0:00:03.489,0:00:07.166
EVRİMİN MEKANİZMASI

0:00:07.166,0:00:10.058
Evrim Nedir?

0:00:10.058,0:00:13.808
Evrim, dünyadaki yaşamın gelişimidir.

0:00:13.808,0:00:20.058
Bu, milyonlarca yıl önce başlamış ve günümüzde hala devam etmekte olan bir süreçtir.

0:00:20.058,0:00:25.529
Evrim, bize dünyadaki devasa yaşam çeşitliliğinin nasıl mümkün olduğunu anlatır

0:00:25.529,0:00:33.834
ve ilkel bir tek hücreli canlının nasıl olup da bugün gördüğümüz milyonlarca farklı çeşitteki canlıya dönüşebileceğini gösterir.

0:00:33.834,0:00:42.496
Öyleyse evrim, Daschund ve Great Dane türündeki köpekleri birlikte gördüğümüzde sorduğumuz soruya bir cevaptır:

0:00:42.496,0:00:50.310
Böylesine farklı görünüşteki iki canlının nasıl olur da ataları aynı olur?

0:00:50.310,0:00:57.926
Bu soruya cevap vermek için, mantar ya da bitki gibi diğer canlı formlarının yerine, hayvanlara odaklanalım.

0:00:57.926,0:01:04.848
Sorulacak ilk soru şu: Nasıl olur da bir hayvan, bambaşka bir türdeki hayvana dönüşebilir?

0:01:04.848,0:01:11.894
Aa! Bundan önce bir soruyu cevaplayalım: Tür tam olarak ne demektir?

0:01:11.894,0:01:17.188
Tür, çiftleşerek yavru oluşturabilecek kapasitede olan hayvanlar topluluğuna denir.

0:01:17.188,0:01:22.229
Ayrıca bu çiftleşme sonucunda oluşan hayvanın da çoğalma kabiliyeti olacaktır.

0:01:22.229,0:01:26.395
Bunu daha iyi anlamak için şu noktaları biraz daha yakından inceleyelim:

0:01:26.395,0:01:33.976
Canlıların eşsizliği, aşırı çoğalma ve kalıtım yoluyla güvence altına alınmış olur

0:01:33.976,0:01:37.772
Ve ikinci birönemli nokta: Seçilim

0:01:37.772,0:01:47.560
Haydi eşsizlik ile başlayalım. Var olan her canlı eşsizdir, ve bu evrim için gereklidir.

0:01:47.560,0:01:51.187
Türlerin üyeleri görünüşte birbirlerine çok benzeyebilir;

0:01:51.187,0:01:55.520
Bununla birlikte, hepsinin az da olsa farklı özellikleri ve karakterleri vardır.

0:01:55.520,0:02:01.520
Benzerlerine göre biraz daha büyük, şişman, güçlü, gözüpek olabilirler.

0:02:01.520,0:02:08.226
Öyleyse, bu farklılıkların sebebi nedir? Haydi bir tanesine yakından bakalım.

0:02:08.226,0:02:13.727
Her canlı, hücrelerden oluşur. Bu hücrelerin çekirdekleri vardır.

0:02:13.727,0:02:21.560
Çekirdek, kromozomları içerir ve bu kromozomlar DNA'ya tutunur.

0:02:21.560,0:02:28.488
DNA farklı genlerden oluşur ve bu genlerin içinde yaşamın bilgi taşıyıcıları bulunur.

0:02:28.488,0:02:36.751
Bunlar, hücreler için talimatları ve emirleri içerdiği gibi, canlıların sahip olduğu özelliklere ve karakterlere de karar verirler.

0:02:36.751,0:02:42.590
Her canlıda eşsiz olan tam olarak bu DNA'dır.

0:02:42.590,0:02:49.565
Bu DNA, bireyden bireye çok az bir değişim gösterir, herkesin benzer özellikler göstermesinin sebebi de budur.

0:02:49.565,0:02:55.134
Fakat bu kadar çok çeşitliliğe sahip DNA nasıl ortaya çıktı?

0:02:55.134,0:02:59.568
En önemli faktörlerden biri aşırı çoğalmadır.

0:02:59.568,0:03:04.358
Doğada, canlıların türlerinin bekası açısından gerekli olandan çok daha fazla yavruladığını gözlemleyebiliriz.

