1
00:00:01,144 --> 00:00:03,870
Avrupa ve Orta Asya'da

2
00:00:03,870 --> 00:00:06,430
yaklaşık bir milyon çocuk yetimhane olarak bilinen büyük kurumlarda

3
00:00:06,430 --> 00:00:10,528
kalmakta.

4
00:00:10,528 --> 00:00:13,586
İnsanların çoğu yetimhanelerin bu çocuklar için

5
00:00:13,586 --> 00:00:15,257
iyi ve rahat yerler olduğunu düşünüyor.

6
00:00:15,257 --> 00:00:18,488
Bazıları ise gerçek koşulların farkında

7
00:00:18,488 --> 00:00:20,940
ama içlerinden şöyle geçiyor: "Yetimhaneler olması gereken şeytanlar."

8
00:00:20,940 --> 00:00:24,337
Peki ya, anne babaları yoksa bunca çocuğu

9
00:00:24,337 --> 00:00:26,488
nereye koyacağız?

10
00:00:26,488 --> 00:00:29,955
60 yıllık araştırmalar şunu gösteriyor:

11
00:00:29,955 --> 00:00:32,211
Çocukları ailelerinden ayırmak ve

12
00:00:32,211 --> 00:00:34,563
büyükçe kurumlara yerleştirmek

13
00:00:34,563 --> 00:00:37,403
sağlıklarını ve gelişimlerini ciddi olarak tehlikeye atıyor.

14
00:00:37,403 --> 00:00:40,885
Bu özellikle de bebekler için geçerli.

15
00:00:40,885 --> 00:00:43,029
Bebekler kas

16
00:00:43,029 --> 00:00:45,789
ve beyin gelişimleri

17
00:00:45,789 --> 00:00:47,713
tam olmadan doğar.

18
00:00:47,713 --> 00:00:50,373
Yaşamlarının ilk üç yılında,

19
00:00:50,373 --> 00:00:53,143
özellikle de ilk altı ayında beyin gelişimleri

20
00:00:53,143 --> 00:00:55,763
tamamlanır.

21
00:00:55,763 --> 00:00:58,989
Bu gelişim de tecrübe ve teşviklere karşı tepki olarak gelişir.

22
00:00:58,989 --> 00:01:02,803
Bir bebek her zaman yeni bir şeyler öğrenir.

23
00:01:02,803 --> 00:01:04,330
Gözlerini bir noktaya odaklamayı,

24
00:01:04,330 --> 00:01:07,323
bir hareketi veya yüz ifadesini taklit etmeyi,

25
00:01:07,323 --> 00:01:11,313
bir şeyleri toparlamayı, oluşturmayı, kurmayı, oturmayı

26
00:01:11,313 --> 00:01:14,890
ve beyninde yeni sinaptik bağlantılar inşa etmeyi öğrenir.

27
00:01:14,890 --> 00:01:18,989
Çocuklarının bu öğrenme hızları ebeveynleri hayrete düşürür.

28
00:01:18,989 --> 00:01:23,897
Çocuklarının zekiliği karşısında haklı olarak şaşırır ve heyecanlanırlar.

29
00:01:23,897 --> 00:01:26,481
Çocuklarla ebeveynler ilişki kurar,

30
00:01:26,481 --> 00:01:28,202
gülümsemelerine gülümser,

31
00:01:28,202 --> 00:01:32,604
daha fazla öğrenmesi ve tecrübe etmesi için cesaretlendirir.

32
00:01:32,604 --> 00:01:36,346
Bu, anne baba ve çocuk arasında çok güçlü bağların kurulmasını sağlar.

33
00:01:36,346 --> 00:01:39,557
Fiziksel, sosyal, dilsel, bilişsel,

34
00:01:39,557 --> 00:01:43,067
psikomotor gelişimlerini güçlendirir.

35
00:01:43,067 --> 00:01:47,281
Bu durum kendi arkadaşlarımızdan, ailemizden

36
00:01:47,281 --> 00:01:50,522
ve çocuklarımızla ilişkilerden çok aşina olduğumuz bir durum.

