівацца польскай.

00:07:01.774 --> 00:07:02.798
Як?

00:07:04.479 --> 00:07:08.699
Маленькі куточак польскай мовы,
які меўся ў маім мазгу, быў пусты,

00:07:10.388 --> 00:07:11.965
акрамя адной рэчы.

00:07:13.204 --> 00:07:17.942
Я так гэта часта паўтарала,

00:07:17.943 --> 00:07:20.814
што магла гэта напець нават у сне.

00:07:22.501 --> 00:07:24.960
Гэта быў дзіцячы верш

00:07:27.563 --> 00:07:29.652
пра... хворую жабу.

00:07:30.273 --> 00:07:32.251
(Смех)

00:07:32.951 --> 00:07:34.522
Што было, тое было.

00:07:34.523 --> 00:07:39.523
Я ведаю, што звар'яцела, але змарозіла:

00:07:40.417 --> 00:07:42.532
(па-польску): «Вось захварэла жаба,

00:07:42.532 --> 00:07:46.084
пайшла да доктара
і кажа, што хворая.

00:07:46.085 --> 00:07:50.458
Доктар надзеў акуляры,
таму што быў стары.»

00:07:51.564 --> 00:07:53.882
Я пагледзела на паліцэйскіх.

00:07:53.883 --> 00:07:56.483
Яны на мяне вытарашчылі вочы.

00:07:56.484 --> 00:07:57.813
(Смех)

00:07:58.653 --> 00:08:01.659
Я толькі памятаю, што адзін з іх
пачухаў патыліцу.

00:08:02.669 --> 00:08:05.242
І яны ўсміхнуліся.

00:08:06.112 --> 00:08:07.339
Усміхнуліся.

00:08:07.340 --> 00:08:10.879
І тады я супакоілася,

00:08:10.880 --> 00:08:14.256
дастаткова, каб знайці 
колькі патрэбных слоў,

00:08:14.257 --> 00:08:16.677
што нібы «заскочылі» назад у галаву.

00:08:16.688 --> 00:08:19.687
Я змагла прамармытаць
колькі сказаў кшталту:

00:08:19.688 --> 00:08:23.483
«Прабачце. Трэба ежа.
Ніколі больш.»

00:08:24.763 --> 00:08:26.262
Яны ад мяне адчапілся.

00:08:27.334 --> 00:08:32.458
А калі я пабегла да крамы, яны пажадалі:
«Szczęśliwej podróży!»

00:08:32.480 --> 00:08:34.020
«Шчаслівай дарогі!»

00:08:34.650 --> 00:08:39.006
Я не стаўлю мэтай
падбухторыць вас вучыць мовы,

00:08:39.006 --> 00:08:42.696
каб вандраваць па свеце, парушаць законы
і пазбягаць кары.

00:08:44.586 --> 00:08:49.481
Гэты эпізод паказвае, як некалькі словаў,

00:08:50.261 --> 00:08:53.760
якімі простымі ці дурнымі яны б ні былі,
проста пара словаў,

00:08:53.761 --> 00:08:57.991
могуць дайсці менавіта
да сэрца і растапіць яго.

00:08:58.901 --> 00:09:01.771
Дарэчы, была альтэрнатыва хворай жабе:

00:09:01.772 --> 00:09:04.207
я яшчэ ведала добра

00:09:05.857 --> 00:09:07.232
песню п'яніц.

00:09:07.233 --> 00:09:08.525
(Смех)

00:09:09.185 --> 00:09:11.394
Але наўрад ці яны б усміхнуліся,

00:09:12.124 --> 00:09:14.430
пэўна, я б апынулася
ў пастарунку,

00:09:14.431 --> 00:09:15.891
каб здаць аналіз на алкаголь.

00:09:17.603 --> 00:09:21.133
Не трэба вучыць шмат моваў,

00:09:21.134 --> 00:09:24.153
не трэба вучыць іх дасканала.

00:09:24.154 --> 00:09:26.162
Малыя рэчы робяць шмат.

00:09:27.122 --> 00:09:30.383
Дзесяць словаў да сэрца 
дадуць большы імпульс

00:09:30.384 --> 00:09:32.964
за тысячу словаў, што дойдуць да галавы.

00:09:34.644 --> 00:09:38.741
Вы можаце абіраць:
англійская і сустракацца «на нейтралцы».

00:09:39.851 --> 00:09:44.822
Або стаць тым, хто здолее перайсці
праз нейтральную паласу

00:09:44.823 --> 00:09:49.393
і пазнаёміцца з новым сябрам,
ці супраціўнікам — кім бы ён ні быў, —

00:09:49.394 --> 00:09:51.480
на яго тэрыторыі.

00:09:52.375 --> 00:09:55.334
Размаўляць на нечай мове 
не азначае слабасць,

00:09:55.336 --> 00:09:57.066
а сведчыць пра вашую сілу.

00:09:57.856 --> 00:10:04.241
Толькі чалавек, які мае смеласць і 
намагаецца перайсці праз нейтралку,

00:10:05.221 --> 00:10:06.923
у канцы перамагае.

00:10:08.292 --> 00:10:12.210
Не бойцеся зрабіць памылкі.
Памылкі робяць вас людзьмі.

00:10:12.918 --> 00:10:16.836
Нават у гэтым выпадку ёсць прыемнае:

00:10:18.091 --> 00:10:20.692
калі зробіш памылку,

00:10:20.693 --> 00:10:26.090
гэта будзе для іншых шанцам, 
каб дапамагчы табе і пазнаёміцца.

00:10:26.091 --> 00:10:31.933
І ў гэтым выпадку тая сувязь,
што вы распачалі, будзе мацнейшай.

00:10:32.934 --> 00:10:37.190
Дык вы хочаце, каб вас разумелі?

00:10:38.320 --> 00:10:39.970
Хочаце мець сувязі?

00:10:41.650 --> 00:10:46.520
Давайце ўсе працягнем вывучаць
і карыстацца англійскай мовай.

00:10:48.080 --> 00:10:52.561
Так мы зможам гутарыць
з разнастайнымі людзьмі, як тут на ТЕDx.

00:10:53.591 --> 00:10:57.697
Англійская мова —
моцны інструмент распаўсюджвання ведаў,

00:10:57.698 --> 00:11:03.750
міжнародных зносін
па сусветных праблемах.

00:11:04.940 --> 00:11:10.161
Больш за тое, англійская мова —
гэта шаша да 365 мільёнаў сэрцаў.

00:11:11.131 --> 00:11:17.170
Для 365 мільёнаў сэрцаў 
англійская мова пахне печывам.

00:11:18.927 --> 00:11:20.517
Але чаму спыняцца на гэтым?

00:11:22.007 --> 00:11:24.535
Чаму б не зрабіць большага

00:11:24.536 --> 00:11:27.696
і вывучыць яшчэ адну замежную мову?

00:11:28.776 --> 00:11:31.784
Печыва можа смакаваць па-рознаму.

00:11:31.785 --> 00:11:34.181
Давайце пакаштуем новае.

00:11:34.990 --> 00:11:36.051
Дзякуй.

00:11:36.463 --> 00:11:37.755
(Апладысменты)