0:03:04.358,0:03:09.548
Yavruların birçoğu sonuç olarak erken ölümle yüzleşmek zorunda kalır.

0:03:09.548,0:03:14.230
Bazen yaşadıkları çevrenin kaldırabileceğinden de çok yavruları olabilmektedir.

0:03:14.230,0:03:17.610
Bu, tür içindeki çeşitliliğin artmasındaki faktörlerden biridir.

0:03:17.610,0:03:22.109
Ne kadar yavru doğurulursa, o kadar küçük farklılık ortaya çıkar.

0:03:22.109,0:03:28.801
Ve doğanın istediği de budur: mümkün olduğu kadar fazla "küçük değişiklik".

0:03:28.801,0:03:35.136
Bireylerin eşsizliğinin ikinci en büyük sebebi de kalıtımın kendisiyle ortaya çıkar.

0:03:35.136,0:03:42.303
Bu arada, kalıtım, DNA'dan yavruya aktarım anlamına gelir.

0:03:42.303,0:03:49.971
Bu süreçte iki faktör etkili olur: rekombinasyon ve mutasyon

0:03:49.971,0:03:54.885
Rekombinasyon, iki canlının DNAlarının rastgele karışımıdır.

0:03:54.885,0:04:01.469
İki canlı birbirlerine aşık olduklarında, genlerini iki defa rekombine ederler.

0:04:01.469,0:04:08.303
Gametlerini oluşturduklarında -ki bu gametler sperm ve yumurtadır- İlk seferinde bunu ayrı ayrı yaparlar.

0:04:08.303,0:04:13.860
Gametler, genlerin yarısını alır ve ilerlerler.

0:04:13.860,0:04:18.553
İkinci rekombinasyon bir erkek dişiyi döllediğinde gerçekleşir.

0:04:18.553,0:04:28.670
Ebeveynlerden her biri DNAlarının %50'sini, bir başka deyişle eşsiz özellik ve karakterterlerinin %50'sini getirirler.

0:04:28.670,0:04:33.547
Bunlar daha sonra rekombine olur, ya da karışır. Ve sonuç; yeni bir yavru.

0:04:33.547,0:04:41.025
Bu yavrular, rastgele bir DNA karışımına ve dolayısıyla ebeveynlerinin özelliklerine ve karakterlerine sahiptir.

0:04:41.025,0:04:47.454
Bu, bir tür içindeki çeşitliliği ve farklılıkları artırır. Hatta daha fazlası...

0:04:47.454,0:04:52.290
Ama Mutasyon da evrim için önemlidir.

0:04:52.290,0:04:55.653
Mutasyonlar, DNA'daki rastgele değişimlerdir.

0:04:55.653,0:05:00.361
Bu ayrıca DNA'daki kopyalama hataları olarak da tanımlanabilir.

0:05:00.361,0:05:05.206
Ki bu hatalar toksinler, kimyasal maddeler ya da radyasyon tarafından tetiklenirler.

0:05:05.206,0:05:09.874
Bir mutasyon, DNA'nın bir parçasındaki değişiklikle ortaya çıkar.

0:05:09.874,0:05:15.900
Bu değişiklikler genellikle olumsuzdur ve kanser gibi hastalıklarla sonuçlanabilir.

0:05:15.900,0:05:20.154
Bununla birlikte bunların ayrıca nötr ve olumlu etkileri de olabilir.

0:05:20.154,0:05:26.191
Rastgele bir mutasyon olan, insanlardaki mavi göz rengi gibi.

0:05:26.191,0:05:32.244
Öyle ya da böyle, bir mutasyon, bir gamete etki etmek durumundadır. Yani bir sperme ya da yumurta hücresine.

0:05:32.244,0:05:37.819
Çünkü, yalnızca bir gametteki DNA yavruya iletilebilir.

0:05:37.819,0:05:45.494
X-ray cihazlarından, herhangi bir tehlikede olmayan diğer organlarımızı korumamız gerekmediği halde, cinsel organlarımızı korumamızın sebebi de budur.

0:05:45.494,0:05:53.662
Özetle, kalıtım sürecinde canlılar, özelliklerini yavrularına DNA formunda iletirler.