37
00:01:50,522 --> 00:01:52,938
Bu durum birçok ailede oldukça normal karşılanır.

38
00:01:52,938 --> 00:01:56,042
O kadar ki, çoğumuz farkına bile varmayız. İnsanın gelişimindeki merkezi

39
00:01:56,042 --> 00:01:59,472
rolünün ve daha da genişletirsek,

40
00:01:59,472 --> 00:02:02,371
sağlıklı bir toplumun gelişimindeki rolünün öneminin farkında bile değilizdir.

41
00:02:02,371 --> 00:02:04,913
Ancak bir şeyler yanlış gittiğinde ailelerin çocukların

42
00:02:04,913 --> 00:02:07,922
gelişimindeki rolünü anlıyoruz.

43
00:02:07,922 --> 00:02:11,858
1993 Ağustosunda bir yetimhaneyi ziyaretimde

44
00:02:11,858 --> 00:02:16,016
annesiz ve babasız olmanın çocukların üzerindeki çok derin ve

45
00:02:16,016 --> 00:02:20,419
olumsuz etkisine şahit oldum.

46
00:02:20,419 --> 00:02:22,856
Kimimiz Romanya'daki 1989 devrimlerinden sonra bu

47
00:02:22,856 --> 00:02:26,110
kurumlardan gelen şok edici koşullar ve haberlerle

48
00:02:26,110 --> 00:02:30,531
olayların farkına varmaya başladık.

49
00:02:30,531 --> 00:02:33,290
Buralardaki bir kurumun yöneticisine bu çocukları anne ve babalarından

50
00:02:33,290 --> 00:02:37,253
ayırmama konusunda yardım istedim.

51
00:02:37,253 --> 00:02:41,438
550 bebeğe evsahipliği yapan Çavuşesku'nun (Eski Romanya Devlet Başkanı) yetimhanesi Romanya'nın gösteri amaçlı donatılmış bir merkeziydi

52
00:02:41,438 --> 00:02:44,356
ve buradaki koşullar nispeten çok iyiydi.

53
00:02:44,356 --> 00:02:46,806
Birçok çocukla çalışmış birisi olarak bu kurumların

54
00:02:46,806 --> 00:02:49,422
gürültüden geçilmeyeceğini düşünüyordum.

55
00:02:49,422 --> 00:02:51,285
Ama sadece sessizlik vardı.

56
00:02:51,285 --> 00:02:54,731
O kadar ki, neredeyse yuvada çocuk yok diyebilirdiniz.

57
00:02:54,731 --> 00:02:57,367
Yuvanın yöneticisi beni

58
00:02:57,367 --> 00:03:00,382
oda oda gezdirdi

59
00:03:00,382 --> 00:03:06,398
ve odaların içinde çocuklar sadece boşluğa bakıyordu.

60
00:03:06,398 --> 00:03:10,048
40 tane yenidoğan bebeğin olduğu bir odada hiçbir bebek ağlamıyordu.

61
00:03:10,048 --> 00:03:12,087
Ama kirli bebek bezlerini görebiliyordum.

62
00:03:12,087 --> 00:03:13,659
Çocukların bazıları stresli ve sıkıntılı görünüyordu

63
00:03:13,659 --> 00:03:17,504
ama tek ses küçük bir inleme idi.

64
00:03:17,504 --> 00:03:19,604
Başhemşire bana dönüp gururla:

65
00:03:19,604 --> 00:03:22,825
"Görüyorsunuz, bütün çocuklarımıza iyi muamele ediyoruz."

66
00:03:22,825 --> 00:03:25,568
Sonraki birkaç günde anladım ki,

67
00:03:25,568 --> 00:03:27,631
bu sessizlik olağan değildi.

