1
00:00:03,467 --> 00:00:06,780
Mechanismes van Evolutie

2
00:00:06,780 --> 00:00:09,835
Wat is evolutie?

3
00:00:09,835 --> 00:00:14,045
Evolutie is de ontwikkeling van
leven op aarde

4
00:00:14,045 --> 00:00:17,346
Dit is een proces dat
miljarden jaren geleden is begonnen...

5
00:00:17,346 --> 00:00:19,955
... en vandaag nog steeds doorgaat.

6
00:00:19,955 --> 00:00:22,090
Evolutie vertelt ons hoe het mogelijk is...


7
00:00:22,090 --> 00:00:25,468
...dat de enorme diversiteit
van leven kan ontstaan.

8
00:00:25,468 --> 00:00:27,955
Het laat zien hoe primitieve protozoën...

9
00:00:27,955 --> 00:00:31,487
... de miljoenen verschillende soorten
kunnen worden die we zien.

10
00:00:34,043 --> 00:00:38,788
Evolutie is dus het antwoord op de vraag
die we ons allemaal stellen...

11
00:00:38,788 --> 00:00:42,830
... als we een teckel en een deense dog zien:

12
00:00:42,830 --> 00:00:50,002
hoe kan het dat voorouders
nakomelingen hebben, die zo anders zijn?

13
00:00:50,005 --> 00:00:57,865
Bij het antwoord focusen we op dieren,
en negeren we schimmels en planten.

14
00:00:57,865 --> 00:01:04,542
De eerste vraag is dus: hoe ontwikkelt
een diersoort zich in een andere soort?

15
00:01:05,000 --> 00:01:08,603
Ah, maar eerst een korte vraag:

16
00:01:08,603 --> 00:01:12,183
Wat is precies een soort?

17
00:01:12,183 --> 00:01:17,514
Een soort is een groep dieren die
in staat is nageslacht te produceren...

18
00:01:17,514 --> 00:01:21,900
... waarbij dat nageslacht ook in staat is
om voort te planten.

19
00:01:21,900 --> 00:01:27,083
Om dat antwoord beter te begrijpen, moeten
we de volgende punten beter bekijken:

20
00:01:27,083 --> 00:01:33,570
Het uniek zijn van dieren, gegarandeerd
door het vele nageslacht en erfelijkheid,

21
00:01:33,570 --> 00:01:36,652
en, als tweede punt, selectie.

22
00:01:38,466 --> 00:01:41,488
We beginnen met het uniek zijn.

23
00:01:41,488 --> 00:01:47,305
Elk wezen dat bestaat is uniek, en dit is
essentieel voor evolutie.

24
00:01:47,306 --> 00:01:50,765
De wezens van een soort lijken misschien
sterk op elkaar en hun ouders,

25
00:01:50,765 --> 00:01:55,606
echter, ze hebben ieder verschillende
kenmerken en eigenschappen.

26
00:01:55,606 --> 00:02:01,831
Ze zijn misschien groter, dikker, sterker
of dapperder dan hun soortgenoten.

27
00:02:02,701 --> 00:02:05,466
Wat is de reden van deze verschillen?

28
00:02:05,466 --> 00:02:08,733
We bekijken dit wezen van dichterbij.

29
00:02:08,733 --> 00:02:11,549
Elk wezen bestaat uit cellen.

30
00:02:11,549 --> 00:02:14,118
Deze cellen hebben een celkern.

31
00:02:14,118 --> 00:02:20,983
De celkern bevat chromosomen, en
de chromosomen bevatten het DNA.

32
00:02:20,983 --> 00:02:24,431
DNA bestaat uit verschillende genen,

33
00:02:24,431 --> 00:02:28,763
en het zijn deze genen die
de informatie over het leven dragen.

34
00:02:28,763 --> 00:02:36,539
Ze bevatten de instructies voor de cel, en
bepalen de kenmerken die elk wezen heeft.

35
00:02:36,539 --> 00:02:41,498
En het is dit DNA wat uniek is
voor elk wezen.

36
00:02:41,498 --> 00:02:50,129
Het verschilt iets tussen individuen, waar-
door ieder verschillende eigenschappen heeft.

37
00:02:50,129 --> 00:02:53,982
Maar hoe ontstaat deze enorme variatie in DNA?

38
00:02:55,695 --> 00:03:00,051
Een belangrijke factor is de overvloedige
producie van nageslacht.

39
00:03:00,060 --> 00:03:04,215
In de natuur zien we dat wezens vaak
veel meer nageslacht produceren dan nodig...