0:05:53.662,0:05:59.362
Rekombinasyon ve mutasyon DNA'yı değiştirir, böylece her bir çocuk ebeveynlerinden farklı bir görünüme sahip olur

0:05:59.362,0:06:05.081
Ve ebeveynlerinin özelliklerinin rastgele karışımını alırlar.

0:06:05.081,0:06:10.219
Burada önemli bir kelime vardır: Rastgele.

0:06:10.219,0:06:13.775
Tüm bu süreç şansa dayalıdır.

0:06:13.775,0:06:19.609
Rastgele rekombinasyon ve mutasyon, karakter ve özelliklerin rastgele karışımına sahip bireylerle sonuçlanır.

0:06:19.609,0:06:24.027
Ki onlar, bunları sırayla ve rastgele karıştırır ve iletirler.

0:06:24.027,0:06:31.859
Fakat nasıl oluyor da canlılar çevrelerine bu kadar mükemmel bir şekilde uyum göstermişken, bu kadar çok şey, bu kadar fazla şansa kalmış durumda.

0:06:31.859,0:06:39.319
Örneğin, sopa çekirgesi, sinek kuşu ya da kurbağa balığı?

0:06:39.319,0:06:43.821
Cevabı ikinci anahtar nokta veriyor: Seçilim.

0:06:43.821,0:06:49.475
Doğal seçilim sürecine her bir birey maruz kalmaktadır.

0:06:49.475,0:06:53.736
Öğrendiğimiz gibi, her bir birey, diğer türdeşinden bir şekilde farklıdır.

0:06:53.736,0:07:00.524
Ve bir türün içinde kapsamlı bir varyasyon bulunur.

0:07:00.524,0:07:06.024
Çevresel etkiler, canlılara etki ederler. Bu sözde seçilim faktörleri şunları kapsar:

0:07:06.024,0:07:15.317
Yırtıcılar, parazitler, aynı türdeki hayvanlar, toksinler, yaşam çevresindeki değişiklikler, ya da iklim.

0:07:15.317,0:07:18.775
Seçilim her bir canlının maruz kaldığı bir süreçtir.

0:07:18.775,0:07:23.023
Her canlı, eşi olmayan özellik ve karakteristiklerin karışımına sahiptir.

0:07:23.023,0:07:31.782
Bu karışım, onların çevrelerinde hayatta kalmalarına yardımcı olur. Ya da olmaz, duruma göre.

0:07:31.782,0:07:39.350
Uygunsuz karışıma sahip birey, doğa tarafından seçilecektir.

0:07:39.350,0:07:47.332
Doğru karışıma sahip olanlar yaşayacak ve gelişmiş özellik ve karakteristiklerini iletebileceklerdir.

0:07:47.332,0:07:50.239
Çeşitliliğin bu denli önemli olmasının sebebi budur.

0:07:50.239,0:07:56.479
Canlıların, mümkün olduğunca farklı yavru yapma çabalarının sebebi budur.

0:07:56.479,0:08:01.893
Böyle yaparak, yavrularından en azından bir tanesinin doğal seçilim sürecini geçmelerinin ihtimalini artırırlar.

0:08:01.893,0:08:05.337
Onların hayatta kalma şanslarını en yüksek seviyeye getirirler.

0:08:05.337,0:08:10.922
Bunun iyi bir örneği, uzak bir adada yaşayan bir grup ispinoz kuşu üzerinde gözlemlenebilir.

0:08:10.922,0:08:14.587
İspinoz kuşları, bilim dünyasının en şöhretli hayvanlarındandır.

0:08:14.587,0:08:23.089
Ve Darwin İspinozları olarak bilinirler. Ki isimleri, onları keşfeden Charles Darwin'den gelmektedir. Bu İspinoz kuşlarının hikayesi.

0:08:23.089,0:08:32.978
Birkaç yüzyıl önce, küçük bir grup ispinoz kuşu,muhtemel bir fırtınanın etkisiyle, Pasifik'in ortasındaki Galapagos Adası'na sürüklenmiştir.

0:08:32.978,0:08:36.922
İspinozlar burada kendilerimi yepyeni bir çevre içerisinde buldular.

0:08:36.922,0:08:42.227
Gerçek bir ispinoz cenneti: Bir yiyecek bolluğu ve yırtıcıların olmadığı bir yer.

0:08:42.227,0:08:48.059
Hızlıca ve çok büyük sayılarla ürediler. Ada, çok geçmeden ispinozlarla doldu taştı.

