1
00:00:00,000 --> 00:00:02,000
Mendoj që do filloj duke treguar

2
00:00:02,000 --> 00:00:04,000
se çfare është autismi.

3
00:00:04,000 --> 00:00:07,000
Autismi është një spektër

4
00:00:07,000 --> 00:00:10,000
që shkon prej një gjëndjeje shumë të vështirë - fëmija nuk flet kurrë-

5
00:00:10,000 --> 00:00:13,000
deri tek shkencëtarët dhe inxhinierët e mrekullueshëm.

6
00:00:13,000 --> 00:00:15,000
Unë ndihem rehat këtu

7
00:00:15,000 --> 00:00:17,000
sepse ka shumë gjene te autismit.

8
00:00:17,000 --> 00:00:19,000
Ju nuk mund të keni ndonjë......

9
00:00:19,000 --> 00:00:23,000
(Duartrokitje)

10
00:00:23,000 --> 00:00:25,000
Është një vazhdim e tipareve.

11
00:00:25,000 --> 00:00:28,000
Kur kthehet një njeri që i kushtohet mësimit

12
00:00:28,000 --> 00:00:30,000
në një njeri me Asperger, që është një formë e lehtë e autizmit?

13
00:00:30,000 --> 00:00:33,000
Dua të them që Ajnshtajni, Mozarti

14
00:00:33,000 --> 00:00:35,000
dhe Tesla do të diagnostikoheshin

15
00:00:35,000 --> 00:00:37,000
si spektër autistik në ditët e sotme.

16
00:00:37,000 --> 00:00:40,000
Gjëja e rradhës me të cilen preokupohem është

17
00:00:40,000 --> 00:00:43,000
se si ti ndihmoj këta fëmijë të zbulojnë

18
00:00:43,000 --> 00:00:45,000
gjërat e mrekullueshme energjetike të rradhës.

19
00:00:45,000 --> 00:00:49,000
E dini, për ata të cilët Bill Gates foli sot në mëngjes.

20
00:00:49,000 --> 00:00:51,000
Në rregull. Nëse doni te kuptoni autismin

21
00:00:51,000 --> 00:00:53,000
mund të shikojmë kafshët.

22
00:00:53,000 --> 00:00:55,000
Dua të ju flas për mënyra të ndryshme të të menduarit.

23
00:00:55,000 --> 00:00:58,000
Duhet të largoheni nga gjuha verbale.

24
00:00:58,000 --> 00:01:00,000
Unë mendoj në fotografi,

25
00:01:00,000 --> 00:01:03,000
nuk mendoj në gjuhë.

26
00:01:03,000 --> 00:01:05,000
Gjëja speciale për mendjen autistike

27
00:01:05,000 --> 00:01:08,000
është që i kushton shumë vëmendje detajeve.

28
00:01:08,000 --> 00:01:10,000
Në rregull. Ky është një test ku ti duhet

29
00:01:10,000 --> 00:01:12,000
ose të zgjedhësh shkronjat e mëdha, ose ato të voglat.

30
00:01:12,000 --> 00:01:14,000
Mendja autistike zgjedh shkronjat e vogla

31
00:01:14,000 --> 00:01:16,000
më shpejt.

32
00:01:16,000 --> 00:01:20,000
Ajo që është interesante, është që truri normal i injoron detajet.

33
00:01:20,000 --> 00:01:22,000
Epo, nëse po ndërtoni një urë, detajet janë shumë me rëndësi

34
00:01:22,000 --> 00:01:25,000
sepse do të shembet nëse nuk i kushtohet vëmendje detajeve.

35
00:01:25,000 --> 00:01:28,000
Unë brengosem që sot, rregulloret po bëhen

36
00:01:28,000 --> 00:01:30,000
shumë abstrakte.

37
00:01:30,000 --> 00:01:32,000
Njerëzit po largohen nga

38
00:01:32,000 --> 00:01:34,000
puna e dorës.

39
00:01:34,000 --> 00:01:36,000
Brengosem se shumë shkolla i kane larguar

40
00:01:36,000 --> 00:01:38,000
lëndët praktike,

41
00:01:38,000 --> 00:01:40,000
sepse arti, dhe lendë të tilla,

42
00:01:40,000 --> 00:01:42,000
janë lendët në të cilat unë isha shembullore.

43
00:01:42,000 --> 00:01:44,000
Kur punoja me bagëti, kuptova shumë gjëra,

44
00:01:44,000 --> 00:01:47,000
që i trembin ato, po që shumica e njerëzve

45
00:01:47,000 --> 00:01:49,000
nuk i dinin. Për shembull, kur tundet

46
00:01:49,000 --> 00:01:52,000
flamuri në hyrje te klinikës veterinere.

47
00:01:52,000 --> 00:01:55,000
Ky kope gati sa nuk e rrëzoi të gjithë klinikën.

48
00:01:55,000 --> 00:01:57,000
Ata vetëm se duhet te zhvendosnin flamurin.

49
00:01:57,000 --> 00:02:00,000
Lëvizja e shpejtë dhe kontrasti.

50
00:02:00,000 --> 00:02:02,000
Kur fillova, në të 70-tat, hyra mu në govatë,

51
00:02:02,000 --> 00:02:04,000
për të parë se çfarë shihnin bagëtija.

52
00:02:04,000 --> 00:02:07,000
Njerëzit menduan që ajo ishte çmenduri. Një pallto në gardh,

53
00:02:07,000 --> 00:02:10,000
hijet, dhe një zorrë në tokë janë vetëm disa prej gjërave që i trembnin.

54
00:02:10,000 --> 00:02:12,000
Njerëzit nuk i vërenin këto gjëra --

55
00:02:12,000 --> 00:02:14,000
një zinxhir i varur --

56
00:02:14,000 --> 00:02:16,000
dhe kjo shihet shumë qartazi në film.

57
00:02:16,000 --> 00:02:18,000
Më pëlqeu shumë filmi, dhe se si

58
00:02:18,000 --> 00:02:20,000
ata i kopjuan projektet e mia. Kjo është ana e mësimit.