40
00:03:04,215 --> 00:03:09,403
...voor het voortbestaan van de soort,
en veel nakomelingen sterven een vroege dood.

41
00:03:09,403 --> 00:03:13,983
Vaak zijn er zelfs meer nakomelingen dan
het milieu in stand kan houden.

42
00:03:13,983 --> 00:03:18,015
Dit is één factor in de vergroting
van diversiteit in een soort:

43
00:03:18,015 --> 00:03:22,930
hoe meer nakomelingen, hoe meer
verschillen er voorkomen.

44
00:03:22,930 --> 00:03:28,505
Dit is wat de natuur wil: zo veel mogelijk
kleine verschillen.

45
00:03:30,005 --> 00:03:34,826
De tweede belangrijke factor van uniek zijn
vindt plaats in de erfelijkheid.

46
00:03:35,536 --> 00:03:41,973
Trouwens:
Erfelijkheid is het doorgeven van DNA naar nageslacht.

47
00:03:41,976 --> 00:03:46,782
In dit proces zijn twee zeer interessante
factoren aanwezig:

48
00:03:46,782 --> 00:03:49,812
Recombinatie en Mutatie.

49
00:03:50,908 --> 00:03:55,653
Recombinatie is het willekeurig mengen
van het DNA van twee wezens.

50
00:03:55,653 --> 00:04:00,900
Als twee diertjes verliefd worden en paren,
recombineren ze hun genen tweemaal.

51
00:04:02,077 --> 00:04:05,978
De eerste keer doen ze dat zelf, bij het
produceren van de gameten,

52
00:04:05,978 --> 00:04:08,565
oftewel: sperma- en eicellen.

53
00:04:09,752 --> 00:04:13,030
De gameten nemen de helft van de genen,
en mengen ze.

54
00:04:14,334 --> 00:04:18,974
De tweede recombinatie vindt plaats
wanneer een mannetje een vrouwtje bevrucht

55
00:04:20,264 --> 00:04:23,471
De ouders leveren ieder 50% van hun DNA,

56
00:04:23,471 --> 00:04:27,033
met andere woorden: 50% van hun
unieke kenmerken en eigenschappen.

57
00:04:28,298 --> 00:04:32,958
Deze worden gerecombineerd of gemengd,
en het resultaat is nieuw nageslacht.

58
00:04:34,234 --> 00:04:37,676
Deze nakomelingen hebben een willekeurige
mix van hun DNA, en dus...

59
00:04:37,676 --> 00:04:40,532
van de kenmerken en eigenschappen van
hun ouders.

60
00:04:41,444 --> 00:04:45,917
Dit bevordert de diversiteit en verschillen
binnen een soort nog verder.

61
00:04:48,194 --> 00:04:51,720
Maar mutaties zijn ook belangrijk 
voor evolutie.

62
00:04:52,172 --> 00:04:56,091
Mutaties zijn willekeurige wijzigingen
in DNA.

63
00:04:56,091 --> 00:05:00,294
Ze worden ook beschreven als
kopiëerfoutjes in DNA,

64
00:05:00,294 --> 00:05:05,283
aangespoord door giffen of andere chemische
stoffen, of door straling.

65
00:05:05,802 --> 00:05:10,162
Het is een mutatie als
een deel van het DNA is gewijzigd.

66
00:05:10,549 --> 00:05:16,284
Deze veranderingen zijn vaak negatief en
kunnen tot ziekten leiden, zoals kanker.

67
00:05:16,317 --> 00:05:22,359
Ze kunnen echter ook neutraal of positief
effect hebben, zoals blauwe oogkleur, ...

68
00:05:22,359 --> 00:05:25,055
... wat ook zo'n willekeurige mutatie is.

69
00:05:26,375 --> 00:05:32,704
In ieder geval moet een mutatie een gameet,
een sperma- of eicel, beïnvloeden ...

70
00:05:32,704 --> 00:05:37,673
... omdat enkel het DNA in de gameten
wordt doorgegeven naar nageslacht.

71
00:05:37,673 --> 00:05:41,996
Dit is ook de reden dat we geslachtsorganen
beschermen bij röntgenfoto's...

72
00:05:41,996 --> 00:05:45,283
... terwijl andere lichaamsdelen
geen risico lopen.

73
00:05:45,283 --> 00:05:53,150
Samengevat: in erfelijkheid geven wezens
hun eigenschappen door via DNA.

74
00:05:53,150 --> 00:05:59,451
Recombinatie en mutatie veranderen het DNA,
zodat elk kind verschilt en...

