0:00:03.467,0:00:06.780
Mechanismes van Evolutie

0:00:06.780,0:00:09.835
Wat is evolutie?

0:00:09.835,0:00:14.045
Evolutie is de ontwikkeling van[br]leven op aarde

0:00:14.045,0:00:17.346
Dit is een proces dat[br]miljarden jaren geleden is begonnen...

0:00:17.346,0:00:19.955
... en vandaag nog steeds doorgaat.

0:00:19.955,0:00:22.090
Evolutie vertelt ons hoe het mogelijk is...[br]

0:00:22.090,0:00:25.468
...dat de enorme diversiteit[br]van leven kan ontstaan.

0:00:25.468,0:00:27.955
Het laat zien hoe primitieve protozoën...

0:00:27.955,0:00:31.487
... de miljoenen verschillende soorten[br]kunnen worden die we zien.

0:00:34.043,0:00:38.788
Evolutie is dus het antwoord op de vraag[br]die we ons allemaal stellen...

0:00:38.788,0:00:42.830
... als we een teckel en een deense dog zien:

0:00:42.830,0:00:50.002
hoe kan het dat voorouders[br]nakomelingen hebben, die zo anders zijn?

0:00:50.005,0:00:57.865
Bij het antwoord focusen we op dieren,[br]en negeren we schimmels en planten.

0:00:57.865,0:01:04.542
De eerste vraag is dus: hoe ontwikkelt[br]een diersoort zich in een andere soort?

0:01:05.000,0:01:08.603
Ah, maar eerst een korte vraag:

0:01:08.603,0:01:12.183
Wat is precies een soort?

0:01:12.183,0:01:17.514
Een soort is een groep dieren die[br]in staat is nageslacht te produceren...

0:01:17.514,0:01:21.900
... waarbij dat nageslacht ook in staat is[br]om voort te planten.

0:01:21.900,0:01:27.083
Om dat antwoord beter te begrijpen, moeten[br]we de volgende punten beter bekijken:

0:01:27.083,0:01:33.570
Het uniek zijn van dieren, gegarandeerd[br]door het vele nageslacht en erfelijkheid,

0:01:33.570,0:01:36.652
en, als tweede punt, selectie.

0:01:38.466,0:01:41.488
We beginnen met het uniek zijn.

0:01:41.488,0:01:47.305
Elk wezen dat bestaat is uniek, en dit is[br]essentieel voor evolutie.

0:01:47.306,0:01:50.765
De wezens van een soort lijken misschien[br]sterk op elkaar en hun ouders,

0:01:50.765,0:01:55.606
echter, ze hebben ieder verschillende[br]kenmerken en eigenschappen.

0:01:55.606,0:02:01.831
Ze zijn misschien groter, dikker, sterker[br]of dapperder dan hun soortgenoten.

0:02:02.701,0:02:05.466
Wat is de reden van deze verschillen?

0:02:05.466,0:02:08.733
We bekijken dit wezen van dichterbij.

0:02:08.733,0:02:11.549
Elk wezen bestaat uit cellen.

0:02:11.549,0:02:14.118
Deze cellen hebben een celkern.

0:02:14.118,0:02:20.983
De celkern bevat chromosomen, en[br]de chromosomen bevatten het DNA.

0:02:20.983,0:02:24.431
DNA bestaat uit verschillende genen,

0:02:24.431,0:02:28.763
en het zijn deze genen die[br]de informatie over het leven dragen.

0:02:28.763,0:02:36.539
Ze bevatten de instructies voor de cel, en[br]bepalen de kenmerken die elk wezen heeft.

0:02:36.539,0:02:41.498
En het is dit DNA wat uniek is[br]voor elk wezen.

0:02:41.498,0:02:50.129
Het verschilt iets tussen individuen, waar-[br]door ieder verschillende eigenschappen heeft.

0:02:50.129,0:02:53.982
Maar hoe ontstaat deze enorme variatie in DNA?

0:02:55.695,0:03:00.051
Een belangrijke factor is de overvloedige[br]producie van nageslacht.

0:03:00.060,0:03:04.215
In de natuur zien we dat wezens vaak[br]veel meer nageslacht produceren dan nodig...

