1
00:00:00,542 --> 00:00:04,842
Jeste li ikada pokušali
da razumete tinejdžera?

2
00:00:04,875 --> 00:00:06,976
Iscrpljujuće je, zar ne?

3
00:00:07,000 --> 00:00:11,518
Mora da vas zbunjuje činjenica
da su neki tinejdžeri uspešni u školi,

4
00:00:11,542 --> 00:00:13,434
predvode klubove i timove

5
00:00:13,458 --> 00:00:15,809
i volontiraju u svojim zajednicama,

6
00:00:15,833 --> 00:00:19,768
ali jedu kapsule deterdženta
u onlajn izazovu,

7
00:00:19,792 --> 00:00:22,226
brzo voze i pritom šalju poruke,

8
00:00:22,250 --> 00:00:25,250
pijanče i eksperimentišu
sa ilegalnim drogama.

9
00:00:26,083 --> 00:00:31,476
Kako toliko tinejdžera
može biti pametno, vešto i odgovorno,

10
00:00:31,500 --> 00:00:35,101
i nesmotreno rizikovati u isto vreme?

11
00:00:35,125 --> 00:00:36,809
Kada sam imala 16 godina,

12
00:00:36,833 --> 00:00:39,518
dok sam često posmatrala
svoje vršnjake uživo,

13
00:00:39,542 --> 00:00:41,684
ali i putem društvenih mreža,

14
00:00:41,708 --> 00:00:45,750
počela sam da se pitam zašto se
toliko tinejdžera izlaže rizicima.

15
00:00:46,583 --> 00:00:49,148
Izgleda da ih časovi 
prevencije zloupotrebe droga

16
00:00:49,168 --> 00:00:51,618
u petom razredu ne mogu sprečiti.

17
00:00:51,648 --> 00:00:52,851
(Smeh)

18
00:00:52,875 --> 00:00:54,886
Ono što mi je bilo još alarmantnije je da,

19
00:00:54,916 --> 00:00:58,226
što su više bili izloženi
štetnim rizicima,

20
00:00:58,250 --> 00:01:02,518
lakše im je bilo da i dalje rizikuju.

21
00:01:02,542 --> 00:01:04,559
Ovo me je zbunilo,

22
00:01:04,583 --> 00:01:07,125
ali me je učinilo
i neverovatno radoznalom.

23
00:01:08,083 --> 00:01:09,643
Kao neko sa imenom

24
00:01:09,667 --> 00:01:12,601
koje bukvalno znači „istraživati znanja“,

25
00:01:12,625 --> 00:01:15,292
počela sam da tragam
za naučnim objašnjenјem.

26
00:01:16,458 --> 00:01:19,518
Nije tajna da su tinejdžeri
starosti od 13 do 18 godina

27
00:01:19,542 --> 00:01:23,226
skloniji rizikovanju
nego deca ili odrasli,

28
00:01:23,250 --> 00:01:25,625
ali šta ih čini tako odvažnim?

29
00:01:26,333 --> 00:01:28,309
Da li odjednom postanu nepromišljeni,

30
00:01:28,333 --> 00:01:31,893
ili je to samo prirodna faza
kroz koju prolaze?

31
00:01:31,917 --> 00:01:33,850
Neuronaučnici su već pronašli dokaze

32
00:01:33,880 --> 00:01:37,184
da je mozak tinejdžera
i dalje u procesu sazrevanja

33
00:01:37,208 --> 00:01:40,684
i da su zbog toga izuzetno loši
u donošenju odluka,

34
00:01:40,708 --> 00:01:43,208
zbog čega postaju žrtve
rizičnih ponašanja.

35
00:01:44,250 --> 00:01:47,684
U tom slučaju, ako okrivimo
mozak koji je još u razvoju,

36
00:01:47,708 --> 00:01:50,393
zašto su onda tinejdžeri
ranjiviji od dece,

37
00:01:50,417 --> 00:01:53,601
iako su njihovi mozgovi
razvijeniji od dečijih?

