WEBVTT

00:00:04.476 --> 00:00:06.326
Cơ chế tiến hóa

00:00:07.495 --> 00:00:09.465
Tiến hóa là gì?

00:00:09.948 --> 00:00:13.398
Tiến hóa là sự phát triển của sự sống trên Trái Đất.

00:00:14.269 --> 00:00:19.259
Đây là một tiến trình đã bắt đầu từ hàng tỉ năm trước và vẫn còn tiếp diễn đến tận hôm nay.

00:00:20.241 --> 00:00:24.671
Tiến hóa cho ta biết sự đa dạng sinh học có thể phát triển như thế nào.

00:00:25.233 --> 00:00:31.463
Nó chỉ cho ta thấy Động vật nguyên sinh có thể trở thành hàng triệu loài như hiện nay như thế nào.

00:00:34.363 --> 00:00:40.464
Tiến hóa, sau cùng, là câu trả lời cho câu hỏi mà chúng ta đã từng băn khoăn khi thấy một con Dashchund và một con Great Dane (hai loài chó) cùng nhau:

00:00:42.853 --> 00:00:48.693
làm sao mà một tổ tiên lại có con cháu trông khác nhau đến thế?

00:00:50.004 --> 00:00:57.114
Để trả lời câu hỏi này, chúng ta chỉ bàn về động vật, loại trừ với các dạng sống khác như nấm và thực vật chẳng hạn.

00:00:58.476 --> 00:01:04.366
Câu hỏi đầu tiên được đặt ra là do đó: làm thế nào một loài động vật lại phát triển thành một loài động vật hoàn toàn mới?

00:01:04.929 --> 00:01:11.889
À, nhưng chỉ một câu hỏi nhanh nữa nhé: chính xác thì một loài là gì?

00:01:12.751 --> 00:01:17.581
Một loài là một cộng đồng trong đó các cá thể có thể sinh con với các cá thể khác

00:01:17.581 --> 00:01:21.581
và các con này có khả năng sinh sản.

00:01:22.221 --> 00:01:26.221
Để hiểu câu trả lời tốt hơn, chúng ta cần xem xét kĩ hơn các điểm sau:

00:01:27.532 --> 00:01:33.552
sự độc nhất của các sinh vật sống, được đảm bảo qua sự sinh sản vượt mức và sự di truyền,

00:01:33.931 --> 00:01:37.471
và như một chìa khóa thứ hai, sự chọn lọc.

00:01:38.479 --> 00:01:46.789
Hãy bắt đầu với sự tính độc nhất. Mỗi sinh vật tồn tại đều là độc nhất, đây là điều cần thiết cho tiến hóa.

00:01:47.352 --> 00:01:51.002
Mỗi thành viên của một loài có thể cực kì giống nhau về hình dáng;

00:01:51.002 --> 00:01:55.002
tuy nhiên, chúng vẫn có những điểm khác biệt nhẹ và những đặc trưng riêng.

00:01:55.444 --> 00:02:01.224
Chúng có thể hơi lớn hơn, béo hơn, mạnh hơn, hay liều lĩnh hơn đồng loại.

00:02:02.516 --> 00:02:08.526
Thế thì, lí do cho những khác biệt này là gì? Hãy quan sát kĩ một sinh vật.

00:02:09.248 --> 00:02:14.228
Mỗi sinh vật đều được tạo nên từ tế bào. Các tế bào này đều có 1 nhân.

00:02:14.503 --> 00:02:20.513
Nhân chứa nhiễm sắc thể, và nhiễm sắc thể chứa DNA.

00:02:21.232 --> 00:02:27.912
DNA bao gồm nhiều gene, và chính các gene này mang thông tin về sự sống.

00:02:29.053 --> 00:02:36.123
Chúng chứa các chỉ dẫn và mệnh lệnh cho các tế bào, quyết định các đặc trưng và các nét tiêu biểu cho sinh vật sống,

00:02:36.749 --> 00:02:40.749
và chính DNA là độc nhất ở mỗi sinh vật.

00:02:42.029 --> 00:02:49.529
Chính là sự khác biệt nhẹ giữa cá thể và cá thể, giải thích tại sao mỗi cá thể có nhiều đặc trưng khác nhau dù là một chút.

00:02:50.341 --> 00:02:54.341
Nhưng làm thế nào mà một lượng lớn các dạng DNA lại được tạo ra?

00:02:55.622 --> 00:02:59.622
Một nhân tố chìa khóa chính là sự sinh sản vượt mức.

