WEBVTT

00:00:03.467 --> 00:00:06.780
Mechanismes van Evolutie

00:00:06.780 --> 00:00:09.835
Wat is evolutie?

00:00:09.835 --> 00:00:14.045
Evolutie is de ontwikkeling van
leven op aarde

00:00:14.045 --> 00:00:17.346
Dit is een proces dat
miljarden jaren geleden is begonnen...

00:00:17.346 --> 00:00:19.955
... en vandaag nog steeds doorgaat.

00:00:19.955 --> 00:00:22.090
Evolutie vertelt ons hoe het mogelijk is...


00:00:22.090 --> 00:00:25.468
...dat de enorme diversiteit
van leven kan ontstaan.

00:00:25.468 --> 00:00:27.955
Het laat zien hoe primitieve protozoën...

00:00:27.955 --> 00:00:31.487
... de miljoenen verschillende soorten
kunnen worden die we zien.

00:00:34.043 --> 00:00:38.788
Evolutie is dus het antwoord op de vraag
die we ons allemaal stellen...

00:00:38.788 --> 00:00:42.830
... als we een teckel en een deense dog zien:

00:00:42.830 --> 00:00:50.002
hoe kan het dat voorouders
nakomelingen hebben, die zo anders zijn?

00:00:50.005 --> 00:00:57.865
Bij het antwoord focusen we op dieren,
en negeren we schimmels en planten.

00:00:57.865 --> 00:01:04.542
De eerste vraag is dus: hoe ontwikkelt
een diersoort zich in een andere soort?

00:01:05.000 --> 00:01:08.603
Ah, maar eerst een korte vraag:

00:01:08.603 --> 00:01:12.183
Wat is precies een soort?

00:01:12.183 --> 00:01:17.514
Een soort is een groep dieren die
in staat is nageslacht te produceren...

00:01:17.514 --> 00:01:21.900
... waarbij dat nageslacht ook in staat is
om voort te planten.

00:01:21.900 --> 00:01:27.083
Om dat antwoord beter te begrijpen, moeten
we de volgende punten beter bekijken:

00:01:27.083 --> 00:01:33.570
Het uniek zijn van dieren, gegarandeerd
door het vele nageslacht en erfelijkheid,

00:01:33.570 --> 00:01:36.652
en, als tweede punt, selectie.

00:01:38.466 --> 00:01:41.488
We beginnen met het uniek zijn.

00:01:41.488 --> 00:01:47.305
Elk wezen dat bestaat is uniek, en dit is
essentieel voor evolutie.

00:01:47.306 --> 00:01:50.765
De wezens van een soort lijken misschien
sterk op elkaar en hun ouders,

00:01:50.765 --> 00:01:55.606
echter, ze hebben ieder verschillende
kenmerken en eigenschappen.

00:01:55.606 --> 00:02:01.831
Ze zijn misschien groter, dikker, sterker
of dapperder dan hun soortgenoten.

00:02:02.701 --> 00:02:05.466
Wat is de reden van deze verschillen?

00:02:05.466 --> 00:02:08.733
We bekijken dit wezen van dichterbij.

00:02:08.733 --> 00:02:11.549
Elk wezen bestaat uit cellen.

00:02:11.549 --> 00:02:14.118
Deze cellen hebben een celkern.

00:02:14.118 --> 00:02:20.983
De celkern bevat chromosomen, en
de chromosomen bevatten het DNA.

00:02:20.983 --> 00:02:24.431
DNA bestaat uit verschillende genen,

00:02:24.431 --> 00:02:28.763
en het zijn deze genen die
de informatie over het leven dragen.

00:02:28.763 --> 00:02:36.539
Ze bevatten de instructies voor de cel, en
bepalen de kenmerken die elk wezen heeft.

00:02:36.539 --> 00:02:41.498
En het is dit DNA wat uniek is
voor elk wezen.

00:02:41.498 --> 00:02:50.129
Het verschilt iets tussen individuen, waar-
door ieder verschillende eigenschappen heeft.

00:02:50.129 --> 00:02:53.982
Maar hoe ontstaat deze enorme variatie in DNA?

00:02:55.695 --> 00:03:00.051
Een belangrijke factor is de overvloedige
producie van nageslacht.

00:03:00.060 --> 00:03:04.215
In de natuur zien we dat wezens vaak
veel meer nageslacht produceren dan nodig...

