1
00:00:03,489 --> 00:00:07,166
EVRİMİN MEKANİZMASI

2
00:00:07,166 --> 00:00:10,058
Evrim Nedir?

3
00:00:10,058 --> 00:00:13,808
Evrim, dünyadaki yaşamın gelişimidir.

4
00:00:13,808 --> 00:00:20,058
Bu, milyonlarca yıl önce başlamış ve günümüzde hala devam etmekte olan bir süreçtir.

5
00:00:20,058 --> 00:00:25,529
Evrim, bize dünyadaki devasa yaşam çeşitliliğinin nasıl mümkün olduğunu anlatır

6
00:00:25,529 --> 00:00:33,834
ve ilkel bir tek hücreli canlının nasıl olup da bugün gördüğümüz milyonlarca farklı çeşitteki canlıya dönüşebileceğini gösterir.

7
00:00:33,834 --> 00:00:42,496
Öyleyse evrim, Daschund ve Great Dane türündeki köpekleri birlikte gördüğümüzde sorduğumuz soruya bir cevaptır:

8
00:00:42,496 --> 00:00:50,310
Böylesine farklı görünüşteki iki canlının nasıl olur da ataları aynı olur?

9
00:00:50,310 --> 00:00:57,926
Bu soruya cevap vermek için, mantar ya da bitki gibi diğer canlı formlarının yerine, hayvanlara odaklanalım.

10
00:00:57,926 --> 00:01:04,848
Sorulacak ilk soru şu: Nasıl olur da bir hayvan, bambaşka bir türdeki hayvana dönüşebilir?

11
00:01:04,848 --> 00:01:11,894
Aa! Bundan önce bir soruyu cevaplayalım: Tür tam olarak ne demektir?

12
00:01:11,894 --> 00:01:17,188
Tür, çiftleşerek yavru oluşturabilecek kapasitede olan hayvanlar topluluğuna denir.

13
00:01:17,188 --> 00:01:22,229
Ayrıca bu çiftleşme sonucunda oluşan hayvanın da çoğalma kabiliyeti olacaktır.

14
00:01:22,229 --> 00:01:26,395
Bunu daha iyi anlamak için şu noktaları biraz daha yakından inceleyelim:

15
00:01:26,395 --> 00:01:33,976
Canlıların eşsizliği, aşırı çoğalma ve kalıtım yoluyla güvence altına alınmış olur

16
00:01:33,976 --> 00:01:37,772
Ve ikinci birönemli nokta: Seçilim

17
00:01:37,772 --> 00:01:47,560
Haydi eşsizlik ile başlayalım. Var olan her canlı eşsizdir, ve bu evrim için gereklidir.

18
00:01:47,560 --> 00:01:51,187
Türlerin üyeleri görünüşte birbirlerine çok benzeyebilir;

19
00:01:51,187 --> 00:01:55,520
Bununla birlikte, hepsinin az da olsa farklı özellikleri ve karakterleri vardır.

20
00:01:55,520 --> 00:02:01,520
Benzerlerine göre biraz daha büyük, şişman, güçlü, gözüpek olabilirler.

21
00:02:01,520 --> 00:02:08,226
Öyleyse, bu farklılıkların sebebi nedir? Haydi bir tanesine yakından bakalım.

22
00:02:08,226 --> 00:02:13,727
Her canlı, hücrelerden oluşur. Bu hücrelerin çekirdekleri vardır.

23
00:02:13,727 --> 00:02:21,560
Çekirdek, kromozomları içerir ve bu kromozomlar DNA'ya tutunur.

24
00:02:21,560 --> 00:02:28,488
DNA farklı genlerden oluşur ve bu genlerin içinde yaşamın bilgi taşıyıcıları bulunur.

25
00:02:28,488 --> 00:02:36,751
Bunlar, hücreler için talimatları ve emirleri içerdiği gibi, canlıların sahip olduğu özelliklere ve karakterlere de karar verirler.

26
00:02:36,751 --> 00:02:42,590
Her canlıda eşsiz olan tam olarak bu DNA'dır.

27
00:02:42,590 --> 00:02:49,565
Bu DNA, bireyden bireye çok az bir değişim gösterir, herkesin benzer özellikler göstermesinin sebebi de budur.

28
00:02:49,565 --> 00:02:55,134
Fakat bu kadar çok çeşitliliğe sahip DNA nasıl ortaya çıktı?

29
00:02:55,134 --> 00:02:59,568
En önemli faktörlerden biri aşırı çoğalmadır.

30
00:02:59,568 --> 00:03:04,358
Doğada, canlıların türlerinin bekası açısından gerekli olandan çok daha fazla yavruladığını gözlemleyebiliriz.