00:03:00.530 --> 00:03:05.760
Trong tự nhiên, ta có thể quan sát thấy các sinh vật thường sinh sản nhiều hơn cần thiết

00:03:05.760 --> 00:03:09.760
cho sự sinh tồn của loài, với kết quả kèm theo là nhiều con non chết sớm.

00:03:09.929 --> 00:03:13.929
Thường thì có nhiều con non hơn là số con non mà môi trường sống đủ khả năng hỗ trợ cho chúng sống sót.

00:03:13.929 --> 00:03:17.929
Đây là một yếu tố trong sự gia tăng đa dạng sinh học trong cùng một loài.

00:03:18.146 --> 00:03:22.146
Càng sinh nhiều con cái, sự khác biệt nhỏ càng xảy ra nhiều,

00:03:22.646 --> 00:03:28.376
và đây chính là điều tự nhiên muốn: càng nhiều khác biệt nhỏ càng tốt.

00:03:29.810 --> 00:03:34.910
Nguyên nhân chính thứ hai tạo ra tính độc nhất của cá thể là sự di truyền.

00:03:36.515 --> 00:03:40.785
Nhân tiện thì sự di truyền có nghĩa là sự truyền DNA đến con cái.

00:03:42.720 --> 00:03:49.770
Hai yếu tố rất thú vị khác nữa là sự tái tổ hợp và đột biến.

00:03:51.302 --> 00:03:55.302
Tái tổ hợp là sự hòa trộn ngẫu nhiên bộ DNA của hai cá thể.

00:03:56.270 --> 00:04:00.920
Khi hai cá thể hấp dẫn nhau và giao phối, chúng tái tổ hợp bộ gene của mình hai lần.

00:04:02.511 --> 00:04:08.151
Lần thứ nhất, chúng làm một cách riêng biệt khi chúng tạo giao tử- đó là tinh trùng và trứng.

00:04:09.958 --> 00:04:13.958
Các giao tử mang một nửa bộ gien và hoán đổi chúng.

00:04:14.887 --> 00:04:18.887
Lần thứ hai xảy ra khi con đực thụ tinh cho con cái.

00:04:20.247 --> 00:04:27.477
Mỗi cha mẹ cung cấp 50% DNA của mình, nói cách khác 50% sự độc nhất và đặc trưng của mình.

00:04:28.458 --> 00:04:33.248
Chúng tái tổ hợp hay trộn lẫn và kết quả là một đứa con mới ra đời.

00:04:34.356 --> 00:04:40.906
Con non này là một hòa trộn ngẫu nhiên của DNA, do đó mang nét đặc trưng và tiêu biểu của cả bố và mẹ.

00:04:41.319 --> 00:04:45.319
Điều này càng làm gia tăng sự đa dạng và khác biệt trong một loài,

00:04:48.408 --> 00:04:51.868
nhưng đột biến cũng rất quan trọng với tiến hóa.

00:04:52.238 --> 00:04:56.238
Đột biến là những thay đổi ngẫu nhiên trong DNA.

00:04:56.652 --> 00:04:59.972
Có thể mô tả chúng là những lỗi sao chép trong DNA,

00:04:59.972 --> 00:05:04.652
được phát sinh bởi chất độc hoặc các chất hóa học khác hoặc phóng xạ.

00:05:06.066 --> 00:05:10.066
Một đột biến tồn tại khi một phần của DNA bị biến đổi.

00:05:10.747 --> 00:05:15.567
Những thay đổi này thường xấu và gây ra bệnh tật ví dụ như ung thư.

00:05:16.937 --> 00:05:20.057
Tuy vậy, chúng cũng có thể trung tính hoặc tốt,

00:05:20.341 --> 00:05:24.341
ví dụ như màu mắt xanh nước biển ở người, là một đột biến ngẫu nhiên.

00:05:26.484 --> 00:05:32.194
Trong tất cả các trường hợp, một đột biến phải ảnh hưởng đến giao tử, tinh trùng hay trứng,

00:05:32.587 --> 00:05:36.587
bởi vì chỉ DNA ở giao tử mới được truyền lại cho con cái.

00:05:38.024 --> 00:05:44.634
Điều này cũng là lí do tại sao chúng ta lại bảo vệ cơ quan sinh dục khi chụp X quang trong khi các phần khác thì không hề hấn gì.

00:05:45.609 --> 00:05:52.479
Tổng kết lại, trong quá trình di truyền, các sinh vật truyền lại các đặc trưng cho con cái thông qua DNA.