00:03:04.215 --> 00:03:09.403
...voor het voortbestaan van de soort,
en veel nakomelingen sterven een vroege dood.

00:03:09.403 --> 00:03:13.983
Vaak zijn er zelfs meer nakomelingen dan
het milieu in stand kan houden.

00:03:13.983 --> 00:03:18.015
Dit is één factor in de vergroting
van diversiteit in een soort:

00:03:18.015 --> 00:03:22.930
hoe meer nakomelingen, hoe meer
verschillen er voorkomen.

00:03:22.930 --> 00:03:28.505
Dit is wat de natuur wil: zo veel mogelijk
kleine verschillen.

00:03:30.005 --> 00:03:34.826
De tweede belangrijke factor van uniek zijn
vindt plaats in de erfelijkheid.

00:03:35.536 --> 00:03:41.973
Trouwens:
Erfelijkheid is het doorgeven van DNA naar nageslacht.

00:03:41.976 --> 00:03:46.782
In dit proces zijn twee zeer interessante
factoren aanwezig:

00:03:46.782 --> 00:03:49.812
Recombinatie en Mutatie.

00:03:50.908 --> 00:03:55.653
Recombinatie is het willekeurig mengen
van het DNA van twee wezens.

00:03:55.653 --> 00:04:00.900
Als twee diertjes verliefd worden en paren,
recombineren ze hun genen tweemaal.

00:04:02.077 --> 00:04:05.978
De eerste keer doen ze dat zelf, bij het
produceren van de gameten,

00:04:05.978 --> 00:04:08.565
oftewel: sperma- en eicellen.

00:04:09.752 --> 00:04:13.030
De gameten nemen de helft van de genen,
en mengen ze.

00:04:14.334 --> 00:04:18.974
De tweede recombinatie vindt plaats
wanneer een mannetje een vrouwtje bevrucht

00:04:20.264 --> 00:04:23.471
De ouders leveren ieder 50% van hun DNA,

00:04:23.471 --> 00:04:27.033
met andere woorden: 50% van hun
unieke kenmerken en eigenschappen.

00:04:28.298 --> 00:04:32.958
Deze worden gerecombineerd of gemengd,
en het resultaat is nieuw nageslacht.

00:04:34.234 --> 00:04:37.676
Deze nakomelingen hebben een willekeurige
mix van hun DNA, en dus...

00:04:37.676 --> 00:04:40.532
van de kenmerken en eigenschappen van
hun ouders.

00:04:41.444 --> 00:04:45.917
Dit bevordert de diversiteit en verschillen
binnen een soort nog verder.

00:04:48.194 --> 00:04:51.720
Maar mutaties zijn ook belangrijk 
voor evolutie.

00:04:52.172 --> 00:04:56.091
Mutaties zijn willekeurige wijzigingen
in DNA.

00:04:56.091 --> 00:05:00.294
Ze worden ook beschreven als
kopiëerfoutjes in DNA,

00:05:00.294 --> 00:05:05.283
aangespoord door giffen of andere chemische
stoffen, of door straling.

00:05:05.802 --> 00:05:10.162
Het is een mutatie als
een deel van het DNA is gewijzigd.

00:05:10.549 --> 00:05:16.284
Deze veranderingen zijn vaak negatief en
kunnen tot ziekten leiden, zoals kanker.

00:05:16.317 --> 00:05:22.359
Ze kunnen echter ook neutraal of positief
effect hebben, zoals blauwe oogkleur, ...

00:05:22.359 --> 00:05:25.055
... wat ook zo'n willekeurige mutatie is.

00:05:26.375 --> 00:05:32.704
In ieder geval moet een mutatie een gameet,
een sperma- of eicel, beïnvloeden ...

00:05:32.704 --> 00:05:37.673
... omdat enkel het DNA in de gameten
wordt doorgegeven naar nageslacht.

00:05:37.673 --> 00:05:41.996
Dit is ook de reden dat we geslachtsorganen
beschermen bij röntgenfoto's...

00:05:41.996 --> 00:05:45.283
... terwijl andere lichaamsdelen
geen risico lopen.

00:05:45.283 --> 00:05:53.150
Samengevat: in erfelijkheid geven wezens
hun eigenschappen door via DNA.

00:05:53.150 --> 00:05:59.451
Recombinatie en mutatie veranderen het DNA,
zodat elk kind verschilt en...