38
00:01:53,625 --> 00:01:57,476
Takođe, ne rizikuju svi tinejdžeri
na svetu na istom nivou.

39
00:01:57,500 --> 00:02:00,976
Postoje li neki drugi suštinski
ili slučajni uzroci

40
00:02:01,000 --> 00:02:02,458
koji ih teraju da rizikuju?

41
00:02:03,333 --> 00:02:06,884
E, pa upravo to sam odlučila da istražim.

42
00:02:07,833 --> 00:02:11,559
Bazirala sam svoje istraživanje
na psihološkom procesu

43
00:02:11,583 --> 00:02:13,518
poznatom kao „habituacija“,

44
00:02:13,542 --> 00:02:16,625
ili prosto ono što zovemo „navikavanje“.

45
00:02:17,417 --> 00:02:21,143
Habituacija objašnjava kako se naš mozak
prilagođava nekim vrstama ponašanja,

46
00:02:21,167 --> 00:02:24,410
kao što je laganje,
sa ponovljenim izlaganjima.

47
00:02:24,440 --> 00:02:26,768
Ovaj koncept me je inspirisao
da napravim projekat

48
00:02:26,792 --> 00:02:29,184
da utvrdim kako isti princip

49
00:02:29,208 --> 00:02:34,101
može da se primeni
na neumorno rizikovanje tinejdžera.

50
00:02:34,125 --> 00:02:37,434
Predvidela sam da habituacija
kod rizikovanja

51
00:02:37,458 --> 00:02:41,393
može promeniti već ranjiv mozak tinejdžera

52
00:02:41,417 --> 00:02:43,559
ublažavajući ili čak brišući

53
00:02:43,583 --> 00:02:46,268
negativne emocije povezane sa rizikom,

54
00:02:46,292 --> 00:02:48,275
kao što su strah ili krivica.

55
00:02:48,295 --> 00:02:51,643
Takođe sam mislila da će ih,
zbog manjeg osećaja straha i krivice,

56
00:02:51,667 --> 00:02:55,167
ova smanjena osetljivost navesti
na još više rizikovanja.

57
00:02:56,000 --> 00:02:58,351
Ukratko, želela sam
da sprovedem istraživanje

58
00:02:58,375 --> 00:03:00,934
kako bih odgovorila
na jedno veliko pitanje:

59
00:03:00,958 --> 00:03:03,559
zašto tinejdžeri i dalje donose
nezamislive odluke

60
00:03:03,583 --> 00:03:06,375
koje su štetne po njihovo
zdravlje i blagostanje?

61
00:03:07,292 --> 00:03:10,059
Ali imala sam jednu veliku
prepreku na svom putu.

62
00:03:10,083 --> 00:03:12,018
Kako bih istražila ovaj problem,

63
00:03:12,042 --> 00:03:14,726
trebali su mi tinejdžeri za eksperiment,

64
00:03:14,750 --> 00:03:18,476
laboratorije i uređaji da izmerim
njihovu moždanu aktivnost,

65
00:03:18,500 --> 00:03:23,059
nastavnici ili profesori da me nadgledaju
i da me vode na tom putu.

66
00:03:23,083 --> 00:03:25,375
Trebala su mi sredstva.

67
00:03:25,417 --> 00:03:28,434
Ali, vidite, ja sam pohađala
srednju školu u Južnoj Dakoti

68
00:03:28,458 --> 00:03:32,184
sa ograničenim mogućnostima
za naučna istraživanja.

69
00:03:32,208 --> 00:03:34,309
Moja škola je imala sportove,

70
00:03:34,333 --> 00:03:38,101
bend, hor, debatni tim i druge klubove,

71
00:03:38,125 --> 00:03:41,434
ali nije bilo naučnog programa
niti mentora za istraživanje.

72
00:03:41,458 --> 00:03:43,059
Ali ideja da srednjoškolci

73
00:03:43,083 --> 00:03:47,912
rade istraživanje ili učestvuju
u naučnom sajmu je bila totalno strana.

