WEBVTT

00:00:01.144 --> 00:00:03.870
Avrupa ve Orta Asya'da

00:00:03.870 --> 00:00:06.430
yaklaşık bir milyon çocuk yetimhane olarak bilinen büyük kurumlarda

00:00:06.430 --> 00:00:10.528
kalmakta.

00:00:10.528 --> 00:00:13.586
İnsanların çoğu yetimhanelerin bu çocuklar için

00:00:13.586 --> 00:00:15.257
iyi ve rahat yerler olduğunu düşünüyor.

00:00:15.257 --> 00:00:18.488
Bazıları ise gerçek koşulların farkında

00:00:18.488 --> 00:00:20.940
ama içlerinden şöyle geçiyor: "Yetimhaneler olması gereken şeytanlar."

00:00:20.940 --> 00:00:24.337
Peki ya, anne babaları yoksa bunca çocuğu

00:00:24.337 --> 00:00:26.488
nereye koyacağız?

NOTE Paragraph

00:00:26.488 --> 00:00:29.955
60 yıllık araştırmalar şunu gösteriyor:

00:00:29.955 --> 00:00:32.211
Çocukları ailelerinden ayırmak ve

00:00:32.211 --> 00:00:34.563
büyükçe kurumlara yerleştirmek

00:00:34.563 --> 00:00:37.403
sağlıklarını ve gelişimlerini ciddi olarak tehlikeye atıyor.

00:00:37.403 --> 00:00:40.885
Bu özellikle de bebekler için geçerli.

00:00:40.885 --> 00:00:43.029
Bebekler kas

00:00:43.029 --> 00:00:45.789
ve beyin gelişimleri

00:00:45.789 --> 00:00:47.713
tam olmadan doğar.

00:00:47.713 --> 00:00:50.373
Yaşamlarının ilk üç yılında,

00:00:50.373 --> 00:00:53.143
özellikle de ilk altı ayında beyin gelişimleri

00:00:53.143 --> 00:00:55.763
tamamlanır.

00:00:55.763 --> 00:00:58.989
Bu gelişim de tecrübe ve teşviklere karşı tepki olarak gelişir.

00:00:58.989 --> 00:01:02.803
Bir bebek her zaman yeni bir şeyler öğrenir.

00:01:02.803 --> 00:01:04.330
Gözlerini bir noktaya odaklamayı,

00:01:04.330 --> 00:01:07.323
bir hareketi veya yüz ifadesini taklit etmeyi,

00:01:07.323 --> 00:01:11.313
bir şeyleri toparlamayı, oluşturmayı, kurmayı, oturmayı

00:01:11.313 --> 00:01:14.890
ve beyninde yeni sinaptik bağlantılar inşa etmeyi öğrenir.

00:01:14.890 --> 00:01:18.989
Çocuklarının bu öğrenme hızları ebeveynleri hayrete düşürür.

00:01:18.989 --> 00:01:23.897
Çocuklarının zekiliği karşısında haklı olarak şaşırır ve heyecanlanırlar.

00:01:23.897 --> 00:01:26.481
Çocuklarla ebeveynler ilişki kurar,

00:01:26.481 --> 00:01:28.202
gülümsemelerine gülümser,

00:01:28.202 --> 00:01:32.604
daha fazla öğrenmesi ve tecrübe etmesi için cesaretlendirir.

00:01:32.604 --> 00:01:36.346
Bu, anne baba ve çocuk arasında çok güçlü bağların kurulmasını sağlar.

00:01:36.346 --> 00:01:39.557
Fiziksel, sosyal, dilsel, bilişsel,

00:01:39.557 --> 00:01:43.067
psikomotor gelişimlerini güçlendirir.

00:01:43.067 --> 00:01:47.281
Bu durum kendi arkadaşlarımızdan, ailemizden

00:01:47.281 --> 00:01:50.522
ve çocuklarımızla ilişkilerden çok aşina olduğumuz bir durum.

00:01:50.522 --> 00:01:52.938
Bu durum birçok ailede oldukça normal karşılanır.

00:01:52.938 --> 00:01:56.042
O kadar ki, çoğumuz farkına bile varmayız. İnsanın gelişimindeki merkezi

00:01:56.042 --> 00:01:59.472
rolünün ve daha da genişletirsek,

00:01:59.472 --> 00:02:02.371
sağlıklı bir toplumun gelişimindeki rolünün öneminin farkında bile değilizdir.

00:02:02.371 --> 00:02:04.913
Ancak bir şeyler yanlış gittiğinde ailelerin çocukların

00:02:04.913 --> 00:02:07.922
gelişimindeki rolünü anlıyoruz.