68
00:03:27,631 --> 00:03:31,404
Yeni kabul edilen bebekler önce birkaç saat ağlıyor,

69
00:03:31,404 --> 00:03:33,393
talepleri karşılanmayınca kimseye rahatsızlık vermemeyi

70
00:03:33,393 --> 00:03:36,071
öğreniyorlar. Birkaç gün içinde

71
00:03:36,071 --> 00:03:39,567
neşesiz, uyuşuk ve boş boş bakan bireylere dönüşüyorlar.

72
00:03:39,567 --> 00:03:41,393
Tıpkı diğer yuvada kalan bebekler gibi.

73
00:03:41,393 --> 00:03:44,310
Yıllar içinde bir ton insan ve gazete haberinde

74
00:03:44,310 --> 00:03:46,481
kurumlarda çalışan insanlar, bu çocuklara kötü davrandıkları için suçlandı.

75
00:03:46,481 --> 00:03:49,335
Ama sıklıkla bir personelin

76
00:03:49,335 --> 00:03:53,902
10, 20 veya 40 çocuğa baktığı göz ardı edildi.

77
00:03:53,902 --> 00:03:57,964
Ve bu personelin devletin uygula dediği programdan başka yapacak bir şeyi yoktu.

78
00:03:57,964 --> 00:04:01,839
Çocuklar 7-7.30 gibi uyandırılıyordu.

79
00:04:01,839 --> 00:04:04,351
8'de altları değiştiriliyordu. Ve bir personelin yalnızca 30 dakikası

80
00:04:04,351 --> 00:04:07,716
vardı. 30 dakika ve temizlenmesi gereken 10 ya da 20 çocuğun altı.

81
00:04:07,716 --> 00:04:11,412
Bir çocuk altına 8.30'da kirletse saatlerce

82
00:04:11,412 --> 00:04:14,371
altının temizlenmesi için bekliyordu.

83
00:04:14,371 --> 00:04:17,020
Herhangi bir çocuğun diğer insanlarla günlük etkileşimi

84
00:04:17,020 --> 00:04:21,488
sadece birkaç dakika oluyordu. O da beslenirken ve altı değiştirilirken.

85
00:04:21,488 --> 00:04:24,388
Geriye kalan zamanlarda bolca tavan, duvarlar, sütunlar

86
00:04:24,388 --> 00:04:28,520
bu çocukları öğrenmeye teşvik etmesi gereken ama edemeyen nesneler oluyordu.

87
00:04:28,520 --> 00:04:31,419
Çavuşeku'nun bu yetimhanesine ilk ziyareti yaptığımdan beri

88
00:04:31,419 --> 00:04:34,552
Çek Cumhuriyeti'nden Sudan'a kadar

89
00:04:34,552 --> 00:04:37,344
18 ülkede yüzlerce yuva ve yurdu ziyaret ettim.

90
00:04:37,344 --> 00:04:40,328
Bu çok farklı kültür ve topraklarda,

91
00:04:40,328 --> 00:04:43,625
kurumlar ve bu çocukların oralardaki yolculuğu

92
00:04:43,625 --> 00:04:46,218
ümitsizce aynıydı.

93
00:04:46,218 --> 00:04:49,328
El çırpması gibi ilk anlarında

94
00:04:49,328 --> 00:04:52,269
teşvik edici aileler ve insanlar yoktu.

95
00:04:52,269 --> 00:04:56,080
Saldırgan davranışlarında kurum yetkilileri psikiyatrik ilaçları yoğun bir şekilde

96
00:04:56,080 --> 00:04:58,911
çocukları kontrol etmek için veriyorlardı.

97
00:04:58,911 --> 00:05:01,112
Bazılarında da çocuklar kendilerine ya da başkalarına zarar

98
00:05:01,112 --> 00:05:04,000
vermesin diye bağlanıyordu.

99
00:05:04,000 --> 00:05:06,492
Bu çocuklar kolaylıkla engelli diye yaftalanıyordu

100
00:05:06,492 --> 00:05:09,927
ve engellilerin olduğu kurumlara gönderiliyordu.