74
00:03:48,750 --> 00:03:51,643
Prosto rečeno, nisam baš imala sastojke

75
00:03:51,667 --> 00:03:53,875
za jelo dostojno pravog kuvara.

76
00:03:55,000 --> 00:03:57,184
Ove prepreke su me frustrirale,

77
00:03:57,208 --> 00:04:00,184
ali sam bila i tvrdoglava tinejdžerka.

78
00:04:00,208 --> 00:04:02,726
Kao ćerka imigranata iz Bangladeša

79
00:04:02,750 --> 00:04:04,851
i jedna od šačice muslimanskih učenika

80
00:04:04,875 --> 00:04:07,059
u mojoj srednjoj školi u Južnoj Dakoti,

81
00:04:07,083 --> 00:04:09,309
često sam se borila da se uklopim.

82
00:04:09,333 --> 00:04:13,768
Želela sam da budem neko
ko će nekako doprineti društvu,

83
00:04:13,792 --> 00:04:16,559
a ne samo tamnoputa devojčica
koja nosi maramu

84
00:04:16,583 --> 00:04:18,791
i koja je anomalija
u svom homogenom gradu.

85
00:04:19,708 --> 00:04:21,534
Nadala sam se da ću ovim istraživanjem

86
00:04:21,534 --> 00:04:22,893
moći to da utvrdim

87
00:04:22,917 --> 00:04:27,309
i koliko naučno istraživanje
može biti važno za decu kao što sam ja,

88
00:04:27,333 --> 00:04:29,833
koja nisu našla svoje mesto negde drugo.

89
00:04:30,833 --> 00:04:33,351
Sa ograničenim mogućnostima
za istraživanje,

90
00:04:33,375 --> 00:04:38,518
maštovitost mi je omogućila da prevaziđem
naizgled nemoguće prepreke.

91
00:04:38,542 --> 00:04:42,726
Postala sam kreativnija u radu
sa raznim metodologijama,

92
00:04:42,750 --> 00:04:45,309
materijalima i ispitanicima.

93
00:04:45,333 --> 00:04:48,476
Pretvorila sam skromnu školsku biblioteku

94
00:04:48,500 --> 00:04:50,268
u laboratoriju,

95
00:04:50,292 --> 00:04:52,559
a svoje vršnjake u zamorce.

96
00:04:52,583 --> 00:04:53,768
(Smeh)

97
00:04:53,792 --> 00:04:56,559
Moj entuzijastični profesor geografije,

98
00:04:56,583 --> 00:04:59,726
koji je ujedno i školski trener ragbija,

99
00:04:59,750 --> 00:05:01,726
je postao moj navijač,

100
00:05:01,750 --> 00:05:05,309
ali i mentor koji je potpisivao
neophodnu dokumentaciju.

101
00:05:05,333 --> 00:05:07,393
Kada je postalo logistički nemoguće

102
00:05:07,417 --> 00:05:10,518
koristiti laboratorijsku
elektroencelografiju,

103
00:05:10,542 --> 00:05:11,851
ili EEG,

104
00:05:11,875 --> 00:05:16,101
tj. uređaj sa elektrodama
koji meri emocionalne reakcije,

105
00:05:16,125 --> 00:05:19,268
svojim novcem sam kupila
prenosivu EEG opremu,

106
00:05:19,292 --> 00:05:20,934
umesto novog telefona iPhone X

107
00:05:20,958 --> 00:05:23,250
za koji mnoga deca mojih godina štedi.

108
00:05:23,917 --> 00:05:26,434
Konačno sam započela istraživanje

109
00:05:26,458 --> 00:05:30,472
sa 86 učenika iz svoje srednje škole,
starosti od 13 do 18 godina.

110
00:05:30,500 --> 00:05:33,309
Koristeći računare u školskoj biblioteci,

111
00:05:33,333 --> 00:05:36,893
dala sam im da urade kompjuterizovanu
simulaciju donošenja odluka

112
00:05:36,917 --> 00:05:41,101
kako bih merila njihova rizična ponašanja
u odnosu na ona u stvarnom životu,

113
00:05:41,125 --> 00:05:44,893
kao što su upotreba alkohola,
droga i kockanje.