59
00:02:20,000 --> 00:02:23,000
Vizatimet e mia ishin aktore në film po ashtu.

60
00:02:23,000 --> 00:02:25,000
Quhet "Temple Grandin",

61
00:02:25,000 --> 00:02:27,000
jo "Mendimi përmes fotografive."

62
00:02:27,000 --> 00:02:29,000
Çfarë do të thotë të mendosh përmes fotografive?

63
00:02:29,000 --> 00:02:31,000
Ështe sikur të shikosh filma në kokën tënde.

64
00:02:31,000 --> 00:02:33,000
Mendja ime punon si Google për fotografi.

65
00:02:33,000 --> 00:02:36,000
Kur isha e re, nuk e dija që mënyra e të menduarit tim ishte ndryshe.

66
00:02:36,000 --> 00:02:38,000
Mendoja që çdo njeri mendonte përmes fotografive.

67
00:02:38,000 --> 00:02:40,000
Por kur e shkrova librim ``Të Mendosh përmes Fotografive``,

68
00:02:40,000 --> 00:02:43,000
fillova te intervistoj njerëz e ti pyes se si mendojnë.

69
00:02:43,000 --> 00:02:45,000
Isha e shokuar kur e kuptova që

70
00:02:45,000 --> 00:02:47,000
mënyra se si unë mendoj është shumë ndryshe. Për shembull

71
00:02:47,000 --> 00:02:49,000
nëse unë them "Mendo për një kambanore të kishës"

72
00:02:49,000 --> 00:02:51,000
shumica e njerëzve mendojnë një kambanore të zakonshme.

73
00:02:51,000 --> 00:02:53,000
Kjo mund të mos jetë e vërtet për këtë dhomë,

74
00:02:53,000 --> 00:02:57,000
por është e vërtetë për shumë vende tjera.

75
00:02:57,000 --> 00:02:59,000
Unë shoh vetëm fotografi specifike.

76
00:02:59,000 --> 00:03:03,000
Ato duken në kujtimet e mija, mu ashtu sikur fotografitë në Google.

77
00:03:03,000 --> 00:03:05,000
Në këtë film është një skenë fantastike ku thuhet

78
00:03:05,000 --> 00:03:09,000
fjala "këpucë", dhe disa këpuca nga te 50-tat dhe 60-tat

79
00:03:09,000 --> 00:03:11,000
shfaqen në imagjinatën time.

80
00:03:11,000 --> 00:03:13,000
Kjo është kisha e fëmijërisë sime,

81
00:03:13,000 --> 00:03:16,000
kaq specifike. Ka edhe të tjera, si Fort Collins.

82
00:03:16,000 --> 00:03:18,000
Po ato me famë?

83
00:03:18,000 --> 00:03:21,000
Imazhet vazhdojnë të duken, si këtu.

84
00:03:21,000 --> 00:03:24,000
Shumë shpejt, si Google.

85
00:03:24,000 --> 00:03:26,000
Ato duken një nga një,

86
00:03:26,000 --> 00:03:28,000
dhe pastaj mendoj "Ndoshta mund të bjere borë,

87
00:03:28,000 --> 00:03:30,000
apo mund të kemi një furtunë,"

88
00:03:30,000 --> 00:03:33,000
dhe mund ta mbaj aty e ta shndëroj në një video.

89
00:03:33,000 --> 00:03:36,000
Mendimi pamor ishte nje pasuri e madhe

90
00:03:36,000 --> 00:03:39,000
kur punoja për të krijuar objekte për mbajtjen e bagëtive.

91
00:03:39,000 --> 00:03:41,000
Kam punuar shumë për të përmisuar

92
00:03:41,000 --> 00:03:43,000
se si bagëtija trajtohet tek dhoma e therrjes.

93
00:03:43,000 --> 00:03:46,000
Nuk do ju tregoj fotografi të therrjes.

94
00:03:46,000 --> 00:03:48,000
I kam vendosur ato në YouTube nëse keni dëshirë ti shihni.

95
00:03:48,000 --> 00:03:52,000
Njëra prej gjërave që mund të bëja me modelet e mija

96
00:03:52,000 --> 00:03:54,000
është të testoja çdo pjesë

97
00:03:54,000 --> 00:03:56,000
të makinave në mendjen time,

98
00:03:56,000 --> 00:03:59,000
sikur të isha një sistem kompjuterik që krijon botë virtuale.

99
00:03:59,000 --> 00:04:01,000
Kjo është një pamje ajrore

100
00:04:01,000 --> 00:04:04,000
e një duplikimi të një prej projekteve të mia.

101
00:04:04,000 --> 00:04:06,000
Ishte me të vërtet fantastike.

102
00:04:06,000 --> 00:04:08,000
Kishte shume mendje me Asperger dhe

103
00:04:08,000 --> 00:04:11,000
Autistë, që po punonin në këtë film.

104
00:04:11,000 --> 00:04:13,000
(Të qeshura)

105
00:04:13,000 --> 00:04:15,000
Një prej gjërave që më brengos është:

106
00:04:15,000 --> 00:04:19,000
Ku po shkon versioni më i ri i këtyre fëmijëve sot?

107
00:04:19,000 --> 00:04:22,000
Ata nuk përfundojnë në Silicon Valley, aty ky përkasin.

108
00:04:22,000 --> 00:04:25,000
(Të qeshura)

109
00:04:25,000 --> 00:04:30,000
(Duartrokitje)

110
00:04:30,000 --> 00:04:33,000
Përshkak që nuk isha shumë e shoqërueshme, mësova,

111
00:04:33,000 --> 00:04:37,000
që e re, të shes punën time dhe jo veten.

112
00:04:37,000 --> 00:04:39,000
Kështu që shita punë me bagëti duke treguar

113
00:04:39,000 --> 00:04:42,000
fotografi dhe skicime të gjërave.

114
00:04:42,000 --> 00:04:44,000
Një gjë tjetër që më ndihmoi është fakti që unë u rrita

115
00:04:44,000 --> 00:04:46,000
gjatë të 50-ve, kohë gjatë së cilës mësoje mirësjelljen.