101
00:05:09,927 --> 00:05:14,270
Ve çoğu da bu kurumlardan bir daha asla ayrılamıyordu.

102
00:05:14,270 --> 00:05:16,933
Engelsizler içinse, üç yaşına geldiklerinde başka yollar gözüküyordu.

103
00:05:16,933 --> 00:05:19,481
Başka kurumlara gönderiliyorlardı ve sonra da

104
00:05:19,481 --> 00:05:23,434
bir başkasına. Cinsiyet ve yaşa göre ayrıldıktan sonra,

105
00:05:23,434 --> 00:05:25,979
kardeşlerinden keyfi bir şekilde ayrı bırakılıyordu.

106
00:05:25,979 --> 00:05:29,867
Hatta bazı durumlarda elveda demelerine bile izin verilmeden.

107
00:05:29,867 --> 00:05:32,645
Yemekler oldukça azdı. Çoğu zaman açtılar.

108
00:05:32,645 --> 00:05:35,355
Akran şiddeti çok yaygındır. Hayatta kalmayı bir şekilde öğrenmek

109
00:05:35,355 --> 00:05:38,704
zorunda kalıyorlardı. Ya kendilerini kollayacaklar, ya da ezileceklerdi.

110
00:05:38,704 --> 00:05:42,264
Kurumdan ayrıldıklarında da topluma ve hayata entegre olmak için

111
00:05:42,264 --> 00:05:45,559
yine zor şartlar onları bekliyordu.

112
00:05:45,559 --> 00:05:48,808
Moldova'da mesela kurumda yetişen gençler 10 kat fazla insan

113
00:05:48,808 --> 00:05:52,816
kaçakçılığına maruz kalıyordu.

114
00:05:52,816 --> 00:05:56,972
Rusya'da ise yurttan ayrıldıktan sonraki iki yılda bu gençlerin

115
00:05:56,972 --> 00:06:01,331
yüzde 20'si suça bulaşıyordu.

116
00:06:01,331 --> 00:06:04,187
Yüzde 14'ü fuhuşa sürükleniyordu.

117
00:06:04,187 --> 00:06:08,751
Yüzde 10'unu da canına kıyıyordu.

118
00:06:08,751 --> 00:06:11,632
O zaman hala neden yüzlerce yurt ve yuva var Avrupa çapında?

119
00:06:11,632 --> 00:06:15,503
Hele bir de, onca yıllardır savaş ve kıtlık olmuyorsa.

120
00:06:15,503 --> 00:06:20,087
Halbuki, bu çocukların yüzde 95'inin anne ve babası var.

121
00:06:20,087 --> 00:06:22,076
Ve hatta bu anne ve babalar çocuklarını yuvaya verdikleri için ayıplanıyor.

122
00:06:22,076 --> 00:06:24,839
Araştırmalar gösteriyor ki,

123
00:06:24,839 --> 00:06:27,960
birçok anne baba

124
00:06:27,960 --> 00:06:30,279
kurumda kalmasındansa

125
00:06:30,279 --> 00:06:34,476
çocuklarına kendileri bakmak istiyor.

126
00:06:34,476 --> 00:06:37,575
Birçok ülke bu çocukları entegre edici nitelikte okullar açmıyordu.

127
00:06:37,575 --> 00:06:40,279
Hatta küçücük bir zihinsel hastalığı olanları

128
00:06:40,279 --> 00:06:42,855
altı veya yedi yaşında

129
00:06:42,855 --> 00:06:44,663
zihinsel engelliler için özel okullara gönderiliyor.

130
00:06:44,663 --> 00:06:48,797
Bu kurumlarsa bu çocukların ailelerinden yüzlerce kilometre uzakta olabiliyor.

131
00:06:48,797 --> 00:06:51,521
Eğer aile de fakirse, bu çocukları ziyaret etmek neredeyse imkansızlaşıyor ve

132
00:06:51,521 --> 00:06:55,639
ilişkiler de yavaş yavaş kopuyor.