31
00:03:04,358 --> 00:03:09,548
Yavruların birçoğu sonuç olarak erken ölümle yüzleşmek zorunda kalır.

32
00:03:09,548 --> 00:03:14,230
Bazen yaşadıkları çevrenin kaldırabileceğinden de çok yavruları olabilmektedir.

33
00:03:14,230 --> 00:03:17,610
Bu, tür içindeki çeşitliliğin artmasındaki faktörlerden biridir.

34
00:03:17,610 --> 00:03:22,109
Ne kadar yavru doğurulursa, o kadar küçük farklılık ortaya çıkar.

35
00:03:22,109 --> 00:03:28,801
Ve doğanın istediği de budur: mümkün olduğu kadar fazla "küçük değişiklik".

36
00:03:28,801 --> 00:03:35,136
Bireylerin eşsizliğinin ikinci en büyük sebebi de kalıtımın kendisiyle ortaya çıkar.

37
00:03:35,136 --> 00:03:42,303
Bu arada, kalıtım, DNA'dan yavruya aktarım anlamına gelir.

38
00:03:42,303 --> 00:03:49,971
Bu süreçte iki faktör etkili olur: rekombinasyon ve mutasyon

39
00:03:49,971 --> 00:03:54,885
Rekombinasyon, iki canlının DNAlarının rastgele karışımıdır.

40
00:03:54,885 --> 00:04:01,469
İki canlı birbirlerine aşık olduklarında, genlerini iki defa rekombine ederler.

41
00:04:01,469 --> 00:04:08,303
Gametlerini oluşturduklarında -ki bu gametler sperm ve yumurtadır- İlk seferinde bunu ayrı ayrı yaparlar.

42
00:04:08,303 --> 00:04:13,860
Gametler, genlerin yarısını alır ve ilerlerler.

43
00:04:13,860 --> 00:04:18,553
İkinci rekombinasyon bir erkek dişiyi döllediğinde gerçekleşir.

44
00:04:18,553 --> 00:04:28,670
Ebeveynlerden her biri DNAlarının %50'sini, bir başka deyişle eşsiz özellik ve karakterterlerinin %50'sini getirirler.

45
00:04:28,670 --> 00:04:33,547
Bunlar daha sonra rekombine olur, ya da karışır. Ve sonuç; yeni bir yavru.

46
00:04:33,547 --> 00:04:41,025
Bu yavrular, rastgele bir DNA karışımına ve dolayısıyla ebeveynlerinin özelliklerine ve karakterlerine sahiptir.

47
00:04:41,025 --> 00:04:47,454
Bu, bir tür içindeki çeşitliliği ve farklılıkları artırır. Hatta daha fazlası...

48
00:04:47,454 --> 00:04:52,290
Ama Mutasyon da evrim için önemlidir.

49
00:04:52,290 --> 00:04:55,653
Mutasyonlar, DNA'daki rastgele değişimlerdir.

50
00:04:55,653 --> 00:05:00,361
Bu ayrıca DNA'daki kopyalama hataları olarak da tanımlanabilir.

51
00:05:00,361 --> 00:05:05,206
Ki bu hatalar toksinler, kimyasal maddeler ya da radyasyon tarafından tetiklenirler.

52
00:05:05,206 --> 00:05:09,874
Bir mutasyon, DNA'nın bir parçasındaki değişiklikle ortaya çıkar.

53
00:05:09,874 --> 00:05:15,900
Bu değişiklikler genellikle olumsuzdur ve kanser gibi hastalıklarla sonuçlanabilir.

54
00:05:15,900 --> 00:05:20,154
Bununla birlikte bunların ayrıca nötr ve olumlu etkileri de olabilir.

55
00:05:20,154 --> 00:05:26,191
Rastgele bir mutasyon olan, insanlardaki mavi göz rengi gibi.

56
00:05:26,191 --> 00:05:32,244
Öyle ya da böyle, bir mutasyon, bir gamete etki etmek durumundadır. Yani bir sperme ya da yumurta hücresine.

57
00:05:32,244 --> 00:05:37,819
Çünkü, yalnızca bir gametteki DNA yavruya iletilebilir.

58
00:05:37,819 --> 00:05:45,494
X-ray cihazlarından, herhangi bir tehlikede olmayan diğer organlarımızı korumamız gerekmediği halde, cinsel organlarımızı korumamızın sebebi de budur.

59
00:05:45,494 --> 00:05:53,662
Özetle, kalıtım sürecinde canlılar, özelliklerini yavrularına DNA formunda iletirler.