116
00:04:46,000 --> 00:04:48,000
Më mësonin që nuk duhej të merrja mall nga raftet

117
00:04:48,000 --> 00:04:50,000
dhe ti hidhja rreth e rrotull neper dyqane.

118
00:04:50,000 --> 00:04:53,000
Tani mund të shihni që kur ky fëmije të jetë në klasën e tretë

119
00:04:53,000 --> 00:04:56,000
apo të katërt, ai do të jetë një mendues pamor - do të

120
00:04:56,000 --> 00:04:58,000
vizatoje pikëpamjen e tij. Duhet të theksoj

121
00:04:58,000 --> 00:05:00,000
që jo çdo fëmijë që ka autizëm do të

122
00:05:00,000 --> 00:05:02,000
jetë mendues pamor.

123
00:05:02,000 --> 00:05:06,000
Unë bëra një skanim të trurit para disa vjeteve,

124
00:05:06,000 --> 00:05:08,000
dhe bëja shaka që kisha

125
00:05:08,000 --> 00:05:10,000
një linjë të madhe të internetit

126
00:05:10,000 --> 00:05:12,000
që përshkonte pjesën pamore të trurit.

127
00:05:12,000 --> 00:05:14,000
Ky është imazhi tensor.

128
00:05:14,000 --> 00:05:16,000
Dhe lidhja ime e internetit është dy herë

129
00:05:16,000 --> 00:05:18,000
me e madhe se sa ajo e kontrollit.

130
00:05:18,000 --> 00:05:20,000
Linjat e kuqe më perfaqesojnë mua, kurse ato të

131
00:05:20,000 --> 00:05:24,000
kaltërtat perfaqesojnë një njeri me moshë dhe gjini të njejtë.

132
00:05:24,000 --> 00:05:26,000
Këtu unë kisha një shumë te madh

133
00:05:26,000 --> 00:05:28,000
dhe kontrolli, i kaltërti,

134
00:05:28,000 --> 00:05:32,000
ka një shumë të vogël.

135
00:05:32,000 --> 00:05:34,000
Hulumtimet tani po tregojnë që njerëzit

136
00:05:34,000 --> 00:05:38,000
në këtë spektër mendojne kryesisht me pjesën pamore të trurit.

137
00:05:38,000 --> 00:05:41,000
Menduesit pamor kanë një mendje ndryshe prej të tjerëve.

138
00:05:41,000 --> 00:05:44,000
Mendja autistike tenton të jetë mendje specialiste --

139
00:05:44,000 --> 00:05:48,000
e mirë për një gjë, dhe e keqe tek një tjetër.

140
00:05:48,000 --> 00:05:50,000
Unë nuk kisha sukses me algjebren. Nuk isha e

141
00:05:50,000 --> 00:05:52,000
lejuar të marr gjeometri apo trigonometri.

142
00:05:52,000 --> 00:05:55,000
Gabime të mëdha: Unë po gjej shumë fëmijë që duhet të

143
00:05:55,000 --> 00:05:57,000
kapërcejnë algjebrën e të shkojnë drejt e në gjeometri apo trigonometri.

144
00:05:57,000 --> 00:06:00,000
Një lloj tjetër i mendjes është ajo që mendon nëpërmjet modeleve.

145
00:06:00,000 --> 00:06:02,000
Është më abstrakte. Njerëz me mendje të tillë zakonisht janë

146
00:06:02,000 --> 00:06:04,000
inxhinierë dhe programues të kompjuterëve.

147
00:06:04,000 --> 00:06:06,000
Të mendosh nëpërmjet modeleve do të thotë të

148
00:06:06,000 --> 00:06:08,000
mendosh për një fletë --

149
00:06:08,000 --> 00:06:10,000
pa ngjitës dhe pa shkurtime.

150
00:06:10,000 --> 00:06:13,000
Aty mbrapa është modeli i palosjes.

151
00:06:13,000 --> 00:06:15,000
Këto janë mënyrat e mendimit:

152
00:06:15,000 --> 00:06:18,000
menduesit pamor, sikur unë dhe

153
00:06:18,000 --> 00:06:22,000
menduesit modular, ata që kanë mendje të muzikës dhe matematikës.

154
00:06:22,000 --> 00:06:24,000
Disa prej këtyre njerëzve kane probleme me leximin.

155
00:06:24,000 --> 00:06:26,000
Do ti shihni të njejtat probleme tek

156
00:06:26,000 --> 00:06:29,000
fëmijët që kanë çrregullime mendore që e bëjne leximin të vështirë për ta.

157
00:06:29,000 --> 00:06:31,000
Do të hasni në të gjitha këto lloje të mendjeve.

158
00:06:31,000 --> 00:06:34,000
Kemi edhe mendjet verbale, të cilët dinë çdo fakt për çdo gjë.

159
00:06:34,000 --> 00:06:36,000
Një faktor tjetër ka të bëje me çështjet ndjesore.

160
00:06:36,000 --> 00:06:40,000
Unë isha shume e preokupuar me faktin që duhet të vendos këtë mikrofon.

161
00:06:40,000 --> 00:06:43,000
Erdha këtu gjysëm ore më heret, në mënyrë

162
00:06:43,000 --> 00:06:45,000
që ta vendos më heret dhe të mësohem me të.

163
00:06:45,000 --> 00:06:48,000
Punëtorët e rregulluan kështu që nuk e prek mjekrën time.

164
00:06:48,000 --> 00:06:51,000
Ndjesija është një problem. Disa njerëzve i bezdis drita e neonit;

165
00:06:51,000 --> 00:06:54,000
të tjerët kanë probleme me ndjeshmëri ndaj zërit.

166
00:06:54,000 --> 00:06:57,000
Do të jetë e ndryshueshme.

167
00:06:57,000 --> 00:07:01,000
Mendimi pamor më lejoi të kuptoj mendjen

168
00:07:01,000 --> 00:07:03,000
e kafshëve shumë më mirë.

