1
00:00:09,305 --> 00:00:15,209
Для прыкладна 365 мільёнаў людзей 
англійская мова з'яўляецца роднай.

2
00:00:16,609 --> 00:00:20,710
Больш за два мільярды іншых 
вывучаюць ці размаўляюць па-англійску

3
00:00:20,711 --> 00:00:23,059
як на замежнай мове.

4
00:00:24,376 --> 00:00:26,082
Калі размаўляеш па-англійску,

5
00:00:26,083 --> 00:00:31,535
цябе зразумеюць 
амаль 2,5 мільярды чалавек.

6
00:00:32,485 --> 00:00:36,838
Дык навошта тады 
трэба вывучаць іншыя замежныя мовы?

7
00:00:36,839 --> 00:00:41,143
Толькі хіба час губляць?

8
00:00:41,144 --> 00:00:45,382
Нэльсана Мандэлу
вельмі жорстка крытыкавалі

9
00:00:45,383 --> 00:00:49,112
чорныя паўднёваафрыканцы за тое,
што ён размаўляў на афрыкаанс.

10
00:00:50,022 --> 00:00:51,488
На што ён адказаў:

11
00:00:51,489 --> 00:00:55,225
«Калі гутарыш з некім
на зразумелай яму мове,

12
00:00:56,055 --> 00:00:57,613
гэта дойдзе яму да галавы.

13
00:00:59,023 --> 00:01:02,040
А калі будзеш размаўляць
на яго роднай мове,

14
00:01:02,720 --> 00:01:04,312
гэта дойдзе чалавеку да сэрца.»

15
00:01:05,391 --> 00:01:06,661
Таму вось што:

16
00:01:06,662 --> 00:01:09,330
калі хочаце перацягнуць
каго-небудзь на свой бок,

17
00:01:09,331 --> 00:01:11,705
трэба звяртацца да іх сэрцаў.

18
00:01:13,185 --> 00:01:14,973
Гэта добра ведаюць Рымскія Папы.

19
00:01:14,974 --> 00:01:18,884
Ян Павел II добра валодаў
амаль дзесяццю мовамі

20
00:01:18,885 --> 00:01:22,343
і ведаў яшчэ амаль тузін
на пачатковым узроўні.

21
00:01:22,953 --> 00:01:26,591
Куды б ён ні прыязджаў,
ён звяртаўся да людзей

22
00:01:26,592 --> 00:01:30,847
і казаў ім хаця б колькі сказаў
на іх роднай мове.

23
00:01:30,848 --> 00:01:35,845
І гэта было вельмі важна 
для яго папулярнасці.

24
00:01:37,395 --> 00:01:39,804
Тыя, у каго ёсць цешча з іншай краіны,

25
00:01:39,805 --> 00:01:43,265
або будучая цешча-замежніца,
таксама ведаюць пра гэта.

26
00:01:44,005 --> 00:01:46,406
З дзяўчынай можна
размаўляць па-англійску,

27
00:01:46,407 --> 00:01:50,552
але калі хочаце мець
добрыя стасункі з яе маці,

28
00:01:51,222 --> 00:01:55,181
то маладыям людзям даводзіцца вывучаць 
самыя неверагодныя мовы,

29
00:01:55,185 --> 00:01:56,872
напрыклад, галандскую.

30
00:01:56,876 --> 00:01:58,668
(Смех)

31
00:01:58,676 --> 00:02:01,104
Але звычайна атрымліваецца.

32
00:02:01,974 --> 00:02:03,300
Чаму?

33
00:02:04,030 --> 00:02:09,044
Таму што наша родная мова
часта пераплецена

34
00:02:09,045 --> 00:02:13,050
з нашай існасцю, нашым самавызначэннем.

35
00:02:13,051 --> 00:02:17,694
Уся наша гісторыя да глыбіняў прасякнута,

36
00:02:17,695 --> 00:02:20,727
насычана роднай мовай.

37
00:02:21,451 --> 00:02:27,648
Столькі ўспамінаў і пачуццяў,
якія звязаны са словамі, выразамі,

38
00:02:28,764 --> 00:02:31,642
нават з граматыкай,
з якой мы выраслі.

39
00:02:32,646 --> 00:02:37,141
Калі вывучаеш мову другога чалавека,

40
00:02:37,142 --> 00:02:40,350
ты паказваеш, 
што ты сумленна цікавішся

41
00:02:40,351 --> 00:02:44,168
яго жыццём, яго асобай.

42
00:02:44,959 --> 00:02:47,585
Хіба ж цешчы гэта не будзе прыемна?

43
00:02:48,711 --> 00:02:52,581
Калі чуеш сваю мову,
адчуваеш далучэнне.