NOTE Paragraph

00:02:07.922 --> 00:02:11.858
1993 Ağustosunda bir yetimhaneyi ziyaretimde

00:02:11.858 --> 00:02:16.016
annesiz ve babasız olmanın çocukların üzerindeki çok derin ve

00:02:16.016 --> 00:02:20.419
olumsuz etkisine şahit oldum.

00:02:20.419 --> 00:02:22.856
Kimimiz Romanya'daki 1989 devrimlerinden sonra bu

00:02:22.856 --> 00:02:26.110
kurumlardan gelen şok edici koşullar ve haberlerle

00:02:26.110 --> 00:02:30.531
olayların farkına varmaya başladık.

00:02:30.531 --> 00:02:33.290
Buralardaki bir kurumun yöneticisine bu çocukları anne ve babalarından

00:02:33.290 --> 00:02:37.253
ayırmama konusunda yardım istedim.

00:02:37.253 --> 00:02:41.438
550 bebeğe evsahipliği yapan Çavuşesku'nun (Eski Romanya Devlet Başkanı) yetimhanesi Romanya'nın gösteri amaçlı donatılmış bir merkeziydi

00:02:41.438 --> 00:02:44.356
ve buradaki koşullar nispeten çok iyiydi.

00:02:44.356 --> 00:02:46.806
Birçok çocukla çalışmış birisi olarak bu kurumların

00:02:46.806 --> 00:02:49.422
gürültüden geçilmeyeceğini düşünüyordum.

00:02:49.422 --> 00:02:51.285
Ama sadece sessizlik vardı.

00:02:51.285 --> 00:02:54.731
O kadar ki, neredeyse yuvada çocuk yok diyebilirdiniz.

00:02:54.731 --> 00:02:57.367
Yuvanın yöneticisi beni

00:02:57.367 --> 00:03:00.382
oda oda gezdirdi

00:03:00.382 --> 00:03:06.398
ve odaların içinde çocuklar sadece boşluğa bakıyordu.

00:03:06.398 --> 00:03:10.048
40 tane yenidoğan bebeğin olduğu bir odada hiçbir bebek ağlamıyordu.

00:03:10.048 --> 00:03:12.087
Ama kirli bebek bezlerini görebiliyordum.

00:03:12.087 --> 00:03:13.659
Çocukların bazıları stresli ve sıkıntılı görünüyordu

00:03:13.659 --> 00:03:17.504
ama tek ses küçük bir inleme idi.

00:03:17.504 --> 00:03:19.604
Başhemşire bana dönüp gururla:

00:03:19.604 --> 00:03:22.825
"Görüyorsunuz, bütün çocuklarımıza iyi muamele ediyoruz."

00:03:22.825 --> 00:03:25.568
Sonraki birkaç günde anladım ki,

00:03:25.568 --> 00:03:27.631
bu sessizlik olağan değildi.

00:03:27.631 --> 00:03:31.404
Yeni kabul edilen bebekler önce birkaç saat ağlıyor,

00:03:31.404 --> 00:03:33.393
talepleri karşılanmayınca kimseye rahatsızlık vermemeyi

00:03:33.393 --> 00:03:36.071
öğreniyorlar. Birkaç gün içinde

00:03:36.071 --> 00:03:39.567
neşesiz, uyuşuk ve boş boş bakan bireylere dönüşüyorlar.

00:03:39.567 --> 00:03:41.393
Tıpkı diğer yuvada kalan bebekler gibi.

NOTE Paragraph

00:03:41.393 --> 00:03:44.310
Yıllar içinde bir ton insan ve gazete haberinde

00:03:44.310 --> 00:03:46.481
kurumlarda çalışan insanlar, bu çocuklara kötü davrandıkları için suçlandı.

00:03:46.481 --> 00:03:49.335
Ama sıklıkla bir personelin

00:03:49.335 --> 00:03:53.902
10, 20 veya 40 çocuğa baktığı göz ardı edildi.

00:03:53.902 --> 00:03:57.964
Ve bu personelin devletin uygula dediği programdan başka yapacak bir şeyi yoktu.

00:03:57.964 --> 00:04:01.839
Çocuklar 7-7.30 gibi uyandırılıyordu.

00:04:01.839 --> 00:04:04.351
8'de altları değiştiriliyordu. Ve bir personelin yalnızca 30 dakikası

00:04:04.351 --> 00:04:07.716
vardı. 30 dakika ve temizlenmesi gereken 10 ya da 20 çocuğun altı.

00:04:07.716 --> 00:04:11.412
Bir çocuk altına 8.30'da kirletse saatlerce

00:04:11.412 --> 00:04:14.371
altının temizlenmesi için bekliyordu.

