1
00:00:06,949 --> 00:00:11,521
Wyobraź sobie kolejkę pędzącą po torach

2
00:00:11,521 --> 00:00:15,961
wprost na pięciu robotników,
którzy nie mają jak uciec.

3
00:00:15,961 --> 00:00:18,179
Stoisz obok dźwigni,

4
00:00:18,179 --> 00:00:21,680
która przekieruje kolejkę na drugi tor.

5
00:00:21,680 --> 00:00:22,980
Ale jest problem.

6
00:00:22,980 --> 00:00:28,069
Na drugim torze też stoi robotnik.


7
00:00:28,069 --> 00:00:29,390
Co zrobisz?

8
00:00:29,390 --> 00:00:32,685
Czy uratujesz pięć osób kosztem jednej?

9
00:00:32,685 --> 00:00:35,414
To dylemat wagonika,

10
00:00:35,414 --> 00:00:42,103
eksperyment etyczny stworzony
przez filozof Philippę Foot w 1967 roku.

11
00:00:42,103 --> 00:00:44,531
Zyskał popularność,
bo zmusza do refleksji nad tym,

12
00:00:44,531 --> 00:00:48,060
co wybrać, kiedy nie ma dobrego wyjścia.

13
00:00:48,060 --> 00:00:50,200
Czy postąpimy zgodnie
z najlepszym rezultatem,

14
00:00:50,200 --> 00:00:55,400
czy kodeksem moralnym,
który zabrania zabijania?

15
00:00:55,400 --> 00:01:00,837
W badaniu około 90% respondentów
odpowiedziało, że pociągnęłoby za dźwignię

16
00:01:00,837 --> 00:01:04,250
i poświęciło życie jednego robotnika,
aby uratować pięciu.

17
00:01:04,250 --> 00:01:11,040
Podobne wyniki dały badania
z wirtualną symulacją dylematu.

18
00:01:11,040 --> 00:01:16,061
Opinie te są zgodne
z filozoficzną zasadą utylitaryzmu,

19
00:01:16,061 --> 00:01:18,521
która mówi, że najwłaściwsza moralnie

20
00:01:18,521 --> 00:01:23,131
jest decyzja maksymalizująca dobro
jak największej liczby osób.

21
00:01:23,131 --> 00:01:25,481
Pięć istnień znaczy więcej niż jedno,

22
00:01:25,481 --> 00:01:30,562
nawet jeśli będzie to oznaczało
skazanie kogoś na śmierć.

23
00:01:30,562 --> 00:01:33,471
Ale ludzie nie zawsze dokonują 
utylitarystycznych wyborów,

24
00:01:33,471 --> 00:01:37,062
co można łatwo zauważyć,
jeśli zmienimy zasady dylematu.

25
00:01:37,062 --> 00:01:40,303
Tym razem stoisz na moście nad torami

26
00:01:40,303 --> 00:01:43,192
tuż przed przyjazdem kolejki.

27
00:01:43,192 --> 00:01:44,873
Nie ma drugiego toru,

28
00:01:44,873 --> 00:01:48,794
ale obok ciebie na moście
stoi otyły człowiek.

29
00:01:48,794 --> 00:01:52,492
Jeśli go popchniesz,
swoim ciałem zatrzyma kolejkę

30
00:01:52,492 --> 00:01:54,243
i uratuje pięciu robotników,

31
00:01:54,243 --> 00:01:56,033
ale sam zginie.

32
00:01:56,033 --> 00:01:59,432
Utylitaryści nie zmieniają decyzji.

33
00:01:59,432 --> 00:02:01,982
Poświęcą jedną osobę, żeby uratować pięć.

34
00:02:01,982 --> 00:02:05,044
Ale w tym wypadku
tylko 10% badanych uważa,

35
00:02:05,044 --> 00:02:08,453
że można zepchnąć człowieka z mostu.

36
00:02:08,453 --> 00:02:11,914
Instynkt mówi nam,
że celowe spowodowanie śmierci

37
00:02:11,914 --> 00:02:16,303
to co innego, niż przyzwolenie
na śmierć jako skutek uboczny.

38
00:02:16,303 --> 00:02:20,953
Choć trudno to wyjaśnić,
wydaje nam się to złe.