00:05:59.451 --> 00:06:04.782
... een willekeurige mix van de
eigenschappen van zijn ouders krijgt.

00:06:05.912 --> 00:06:10.168
Het sleutelwoord hierbij is: willekeurig.

00:06:10.168 --> 00:06:13.431
Al deze processen zijn gebaseerd op toeval.

00:06:13.431 --> 00:06:17.140
Willekeurige recombinaties en mutaties
resulteren in individuen met...

00:06:17.140 --> 00:06:20.187
... willekeurige samenstellingen van
kenmerken en eigenschappen.

00:06:20.187 --> 00:06:23.412
Deze mixen deze ook weer willekeurig,
en geven ze weer door.

00:06:25.563 --> 00:06:28.052
Maar hoe kan zoveel aan toeval liggen, ...

00:06:28.052 --> 00:06:32.388
... als alle wezens zo goed zijn
aangepast aan hun omgeving?

00:06:32.388 --> 00:06:38.625
Bijvoorbeeld de wandelende tak,
de kolibrie, en de hengelvis.

00:06:40.082 --> 00:06:43.964
Het antwoord wordt geleverd door
het tweede kernpunt: selectie.

00:06:43.964 --> 00:06:50.171
Elk individu wordt onderworpen aan een
proces van natuurlijke selectie.

00:06:50.171 --> 00:06:55.017
Zoals we hebben geleerd, is elk individu
iets verschillend van zijn naasten...

00:06:55.017 --> 00:06:59.750
... en is er behoorlijke variatie
binnen een soort.

00:06:59.750 --> 00:07:03.637
Omgevingsinvloeden hebben een
effect op levende wezens.

00:07:03.637 --> 00:07:09.458
Deze zogeheten selectiefactoren omvatten:
roofdieren, parasieten, ...

00:07:09.458 --> 00:07:15.246
... dieren van dezelfde soort, gifstoffen,
veranderingen in het milieu of het klimaat.

00:07:15.246 --> 00:07:19.629
Selectie is een proces waar elk wezen
aan wordt onderworpen.

00:07:19.629 --> 00:07:24.639
Elk wezen heeft een unieke samenstelling
van kenmerken en eigenschappen.

00:07:24.639 --> 00:07:30.833
Deze samenstelling helpt ze te overleven
in hun omgeving — of niet.

00:07:31.588 --> 00:07:36.028
Iedereen met een ongeschikte samenstelling
wordt geselecteerd door de omgeving.

00:07:38.618 --> 00:07:41.135
Degenen met de goede samenstelling overleven,

00:07:41.135 --> 00:07:44.584
en kunnen hun betere kenmerken
en eigenschappen doorgeven.

00:07:47.236 --> 00:07:50.195
Daarom is diversiteit zo belangrijk

00:07:50.195 --> 00:07:56.205
Daarom doen dieren zo veel moeite om zo
verschillend mogelijk nageslacht te krijgen.

00:07:56.205 --> 00:08:01.503
Ze vergroten de kans dat tenminste één van
hun kinderen het selectieproces overleeft.

00:08:01.503 --> 00:08:04.293
Ze maximaliseren hun kans van overleven.

00:08:05.968 --> 00:08:10.783
Een goed voorbeeld hiervan is te vinden in
een groep vinken op een afgelegen eiland.

00:08:11.242 --> 00:08:16.688
Ze zijn beroemde dieren in de wetenschap
en staan bekend als Darwinvinken,

00:08:16.688 --> 00:08:19.946
naar hun ontdekker: Charles Darwin.

00:08:20.316 --> 00:08:22.809
En dit is het verhaal van die vinken.

00:08:22.809 --> 00:08:27.039
Een paar honderd jaar geleden waaide een
groep vinken naar de Galápagos-eilanden...

00:08:27.039 --> 00:08:30.875
... midden in de Grote Oceaan,
waarschijnlijk door een grote storm.

00:08:32.495 --> 00:08:36.733
De vinken belandden in een omgeving die
compleet nieuw voor hen was:

00:08:36.733 --> 00:08:42.134
Een waar vinken-paradijs, met een overvloed
aan eten en zonder roofdieren.

00:08:42.632 --> 00:08:45.260
Ze plantten zich snel en veelvuldig voort.

00:08:45.260 --> 00:08:50.922
De eilanden zaten snel tjokvol vinken,
waardoor voedsel schaars werd.

