1 00:00:00,000 --> 00:00:00,690 - 2 00:00:00,690 --> 00:00:03,660 Kimya yolculuğumuz boyunca karşılaştığımız her şey elektronların sabitliği üzerinde dönüyordu ve 3 00:00:03,660 --> 00:00:06,410 ayrıca elektronların sabit kabuklar içinde olduklarını düşünüyorduk. 4 00:00:06,410 --> 00:00:08,420 - 5 00:00:08,420 --> 00:00:10,340 - 6 00:00:10,340 --> 00:00:14,030 Eğer atomu birazcık keşfetmeye çalışırsak elektronların atom içindeki tek parçacık olmadığını farkedebiliriz. 7 00:00:14,030 --> 00:00:16,400 - 8 00:00:16,400 --> 00:00:19,250 - 9 00:00:19,250 --> 00:00:24,250 Çekirdeğin içinde birtakım reaksiyonlar olur ya da çekirdek kararsız olabilir ki bu durumda bu halden bir şekilde kurtulmak ister. 10 00:00:24,250 --> 00:00:27,140 - 11 00:00:27,140 --> 00:00:28,740 Bu videoda bu konuyla alakalı bir şeyler anlatacağım. 12 00:00:28,740 --> 00:00:31,420 - 13 00:00:31,420 --> 00:00:35,110 Aslında bu olayın tekniği ilk yıl kimyasının dışında fakat en azından bunun olduğunu bilecek olmanız güzel bir şey. 14 00:00:35,110 --> 00:00:37,450 - 15 00:00:37,450 --> 00:00:39,570 - 16 00:00:39,570 --> 00:00:43,110 Bir gün güçlü nükleer kuvvetler, kuantum fiziği ve bunun gibi konularda çalıştığımız zaman proton ve nötranların ve onların bir öğesi olan kuarkların neden bu şekilde etkileşim halinde olduklarını konuşmaya başlayabiliriz. 17 00:00:43,110 --> 00:00:45,570 - 18 00:00:45,570 --> 00:00:49,280 - 19 00:00:49,280 --> 00:00:52,810 - 20 00:00:52,810 --> 00:00:53,530 - 21 00:00:53,530 --> 00:00:55,500 Fakat şimdi en azından farklı çekirdek bozunması çeşitleri hakkında konuşabiliriz. 22 00:00:55,500 --> 00:01:00,890 - 23 00:01:00,890 --> 00:01:03,880 Bir miktar protonumuzun olduğunu varsayalım. 24 00:01:03,880 --> 00:01:06,830 Şimdi protonların bir kısmını buraya çizeceğim. 25 00:01:06,830 --> 00:01:09,590 Pembe renkliler proton ve diğerleri de nötron olsun. 26 00:01:09,590 --> 00:01:13,430 Nötronları daha nötr bir renkle çizeceğim. 27 00:01:13,430 --> 00:01:16,780 Mesela gri renk güzel olabilir. 28 00:01:16,780 --> 00:01:21,520 Şimdi buraya biraz nötron çizeyim. 29 00:01:21,520 --> 00:01:22,020 Kaç tane protonum var? 30 00:01:22,020 --> 00:01:24,300 - 31 00:01:24,300 --> 00:01:32,410 1,2,3,4,5,6,7,8. Toplam 8 tane proton var ve 1,2,3,4,5,6,7,8,9 tane de nötrona sahibim. 32 00:01:32,410 --> 00:01:34,870 Bunlar atomumuzun parçacıkları. 33 00:01:34,870 --> 00:01:36,960 Aslında atom hakkında yaptığım ilk videoyu hatırlarsanız atomun belirli sınırları olmadığı için atomu çizmenin oldukça zor olduğunu söylemiştik. 34 00:01:36,960 --> 00:01:39,860 - 35 00:01:39,860 --> 00:01:43,320 - 36 00:01:43,320 --> 00:01:45,440 - 37 00:01:45,440 --> 00:01:49,050 Elektronlar aslında verilen bir zamanda herhangi bir yerde olabilirler. 38 00:01:49,050 --> 00:01:49,980 - 39 00:01:49,980 --> 00:01:52,740 Fakat elektronun zamanın %90’ında yaklaşık böyle bir küre içerisinde olacağını düşünebiliriz. 