60
00:05:53,662 --> 00:05:59,362
Rekombinasyon ve mutasyon DNA'yı değiştirir, böylece her bir çocuk ebeveynlerinden farklı bir görünüme sahip olur

61
00:05:59,362 --> 00:06:05,081
Ve ebeveynlerinin özelliklerinin rastgele karışımını alırlar.

62
00:06:05,081 --> 00:06:10,219
Burada önemli bir kelime vardır: Rastgele.

63
00:06:10,219 --> 00:06:13,775
Tüm bu süreç şansa dayalıdır.

64
00:06:13,775 --> 00:06:19,609
Rastgele rekombinasyon ve mutasyon, karakter ve özelliklerin rastgele karışımına sahip bireylerle sonuçlanır.

65
00:06:19,609 --> 00:06:24,027
Ki onlar, bunları sırayla ve rastgele karıştırır ve iletirler.

66
00:06:24,027 --> 00:06:31,859
Fakat nasıl oluyor da canlılar çevrelerine bu kadar mükemmel bir şekilde uyum göstermişken, bu kadar çok şey, bu kadar fazla şansa kalmış durumda.

67
00:06:31,859 --> 00:06:39,319
Örneğin, sopa çekirgesi, sinek kuşu ya da kurbağa balığı?

68
00:06:39,319 --> 00:06:43,821
Cevabı ikinci anahtar nokta veriyor: Seçilim.

69
00:06:43,821 --> 00:06:49,475
Doğal seçilim sürecine her bir birey maruz kalmaktadır.

70
00:06:49,475 --> 00:06:53,736
Öğrendiğimiz gibi, her bir birey, diğer türdeşinden bir şekilde farklıdır.

71
00:06:53,736 --> 00:07:00,524
Ve bir türün içinde kapsamlı bir varyasyon bulunur.

72
00:07:00,524 --> 00:07:06,024
Çevresel etkiler, canlılara etki ederler. Bu sözde seçilim faktörleri şunları kapsar:

73
00:07:06,024 --> 00:07:15,317
Yırtıcılar, parazitler, aynı türdeki hayvanlar, toksinler, yaşam çevresindeki değişiklikler, ya da iklim.

74
00:07:15,317 --> 00:07:18,775
Seçilim her bir canlının maruz kaldığı bir süreçtir.

75
00:07:18,775 --> 00:07:23,023
Her canlı, eşi olmayan özellik ve karakteristiklerin karışımına sahiptir.

76
00:07:23,023 --> 00:07:31,782
Bu karışım, onların çevrelerinde hayatta kalmalarına yardımcı olur. Ya da olmaz, duruma göre.

77
00:07:31,782 --> 00:07:39,350
Uygunsuz karışıma sahip birey, doğa tarafından seçilecektir.

78
00:07:39,350 --> 00:07:47,332
Doğru karışıma sahip olanlar yaşayacak ve gelişmiş özellik ve karakteristiklerini iletebileceklerdir.

79
00:07:47,332 --> 00:07:50,239
Çeşitliliğin bu denli önemli olmasının sebebi budur.

80
00:07:50,239 --> 00:07:56,479
Canlıların, mümkün olduğunca farklı yavru yapma çabalarının sebebi budur.

81
00:07:56,479 --> 00:08:01,893
Böyle yaparak, yavrularından en azından bir tanesinin doğal seçilim sürecini geçmelerinin ihtimalini artırırlar.

82
00:08:01,893 --> 00:08:05,337
Onların hayatta kalma şanslarını en yüksek seviyeye getirirler.

83
00:08:05,337 --> 00:08:10,922
Bunun iyi bir örneği, uzak bir adada yaşayan bir grup ispinoz kuşu üzerinde gözlemlenebilir.

84
00:08:10,922 --> 00:08:14,587
İspinoz kuşları, bilim dünyasının en şöhretli hayvanlarındandır.

85
00:08:14,587 --> 00:08:23,089
Ve Darwin İspinozları olarak bilinirler. Ki isimleri, onları keşfeden Charles Darwin'den gelmektedir. Bu İspinoz kuşlarının hikayesi.

86
00:08:23,089 --> 00:08:32,978
Birkaç yüzyıl önce, küçük bir grup ispinoz kuşu,muhtemel bir fırtınanın etkisiyle, Pasifik'in ortasındaki Galapagos Adası'na sürüklenmiştir.

87
00:08:32,978 --> 00:08:36,922
İspinozlar burada kendilerimi yepyeni bir çevre içerisinde buldular.

88
00:08:36,922 --> 00:08:42,227
Gerçek bir ispinoz cenneti: Bir yiyecek bolluğu ve yırtıcıların olmadığı bir yer.

89
00:08:42,227 --> 00:08:48,059
Hızlıca ve çok büyük sayılarla ürediler. Ada, çok geçmeden ispinozlarla doldu taştı.