169
00:07:03,000 --> 00:07:06,000
Nëse e mendoni: Një kafshë është një mendues

170
00:07:06,000 --> 00:07:10,000
që bazohet në ndjesi, jo në mendime verbale - mendon nëpërmejt

171
00:07:10,000 --> 00:07:13,000
fotografive, zërave dhe erërave.

172
00:07:13,000 --> 00:07:16,000
Mendo për të gjitha informatat që ndodhen tek pushuesi i zjarrit.

173
00:07:16,000 --> 00:07:19,000
Ai e di se kush ishte aty, dhe në cilën kohë.

174
00:07:19,000 --> 00:07:22,000
A ishte një shok apo armik? A ishte dikush me të cilen mund të çiftohet?

175
00:07:22,000 --> 00:07:25,000
Ka shume informata tek pushuesi i zjarrit.

176
00:07:25,000 --> 00:07:29,000
Janë informata detajore,

177
00:07:29,000 --> 00:07:31,000
dhe, kur po i studioja gjithë këto detaje

178
00:07:31,000 --> 00:07:33,000
arrita të kuptoj mendjen e kafshëve më mirë.

179
00:07:33,000 --> 00:07:37,000
Mendja e kafshës, dhe ajo e imja,

180
00:07:37,000 --> 00:07:39,000
i vendosin këto informata të ndijimit

181
00:07:39,000 --> 00:07:41,000
nëpër kategori.

182
00:07:41,000 --> 00:07:43,000
Njeriu mbi kale,

183
00:07:43,000 --> 00:07:45,000
dhe njeriu në tokë --

184
00:07:45,000 --> 00:07:47,000
këto shihen si dy gjëra krejtësisht të ndryshme.

185
00:07:47,000 --> 00:07:50,000
Mund të jetë një kalë që është abuzuar nga kalëruesi.

186
00:07:50,000 --> 00:07:52,000
Ata do të sillen mirë me veterinarin

187
00:07:52,000 --> 00:07:55,000
dhe me njeriun që vendos patkuaj, por nuk mund të kalëroni mbi të.

188
00:07:55,000 --> 00:07:58,000
Kali tjetër mund të jetë abuzuar nga njeriu që ia vendos patkuajt

189
00:07:58,000 --> 00:08:00,000
dhe ai nuk do sillet mirë me njerëz në tokë, sic është veterinari

190
00:08:00,000 --> 00:08:03,000
por një person mund ta kalëroje.

191
00:08:03,000 --> 00:08:05,000
Bagëtite sillen në të njejtën mënyrë.

192
00:08:05,000 --> 00:08:07,000
Njeriu mbi kalë dhe

193
00:08:07,000 --> 00:08:09,000
ai në tokë janë dy gjëra krejt të ndryshme.

194
00:08:09,000 --> 00:08:11,000
E shihni,këto fotografi ndryshojnë shumë njëra nga tjetra.

195
00:08:11,000 --> 00:08:14,000
Dua që ju të mendoni se sa specifike është kjo.

196
00:08:14,000 --> 00:08:18,000
Shumë njerëz nuk e kanë

197
00:08:18,000 --> 00:08:21,000
aftësinë për të vendosur të dhëna nëpër kategori.

198
00:08:21,000 --> 00:08:23,000
Kur jam në teren duke rregulluar

199
00:08:23,000 --> 00:08:25,000
pajisje apo gjëra në fabrikë,

200
00:08:25,000 --> 00:08:29,000
ata nuk e dinë nëse ``Kam problem me njerëz,

201
00:08:29,000 --> 00:08:31,000
apo ka diçka që nuk shkon me pajisjet?``

202
00:08:31,000 --> 00:08:33,000
Me fjalë të tjera, ata nuk mund te kategorizojnë

203
00:08:33,000 --> 00:08:35,000
problemet me paisjet dhe ato me njerëz.

204
00:08:35,000 --> 00:08:38,000
Më duket që shumë njerëz e bëjnë këtë me vështirësi.

205
00:08:38,000 --> 00:08:41,000
Le të themi që unë e kuptoj që ka probleme me paisje.

206
00:08:41,000 --> 00:08:43,000
A është një problem i vogël, që mund ta rregulloj shpejt?

207
00:08:43,000 --> 00:08:46,000
Apo mos modeli i sistemit nuk është në rregull?

208
00:08:46,000 --> 00:08:49,000
Njerëzit nuk mund të kuptojnë këtë.

209
00:08:49,000 --> 00:08:51,000
Le të studjojmë problemin që kemi

210
00:08:51,000 --> 00:08:53,000
për ti bërë aeroplanët më të sigurtë.

211
00:08:53,000 --> 00:08:55,000
Unë fluturoj shumë

212
00:08:55,000 --> 00:08:57,000
me miliona milje,

213
00:08:57,000 --> 00:09:00,000
dhe po të isha në FAA

214
00:09:00,000 --> 00:09:04,000
çfarë do të studioja më së shumti?

215
00:09:04,000 --> 00:09:06,000
Do studjoja bishtin e aeroplanit.

216
00:09:06,000 --> 00:09:09,000
5 aksidentet fatale në 20 vitet e fundit janë shkaktuar sepse

217
00:09:09,000 --> 00:09:13,000
bishti doli nga vendi, ose pati probleme me drejtimin

218
00:09:13,000 --> 00:09:15,000
e bishtit.

219
00:09:15,000 --> 00:09:17,000
Problemi është tek bishti i aeroplanit.

220
00:09:17,000 --> 00:09:19,000
Kur pilotët ecin rreth aeroplanit, ata nuk mund të shohin

221
00:09:19,000 --> 00:09:21,000
se çfare ka brenda bishtit.

222
00:09:21,000 --> 00:09:23,000
Përderisa po mendoj për këtë,

223
00:09:23,000 --> 00:09:26,000
po i tërheq të gjitha informatat që kanë të bëjnë me këtë.

224
00:09:26,000 --> 00:09:29,000
Është specifike. Unë mendoj nga poshtë-lart.

225
00:09:29,000 --> 00:09:33,000
I marr të gjitha pjesët e vogla dhe i vendos së bashku, sikur të ishte një gjezë.