44
00:02:53,834 --> 00:02:55,617
Калі вандруеш

45
00:02:55,618 --> 00:02:59,592
і ўвесь час размаўляеш на замежнай мове
колькі дзён ці тыдняў,

46
00:03:00,642 --> 00:03:03,011
у той момант, калі сядаеш у самалёт,

47
00:03:03,012 --> 00:03:06,279
дзе цябе вітае сцюард
на тваёй мове,

48
00:03:06,280 --> 00:03:08,408
ты адразу ведаеш, што ляціш дадому.

49
00:03:10,478 --> 00:03:14,450
Калі б матчына мова мела водар,

50
00:03:14,451 --> 00:03:18,680
мне здаецца, што яна пахла б печывам,

51
00:03:18,681 --> 00:03:21,103
ці курыным бульёнам, ад якога лагодна,

52
00:03:21,773 --> 00:03:23,828
або бабулінай парфумай,

53
00:03:24,668 --> 00:03:27,941
можа крыху і нафталінам ад молі.

54
00:03:28,742 --> 00:03:34,000
Можа быць, таму і штучныя мовы

55
00:03:34,001 --> 00:03:40,301
накшталт эсперанта 
не так распаўсюдзіліся, як хацелася.

56
00:03:41,212 --> 00:03:44,212
Нягледзячы на тое, 
што яны былі вельмі ладна створаны

57
00:03:44,213 --> 00:03:46,995
і вывучаць іх было вельмі лёгка,

58
00:03:48,334 --> 00:03:53,085
ніводная краіна не абрала сабе
штучную мову ў якасці дзяржаўнай.

59
00:03:53,948 --> 00:03:58,939
Ні нават у якасці замежнай мовы 
да сістэматычнага выкладання

60
00:03:58,940 --> 00:04:02,564
ў школах па ўсёй краіне
на працягу доўгага часу,

61
00:04:03,414 --> 00:04:05,161
хаця такія спробы былі.

62
00:04:05,831 --> 00:04:11,871
Разам з тым, негледзячы на цяжкасці
натуральных моў,

63
00:04:11,872 --> 00:04:15,434
накшталт бясконцых выключэнняў,

64
00:04:15,435 --> 00:04:20,154
разыходжанняў паміж
правапісам і вымаўленнем,

65
00:04:20,156 --> 00:04:24,694
часам абсурднай цяжкасцю граматыкі —

66
00:04:25,655 --> 00:04:27,304
негледзячы на ўсё гэта

67
00:04:28,304 --> 00:04:34,192
мы аддаем перавагу мовам,
што арганічна «выраслі» сярод людзей.

68
00:04:35,812 --> 00:04:39,654
Штучныя мовы даходзяць да галавы.

69
00:04:40,774 --> 00:04:44,772
Натуральныя мовы пахнуць печывам.

70
00:04:46,056 --> 00:04:51,981
Для Нэльсана Мандэлы вывучэнне афрыкаансу
было падобна да «ведай варагоў сваіх».

71
00:04:51,982 --> 00:04:56,910
Ён казаў: «Трэба ведаць іх мову,
іх захапленні,

72
00:04:56,911 --> 00:05:00,243
і спадзяванні, і страхі,
калі хочаце перамагчы іх».

73
00:05:01,073 --> 00:05:03,644
Атрымалася. Ён перамог.

74
00:05:04,724 --> 00:05:08,186
Але не ўвесь жа час
змагацца з ворагамі, так?

75
00:05:09,254 --> 00:05:12,111
Гэта тычыцца ўсіх стасункаў паміж людзьмі.

76
00:05:13,445 --> 00:05:17,746
І я ніколі б не сцвярджала,
што ўсе цешчы ворагі

77
00:05:17,747 --> 00:05:18,983
паводле азначэння.

78
00:05:19,833 --> 00:05:22,762
Сем ці восемь гадоў таму

79
00:05:22,763 --> 00:05:25,642
я ехала праз Польшчу з сям'ёй.

80
00:05:27,172 --> 00:05:31,413
Крамы ўжо зачыняліся,
а нам трэба было купіць чаго паесці.

81
00:05:32,257 --> 00:05:35,692
Нарэшце мы ўбачылі супермаркет
на другім баку вуліцы.

82
00:05:36,908 --> 00:05:41,637
Да яго можна было пад'ехаць,
толькі калі развернешся.

83
00:05:41,638 --> 00:05:43,328
Я так і зрабіла.

84
00:05:44,368 --> 00:05:46,578
Гэта, магчыма, было небяспечна.

85
00:05:47,528 --> 00:05:49,696
І напэўна супраць правілаў.