39
00:02:20,953 --> 00:02:23,473
To dzięki skrzyżowaniu etyki z psychologią

40
00:02:23,473 --> 00:02:26,604
dylemat wagonika jest tak ciekawy.

41
00:02:26,604 --> 00:02:30,984
Różne wersje dylematu pokazują,
że postrzeganie dobra i zła

42
00:02:30,984 --> 00:02:36,345
zależy nie tylko od logicznego
bilansu zysków i strat.

43
00:02:36,345 --> 00:02:38,835
Mężczyźni częściej
niż kobiety odpowiadali,

44
00:02:38,835 --> 00:02:42,504
że zepchnęliby człowieka z mostu.

45
00:02:42,504 --> 00:02:46,994
Podobnie jak uczestnicy,
którym przed badaniem pokazano komedię.

46
00:02:46,994 --> 00:02:49,165
W badaniu z wirtualną rzeczywistością

47
00:02:49,165 --> 00:02:52,944
uczestnicy woleli poświęcić
mężczyznę niż kobietę.

48
00:02:52,944 --> 00:02:55,214
Naukowcy badali aktywność mózgu

49
00:02:55,214 --> 00:02:59,535
uczestników wersji klasycznej 
i wersji z mostem.

50
00:02:59,535 --> 00:03:04,054
Obie wersje aktywują obszary mózgu
odpowiadające za świadome decyzje

51
00:03:04,054 --> 00:03:06,514
i reakcje emocjonalne.

52
00:03:06,514 --> 00:03:10,975
Ale w wersji z mostem
reakcja emocjonalna była silniejsza.

53
00:03:10,975 --> 00:03:13,194
Większa była też aktywność obszaru mózgu

54
00:03:13,194 --> 00:03:16,884
odpowiadająca za rozważanie
wewnętrznych konfliktów.

55
00:03:16,884 --> 00:03:18,145
Skąd ta różnica?

56
00:03:18,145 --> 00:03:22,912
Może zrzucanie kogoś z mostu
wydaje się bardziej osobiste,

57
00:03:22,912 --> 00:03:26,925
aktywując emocjonalną niechęć
do zabicia drugiej osoby.

58
00:03:26,925 --> 00:03:31,424
Jednocześnie czujemy się rozdarci,
bo wiemy, że to wybór logiczny.

59
00:03:31,424 --> 00:03:36,405
Część filozofów i psychologów
krytykuje dylemat wagonika.

60
00:03:36,405 --> 00:03:41,266
Ich zdaniem nie dowodzi on niczego,
bo jego założenia są tak nierealne,

61
00:03:41,266 --> 00:03:45,425
że uczestnicy nie traktują ich poważnie.

62
00:03:45,425 --> 00:03:48,556
Rozwój technologii sprawia jednak, 
że ten rodzaj analizy etycznej

63
00:03:48,556 --> 00:03:50,698
jest ważniejszy niż kiedykolwiek.

64
00:03:50,698 --> 00:03:54,036
Na przykład samochody bez kierowcy
mogą być zmuszone dokonać wyborów

65
00:03:54,036 --> 00:03:58,007
takich jak spowodowanie 
mniejszego wypadku.

66
00:03:58,007 --> 00:04:01,626
Rządy pracują nad samodzielnymi
dronami wojskowymi,

67
00:04:01,626 --> 00:04:05,976
które być może zdecydują, 
czy poświęcić życie cywilów,

68
00:04:05,976 --> 00:04:09,276
żeby zaatakować strategiczny cel.

69
00:04:09,276 --> 00:04:11,197
Jeśli chcemy, żeby wybierały etycznie,

70
00:04:11,197 --> 00:04:15,397
musimy zawczasu zdecydować,
na ile cenimy ludzkie życie

71
00:04:15,397 --> 00:04:17,667
i czy wybieramy mniejsze zło.

72
00:04:17,667 --> 00:04:19,797
Dlatego przy tworzeniu
systemów decyzyjnych

73
00:04:19,797 --> 00:04:22,207
naukowcy współpracują z filozofami,

74
00:04:22,207 --> 00:04:27,628
aby rozwiązać problem etyki
w działaniu maszyn.

75
00:04:27,628 --> 00:04:30,957
To pokazuje, że nawet
z hipotetycznymi dylematami

76
00:04:30,957 --> 00:04:35,058
możemy kiedyś zetknąć się
w rzeczywistości.