226
00:09:33,000 --> 00:09:35,000
Këtu kemi një kalë që frikësohej shumë

227
00:09:35,000 --> 00:09:37,000
prej kapeleve të zeza të kaubojve.

228
00:09:37,000 --> 00:09:39,000
Ai ishte abuzuar nga nje kauboj me kapele të zezë.

229
00:09:39,000 --> 00:09:42,000
Kaubojët me kapelë të bardhë nuk ishin problematik.

230
00:09:42,000 --> 00:09:45,000
Puna është që botës i duhen mendje të ndryshme

231
00:09:45,000 --> 00:09:47,000
që mund të

232
00:09:47,000 --> 00:09:49,000
punojnë së bashku.

233
00:09:49,000 --> 00:09:52,000
Ne duhet të inkurajojmë zhvillimin e mendjeve të ndryshme.

234
00:09:52,000 --> 00:09:55,000
Ajo që më pengon mua është fakti që

235
00:09:55,000 --> 00:09:57,000
unë udhëtoj shumë dhe organizoj mbledhje për autizëm,

236
00:09:57,000 --> 00:10:00,000
dhe shoh shumë fëmijë të mencur që

237
00:10:00,000 --> 00:10:03,000
nuk shoqërohen shumë,

238
00:10:03,000 --> 00:10:05,000
dhe askush nuk i ndihmon të zhvillojnë interes

239
00:10:05,000 --> 00:10:07,000
në diçka si shkenca.

240
00:10:07,000 --> 00:10:10,000
Kjo tregon shumë për arsimtarin tim të shkencës.

241
00:10:10,000 --> 00:10:13,000
Ai tregohet për bukuri në film.

242
00:10:13,000 --> 00:10:15,000
Unë isha studente i painteresuar. Kur isha në shkolle të mesme,

243
00:10:15,000 --> 00:10:18,000
nuk isha i interesur në mësime,

244
00:10:18,000 --> 00:10:21,000
deri atëherë kur Arsimtari Carlock na jepte lendën e shkences.

245
00:10:21,000 --> 00:10:24,000
Ai eshte Dr. Carlock në film.

246
00:10:24,000 --> 00:10:27,000
Ai më sfidoi të kuptoja

247
00:10:27,000 --> 00:10:30,000
një dhomë me iluzione optike.

248
00:10:30,000 --> 00:10:32,000
Kjo tregon që ju duheni ti tregoni fëmijëve

249
00:10:32,000 --> 00:10:34,000
gjëra interesante.

250
00:10:34,000 --> 00:10:37,000
Mendoj që TED duhet tu tregoje

251
00:10:37,000 --> 00:10:40,000
të gjitha shkollave për këto ligjerata të mrekullueshme

252
00:10:40,000 --> 00:10:42,000
dhe tu tregoje për gjëra të mrekullueshme që do ti

253
00:10:42,000 --> 00:10:44,000
bëjnë fëmijët të interesohen.

254
00:10:44,000 --> 00:10:47,000
Po shoh që shumë arsimtare te Midwest,

255
00:10:47,000 --> 00:10:50,000
dhe të pjesëve të tjera të shtetit që jane

256
00:10:50,000 --> 00:10:52,000
larg pjesëve që merren me teknologji,

257
00:10:52,000 --> 00:10:54,000
nuk duan të merrem me këta fëmijë.

258
00:10:54,000 --> 00:10:56,000
Kështu që fëmijët nuk e gjejnë rrugën e duhur.

259
00:10:56,000 --> 00:10:58,000
Ju mund të ndihmoni një mendje të jetë

260
00:10:58,000 --> 00:11:01,000
një mendje që mendon më shumë,

261
00:11:01,000 --> 00:11:04,000
ose një mendje që do të jetë më e shoqërueshme.

262
00:11:04,000 --> 00:11:06,000
Disa hulumtime të autizmit tregojnë që

263
00:11:06,000 --> 00:11:08,000
ndoshta ka lidhje shtesë në këtë

264
00:11:08,000 --> 00:11:11,000
mendje të mahnitshme, dhe disa që mungojnë këtu.

265
00:11:11,000 --> 00:11:15,000
Është një lloj pazari mes të menduarit dhe të qenit shoqëror.

266
00:11:15,000 --> 00:11:17,000
Ka raste kur këto lidhje janë aq të vështira sa që

267
00:11:17,000 --> 00:11:20,000
do keni një person që nuk flet fare.

268
00:11:20,000 --> 00:11:22,000
Në mendjen njerëzore,

269
00:11:22,000 --> 00:11:25,000
gjuha mbulon mendimin pamor që e ndajmë me kafshët.

270
00:11:25,000 --> 00:11:28,000
Kjo është punë e Dr. Bruce Miller.

271
00:11:28,000 --> 00:11:31,000
Ai ka studiuar edhe pacienta me sklerozë,

272
00:11:31,000 --> 00:11:33,000
të cilët kishin çrregullime të lobit frontal.

273
00:11:33,000 --> 00:11:36,000
Ky çrregullim i konsumoi pjesët që kanë të bëjnë me gjuhën,

274
00:11:36,000 --> 00:11:41,000
dhe ky punim artistik u krijua nga një njeri që instalonte radio.

275
00:11:41,000 --> 00:11:45,000
Van Gog nuk di gjë rreth fizikës, por mendoj që

276
00:11:45,000 --> 00:11:47,000
është shume interesante

277
00:11:47,000 --> 00:11:49,000
që disa studime tregojnë që ky

278
00:11:49,000 --> 00:11:51,000
model i pikturimit

279
00:11:51,000 --> 00:11:54,000
ndjek një model statistikor të valeve,

280
00:11:54,000 --> 00:11:56,000
që tregon për idenë interesante se

281
00:11:56,000 --> 00:11:58,000
ndoshta ne kemi modele matematikore

282
00:11:58,000 --> 00:12:00,000
në mendjet tona.