00:04:14.371 --> 00:04:17.020
Herhangi bir çocuğun diğer insanlarla günlük etkileşimi

00:04:17.020 --> 00:04:21.488
sadece birkaç dakika oluyordu. O da beslenirken ve altı değiştirilirken.

00:04:21.488 --> 00:04:24.388
Geriye kalan zamanlarda bolca tavan, duvarlar, sütunlar

00:04:24.388 --> 00:04:28.520
bu çocukları öğrenmeye teşvik etmesi gereken ama edemeyen nesneler oluyordu.

NOTE Paragraph

00:04:28.520 --> 00:04:31.419
Çavuşeku'nun bu yetimhanesine ilk ziyareti yaptığımdan beri

00:04:31.419 --> 00:04:34.552
Çek Cumhuriyeti'nden Sudan'a kadar

00:04:34.552 --> 00:04:37.344
18 ülkede yüzlerce yuva ve yurdu ziyaret ettim.

00:04:37.344 --> 00:04:40.328
Bu çok farklı kültür ve topraklarda,

00:04:40.328 --> 00:04:43.625
kurumlar ve bu çocukların oralardaki yolculuğu

00:04:43.625 --> 00:04:46.218
ümitsizce aynıydı.

00:04:46.218 --> 00:04:49.328
El çırpması gibi ilk anlarında

00:04:49.328 --> 00:04:52.269
teşvik edici aileler ve insanlar yoktu.

00:04:52.269 --> 00:04:56.080
Saldırgan davranışlarında kurum yetkilileri psikiyatrik ilaçları yoğun bir şekilde

00:04:56.080 --> 00:04:58.911
çocukları kontrol etmek için veriyorlardı.

00:04:58.911 --> 00:05:01.112
Bazılarında da çocuklar kendilerine ya da başkalarına zarar

00:05:01.112 --> 00:05:04.000
vermesin diye bağlanıyordu.

00:05:04.000 --> 00:05:06.492
Bu çocuklar kolaylıkla engelli diye yaftalanıyordu

00:05:06.492 --> 00:05:09.927
ve engellilerin olduğu kurumlara gönderiliyordu.

00:05:09.927 --> 00:05:14.270
Ve çoğu da bu kurumlardan bir daha asla ayrılamıyordu.

00:05:14.270 --> 00:05:16.933
Engelsizler içinse, üç yaşına geldiklerinde başka yollar gözüküyordu.

00:05:16.933 --> 00:05:19.481
Başka kurumlara gönderiliyorlardı ve sonra da

00:05:19.481 --> 00:05:23.434
bir başkasına. Cinsiyet ve yaşa göre ayrıldıktan sonra,

00:05:23.434 --> 00:05:25.979
kardeşlerinden keyfi bir şekilde ayrı bırakılıyordu.

00:05:25.979 --> 00:05:29.867
Hatta bazı durumlarda elveda demelerine bile izin verilmeden.

00:05:29.867 --> 00:05:32.645
Yemekler oldukça azdı. Çoğu zaman açtılar.

00:05:32.645 --> 00:05:35.355
Akran şiddeti çok yaygındır. Hayatta kalmayı bir şekilde öğrenmek

00:05:35.355 --> 00:05:38.704
zorunda kalıyorlardı. Ya kendilerini kollayacaklar, ya da ezileceklerdi.

NOTE Paragraph

00:05:38.704 --> 00:05:42.264
Kurumdan ayrıldıklarında da topluma ve hayata entegre olmak için

00:05:42.264 --> 00:05:45.559
yine zor şartlar onları bekliyordu.

00:05:45.559 --> 00:05:48.808
Moldova'da mesela kurumda yetişen gençler 10 kat fazla insan

00:05:48.808 --> 00:05:52.816
kaçakçılığına maruz kalıyordu.

00:05:52.816 --> 00:05:56.972
Rusya'da ise yurttan ayrıldıktan sonraki iki yılda bu gençlerin

00:05:56.972 --> 00:06:01.331
yüzde 20'si suça bulaşıyordu.

00:06:01.331 --> 00:06:04.187
Yüzde 14'ü fuhuşa sürükleniyordu.

00:06:04.187 --> 00:06:08.751
Yüzde 10'unu da canına kıyıyordu.

NOTE Paragraph

00:06:08.751 --> 00:06:11.632
O zaman hala neden yüzlerce yurt ve yuva var Avrupa çapında?

00:06:11.632 --> 00:06:15.503
Hele bir de, onca yıllardır savaş ve kıtlık olmuyorsa.