0:03:04.215,0:03:09.403
...voor het voortbestaan van de soort,[br]en veel nakomelingen sterven een vroege dood.

0:03:09.403,0:03:13.983
Vaak zijn er zelfs meer nakomelingen dan[br]het milieu in stand kan houden.

0:03:13.983,0:03:18.015
Dit is één factor in de vergroting[br]van diversiteit in een soort:

0:03:18.015,0:03:22.930
hoe meer nakomelingen, hoe meer[br]verschillen er voorkomen.

0:03:22.930,0:03:28.505
Dit is wat de natuur wil: zo veel mogelijk[br]kleine verschillen.

0:03:30.005,0:03:34.826
De tweede belangrijke factor van uniek zijn[br]vindt plaats in de erfelijkheid.

0:03:35.536,0:03:41.973
Trouwens:[br]Erfelijkheid is het doorgeven van DNA naar nageslacht.

0:03:41.976,0:03:46.782
In dit proces zijn twee zeer interessante[br]factoren aanwezig:

0:03:46.782,0:03:49.812
Recombinatie en Mutatie.

0:03:50.908,0:03:55.653
Recombinatie is het willekeurig mengen[br]van het DNA van twee wezens.

0:03:55.653,0:04:00.900
Als twee diertjes verliefd worden en paren,[br]recombineren ze hun genen tweemaal.

0:04:02.077,0:04:05.978
De eerste keer doen ze dat zelf, bij het[br]produceren van de gameten,

0:04:05.978,0:04:08.565
oftewel: sperma- en eicellen.

0:04:09.752,0:04:13.030
De gameten nemen de helft van de genen,[br]en mengen ze.

0:04:14.334,0:04:18.974
De tweede recombinatie vindt plaats[br]wanneer een mannetje een vrouwtje bevrucht

0:04:20.264,0:04:23.471
De ouders leveren ieder 50% van hun DNA,

0:04:23.471,0:04:27.033
met andere woorden: 50% van hun[br]unieke kenmerken en eigenschappen.

0:04:28.298,0:04:32.958
Deze worden gerecombineerd of gemengd,[br]en het resultaat is nieuw nageslacht.

0:04:34.234,0:04:37.676
Deze nakomelingen hebben een willekeurige[br]mix van hun DNA, en dus...

0:04:37.676,0:04:40.532
van de kenmerken en eigenschappen van[br]hun ouders.

0:04:41.444,0:04:45.917
Dit bevordert de diversiteit en verschillen[br]binnen een soort nog verder.

0:04:48.194,0:04:51.720
Maar mutaties zijn ook belangrijk [br]voor evolutie.

0:04:52.172,0:04:56.091
Mutaties zijn willekeurige wijzigingen[br]in DNA.

0:04:56.091,0:05:00.294
Ze worden ook beschreven als[br]kopiëerfoutjes in DNA,

0:05:00.294,0:05:05.283
aangespoord door giffen of andere chemische[br]stoffen, of door straling.

0:05:05.802,0:05:10.162
Het is een mutatie als[br]een deel van het DNA is gewijzigd.

0:05:10.549,0:05:16.284
Deze veranderingen zijn vaak negatief en[br]kunnen tot ziekten leiden, zoals kanker.

0:05:16.317,0:05:22.359
Ze kunnen echter ook neutraal of positief[br]effect hebben, zoals blauwe oogkleur, ...

0:05:22.359,0:05:25.055
... wat ook zo'n willekeurige mutatie is.

0:05:26.375,0:05:32.704
In ieder geval moet een mutatie een gameet,[br]een sperma- of eicel, beïnvloeden ...

0:05:32.704,0:05:37.673
... omdat enkel het DNA in de gameten[br]wordt doorgegeven naar nageslacht.

0:05:37.673,0:05:41.996
Dit is ook de reden dat we geslachtsorganen[br]beschermen bij röntgenfoto's...

0:05:41.996,0:05:45.283
... terwijl andere lichaamsdelen[br]geen risico lopen.

0:05:45.283,0:05:53.150
Samengevat: in erfelijkheid geven wezens[br]hun eigenschappen door via DNA.

0:05:53.150,0:05:59.451
Recombinatie en mutatie veranderen het DNA,[br]zodat elk kind verschilt en...