114
00:05:44,917 --> 00:05:46,726
Noseći EEG opremu,

115
00:05:46,750 --> 00:05:50,684
učenici su radili test
12 puta u toku tri dana

116
00:05:50,708 --> 00:05:53,559
kako bi imitirali
periodična izlaganja riziku.

117
00:05:53,583 --> 00:05:56,059
Kontrolna ploča na EEG opremi

118
00:05:56,083 --> 00:05:58,726
je merila njihove različite
emocionalne odgovore

119
00:05:58,750 --> 00:06:01,976
kao što su pažnja, interesovanje,
uzbuđenje, frustracija,

120
00:06:02,000 --> 00:06:04,875
krivica, nivo stresa i opuštenost.

121
00:06:05,462 --> 00:06:07,131
Oni su takođe ocenili svoje emocije

122
00:06:07,131 --> 00:06:10,351
na odobrenoj skali za merenje emocija.

123
00:06:10,375 --> 00:06:13,226
To je značilo da sam merila
proces habituacije

124
00:06:13,250 --> 00:06:15,250
i njene efekte na donošenje odluka.

125
00:06:16,167 --> 00:06:19,268
Trebalo je 29 dana
da završim istraživanje.

126
00:06:19,292 --> 00:06:22,518
Nakon što sam mesecima mahnito
pravila nacrte predloga,

127
00:06:22,542 --> 00:06:27,018
detaljno izračunavala podatke
u kofeinskom bunilu u dva ujutru,

128
00:06:27,042 --> 00:06:28,917
uspela sam da završim rezultate.

129
00:06:29,708 --> 00:06:32,684
I oni su pokazali
da habituacija kod rizikovanja

130
00:06:32,708 --> 00:06:36,851
može zapravo promeniti mozak tinejdžera
menjajući njihove emocionalne nivoe,

131
00:06:36,875 --> 00:06:38,500
izazivajući još veće rizikovanje.

132
00:06:39,250 --> 00:06:42,893
Emocije učenika koje su
inače povezane sa rizicima,

133
00:06:42,917 --> 00:06:46,309
kao što su strah,
stres, krivica i nervoza,

134
00:06:46,333 --> 00:06:47,976
kao i pažnja,

135
00:06:48,000 --> 00:06:51,520
su bile na visokom nivou kada su prvi put
bili izloženi simulatoru rizika.

136
00:06:52,167 --> 00:06:55,643
Ovo je ograničilo njihovo iskušenje
i pojačalo samokontrolu,

137
00:06:55,667 --> 00:06:58,000
što ih je sprečilo da i dalje rizikuju.

138
00:06:58,750 --> 00:07:02,684
Ipak, što su više bili izloženi
rizicima kroz simulator,

139
00:07:02,708 --> 00:07:05,583
osećali su manje straha,
krivice i nervoze.

140
00:07:06,667 --> 00:07:08,226
Ovo je dovelo do situacije

141
00:07:08,250 --> 00:07:10,226
u kojoj nisu više mogli da osećaju

142
00:07:10,250 --> 00:07:13,851
prirodan strah mozga i instinkt opreza.

143
00:07:13,875 --> 00:07:18,768
Takođe, pošto su to tinejdžeri
i mozgovi im još nisu potpuno razvijeni,

144
00:07:18,792 --> 00:07:21,335
u njima se probudilo
više interesovanja i oduševljenja

145
00:07:21,365 --> 00:07:23,055
u vezi sa uzbudljivim aktivnostima.

146
00:07:23,708 --> 00:07:25,167
Kakve su bile posledice?

147
00:07:26,250 --> 00:07:29,309
Nedostajalo im je samokontrole
za logičko donošenje odluka,

148
00:07:29,333 --> 00:07:31,059
izlagali su se većem riziku

149
00:07:31,083 --> 00:07:33,184
i donosili štetnije odluke.