75
00:05:59,451 --> 00:06:04,782
... een willekeurige mix van de
eigenschappen van zijn ouders krijgt.

76
00:06:05,912 --> 00:06:10,168
Het sleutelwoord hierbij is: willekeurig.

77
00:06:10,168 --> 00:06:13,431
Al deze processen zijn gebaseerd op toeval.

78
00:06:13,431 --> 00:06:17,140
Willekeurige recombinaties en mutaties
resulteren in individuen met...

79
00:06:17,140 --> 00:06:20,187
... willekeurige samenstellingen van
kenmerken en eigenschappen.

80
00:06:20,187 --> 00:06:23,412
Deze mixen deze ook weer willekeurig,
en geven ze weer door.

81
00:06:25,563 --> 00:06:28,052
Maar hoe kan zoveel aan toeval liggen, ...

82
00:06:28,052 --> 00:06:32,388
... als alle wezens zo goed zijn
aangepast aan hun omgeving?

83
00:06:32,388 --> 00:06:38,625
Bijvoorbeeld de wandelende tak,
de kolibrie, en de hengelvis.

84
00:06:40,082 --> 00:06:43,964
Het antwoord wordt geleverd door
het tweede kernpunt: selectie.

85
00:06:43,964 --> 00:06:50,171
Elk individu wordt onderworpen aan een
proces van natuurlijke selectie.

86
00:06:50,171 --> 00:06:55,017
Zoals we hebben geleerd, is elk individu
iets verschillend van zijn naasten...

87
00:06:55,017 --> 00:06:59,750
... en is er behoorlijke variatie
binnen een soort.

88
00:06:59,750 --> 00:07:03,637
Omgevingsinvloeden hebben een
effect op levende wezens.

89
00:07:03,637 --> 00:07:09,458
Deze zogeheten selectiefactoren omvatten:
roofdieren, parasieten, ...

90
00:07:09,458 --> 00:07:15,246
... dieren van dezelfde soort, gifstoffen,
veranderingen in het milieu of het klimaat.

91
00:07:15,246 --> 00:07:19,629
Selectie is een proces waar elk wezen
aan wordt onderworpen.

92
00:07:19,629 --> 00:07:24,639
Elk wezen heeft een unieke samenstelling
van kenmerken en eigenschappen.

93
00:07:24,639 --> 00:07:30,833
Deze samenstelling helpt ze te overleven
in hun omgeving — of niet.

94
00:07:31,588 --> 00:07:36,028
Iedereen met een ongeschikte samenstelling
wordt geselecteerd door de omgeving.

95
00:07:38,618 --> 00:07:41,135
Degenen met de goede samenstelling overleven,

96
00:07:41,135 --> 00:07:44,584
en kunnen hun betere kenmerken
en eigenschappen doorgeven.

97
00:07:47,236 --> 00:07:50,195
Daarom is diversiteit zo belangrijk

98
00:07:50,195 --> 00:07:56,205
Daarom doen dieren zo veel moeite om zo
verschillend mogelijk nageslacht te krijgen.

99
00:07:56,205 --> 00:08:01,503
Ze vergroten de kans dat tenminste één van
hun kinderen het selectieproces overleeft.

100
00:08:01,503 --> 00:08:04,293
Ze maximaliseren hun kans van overleven.

101
00:08:05,968 --> 00:08:10,783
Een goed voorbeeld hiervan is te vinden in
een groep vinken op een afgelegen eiland.

102
00:08:11,242 --> 00:08:16,688
Ze zijn beroemde dieren in de wetenschap
en staan bekend als Darwinvinken,

103
00:08:16,688 --> 00:08:19,946
naar hun ontdekker: Charles Darwin.

104
00:08:20,316 --> 00:08:22,809
En dit is het verhaal van die vinken.

105
00:08:22,809 --> 00:08:27,039
Een paar honderd jaar geleden waaide een
groep vinken naar de Galápagos-eilanden...

106
00:08:27,039 --> 00:08:30,875
... midden in de Grote Oceaan,
waarschijnlijk door een grote storm.

107
00:08:32,495 --> 00:08:36,733
De vinken belandden in een omgeving die
compleet nieuw voor hen was:

108
00:08:36,733 --> 00:08:42,134
Een waar vinken-paradijs, met een overvloed
aan eten en zonder roofdieren.

109
00:08:42,632 --> 00:08:45,260
Ze plantten zich snel en veelvuldig voort.

110
00:08:45,260 --> 00:08:50,922
De eilanden zaten snel tjokvol vinken,
waardoor voedsel schaars werd.