00:06:15.503 --> 00:06:20.087
Halbuki, bu çocukların yüzde 95'inin anne ve babası var.

00:06:20.087 --> 00:06:22.076
Ve hatta bu anne ve babalar çocuklarını yuvaya verdikleri için ayıplanıyor.

00:06:22.076 --> 00:06:24.839
Araştırmalar gösteriyor ki,

00:06:24.839 --> 00:06:27.960
birçok anne baba

00:06:27.960 --> 00:06:30.279
kurumda kalmasındansa

00:06:30.279 --> 00:06:34.476
çocuklarına kendileri bakmak istiyor.

00:06:34.476 --> 00:06:37.575
Birçok ülke bu çocukları entegre edici nitelikte okullar açmıyordu.

00:06:37.575 --> 00:06:40.279
Hatta küçücük bir zihinsel hastalığı olanları

00:06:40.279 --> 00:06:42.855
altı veya yedi yaşında

00:06:42.855 --> 00:06:44.663
zihinsel engelliler için özel okullara gönderiliyor.

00:06:44.663 --> 00:06:48.797
Bu kurumlarsa bu çocukların ailelerinden yüzlerce kilometre uzakta olabiliyor.

00:06:48.797 --> 00:06:51.521
Eğer aile de fakirse, bu çocukları ziyaret etmek neredeyse imkansızlaşıyor ve

00:06:51.521 --> 00:06:55.639
ilişkiler de yavaş yavaş kopuyor.

00:06:55.639 --> 00:06:58.942
Bu kurumlardaki milyonlarca çocuğun her birinin yanında,

00:06:58.942 --> 00:07:02.696
bu çocukların anne babalarının da ümitsiz hikayeleri ve çaresizlikleri var.

00:07:02.696 --> 00:07:07.806
Örneğin Moldova'dan Natalia.

00:07:07.806 --> 00:07:10.199
Natalia'nın sadece kendi bebeğini besleyebilecek kadar parası vardı ve

00:07:10.199 --> 00:07:13.383
bu yüzden büyük oğlunu yuvaya verdi.

00:07:13.383 --> 00:07:16.423
Bulgaristan'dan Desi.

00:07:16.423 --> 00:07:19.052
Desi kocası öldükten sonra dört çocuğuna bakıyordu.

00:07:19.052 --> 00:07:21.295
Tam zamanlı bir işte çalışmak zorunda kaldı.

00:07:21.295 --> 00:07:23.442
Arkasında hiçbir destek yoktu ve engelli bir çocuğunu

00:07:23.442 --> 00:07:27.274
bu kurumlardan birine yerleştirmek zorunda kaldı.

00:07:27.274 --> 00:07:30.428
Ya da sayısız genç kız anne veya babalarına

00:07:30.428 --> 00:07:34.014
hamile olduklarını söyleyemedikleri için çocuklarını hastanelere terk etmek zorunda kaldılar.

00:07:34.014 --> 00:07:36.746
Ya da yeni anne babalar veya genç çiftler,

00:07:36.746 --> 00:07:41.252
çocuklarının engelli olacağını doktorlarından ilk duyduklarında

00:07:41.252 --> 00:07:44.307
çocuklarının potansiyelleri hakkında olumlu mesajlarla desteklenmek yerine

00:07:44.307 --> 00:07:47.154
doktorlar tarafından şu telkinle karşılaştılar:

00:07:47.154 --> 00:07:50.210
"Yuvaya verebilirsiniz. Evinize dönün ve

00:07:50.210 --> 00:07:53.730
yeni ve sağlıklı bir tanesini yapın."

NOTE Paragraph

00:07:53.730 --> 00:07:57.262
Bu karmaşık işlerden kaçınılabilir aslında.

00:07:57.262 --> 00:08:00.389
Her çocuğun aile yanında büyümeye hakkı vardır dersek

00:08:00.389 --> 00:08:04.220
çocukların kendilerini çarçabuk toparladıklarını görürüz.

00:08:04.220 --> 00:08:06.902
Bu çocukları bu kurumların dışına çıkarıp, onları sevgileriyle sarıp sarmalayacak

00:08:06.902 --> 00:08:10.423
ailelerin yanına yerleştirebilirsek, gelişim bozukluklarını iyileştirebilir ve

00:08:10.423 --> 00:08:13.466
mutlu yaşamlarına erişmelerini sağlarız.

00:08:13.466 --> 00:08:17.027
Zaten kurum bakımındansa aile yanında bakım

00:08:17.027 --> 00:08:19.546
çok daha ucuza mal olmakta.