00:08:50.922 --> 00:08:56.340
Het vinkenparadijs werd bedreigd door
hongersnood, en vrienden werden concurrenten.

00:08:56.340 --> 00:08:59.226
Hier greep selectie in:

00:08:59.226 --> 00:09:03.519
Hun individualiteit en kleine verschillen,
in dit geval hun verschillende snavels,

00:09:03.519 --> 00:09:08.531
betekende dat sommige vogels niet hoefden
te concurreren met de andere vinken.

00:09:10.764 --> 00:09:15.951
De snavels van sommige vinken waren
geschikt om te graven naar wormen.

00:09:15.951 --> 00:09:20.793
Andere vinken konden hun snavels beter
gebruiken om zaden te eten.

00:09:20.793 --> 00:09:24.588
Als gevolg zochten de vinken hun
ecologische niche op.

00:09:24.588 --> 00:09:28.213
In deze niches waren ze veilig tegen
uitzonderlijke concurrentie.

00:09:28.213 --> 00:09:33.273
Ze begonnen al snel alleen te paren
met andere vinken in dezelfde niche.

00:09:33.273 --> 00:09:37.066
Over vele generaties werden deze eigen-
schappen versterkt...

00:09:37.066 --> 00:09:41.837
... waardoor de vinken hun niche
succesvol konden uitbuiten.

00:09:41.837 --> 00:09:45.779
Het verschil tussen de wormgravers en de
zaad-eters werden zo groot...

00:09:45.779 --> 00:09:48.916
... dat ze niet langer in staat waren
met elkaar te paren.

00:09:48.916 --> 00:09:51.876
Als gevolg ontstonden verschillende soorten.

00:09:53.729 --> 00:09:57.771
Vandaag zijn er veertien vinkensoorten
op de Galápagos-eilanden,

00:09:57.771 --> 00:10:02.103
die allemaal afstammen van
dezelfde groep gestrande vinken.

00:10:02.103 --> 00:10:05.650
Zo worden nieuwe soorten gecreëerd
door evolutie:

00:10:05.650 --> 00:10:11.096
Door de interactie van unieke individuen,
het overvloedige nageslacht,...

00:10:11.096 --> 00:10:17.064
... recombinatie en mutatie in erfelijkheid,
en uiteindelijk door selectie.

00:10:18.239 --> 00:10:20.313
Waarom is dit zo belangrijk?

00:10:20.313 --> 00:10:22.763
Het legt uit waar de variëteit in leven
vandaan komt...

00:10:22.763 --> 00:10:26.736
... en waarom levende wezens zo goed zijn
aangepast aan hun leefomgeving.

00:10:27.805 --> 00:10:30.256
Maar het beïnvloedt ons ook persoonlijk:

00:10:30.256 --> 00:10:37.093
Elk persoon is het resultaat van
3.5 miljard jaar evolutie — dus ook jij.

00:10:37.093 --> 00:10:41.503
Jouw voorouders vochten en pasten zich aan
om te overleven.

00:10:41.503 --> 00:10:45.607
Of ze overleefden was extreem onzeker.

00:10:45.607 --> 00:10:50.511
Als we bedenken dat 99% van alle soorten die
ooit hebben geleefd, uitgestorven zijn...

00:10:50.511 --> 00:10:55.338
... kan je jezelf beschouwen als 
deel van een succesverhaal.

00:10:55.338 --> 00:11:00.738
De dinosauriërs zijn verdwenen, maar jij
leeft en bekijkt deze video...

00:11:00.738 --> 00:11:03.174
... omdat je ongelofelijk bijzonder bent.

00:11:03.174 --> 00:11:06.163
Net als alle andere wezens die bestaan.

00:11:06.163 --> 00:11:09.925
Onreproduceerbaar, en uniek in het heelal.

00:11:23.434 --> 00:11:27.210
Concept, Ontwerp, en Storyboard:
Philipp Dettmer, philippdettmer.com

00:11:29.180 --> 00:11:32.731
Animatie:
Jacques Alomi, jacquesalomo.de

00:11:34.749 --> 00:11:38.468
Voice Over:
Steve Tyler, www.voice-pool.com

00:11:39.345 --> 00:11:43.529
Bedankt voor jullie ondersteuning:
Mechtild Reddanz, Markus Fenner,
Xuyen Dam en Cathrin Ziegler