0:05:59.451,0:06:04.782
... een willekeurige mix van de[br]eigenschappen van zijn ouders krijgt.

0:06:05.912,0:06:10.168
Het sleutelwoord hierbij is: willekeurig.

0:06:10.168,0:06:13.431
Al deze processen zijn gebaseerd op toeval.

0:06:13.431,0:06:17.140
Willekeurige recombinaties en mutaties[br]resulteren in individuen met...

0:06:17.140,0:06:20.187
... willekeurige samenstellingen van[br]kenmerken en eigenschappen.

0:06:20.187,0:06:23.412
Deze mixen deze ook weer willekeurig,[br]en geven ze weer door.

0:06:25.563,0:06:28.052
Maar hoe kan zoveel aan toeval liggen, ...

0:06:28.052,0:06:32.388
... als alle wezens zo goed zijn[br]aangepast aan hun omgeving?

0:06:32.388,0:06:38.625
Bijvoorbeeld de wandelende tak,[br]de kolibrie, en de hengelvis.

0:06:40.082,0:06:43.964
Het antwoord wordt geleverd door[br]het tweede kernpunt: selectie.

0:06:43.964,0:06:50.171
Elk individu wordt onderworpen aan een[br]proces van natuurlijke selectie.

0:06:50.171,0:06:55.017
Zoals we hebben geleerd, is elk individu[br]iets verschillend van zijn naasten...

0:06:55.017,0:06:59.750
... en is er behoorlijke variatie[br]binnen een soort.

0:06:59.750,0:07:03.637
Omgevingsinvloeden hebben een[br]effect op levende wezens.

0:07:03.637,0:07:09.458
Deze zogeheten selectiefactoren omvatten:[br]roofdieren, parasieten, ...

0:07:09.458,0:07:15.246
... dieren van dezelfde soort, gifstoffen,[br]veranderingen in het milieu of het klimaat.

0:07:15.246,0:07:19.629
Selectie is een proces waar elk wezen[br]aan wordt onderworpen.

0:07:19.629,0:07:24.639
Elk wezen heeft een unieke samenstelling[br]van kenmerken en eigenschappen.

0:07:24.639,0:07:30.833
Deze samenstelling helpt ze te overleven[br]in hun omgeving — of niet.

0:07:31.588,0:07:36.028
Iedereen met een ongeschikte samenstelling[br]wordt geselecteerd door de omgeving.

0:07:38.618,0:07:41.135
Degenen met de goede samenstelling overleven,

0:07:41.135,0:07:44.584
en kunnen hun betere kenmerken[br]en eigenschappen doorgeven.

0:07:47.236,0:07:50.195
Daarom is diversiteit zo belangrijk

0:07:50.195,0:07:56.205
Daarom doen dieren zo veel moeite om zo[br]verschillend mogelijk nageslacht te krijgen.

0:07:56.205,0:08:01.503
Ze vergroten de kans dat tenminste één van[br]hun kinderen het selectieproces overleeft.

0:08:01.503,0:08:04.293
Ze maximaliseren hun kans van overleven.

0:08:05.968,0:08:10.783
Een goed voorbeeld hiervan is te vinden in[br]een groep vinken op een afgelegen eiland.

0:08:11.242,0:08:16.688
Ze zijn beroemde dieren in de wetenschap[br]en staan bekend als Darwinvinken,

0:08:16.688,0:08:19.946
naar hun ontdekker: Charles Darwin.

0:08:20.316,0:08:22.809
En dit is het verhaal van die vinken.

0:08:22.809,0:08:27.039
Een paar honderd jaar geleden waaide een[br]groep vinken naar de Galápagos-eilanden...

0:08:27.039,0:08:30.875
... midden in de Grote Oceaan,[br]waarschijnlijk door een grote storm.

0:08:32.495,0:08:36.733
De vinken belandden in een omgeving die[br]compleet nieuw voor hen was:

0:08:36.733,0:08:42.134
Een waar vinken-paradijs, met een overvloed[br]aan eten en zonder roofdieren.

0:08:42.632,0:08:45.260
Ze plantten zich snel en veelvuldig voort.

0:08:45.260,0:08:50.922
De eilanden zaten snel tjokvol vinken,[br]waardoor voedsel schaars werd.