0:08:48.059,0:08:51.252
Ki bu yiyecek kaynaklarının git gide kıtlaşması anlamına geliyordu.

0:08:51.252,0:08:56.753
İspinoz cenneti, kıtlıkla yüzleşiyordu ve ispinoz dostlar da çoktan rakip hale gelmişlerdi.

0:08:56.753,0:08:59.392
Seçilim de işte tam burada müdahil oldu.

0:08:59.392,0:09:03.475
Onların kişilikleri ve küçük değişiklikleri, ki bu gözlemde gagalardaki ufak değişimler,

0:09:03.475,0:09:10.821
Bazı kuşların kendi türdeşleriyle rakip durumuna düşmelerinin önüne geçiyordu.

0:09:10.821,0:09:16.185
Bazı ispinozların gagaları içindeki solucanları için toprakları kazmaya uygundu.

0:09:16.185,0:09:21.215
Diğerleri ise parçalanmış tohumları gagalarıyla kavramaya daha uygundu.

0:09:21.215,0:09:28.382
İspinozlar, sonuç olarak ekolojik nişlere ayrılmıştı ve bu nişlerde aşırı rekabetten kurtulmuşlardı.

0:09:28.382,0:09:32.689
Çok geçmeden öncelikle aynı nişte bulunan diğer ispinozlarla çiftleşmeye başladılar.

0:09:32.689,0:09:37.216
Birçok nesil boyunca, ispinozların kendi nişlerini başarılı bir şekilde kullanmalarına izin veren,

0:09:37.216,0:09:40.937
bu ayırt edici özellikler çoğaldı.

0:09:40.937,0:09:45.799
Solucan-kazıcılar ve tohum-yiyiciler arasında farklar git gide o kadar çok fazlalaştı ki,

0:09:45.799,0:09:52.104
Artık birbirleriyle çiftleşmemeye başladılar. Sonuç olarak farklı türler ortaya çıktı.

0:09:52.104,0:09:57.939
Bugün, Galapagos adasında yaşayan, 14 farklı ispinoz türü bulunmaktadır.

0:09:57.939,0:10:02.023
Ki bunların tamamı, karaya vuran ispinozların soyundan gelmektedir.

0:10:02.023,0:10:05.882
Yeni türler, evrim tarafından işte böyle oluşturulur:

0:10:05.882,0:10:08.549
Eşsiz bireylerin etkileşimi yoluyla,

0:10:08.549,0:10:10.604
Aşırı yavru doğurulmasıyla,

0:10:10.604,0:10:13.966
Kalıtımdaki rekombinasyon ve mutasyonla,

0:10:13.966,0:10:17.299
Vee son olarak, seçilim yoluyla.

0:10:17.299,0:10:20.467
Bu, niçin çok önemlidir?

0:10:20.467,0:10:27.642
Bu bize, yaşamın çeşitliliğinin nereden geldiğini ve niçin yaşayan tüm canlıların çevrelerine bu denli muhteşem adapte olduklarını gösterir.

0:10:27.642,0:10:30.355
Bu, ayrıca bizleri de kişisel olarak etkiler.

0:10:30.355,0:10:37.216
Her bir kişi, bizleri de kapsayan 3.5 milyar yıllık bir evrimin sonucudur.

0:10:37.216,0:10:41.195
Atalarınız, yaşamak için savaştı ve uyum sağladılar.

0:10:41.195,0:10:45.548
Bu yaşama savaşı aşırı derecede bilinmez bir kavramdı.

0:10:45.548,0:10:49.965
Şimdiye kadar dünya üzerinde yaşamış olan tüm türlerin %99'unun soylarının tükendiğini göz önünde bulunduracak olursak,

0:10:49.965,0:10:55.692
Kendini bir başarı hikayesinin parçası olarak görebilirsin.

0:10:55.692,0:10:59.771
Dinazorlar öldü ama sen yaşıyor ve bu videoyu izliyorsun.

0:10:59.771,0:11:06.299
Çünkü inanılmaz derecede özelsin, tıpku şu an hayatta olan tüm canlılar gibi.

0:11:06.299,0:11:10.775
Tekrar etmeyen ve eşsiz... Tüm evrenin içinde. [ Türkçe Çeviri: Oral Ünlü ]