133
00:06:55,639 --> 00:06:58,942
Bu kurumlardaki milyonlarca çocuğun her birinin yanında,

134
00:06:58,942 --> 00:07:02,696
bu çocukların anne babalarının da ümitsiz hikayeleri ve çaresizlikleri var.

135
00:07:02,696 --> 00:07:07,806
Örneğin Moldova'dan Natalia.

136
00:07:07,806 --> 00:07:10,199
Natalia'nın sadece kendi bebeğini besleyebilecek kadar parası vardı ve

137
00:07:10,199 --> 00:07:13,383
bu yüzden büyük oğlunu yuvaya verdi.

138
00:07:13,383 --> 00:07:16,423
Bulgaristan'dan Desi.

139
00:07:16,423 --> 00:07:19,052
Desi kocası öldükten sonra dört çocuğuna bakıyordu.

140
00:07:19,052 --> 00:07:21,295
Tam zamanlı bir işte çalışmak zorunda kaldı.

141
00:07:21,295 --> 00:07:23,442
Arkasında hiçbir destek yoktu ve engelli bir çocuğunu

142
00:07:23,442 --> 00:07:27,274
bu kurumlardan birine yerleştirmek zorunda kaldı.

143
00:07:27,274 --> 00:07:30,428
Ya da sayısız genç kız anne veya babalarına

144
00:07:30,428 --> 00:07:34,014
hamile olduklarını söyleyemedikleri için çocuklarını hastanelere terk etmek zorunda kaldılar.

145
00:07:34,014 --> 00:07:36,746
Ya da yeni anne babalar veya genç çiftler,

146
00:07:36,746 --> 00:07:41,252
çocuklarının engelli olacağını doktorlarından ilk duyduklarında

147
00:07:41,252 --> 00:07:44,307
çocuklarının potansiyelleri hakkında olumlu mesajlarla desteklenmek yerine

148
00:07:44,307 --> 00:07:47,154
doktorlar tarafından şu telkinle karşılaştılar:

149
00:07:47,154 --> 00:07:50,210
"Yuvaya verebilirsiniz. Evinize dönün ve

150
00:07:50,210 --> 00:07:53,730
yeni ve sağlıklı bir tanesini yapın."

151
00:07:53,730 --> 00:07:57,262
Bu karmaşık işlerden kaçınılabilir aslında.

152
00:07:57,262 --> 00:08:00,389
Her çocuğun aile yanında büyümeye hakkı vardır dersek

153
00:08:00,389 --> 00:08:04,220
çocukların kendilerini çarçabuk toparladıklarını görürüz.

154
00:08:04,220 --> 00:08:06,902
Bu çocukları bu kurumların dışına çıkarıp, onları sevgileriyle sarıp sarmalayacak

155
00:08:06,902 --> 00:08:10,423
ailelerin yanına yerleştirebilirsek, gelişim bozukluklarını iyileştirebilir ve

156
00:08:10,423 --> 00:08:13,466
mutlu yaşamlarına erişmelerini sağlarız.

157
00:08:13,466 --> 00:08:17,027
Zaten kurum bakımındansa aile yanında bakım

158
00:08:17,027 --> 00:08:19,546
çok daha ucuza mal olmakta.

159
00:08:19,546 --> 00:08:22,742
Bir çalışmanın sonucunda aile yanında bakımın

160
00:08:22,742 --> 00:08:25,650
kurum yanında bakımdan yüzde 10 daha az maliyetli olduğu ispatlanmış durumda.

161
00:08:25,650 --> 00:08:27,914
Nitelikli bir koruyucu aile hizmeti ise

162
00:08:27,914 --> 00:08:30,906
kurum bakımından yaklaşık yüzde 30 daha ucuz.

163
00:08:30,906 --> 00:08:33,954
Bu çocuklara daha az parayla daha doğru hizmetleri sağlayabilirsek,

164
00:08:33,954 --> 00:08:37,906
artakalan parayla daha özel bakıma ihtiyaç duyan çocuklar için de

165
00:08:37,906 --> 00:08:42,555
daha kaliteli hizmet sağlayan kurumlar oluşturabiliriz.