86
00:05:52,065 --> 00:05:57,638
Ужо стоячы на паркінгу, 
я нават не паспела заглушыць матор,

87
00:05:58,238 --> 00:06:00,053
як раптам пачула «тук-тук».

88
00:06:01,250 --> 00:06:06,096
Я апусціла вакно 
і ўбачыла дзве пары вачэй.

89
00:06:07,624 --> 00:06:11,963
Кожная з іх належала паліцэйскаму.

90
00:06:13,296 --> 00:06:17,564
Польскую я добра не ведала

91
00:06:17,565 --> 00:06:19,255
нават у лепшыя часы,

92
00:06:19,985 --> 00:06:23,526
але магла парай слоў перакінуцца
на лёгкія тэмы.

93
00:06:24,336 --> 00:06:27,780
Але ў той момант, калі мне было сорамна,

94
00:06:28,620 --> 00:06:31,755
а на мяне пазіралі вочы 
двух праваахоўнікаў ва ўніформе,

95
00:06:33,175 --> 00:06:38,315
кожнае разумнае польскае слова, 
якое я калісьці ведала, з мяне вылецела.

96
00:06:39,719 --> 00:06:43,789
Але доўга я не разважала

97
00:06:44,549 --> 00:06:47,728
і паспрабавала знайсці 
выйсце з гэтай сітуацыі па-англійску.

98
00:06:49,078 --> 00:06:53,318
Валоданне англійскай 
давала б мне моўную перавагу,

99
00:06:54,278 --> 00:06:57,280
але паліцэйскія адчувалі сабе няёмка.

100
00:06:58,244 --> 00:07:00,934
Таму трэба было прытрымлівацца польскай.

101
00:07:01,774 --> 00:07:02,798
Як?

102
00:07:04,479 --> 00:07:08,699
Маленькі куточак польскай мовы,
які меўся ў маім мазгу, быў пусты,

103
00:07:10,388 --> 00:07:11,965
акрамя адной рэчы.

104
00:07:13,204 --> 00:07:17,942
Я так гэта часта паўтарала,

105
00:07:17,943 --> 00:07:20,814
што магла гэта напець нават у сне.

106
00:07:22,501 --> 00:07:24,960
Гэта быў дзіцячы верш

107
00:07:27,563 --> 00:07:29,652
пра... хворую жабу.

108
00:07:30,273 --> 00:07:32,251
(Смех)

109
00:07:32,951 --> 00:07:34,522
Што было, тое было.

110
00:07:34,523 --> 00:07:39,523
Я ведаю, што звар'яцела, але змарозіла:

111
00:07:40,417 --> 00:07:42,532
(па-польску): «Вось захварэла жаба,

112
00:07:42,532 --> 00:07:46,084
пайшла да доктара
і кажа, што хворая.

113
00:07:46,085 --> 00:07:50,458
Доктар надзеў акуляры,
таму што быў стары.»

114
00:07:51,564 --> 00:07:53,882
Я пагледзела на паліцэйскіх.

115
00:07:53,883 --> 00:07:56,483
Яны на мяне вытарашчылі вочы.

116
00:07:56,484 --> 00:07:57,813
(Смех)

117
00:07:58,653 --> 00:08:01,659
Я толькі памятаю, што адзін з іх
пачухаў патыліцу.

118
00:08:02,669 --> 00:08:05,242
І яны ўсміхнуліся.

119
00:08:06,112 --> 00:08:07,339
Усміхнуліся.

120
00:08:07,340 --> 00:08:10,879
І тады я супакоілася,

121
00:08:10,880 --> 00:08:14,256
дастаткова, каб знайці 
колькі патрэбных слоў,

122
00:08:14,257 --> 00:08:16,677
што нібы «заскочылі» назад у галаву.

123
00:08:16,688 --> 00:08:19,687
Я змагла прамармытаць
колькі сказаў кшталту:

124
00:08:19,688 --> 00:08:23,483
«Прабачце. Трэба ежа.
Ніколі больш.»

125
00:08:24,763 --> 00:08:26,262
Яны ад мяне адчапілся.

126
00:08:27,334 --> 00:08:32,458
А калі я пабегла да крамы, яны пажадалі:
«Szczęśliwej podróży!»

127
00:08:32,480 --> 00:08:34,020
«Шчаслівай дарогі!»

128
00:08:34,650 --> 00:08:39,006
Я не стаўлю мэтай
падбухторыць вас вучыць мовы,

129
00:08:39,006 --> 00:08:42,696
каб вандраваць па свеце, парушаць законы
і пазбягаць кары.