0:08:50.922,0:08:56.340
Het vinkenparadijs werd bedreigd door[br]hongersnood, en vrienden werden concurrenten.

0:08:56.340,0:08:59.226
Hier greep selectie in:

0:08:59.226,0:09:03.519
Hun individualiteit en kleine verschillen,[br]in dit geval hun verschillende snavels,

0:09:03.519,0:09:08.531
betekende dat sommige vogels niet hoefden[br]te concurreren met de andere vinken.

0:09:10.764,0:09:15.951
De snavels van sommige vinken waren[br]geschikt om te graven naar wormen.

0:09:15.951,0:09:20.793
Andere vinken konden hun snavels beter[br]gebruiken om zaden te eten.

0:09:20.793,0:09:24.588
Als gevolg zochten de vinken hun[br]ecologische niche op.

0:09:24.588,0:09:28.213
In deze niches waren ze veilig tegen[br]uitzonderlijke concurrentie.

0:09:28.213,0:09:33.273
Ze begonnen al snel alleen te paren[br]met andere vinken in dezelfde niche.

0:09:33.273,0:09:37.066
Over vele generaties werden deze eigen-[br]schappen versterkt...

0:09:37.066,0:09:41.837
... waardoor de vinken hun niche[br]succesvol konden uitbuiten.

0:09:41.837,0:09:45.779
Het verschil tussen de wormgravers en de[br]zaad-eters werden zo groot...

0:09:45.779,0:09:48.916
... dat ze niet langer in staat waren[br]met elkaar te paren.

0:09:48.916,0:09:51.876
Als gevolg ontstonden verschillende soorten.

0:09:53.729,0:09:57.771
Vandaag zijn er veertien vinkensoorten[br]op de Galápagos-eilanden,

0:09:57.771,0:10:02.103
die allemaal afstammen van[br]dezelfde groep gestrande vinken.

0:10:02.103,0:10:05.650
Zo worden nieuwe soorten gecreëerd[br]door evolutie:

0:10:05.650,0:10:11.096
Door de interactie van unieke individuen,[br]het overvloedige nageslacht,...

0:10:11.096,0:10:17.064
... recombinatie en mutatie in erfelijkheid,[br]en uiteindelijk door selectie.

0:10:18.239,0:10:20.313
Waarom is dit zo belangrijk?

0:10:20.313,0:10:22.763
Het legt uit waar de variëteit in leven[br]vandaan komt...

0:10:22.763,0:10:26.736
... en waarom levende wezens zo goed zijn[br]aangepast aan hun leefomgeving.

0:10:27.805,0:10:30.256
Maar het beïnvloedt ons ook persoonlijk:

0:10:30.256,0:10:37.093
Elk persoon is het resultaat van[br]3.5 miljard jaar evolutie — dus ook jij.

0:10:37.093,0:10:41.503
Jouw voorouders vochten en pasten zich aan[br]om te overleven.

0:10:41.503,0:10:45.607
Of ze overleefden was extreem onzeker.

0:10:45.607,0:10:50.511
Als we bedenken dat 99% van alle soorten die[br]ooit hebben geleefd, uitgestorven zijn...

0:10:50.511,0:10:55.338
... kan je jezelf beschouwen als [br]deel van een succesverhaal.

0:10:55.338,0:11:00.738
De dinosauriërs zijn verdwenen, maar jij[br]leeft en bekijkt deze video...

0:11:00.738,0:11:03.174
... omdat je ongelofelijk bijzonder bent.

0:11:03.174,0:11:06.163
Net als alle andere wezens die bestaan.

0:11:06.163,0:11:09.925
Onreproduceerbaar, en uniek in het heelal.

0:11:23.434,0:11:27.210
Concept, Ontwerp, en Storyboard:[br]Philipp Dettmer, philippdettmer.com

0:11:29.180,0:11:32.731
Animatie:[br]Jacques Alomi, jacquesalomo.de

0:11:34.749,0:11:38.468
Voice Over:[br]Steve Tyler, www.voice-pool.com

0:11:39.345,0:11:43.529
Bedankt voor jullie ondersteuning:[br]Mechtild Reddanz, Markus Fenner,[br]Xuyen Dam en Cathrin Ziegler