111
00:08:50,922 --> 00:08:56,340
Het vinkenparadijs werd bedreigd door
hongersnood, en vrienden werden concurrenten.

112
00:08:56,340 --> 00:08:59,226
Hier greep selectie in:

113
00:08:59,226 --> 00:09:03,519
Hun individualiteit en kleine verschillen,
in dit geval hun verschillende snavels,

114
00:09:03,519 --> 00:09:08,531
betekende dat sommige vogels niet hoefden
te concurreren met de andere vinken.

115
00:09:10,764 --> 00:09:15,951
De snavels van sommige vinken waren
geschikt om te graven naar wormen.

116
00:09:15,951 --> 00:09:20,793
Andere vinken konden hun snavels beter
gebruiken om zaden te eten.

117
00:09:20,793 --> 00:09:24,588
Als gevolg zochten de vinken hun
ecologische niche op.

118
00:09:24,588 --> 00:09:28,213
In deze niches waren ze veilig tegen
uitzonderlijke concurrentie.

119
00:09:28,213 --> 00:09:33,273
Ze begonnen al snel alleen te paren
met andere vinken in dezelfde niche.

120
00:09:33,273 --> 00:09:37,066
Over vele generaties werden deze eigen-
schappen versterkt...

121
00:09:37,066 --> 00:09:41,837
... waardoor de vinken hun niche
succesvol konden uitbuiten.

122
00:09:41,837 --> 00:09:45,779
Het verschil tussen de wormgravers en de
zaad-eters werden zo groot...

123
00:09:45,779 --> 00:09:48,916
... dat ze niet langer in staat waren
met elkaar te paren.

124
00:09:48,916 --> 00:09:51,876
Als gevolg ontstonden verschillende soorten.

125
00:09:53,729 --> 00:09:57,771
Vandaag zijn er veertien vinkensoorten
op de Galápagos-eilanden,

126
00:09:57,771 --> 00:10:02,103
die allemaal afstammen van
dezelfde groep gestrande vinken.

127
00:10:02,103 --> 00:10:05,650
Zo worden nieuwe soorten gecreëerd
door evolutie:

128
00:10:05,650 --> 00:10:11,096
Door de interactie van unieke individuen,
het overvloedige nageslacht,...

129
00:10:11,096 --> 00:10:17,064
... recombinatie en mutatie in erfelijkheid,
en uiteindelijk door selectie.

130
00:10:18,239 --> 00:10:20,313
Waarom is dit zo belangrijk?

131
00:10:20,313 --> 00:10:22,763
Het legt uit waar de variëteit in leven
vandaan komt...

132
00:10:22,763 --> 00:10:26,736
... en waarom levende wezens zo goed zijn
aangepast aan hun leefomgeving.

133
00:10:27,805 --> 00:10:30,256
Maar het beïnvloedt ons ook persoonlijk:

134
00:10:30,256 --> 00:10:37,093
Elk persoon is het resultaat van
3.5 miljard jaar evolutie — dus ook jij.

135
00:10:37,093 --> 00:10:41,503
Jouw voorouders vochten en pasten zich aan
om te overleven.

136
00:10:41,503 --> 00:10:45,607
Of ze overleefden was extreem onzeker.

137
00:10:45,607 --> 00:10:50,511
Als we bedenken dat 99% van alle soorten die
ooit hebben geleefd, uitgestorven zijn...

138
00:10:50,511 --> 00:10:55,338
... kan je jezelf beschouwen als 
deel van een succesverhaal.

139
00:10:55,338 --> 00:11:00,738
De dinosauriërs zijn verdwenen, maar jij
leeft en bekijkt deze video...

140
00:11:00,738 --> 00:11:03,174
... omdat je ongelofelijk bijzonder bent.

141
00:11:03,174 --> 00:11:06,163
Net als alle andere wezens die bestaan.

142
00:11:06,163 --> 00:11:09,925
Onreproduceerbaar, en uniek in het heelal.

143
00:11:23,434 --> 00:11:27,210
Concept, Ontwerp, en Storyboard:
Philipp Dettmer, philippdettmer.com

144
00:11:29,180 --> 00:11:32,731
Animatie:
Jacques Alomi, jacquesalomo.de

145
00:11:34,749 --> 00:11:38,468
Voice Over:
Steve Tyler, www.voice-pool.com

146
00:11:39,345 --> 00:11:43,529
Bedankt voor jullie ondersteuning:
Mechtild Reddanz, Markus Fenner,
Xuyen Dam en Cathrin Ziegler