00:08:19.546 --> 00:08:22.742
Bir çalışmanın sonucunda aile yanında bakımın

00:08:22.742 --> 00:08:25.650
kurum yanında bakımdan yüzde 10 daha az maliyetli olduğu ispatlanmış durumda.

00:08:25.650 --> 00:08:27.914
Nitelikli bir koruyucu aile hizmeti ise

00:08:27.914 --> 00:08:30.906
kurum bakımından yaklaşık yüzde 30 daha ucuz.

00:08:30.906 --> 00:08:33.954
Bu çocuklara daha az parayla daha doğru hizmetleri sağlayabilirsek,

00:08:33.954 --> 00:08:37.906
artakalan parayla daha özel bakıma ihtiyaç duyan çocuklar için de

00:08:37.906 --> 00:08:42.555
daha kaliteli hizmet sağlayan kurumlar oluşturabiliriz.

NOTE Paragraph

00:08:42.555 --> 00:08:47.092
Avrupa çapında bir hareket giderek zemin bulmakta:

00:08:47.092 --> 00:08:49.928
Artık çocukları kalitesiz hizmet sunan

00:08:49.928 --> 00:08:53.888
büyük kurumlarda tutmaktansa, çocukların kendilerini

00:08:53.888 --> 00:08:56.613
koruyabilecekleri, toplumun desteklediği ve

00:08:56.613 --> 00:09:00.440
potansiyellerini daha iyi gerçekleştirmelerini sağlayan sisteme yöneliş var.

00:09:00.440 --> 00:09:04.216
20 yıl önce Romanya'da çalışmalarıma ilk başladığımda

00:09:04.216 --> 00:09:07.777
200.000 çocuk kurum bünyesinde bakılıyordu ve her gün yenileri ekleniyordu.

00:09:07.777 --> 00:09:10.088
Şimdiyse bu rakam 10.000'den az. Aile yanında bakım hizmetleri ise

00:09:10.088 --> 00:09:13.536
ülke çapında her noktada yaygınlaşmış durumda.

00:09:13.536 --> 00:09:17.322
Moldova'da örneğin, küresel finans krizinin olumsuz etkileri

00:09:17.322 --> 00:09:20.314
ve inanılmaz yoksulluğa rağmen, kurumlardaki çocukların

00:09:20.314 --> 00:09:23.098
sayısı son beş yılda yarı yarıya azaldı.

00:09:23.098 --> 00:09:26.314
Kurumlar için ayrılan kaynaklar ise, aile destek hizmetlerine ve

00:09:26.314 --> 00:09:30.967
özel alt gruplar için oluşturulan okullara yönlendirildi.

00:09:30.967 --> 00:09:34.197
Artık birçok ülke Ulusal Eylem planları oluşturarak bu yönde değişim için çalışıyor.

00:09:34.197 --> 00:09:36.718
Avrupa Komisyonu ve büyük fon sağlayıcı diğer kuruluşlar

00:09:36.718 --> 00:09:40.198
kurumlara yönlendirdiğimiz parayı çocuklarının bakımını üstlenmek isteyen ailelere

00:09:40.198 --> 00:09:43.194
nasıl yönlendirebilirizi araştırıyor

00:09:43.194 --> 00:09:45.923
ve yeni yollar buluyor.

NOTE Paragraph

00:09:45.923 --> 00:09:48.726
Bununla birlikte, çocukların bu kurumlarda kalmasını önlemeye

00:09:48.726 --> 00:09:51.094
yönelik yapılması gereken oldukça fazla şey var.

00:09:51.094 --> 00:09:54.163
Toplumun her kesiminde farkındalık artırıcı çalışma yapılmalı.

00:09:54.163 --> 00:09:57.687
İnsanlar bu kurumların bu çocuklara nasıl zarar verdiğini görmeli ve

00:09:57.687 --> 00:10:00.647
daha iyi alternatiflerin olduğunu bilmeli.

00:10:00.647 --> 00:10:03.611
Eğer hala yetimhaneleri desteklemeyi düşünen insanlar olduğunu görüyor ve biliyorsak,

00:10:03.611 --> 00:10:07.653
tüm gücümüzle onları aile destek hizmetlerini desteklemeleri için iknaya çalışmalıyız.

NOTE Paragraph

00:10:07.653 --> 00:10:10.915
Hep birlikte inşa ettiğimiz çocuk istismarının yolunu

00:10:10.915 --> 00:10:13.779
ancak bu şekilde bitirebiliriz.

NOTE Paragraph

00:10:13.779 --> 00:10:16.371
Teşekkürler. (Alkış)

NOTE Paragraph

00:10:16.371 --> 00:10:20.371
(Alkış)