90
00:08:48,059 --> 00:08:51,252
Ki bu yiyecek kaynaklarının git gide kıtlaşması anlamına geliyordu.

91
00:08:51,252 --> 00:08:56,753
İspinoz cenneti, kıtlıkla yüzleşiyordu ve ispinoz dostlar da çoktan rakip hale gelmişlerdi.

92
00:08:56,753 --> 00:08:59,392
Seçilim de işte tam burada müdahil oldu.

93
00:08:59,392 --> 00:09:03,475
Onların kişilikleri ve küçük değişiklikleri, ki bu gözlemde gagalardaki ufak değişimler,

94
00:09:03,475 --> 00:09:10,821
Bazı kuşların kendi türdeşleriyle rakip durumuna düşmelerinin önüne geçiyordu.

95
00:09:10,821 --> 00:09:16,185
Bazı ispinozların gagaları içindeki solucanları için toprakları kazmaya uygundu.

96
00:09:16,185 --> 00:09:21,215
Diğerleri ise parçalanmış tohumları gagalarıyla kavramaya daha uygundu.

97
00:09:21,215 --> 00:09:28,382
İspinozlar, sonuç olarak ekolojik nişlere ayrılmıştı ve bu nişlerde aşırı rekabetten kurtulmuşlardı.

98
00:09:28,382 --> 00:09:32,689
Çok geçmeden öncelikle aynı nişte bulunan diğer ispinozlarla çiftleşmeye başladılar.

99
00:09:32,689 --> 00:09:37,216
Birçok nesil boyunca, ispinozların kendi nişlerini başarılı bir şekilde kullanmalarına izin veren,

100
00:09:37,216 --> 00:09:40,937
bu ayırt edici özellikler çoğaldı.

101
00:09:40,937 --> 00:09:45,799
Solucan-kazıcılar ve tohum-yiyiciler arasında farklar git gide o kadar çok fazlalaştı ki,

102
00:09:45,799 --> 00:09:52,104
Artık birbirleriyle çiftleşmemeye başladılar. Sonuç olarak farklı türler ortaya çıktı.

103
00:09:52,104 --> 00:09:57,939
Bugün, Galapagos adasında yaşayan, 14 farklı ispinoz türü bulunmaktadır.

104
00:09:57,939 --> 00:10:02,023
Ki bunların tamamı, karaya vuran ispinozların soyundan gelmektedir.

105
00:10:02,023 --> 00:10:05,882
Yeni türler, evrim tarafından işte böyle oluşturulur:

106
00:10:05,882 --> 00:10:08,549
Eşsiz bireylerin etkileşimi yoluyla,

107
00:10:08,549 --> 00:10:10,604
Aşırı yavru doğurulmasıyla,

108
00:10:10,604 --> 00:10:13,966
Kalıtımdaki rekombinasyon ve mutasyonla,

109
00:10:13,966 --> 00:10:17,299
Vee son olarak, seçilim yoluyla.

110
00:10:17,299 --> 00:10:20,467
Bu, niçin çok önemlidir?

111
00:10:20,467 --> 00:10:27,642
Bu bize, yaşamın çeşitliliğinin nereden geldiğini ve niçin yaşayan tüm canlıların çevrelerine bu denli muhteşem adapte olduklarını gösterir.

112
00:10:27,642 --> 00:10:30,355
Bu, ayrıca bizleri de kişisel olarak etkiler.

113
00:10:30,355 --> 00:10:37,216
Her bir kişi, bizleri de kapsayan 3.5 milyar yıllık bir evrimin sonucudur.

114
00:10:37,216 --> 00:10:41,195
Atalarınız, yaşamak için savaştı ve uyum sağladılar.

115
00:10:41,195 --> 00:10:45,548
Bu yaşama savaşı aşırı derecede bilinmez bir kavramdı.

116
00:10:45,548 --> 00:10:49,965
Şimdiye kadar dünya üzerinde yaşamış olan tüm türlerin %99'unun soylarının tükendiğini göz önünde bulunduracak olursak,

117
00:10:49,965 --> 00:10:55,692
Kendini bir başarı hikayesinin parçası olarak görebilirsin.

118
00:10:55,692 --> 00:10:59,771
Dinazorlar öldü ama sen yaşıyor ve bu videoyu izliyorsun.

119
00:10:59,771 --> 00:11:06,299
Çünkü inanılmaz derecede özelsin, tıpku şu an hayatta olan tüm canlılar gibi.

120
00:11:06,299 --> 00:11:10,775
Tekrar etmeyen ve eşsiz... Tüm evrenin içinde. [ Türkçe Çeviri: Oral Ünlü ]