00:05:53.163 --> 00:05:59.733
Tái tổ hợp và đột biến làm thay đổi DNA nhờ đó mà mỗi đứa con sẽ trông khác với anh chị em của nó,

00:05:59.733 --> 00:06:04.183
và nhận được sự hòa trộn ngẫu nhiền từ các đặc trưng của cha mẹ.

00:06:06.353 --> 00:06:10.203
Từ khóa ở đây là: ngẫu nhiên.

00:06:10.519 --> 00:06:13.369
Tất cả các quá trình trên đều dựa trên sự ngẫu nhiên.

00:06:13.627 --> 00:06:19.667
Sự tái tổ hợp và đột biến ngẫu nhiên khiến mỗi cá nhân có sự hòa trộn các nét đặc trưng riêng,

00:06:19.667 --> 00:06:23.667
sau đó lại hòa trộn ngẫu nhiên và tiếp tục truyền lại.

00:06:26.020 --> 00:06:31.400
Nhưng làm thế nào mà có quá nhiều thứ may rủi như vậy trong khi các sinh vật sống thích nghi quá hoàn hảo với môi trường của chúng,

00:06:32.417 --> 00:06:38.357
ví dụ như, con bọ que, chim ruồi và cá vây chân?

00:06:39.741 --> 00:06:43.741
Câu trả lời được đưa ra nhờ chìa khóa thứ hai: sự chọn lọc.

00:06:44.764 --> 00:06:48.764
Mỗi cá thể là một đối tượng của chọn lọc tự nhiên.

00:06:50.075 --> 00:06:54.455
Như chúng ta đã học trước đó, mỗi cá thế đều khác biệt so với đồng loại,

00:06:55.076 --> 00:06:59.076
và sự biến thể này là rất lớn ở mỗi loài.

00:07:00.621 --> 00:07:05.681
Ảnh hưởng của môi trường có tác động lên sinh vật sống. Yếu tố được gọi là chọn lọc này bao gồm:

00:07:06.974 --> 00:07:14.474
động vật ăn thịt, kí sinh trùng, đồng loại, chất độc, thay đổi môi trường sống, hay khí hậu.

00:07:15.078 --> 00:07:19.078
Chọn lọc là một quá trình mà mỗi cá thể phải chịu đựng.

00:07:19.654 --> 00:07:23.654
Mỗi sinh vật là một sự hòa trộn độc nhất các nét tiêu biểu và đặc trưng,

00:07:24.784 --> 00:07:28.784
Sự hòa trộn này giúp chúng sống sót trong môi trường này của mình, hoặc không. Như trường hợp này chẳng hạn.

00:07:31.005 --> 00:07:36.615
Bất cứ sinh vật nào không có sự hòa trộn phù hợp sẽ bị loại bỏ ra khỏi môi trường sống.

00:07:39.109 --> 00:07:44.419
Những sinh vật phù hợp sẽ sống sót và truyền lại các nét tiêu biểu và đặc trưng của mình.

00:07:47.147 --> 00:07:50.387
Đây là lí do tại sao sự đa dạng lại quan trọng.

00:07:50.387 --> 00:07:55.697
Đây là lí do tại sao các sinh vật lại nỗ lực sinh nhiều con cái càng khác nhau càng tốt.

00:07:56.028 --> 00:08:01.328
Chúng làm gia tăng khả năng rằng ít nhất một trong số các con cái chúng sẽ vượt qua quá trình chọn lọc tự nhiên.

00:08:01.734 --> 00:08:05.734
Chúng tối đa hóa khả năng sống sót.

00:08:06.530 --> 00:08:10.530
Một ví dụ hay nữa có thể quan sát trong một nhóm chim sẻ sống trong một hòn đảo biệt lập.

00:08:11.934 --> 00:08:14.894
Chúng là một trong những loài động vật nổi tiếng nhất trong giới khoa học,

00:08:14.894 --> 00:08:22.684
được biết đến như là chim sẻ Darwin, đặt tên theo người khám phá, Charles Darwin, và đây là câu chuyện về những con chim sẻ này.

00:08:22.684 --> 00:08:30.824
Một trăm năm trước, một nhóm nhỏ chim sẻ bị thổi dạt tới quần đảo Galapagos ở trung tâm Thái Bình Dương, có lẽ là bởi một cơn bão.

00:08:32.672 --> 00:08:36.672
Những con sẻ này thấy mình ở trong một môi trường sống hoàn toàn mới mẻ,

00:08:37.045 --> 00:08:41.405
một thiên đường thực sự cho chim sẻ: một vùng trù phú thức ăn và không có động vật ăn thịt.