283
00:12:00,000 --> 00:12:02,000
Pastaj kemi web-faqen Wolfram -- unë po

284
00:12:02,000 --> 00:12:04,000
merrja shënime, dhe po shkruaja

285
00:12:04,000 --> 00:12:06,000
çdo fjalë që mund të përdorja,

286
00:12:06,000 --> 00:12:10,000
sepse mendoj që do i përdor në ligjeratat e mija për autisëm.

287
00:12:10,000 --> 00:12:12,000
Ju duheni ti tregoni fëmijëve gjëra interesante.

288
00:12:12,000 --> 00:12:14,000
Ne kemi hequr lendët e mekanikës,

289
00:12:14,000 --> 00:12:16,000
vizatimin dhe artin.

290
00:12:16,000 --> 00:12:19,000
Arti ishte lënda ime e preferuar në shkollë.

291
00:12:19,000 --> 00:12:21,000
Duhet të mendojmë për te gjitha këto lloje të ndryshme të mendjeve

292
00:12:21,000 --> 00:12:24,000
dhe duhet të punojmë me këto mendje

293
00:12:24,000 --> 00:12:27,000
sepse do të na duhen

294
00:12:27,000 --> 00:12:30,000
në të ardhmen.

295
00:12:30,000 --> 00:12:32,000
Të flasim pak për punët.

296
00:12:32,000 --> 00:12:34,000
Arsimtari im i shkencës me dha shtytje të mësoj sepse

297
00:12:34,000 --> 00:12:37,000
unë nuk isha e interesuar në mësim.

298
00:12:37,000 --> 00:12:39,000
E dini çfarë? Unë po fitoja përvojë pune.

299
00:12:39,000 --> 00:12:41,000
Po shoh shumë fëmijë të tillë që nuk i kane mësuar gjërat

300
00:12:41,000 --> 00:12:43,000
elementare, siç ështe të mos vonohesh.

301
00:12:43,000 --> 00:12:45,000
Unë mësova të jem precize kur isha 8 vjeqare.

302
00:12:45,000 --> 00:12:48,000
Apo, mësimet se si të sillemi në tavolinë.

303
00:12:48,000 --> 00:12:51,000
Unë i mësova këto rregulla kur isha shumë, shumë e re.

304
00:12:51,000 --> 00:12:54,000
Kur mbusha 13 vjet, punoja tek një rrobaqepës dhe

305
00:12:54,000 --> 00:12:56,000
qepja tesha.

306
00:12:56,000 --> 00:12:59,000
Kisha praktika në fakultet,

307
00:12:59,000 --> 00:13:02,000
po ndërtoja gjëra dhe duhet të mësoja

308
00:13:02,000 --> 00:13:05,000
si ti bëja detyrat.

309
00:13:05,000 --> 00:13:09,000
E gjitha që dëshiroja të bëja ishte të vizatoja kuaj kur isha i vogël.

310
00:13:09,000 --> 00:13:11,000
Nëna ime thoshte "Le të provojmë të vizatojmë diçka tjeter."

311
00:13:11,000 --> 00:13:13,000
Këta fëmijë duhet të mësojnë si të krijojnë diç ndryshe.

312
00:13:13,000 --> 00:13:15,000
Të themi që një fëmijë është obsesionuar me Lego.

313
00:13:15,000 --> 00:13:18,000
Duhet ti japim shtytje të ndërtoje gjëra të ndryshme.

314
00:13:18,000 --> 00:13:20,000
Mendja autistike zakonisht

315
00:13:20,000 --> 00:13:22,000
fiksohet.

316
00:13:22,000 --> 00:13:24,000
Për shembull, nëse një fëmije pëlqen automobilet garuese,

317
00:13:24,000 --> 00:13:26,000
mund të përdorim këta automobilë për matematikë.

318
00:13:26,000 --> 00:13:29,000
Mund të kalkulojmë se sa kohë i duhet një automjeti për të përshkuar një distancë të caktuar.

319
00:13:29,000 --> 00:13:33,000
Me fjalë të tjera, përdore këtë fiksim

320
00:13:33,000 --> 00:13:36,000
për të motivuar fëmijen - kjo është një prej gjërave që duhet të bëjmë.

321
00:13:36,000 --> 00:13:39,000
Unë nervozohem shumë kur mësuesit,

322
00:13:39,000 --> 00:13:42,000
sidomos ata që janë më larg nga kjo pjesë e shtetit,

323
00:13:42,000 --> 00:13:44,000
nuk dijnë se çfarë të bëjnë me këta fëmijë të mencur.

324
00:13:44,000 --> 00:13:46,000
Më nervozon jashtë mase.

325
00:13:46,000 --> 00:13:48,000
Çfarë mund të bëjnë menduesit vizual kur të rriten?

326
00:13:48,000 --> 00:13:51,000
Ata mund të bëjnë modelim grafik, dhe shumë gjëra me kompjuterë,

327
00:13:51,000 --> 00:13:56,000
fotografi, dhe modelim industrial.

328
00:13:56,000 --> 00:13:58,000
Ata që e mbështesin mendimin në modele, mund të

329
00:13:58,000 --> 00:14:01,000
bëhen matematicienë, inxhinierë të programeve,

330
00:14:01,000 --> 00:14:05,000
programues kompjuterësh, dhe punë të tilla.

331
00:14:05,000 --> 00:14:08,000
Pastaj kemi ata qe mendojnë me fjalë. Ata mund të bëhen gazetarë

332
00:14:08,000 --> 00:14:11,000
të mëdhenj, dhe aktorë drame shumë shumë të mirë.

333
00:14:11,000 --> 00:14:13,000
Të jesh autistik do të thotë që unë duhesha

334
00:14:13,000 --> 00:14:16,000
të mësoja aftësi shoqërore si ato që më lejuan të jem pjesë e dramave.

335
00:14:16,000 --> 00:14:19,000
Këtë duhet ta mësosh,

336
00:14:19,000 --> 00:14:22,000
dhe duhet të punojmë me këta studentë.

337
00:14:22,000 --> 00:14:24,000
Kjo na sjell deri tek këshillëtarët.

338
00:14:24,000 --> 00:14:27,000
Arsimtari im i shkencave nuk ishte i akredituar si arsimtar.