150
00:07:33,208 --> 00:07:36,726
Tako da ne možemo samo kriviti
mozak koji je još u razvoju.

151
00:07:36,750 --> 00:07:40,434
Proces habituacije takođe igra
ključnu ulogu u rizikovanju

152
00:07:40,458 --> 00:07:42,476
i eskalaciji rizika.

153
00:07:42,500 --> 00:07:44,893
Iako je spremnost tinejdžera na rizik

154
00:07:44,917 --> 00:07:48,143
u velikoj meri rezultat
strukturalnih i funkcionalnih promena

155
00:07:48,167 --> 00:07:50,934
povezanih sa njihovim
mozgovima u razvoju,

156
00:07:50,958 --> 00:07:54,184
opasni deo koji je naglasilo
moje istraživanje

157
00:07:54,208 --> 00:07:56,226
je da habituacija kod rizika

158
00:07:56,250 --> 00:07:58,934
zapravo može fizički da promeni
mozak tinejdžera

159
00:07:58,958 --> 00:08:00,658
i da izazove još veće rizikovanje.

160
00:08:01,333 --> 00:08:04,309
Dakle, u pitanju je kombinacija
nezrelog tinejdžerskog mozga

161
00:08:04,333 --> 00:08:06,309
i uticaja habituacije

162
00:08:06,333 --> 00:08:09,708
koja kao savršena oluja
ostavlja štetnije efekte.

163
00:08:10,917 --> 00:08:14,518
Ovo istraživanje može pomoći
roditeljima i javnosti

164
00:08:14,542 --> 00:08:17,684
da razumeju da tinejdžeri
ne ignorišu upozorenja voljno

165
00:08:17,708 --> 00:08:22,851
ili prosto prkose roditeljima učestvujući
u sve opasnijim načinima ponašanja.

166
00:08:22,875 --> 00:08:26,893
Najveća prepreka na koju nailaze
je habituacija kod rizikovanja:

167
00:08:26,917 --> 00:08:31,268
sve fizičke, primetne i emocionalne
funkcionalne promene

168
00:08:31,292 --> 00:08:35,625
koje upravljaju, kontrolišu i utiču
na njihovo preterano izlaganje riziku.

169
00:08:36,667 --> 00:08:40,393
Da, trebaju nam zakoni
koji omogućavaju bezbedniju okolinu

170
00:08:40,417 --> 00:08:43,018
i ograničavaju izlaganje visokom riziku,

171
00:08:43,042 --> 00:08:46,292
ali nam isto tako trebaju zakoni
koji odražavaju ovaj uvid.

172
00:08:47,458 --> 00:08:50,476
Ovi rezultati su upozorenje
i za tinejdžere.

173
00:08:50,500 --> 00:08:53,976
Pokazuju da prirodni
i neophodni strah i krivica

174
00:08:54,000 --> 00:08:56,851
koji nas štite od nebezbednih situacija

175
00:08:56,875 --> 00:09:00,667
zapravo otupe kada oni uporno biraju
riskantne načine ponašanja.

176
00:09:01,917 --> 00:09:06,877
Sa nadom da podelim moja saznanja
sa drugarima tinejdžerima i naučnicima,

177
00:09:06,877 --> 00:09:08,266
odnela sam svoje istraživanje

178
00:09:08,266 --> 00:09:12,601
na Intelov međunarodni sajam
nauke i inženjerstva, ili ISEF,

179
00:09:12,625 --> 00:09:14,976
koji je dostigao broj
od preko 1800 studenata

180
00:09:15,000 --> 00:09:18,643
iz 75 zemalja, regiona i teritorija,

181
00:09:18,667 --> 00:09:22,393
koji predstavljaju svoja najnovija
istraživanja i pronalaske.

182
00:09:22,417 --> 00:09:24,893
To je kao olimpijada naučnih sajmova.