00:08:42.634 --> 00:08:47.784
Chúng sinh sản nhanh chóng và tăng rất nhanh. Quần đảo sớm bị phủ đầy chim sẻ.

00:08:47.894 --> 00:08:51.084
Điều này nghĩa là thức ăn cung cấp sẽ dần khan hiếm.

00:08:51.240 --> 00:08:56.310
Thiên đường chim sẻ bị đe dọa bởi nạn đói và chim sẻ từ bạn trở thành những kẻ cạnh tranh.

00:08:56.684 --> 00:08:58.994
Đây là lúc chọn lọc can thiệp.

00:08:59.237 --> 00:09:03.867
Những sự khác biệt cá nhân nho nhỏ, trong trường hợp này là sự khác biệt nhỏ về mỏ của chúng,

00:09:03.867 --> 00:09:08.767
có nghĩa là một vài con sẻ có thể tránh việc cạnh tranh với các đồng loại của nỏ.

00:09:11.525 --> 00:09:15.525
Mỏ của một vài con sẻ có thể thích hợp cho việc đào giun.

00:09:16.286 --> 00:09:20.286
Những con khác có mỏ phù hợp hơn cho việc đập vỡ hạt.

00:09:21.337 --> 00:09:28.077
Do đó những con sẻ này sẽ đặt tổ của chúng hợp lí về mặt sinh thái hơn. Trong những cái tổ này, chúng được an toàn khỏi cuộc cạnh tranh khốc liệt.

00:09:28.336 --> 00:09:32.336
Chúng sẽ bắt đầu giao phối với những con sẻ nào làm tổ giống mình.

00:09:33.742 --> 00:09:37.452
Qua nhiều thế hệ, dần dà các đặc trưng này tích tụ,

00:09:37.452 --> 00:09:41.282
cho phép các con sẻ xây tổ thành công hơn.

00:09:41.860 --> 00:09:45.860
Sự khác biệt giữa sẻ đào giun và sẻ đập hạt trở nên lớn đến mức

00:09:45.860 --> 00:09:52.190
chúng không còn giao phối với nhau được nữa. Kết quả các loài mới được hình thành.

00:09:54.083 --> 00:09:58.083
Ngày nay, có tới 14 loài sẻ sống trên quần đảo Galapagos,

00:09:58.234 --> 00:10:02.234
tất cả chúng đều bắt nguồn từ một nhóm sẻ mắc kẹt ban đầu.

00:10:02.234 --> 00:10:05.534
Đây là cách một loài mới được hình thành nhờ tiến hóa:

00:10:05.678 --> 00:10:08.248
qua sự tương tác giữa các cá thể độc nhất,

00:10:08.370 --> 00:10:10.880
sự sinh sản vượt mức con cái,

00:10:11.188 --> 00:10:13.978
sự tái tổ hợp và đột biến trong di truyền,

00:10:14.469 --> 00:10:17.599
và cuối cùng, thông qua chọn lọc.

00:10:18.426 --> 00:10:20.196
Tại sao điều này lại quan trọng?

00:10:20.342 --> 00:10:27.462
Nó nói với ta rằng sự đa dạng của sự sống đến từ đâu, và tại sao các sinh vật sống lại thích nghi với môi trường sống của chúng.

00:10:27.914 --> 00:10:30.094
Nhưng nó cũng có tác động lên chúng ta với tư cách cá nhân.

00:10:30.554 --> 00:10:36.874
Mỗi người đều là kết quả của 3.5 tỉ năm tiến hóa, và bao gồm cả bạn nữa.

00:10:36.874 --> 00:10:40.624
Tổ tiên của bạn đã chiến đấu và thích nghi để sống sót.

00:10:41.673 --> 00:10:44.893
Sự sống sót này đã từng là một điều cực kì bất định.

00:10:45.248 --> 00:10:50.138
Nếu chúng ta xét đến một thực tế rằng 99% các loài đã từng sống đã tuyệt chủng,

00:10:50.138 --> 00:10:54.138
và bạn có thể xem chính mình như là một phần của một câu chuyện về sự thành công.

00:10:55.507 --> 00:10:59.947
Khủng long đã biến mất, nhưng bạn vẫn sống, xem video này,

00:11:00.673 --> 00:11:05.433
bởi vì bạn cực kì đặc biệt, giống như tất cả các sinh vật sống tồn tại đến tận hôm nay:

00:11:06.179 --> 00:11:10.179
không thể lặp lại và độc nhất trong vũ trụ này.