339
00:14:27,000 --> 00:14:29,000
Ai ishte një specialist i hapësirës që punonte në NASA.

340
00:14:29,000 --> 00:14:31,000
Tani disa shkolla kanë rregulla që i lejojnë ata të cilët

341
00:14:31,000 --> 00:14:33,000
kanë studijuar biologji apo kimi të

342
00:14:33,000 --> 00:14:36,000
japin mësim në shkolla.

343
00:14:36,000 --> 00:14:38,000
Ne duhet të bëjmë këtë, sepse

344
00:14:38,000 --> 00:14:40,000
unë po shoh që arsimtarët e mirë,

345
00:14:40,000 --> 00:14:42,000
që ju duhen këtyre fëmijëve,

346
00:14:42,000 --> 00:14:44,000
janë duke dhënë mësim në shkolla të larta,

347
00:14:44,000 --> 00:14:47,000
por ata na duhen në shkolla të mesme.

348
00:14:47,000 --> 00:14:50,000
Një gjë tjetër që mund të jetë shumë e suksesshme është

349
00:14:50,000 --> 00:14:53,000
nëse njerëzit të cilët kan dale në pension

350
00:14:53,000 --> 00:14:56,000
nga industria e programeve, mund ti mësojnë këta fëmijë.

351
00:14:56,000 --> 00:14:59,000
Nuk ka rëndësi nëse ata mësojne gjëra te vjetra,

352
00:14:59,000 --> 00:15:02,000
sepse ata vetëm duhet të krijojnë një interesim tek nxënësit.

353
00:15:02,000 --> 00:15:05,000
Nëse krijoni interes tek një fëmije,

354
00:15:05,000 --> 00:15:08,000
ai pastaj do i mësoje gjërat e reja.

355
00:15:08,000 --> 00:15:10,000
Këshillëtarët janë thelbësore.

356
00:15:10,000 --> 00:15:12,000
Nuk mund të theksoj aq sa duhet se sa shumë

357
00:15:12,000 --> 00:15:15,000
ndikim kishte arsimtari i shkencës tek unë.

358
00:15:15,000 --> 00:15:18,000
Duhet ti udhëzojmë dhe ti punësojmë.

359
00:15:18,000 --> 00:15:20,000
Nëse i punesoni njerëzit me autism ne kompanite tuaja,

360
00:15:20,000 --> 00:15:23,000
ata me Asperger, atëherë duhet tu japësh detaje.

361
00:15:23,000 --> 00:15:26,000
Mos thuaj "Më krijo një program."

362
00:15:26,000 --> 00:15:28,000
Duhet të jeni më specifik: "Po e krijojmë një program

363
00:15:28,000 --> 00:15:31,000
për telefona, dhe duhet të

364
00:15:31,000 --> 00:15:33,000
bëjmë këtë gjë. Dhe duhet te perdore

365
00:15:33,000 --> 00:15:35,000
kaq memorje."

366
00:15:35,000 --> 00:15:37,000
Këto janë detajet që duhet tu ofrojmë.

367
00:15:37,000 --> 00:15:39,000
Ky është fundi i fjalimit tim.

368
00:15:39,000 --> 00:15:41,000
Dua të falenderoj të gjithë ju që erdhet.

369
00:15:41,000 --> 00:15:43,000
Ishte kënaqësi te jem këtu.

370
00:15:43,000 --> 00:15:55,000
(Duartrokotije)

371
00:15:55,000 --> 00:15:58,000
Keni pyetje për mua? Në rregull.

372
00:15:58,000 --> 00:15:59,000
(Duartrokitje)

373
00:15:59,000 --> 00:16:03,000
Chris Anderson: Shumë faleminderit për këtë.

374
00:16:03,000 --> 00:16:05,000
Ju keni shkruar diçka që më pëlqen shumë,

375
00:16:05,000 --> 00:16:07,000
" Nëse, përmes ndonjë lloj magjije, autismi

376
00:16:07,000 --> 00:16:10,000
është zhdukur nga faqja e Tokës,

377
00:16:10,000 --> 00:16:13,000
atëherë njerëzit ende do ishin rreth zjarrit,

378
00:16:13,000 --> 00:16:15,000
tek hyrja e shpellës."

379
00:16:15,000 --> 00:16:17,000
Temple Grandin: Po, sepse kush mendon që e ka bërë shtizën e

380
00:16:17,000 --> 00:16:20,000
parë? Ishte njeri me Asperger. Dhe nëse dëshironi të zhdukni

381
00:16:20,000 --> 00:16:22,000
gjenet e autismit, nuk do kishim Silicon Valley,

382
00:16:22,000 --> 00:16:24,000
dhe krizat e energjisë nuk do zgjidheshin.

383
00:16:24,000 --> 00:16:27,000
(Duartrokitje)

384
00:16:27,000 --> 00:16:29,000
CA: Dua të ju bëj edhe disa pyetje,

385
00:16:29,000 --> 00:16:31,000
dhe nëse të duken të pavend,

386
00:16:31,000 --> 00:16:33,000
mund të thuash, "Pyetja tjetër."

387
00:16:33,000 --> 00:16:35,000
Por nëse kemi dikënd këtu që ka fëmijë

388
00:16:35,000 --> 00:16:37,000
me autisëm,

389
00:16:37,000 --> 00:16:39,000
apo e njef një fëmijë me autizëm,

390
00:16:39,000 --> 00:16:42,000
dhe ndihet i ndarë prej tyre,

391
00:16:42,000 --> 00:16:44,000
çfarë do ju thoje?

392
00:16:44,000 --> 00:16:46,000
TG - Së pari duhet të merrni parasysh moshën.

393
00:16:46,000 --> 00:16:48,000
Nëse keni një dy, tre apo katër vjecare

394
00:16:48,000 --> 00:16:50,000
që nuk flet dhe nuk shoqërohet,

395
00:16:50,000 --> 00:16:52,000
ju them:

396
00:16:52,000 --> 00:16:56,000
Mos prit. Ju duhen së paku 20 orë në javë për mësime private.