166
00:08:42,555 --> 00:08:47,092
Avrupa çapında bir hareket giderek zemin bulmakta:

167
00:08:47,092 --> 00:08:49,928
Artık çocukları kalitesiz hizmet sunan

168
00:08:49,928 --> 00:08:53,888
büyük kurumlarda tutmaktansa, çocukların kendilerini

169
00:08:53,888 --> 00:08:56,613
koruyabilecekleri, toplumun desteklediği ve

170
00:08:56,613 --> 00:09:00,440
potansiyellerini daha iyi gerçekleştirmelerini sağlayan sisteme yöneliş var.

171
00:09:00,440 --> 00:09:04,216
20 yıl önce Romanya'da çalışmalarıma ilk başladığımda

172
00:09:04,216 --> 00:09:07,777
200.000 çocuk kurum bünyesinde bakılıyordu ve her gün yenileri ekleniyordu.

173
00:09:07,777 --> 00:09:10,088
Şimdiyse bu rakam 10.000'den az. Aile yanında bakım hizmetleri ise

174
00:09:10,088 --> 00:09:13,536
ülke çapında her noktada yaygınlaşmış durumda.

175
00:09:13,536 --> 00:09:17,322
Moldova'da örneğin, küresel finans krizinin olumsuz etkileri

176
00:09:17,322 --> 00:09:20,314
ve inanılmaz yoksulluğa rağmen, kurumlardaki çocukların

177
00:09:20,314 --> 00:09:23,098
sayısı son beş yılda yarı yarıya azaldı.

178
00:09:23,098 --> 00:09:26,314
Kurumlar için ayrılan kaynaklar ise, aile destek hizmetlerine ve

179
00:09:26,314 --> 00:09:30,967
özel alt gruplar için oluşturulan okullara yönlendirildi.

180
00:09:30,967 --> 00:09:34,197
Artık birçok ülke Ulusal Eylem planları oluşturarak bu yönde değişim için çalışıyor.

181
00:09:34,197 --> 00:09:36,718
Avrupa Komisyonu ve büyük fon sağlayıcı diğer kuruluşlar

182
00:09:36,718 --> 00:09:40,198
kurumlara yönlendirdiğimiz parayı çocuklarının bakımını üstlenmek isteyen ailelere

183
00:09:40,198 --> 00:09:43,194
nasıl yönlendirebilirizi araştırıyor

184
00:09:43,194 --> 00:09:45,923
ve yeni yollar buluyor.

185
00:09:45,923 --> 00:09:48,726
Bununla birlikte, çocukların bu kurumlarda kalmasını önlemeye

186
00:09:48,726 --> 00:09:51,094
yönelik yapılması gereken oldukça fazla şey var.

187
00:09:51,094 --> 00:09:54,163
Toplumun her kesiminde farkındalık artırıcı çalışma yapılmalı.

188
00:09:54,163 --> 00:09:57,687
İnsanlar bu kurumların bu çocuklara nasıl zarar verdiğini görmeli ve

189
00:09:57,687 --> 00:10:00,647
daha iyi alternatiflerin olduğunu bilmeli.

190
00:10:00,647 --> 00:10:03,611
Eğer hala yetimhaneleri desteklemeyi düşünen insanlar olduğunu görüyor ve biliyorsak,

191
00:10:03,611 --> 00:10:07,653
tüm gücümüzle onları aile destek hizmetlerini desteklemeleri için iknaya çalışmalıyız.

192
00:10:07,653 --> 00:10:10,915
Hep birlikte inşa ettiğimiz çocuk istismarının yolunu

193
00:10:10,915 --> 00:10:13,779
ancak bu şekilde bitirebiliriz.

194
00:10:13,779 --> 00:10:16,371
Teşekkürler. (Alkış)

195
00:10:16,371 --> 00:10:20,371
(Alkış)