183
00:09:24,917 --> 00:09:26,101
(Smeh)

184
00:09:26,125 --> 00:09:31,268
Tamo sam predstavila svoje istraživanje
stručnjacima u neuronaukama i psihologiji

185
00:09:31,292 --> 00:09:33,809
i sakupila važne informacije.

186
00:09:33,833 --> 00:09:36,809
Ali možda najnezaboravniji
trenutak nedelje

187
00:09:36,833 --> 00:09:39,976
bio je kada su glasni zvučnici
iznenada objavili moje ime

188
00:09:40,000 --> 00:09:42,092
tokom ceremonije dodele nagrada.

189
00:09:42,125 --> 00:09:45,434
Bila sam u tolikoj neverici
da sam se pitala:

190
00:09:45,458 --> 00:09:49,381
„Da li je ovo samo još jedna greška
kao sa filmom „La La Land“ na Oskaru?“

191
00:09:49,417 --> 00:09:50,851
(Smeh)

192
00:09:50,875 --> 00:09:53,143
Srećom, nije bila.

193
00:09:53,167 --> 00:09:55,101
Stvarno sam osvojila prvo mesto

194
00:09:55,125 --> 00:09:57,643
u kategoriji „bihejvioralne
i društvene nauke.“

195
00:09:57,667 --> 00:10:02,375
(Aplauz)

196
00:10:04,042 --> 00:10:05,337
Suvišno je reći

197
00:10:05,357 --> 00:10:08,234
da ne samo da sam bila uzbuđena
što sam dobila ovo priznanje,

198
00:10:08,254 --> 00:10:13,143
nego celo to iskustvo sajma nauke
koje je uvažilo moje napore

199
00:10:13,167 --> 00:10:15,268
održava moju radoznalost

200
00:10:15,292 --> 00:10:17,268
i ojačava moju kreativnost,

201
00:10:17,292 --> 00:10:19,917
istrajnost i maštovitost.

202
00:10:20,792 --> 00:10:24,518
Ova slika mene kako eksperimentišem
u svojoj školskoj biblioteci

203
00:10:24,542 --> 00:10:26,518
možda deluje uobičajeno,

204
00:10:26,542 --> 00:10:30,351
ali za mene, ona predstavlja
neku vrstu inspiracije.

205
00:10:30,375 --> 00:10:34,351
Podseća me da me je ovaj proces
naučio da rizikujem.

206
00:10:34,375 --> 00:10:37,476
Znam da to može zvučati
neverovatno ironično.

207
00:10:37,500 --> 00:10:39,434
Ali, rizikovala sam shvatajući

208
00:10:39,458 --> 00:10:43,518
da nepredviđene prilike
često dobijamo iz rizika -

209
00:10:43,542 --> 00:10:46,684
ne od onih opasnih, negativnih
koje sam ja proučavala,

210
00:10:46,708 --> 00:10:48,059
nego dobrih,

211
00:10:48,083 --> 00:10:50,226
pozitivnih rizika.

212
00:10:50,250 --> 00:10:51,976
Što sam više rizikovala,

213
00:10:52,000 --> 00:10:56,726
bila sam sve sposobnija
da podnesem svoje neobične okolnosti,

214
00:10:56,750 --> 00:10:59,601
što je dovelo do više tolerancije,
otpornosti i strpljenja

215
00:10:59,625 --> 00:11:01,768
za završetak projekta.

216
00:11:01,792 --> 00:11:04,851
Ove lekcije su me dovele do novih ideja

217
00:11:04,875 --> 00:11:08,434
kao što su: da li isto važi
za suprotno od negativnog rizikovanja?

218
00:11:08,458 --> 00:11:12,434
Može li pozitivno rizikovanje
eskalirati sa ponovljenim izlaganjem?

219
00:11:12,458 --> 00:11:16,643
Da li pozitivne radnje dovode
do pozitivnog funkcionisanja mozga?

220
00:11:16,667 --> 00:11:20,226
Mislim da sam upravo dobila
ideju za naredno istraživanje.

221
00:11:20,250 --> 00:11:26,458
(Aplauz)