397
00:16:56,000 --> 00:16:59,000
Autismi ka shkallë të ndryshme.

398
00:16:59,000 --> 00:17:01,000
Gjysma e njerëzve në këtë spektër nuk do mësojnë të

399
00:17:01,000 --> 00:17:03,000
flasin, dhe nuk do të punojne në Silicon Valley.

400
00:17:03,000 --> 00:17:06,000
Por pastaj keni fëmijët e mencur,

401
00:17:06,000 --> 00:17:08,000
që mësojnë shumë,

402
00:17:08,000 --> 00:17:10,000
dhe kanë pak autisëm,

403
00:17:10,000 --> 00:17:12,000
dhe këta janë ata që duhet ti interesojmë

404
00:17:12,000 --> 00:17:14,000
me gjëra interesante.

405
00:17:14,000 --> 00:17:17,000
Unë mësova të shoqërohem për shkak të një interesi të përbashkët.

406
00:17:17,000 --> 00:17:21,000
Kalërova me fëmijë të tjerë, krijova modele me femijë të tjerë,

407
00:17:21,000 --> 00:17:23,000
isha në laborator elektronik me fëmijë të tjerë,

408
00:17:23,000 --> 00:17:25,000
dhe gjatë të 60-ve ngjitja pasqyre

409
00:17:25,000 --> 00:17:28,000
në gomë për të krijuar një shfaqje dritash.

410
00:17:28,000 --> 00:17:31,000
Ne e konsideronim këtë shumë interesante.

411
00:17:31,000 --> 00:17:33,000
CA: A është jo realistike për prindërit

412
00:17:33,000 --> 00:17:35,000
të shpresojnë apo mendojnë që ai fëmijë

413
00:17:35,000 --> 00:17:38,000
i dashuron, sikur disa, siku shumica, shpresojnë?

414
00:17:38,000 --> 00:17:40,000
TG: Mund tju them që ai fëmijë është besnik,

415
00:17:40,000 --> 00:17:42,000
dhe nëse po ju digjet shtëpija, do t'ju nxjerre nga aty.

416
00:17:42,000 --> 00:17:45,000
CA: Shumica e njerëzve, kur i pyesim se cili është

417
00:17:45,000 --> 00:17:47,000
pasioni i tyre, ata thonë

418
00:17:47,000 --> 00:17:50,000
"Fëmijët e mi" apo " I dashuri" im.

419
00:17:50,000 --> 00:17:53,000
Cili është pasioni yt?

420
00:17:53,000 --> 00:17:55,000
TG: Unë jam e pasionuar pas gjërave që bëj

421
00:17:55,000 --> 00:17:57,000
dhe që do të bëjnë botën një vend më të mirë.

422
00:17:57,000 --> 00:17:59,000
Kur nëna e një fëmije autistik thotë,

423
00:17:59,000 --> 00:18:01,000
"Fëmija im shkoi ne fakultet për shkak të librit tënd,

424
00:18:01,000 --> 00:18:03,000
apo një prej ligjeratave tuaja," kjo më lumturon.

425
00:18:03,000 --> 00:18:06,000
Kasaphanat në të cilat punova gjatë të

426
00:18:06,000 --> 00:18:08,000
80-ve ishin të trishtueshme.

427
00:18:08,000 --> 00:18:12,000
Unë krijova një sistem pikësh për këto kasaphana

428
00:18:12,000 --> 00:18:14,000
në mënyrë që të matja rezultatet: Sa lopë u rrëzuan?

429
00:18:14,000 --> 00:18:16,000
Sa lopë u shpuan më hekur të nxehtë?

430
00:18:16,000 --> 00:18:18,000
Sa kafshë po pellasin?

431
00:18:18,000 --> 00:18:20,000
Dhe ishte shume e thjeshtë.

432
00:18:20,000 --> 00:18:22,000
I shihni disa gjëra të thjeshta menjëherë.

433
00:18:22,000 --> 00:18:24,000
Punoi shumë mirë. Unë kënaqem kur shoh

434
00:18:24,000 --> 00:18:27,000
se gjërat po krijojnë ndryshime të vërteta

435
00:18:27,000 --> 00:18:29,000
në botë. Na duhet më shumë nga kjo,

436
00:18:29,000 --> 00:18:31,000
dhe më pak gjëra abstrakte.

437
00:18:31,000 --> 00:18:38,000
(Duartrokitje)

438
00:18:38,000 --> 00:18:40,000
CA: Kur po flisnim në telefon më tregove për serveret e fermave

439
00:18:40,000 --> 00:18:42,000
dhe unë isha i mahnitur nga ajo që tha.

440
00:18:42,000 --> 00:18:46,000
Na trego më shumë për këtë.

441
00:18:46,000 --> 00:18:49,000
TG: Arsyeja pse isha aq e gëzar për këtë është

442
00:18:49,000 --> 00:18:52,000
sepse përmban dituri.

443
00:18:52,000 --> 00:18:54,000
Këto janë bibloteka.

444
00:18:54,000 --> 00:18:56,000
Për mua, diturija është diçka

445
00:18:56,000 --> 00:18:58,000
që është shumë e vlefshme. Kështu që, para 10 viteve

446
00:18:58,000 --> 00:19:00,000
bibloteka jone u përfshi nga vërshimet.

447
00:19:00,000 --> 00:19:02,000
Kjo ishte para se interneti të ishte kaq i madh.

448
00:19:02,000 --> 00:19:04,000
Isha shume e trishtuar për librat që po shkatroheshin

449
00:19:04,000 --> 00:19:06,000
sepse diturija po shkaterrohej.

450
00:19:06,000 --> 00:19:08,000
Dhe serverat e fermave, apo qendrat e të dhenave,

451
00:19:08,000 --> 00:19:11,000
janë bibloteka të diturisë.

452
00:19:11,000 --> 00:19:14,000
CA: Ishte një kënaqësi e vecantë t'ju kemi në TED.

453
00:19:14,000 --> 00:19:17,000
TG: Ju faleminderit. Faleminderit.

454
00:19:17,000 --> 00:19:23,000
(Duartrokitje).