130
00:08:44,586 --> 00:08:49,481
Гэты эпізод паказвае, як некалькі словаў,

131
00:08:50,261 --> 00:08:53,760
якімі простымі ці дурнымі яны б ні былі,
проста пара словаў,

132
00:08:53,761 --> 00:08:57,991
могуць дайсці менавіта
да сэрца і растапіць яго.

133
00:08:58,901 --> 00:09:01,771
Дарэчы, была альтэрнатыва хворай жабе:

134
00:09:01,772 --> 00:09:04,207
я яшчэ ведала добра

135
00:09:05,857 --> 00:09:07,232
песню п'яніц.

136
00:09:07,233 --> 00:09:08,525
(Смех)

137
00:09:09,185 --> 00:09:11,394
Але наўрад ці яны б усміхнуліся,

138
00:09:12,124 --> 00:09:14,430
пэўна, я б апынулася
ў пастарунку,

139
00:09:14,431 --> 00:09:15,891
каб здаць аналіз на алкаголь.

140
00:09:17,603 --> 00:09:21,133
Не трэба вучыць шмат моваў,

141
00:09:21,134 --> 00:09:24,153
не трэба вучыць іх дасканала.

142
00:09:24,154 --> 00:09:26,162
Малыя рэчы робяць шмат.

143
00:09:27,122 --> 00:09:30,383
Дзесяць словаў да сэрца 
дадуць большы імпульс

144
00:09:30,384 --> 00:09:32,964
за тысячу словаў, што дойдуць да галавы.

145
00:09:34,644 --> 00:09:38,741
Вы можаце абіраць:
англійская і сустракацца «на нейтралцы».

146
00:09:39,851 --> 00:09:44,822
Або стаць тым, хто здолее перайсці
праз нейтральную паласу

147
00:09:44,823 --> 00:09:49,393
і пазнаёміцца з новым сябрам,
ці супраціўнікам — кім бы ён ні быў, —

148
00:09:49,394 --> 00:09:51,480
на яго тэрыторыі.

149
00:09:52,375 --> 00:09:55,334
Размаўляць на нечай мове 
не азначае слабасць,

150
00:09:55,336 --> 00:09:57,066
а сведчыць пра вашую сілу.

151
00:09:57,856 --> 00:10:04,241
Толькі чалавек, які мае смеласць і 
намагаецца перайсці праз нейтралку,

152
00:10:05,221 --> 00:10:06,923
у канцы перамагае.

153
00:10:08,292 --> 00:10:12,210
Не бойцеся зрабіць памылкі.
Памылкі робяць вас людзьмі.

154
00:10:12,918 --> 00:10:16,836
Нават у гэтым выпадку ёсць прыемнае:

155
00:10:18,091 --> 00:10:20,692
калі зробіш памылку,

156
00:10:20,693 --> 00:10:26,090
гэта будзе для іншых шанцам, 
каб дапамагчы табе і пазнаёміцца.

157
00:10:26,091 --> 00:10:31,933
І ў гэтым выпадку тая сувязь,
што вы распачалі, будзе мацнейшай.

158
00:10:32,934 --> 00:10:37,190
Дык вы хочаце, каб вас разумелі?

159
00:10:38,320 --> 00:10:39,970
Хочаце мець сувязі?

160
00:10:41,650 --> 00:10:46,520
Давайце ўсе працягнем вывучаць
і карыстацца англійскай мовай.

161
00:10:48,080 --> 00:10:52,561
Так мы зможам гутарыць
з разнастайнымі людзьмі, як тут на ТЕDx.

162
00:10:53,591 --> 00:10:57,697
Англійская мова —
моцны інструмент распаўсюджвання ведаў,

163
00:10:57,698 --> 00:11:03,750
міжнародных зносін
па сусветных праблемах.

164
00:11:04,940 --> 00:11:10,161
Больш за тое, англійская мова —
гэта шаша да 365 мільёнаў сэрцаў.

165
00:11:11,131 --> 00:11:17,170
Для 365 мільёнаў сэрцаў 
англійская мова пахне печывам.

166
00:11:18,927 --> 00:11:20,517
Але чаму спыняцца на гэтым?

167
00:11:22,007 --> 00:11:24,535
Чаму б не зрабіць большага

168
00:11:24,536 --> 00:11:27,696
і вывучыць яшчэ адну замежную мову?

169
00:11:28,776 --> 00:11:31,784
Печыва можа смакаваць па-рознаму.

170
00:11:31,785 --> 00:11:34,181
Давайце пакаштуем новае.

171
00:11:34,990 --> 00:11:36,051
Дзякуй.

172
00:11:36,463 --> 00:11:37,755
(Апладысменты)