40 00:01:52,740 --> 00:01:53,700 - 41 00:01:53,700 --> 00:01:55,680 Ve ayrıca bunun yarıçap ya da atomun çapı olduğunu söyleyebiliriz. 42 00:01:55,680 --> 00:01:57,750 - 43 00:01:57,750 --> 00:02:00,530 İlk videoda çekirdeğin bu kürenin hacminin oldukça küçük bir kısmını işgal ettiğini öğrenmiştik. 44 00:02:00,530 --> 00:02:05,450 - 45 00:02:05,450 --> 00:02:08,340 - 46 00:02:08,340 --> 00:02:12,080 - 47 00:02:12,080 --> 00:02:15,280 Gerçek hayatta baktığımız şeylerin çoğu açık boş alanlardır. 48 00:02:15,280 --> 00:02:17,030 Yani bunların tümü açık boş alandır. 49 00:02:17,030 --> 00:02:19,400 Fakat bir kere daha tekrar etmek istediğimbir nokta var: 50 00:02:19,400 --> 00:02:23,660 Oldukça küçük olan bu nokta yani protonların ve nötronların olduğu kısım atomun hacminin oldukça az bir kısmını kaplarken kütlesinin neredeyse tamamıdır. 51 00:02:23,660 --> 00:02:26,320 - 52 00:02:26,320 --> 00:02:29,030 - 53 00:02:29,030 --> 00:02:31,890 - 54 00:02:31,890 --> 00:02:34,240 Atom ve elektronlardan ziyade çekirdek üzerinde duracağız. 55 00:02:34,240 --> 00:02:36,580 - 56 00:02:36,580 --> 00:02:40,040 Bazen çekirdek kararsız bir halde olabilir ve bu durumda daha kararlı hale geçmek ister. 57 00:02:40,040 --> 00:02:43,650 - 58 00:02:43,650 --> 00:02:44,400 - 59 00:02:44,400 --> 00:02:46,600 Bu videoda kararsız çekirdeklerin mekaniği ile ilgilenmeyeceğiz. 60 00:02:46,600 --> 00:02:48,700 - 61 00:02:48,700 --> 00:02:51,880 Fakat bazen daha kararlı bir çekirdek olmak için alfa parçacığı yayarlar 62 00:02:51,880 --> 00:02:55,820 ve bu duruma alfa bozunması da denir. 63 00:02:55,820 --> 00:02:58,470 - 64 00:02:58,470 --> 00:03:04,440 Alfa bozunması… 65 00:03:04,440 --> 00:03:06,220 - 66 00:03:06,220 --> 00:03:09,160 - 67 00:03:09,160 --> 00:03:12,450 Ekranda gördükleriniz sadece nötron ve protonlardır. 68 00:03:12,450 --> 00:03:16,690 Bu durumda alfa parçacığı iki proton ve iki nötrondur. 69 00:03:16,690 --> 00:03:20,850 Çizgi içine aldığım nötron ve protonlar çekirdekten ayrılırlar. 70 00:03:20,850 --> 00:03:25,110 - 71 00:03:25,110 --> 00:03:27,740 - 72 00:03:27,740 --> 00:03:30,070 - 73 00:03:30,070 --> 00:03:33,870 Şimdi bu durumda atoma ne olacağıhakkında biraz düşünelim. 74 00:03:33,870 --> 00:03:36,050 - 75 00:03:36,050 --> 00:03:38,500 Rastgele bir elementimizin olduğunu düşünelim ve bu elemente E diyelim. 76 00:03:38,500 --> 00:03:40,310 - 77 00:03:40,310 --> 00:03:43,020 Ve elementin proton sayısını p ile gösterelim. 78 00:03:43,020 --> 00:03:45,660 Aslında proton rengiyle yazsam daha iyi olacak. 79 00:03:45,660 --> 00:03:47,800 - 80 00:03:47,800 --> 00:03:51,550 Ve atom kütle numarası da proton sayısı ve nötron sayısının toplamına eşittir. 81 00:03:51,550 --> 00:03:55,510 - 82 00:03:55,510 --> 00:03:59,480 Nötron sayısını gri renkle belirtelim. 83 00:03:59,480 --> 00:04:06,590 Alfa bozunması olduğu zaman bu elemente ne olur? 84 00:04:06,590 --> 00:04:08,180 - 85 00:04:08,180 --> 00:04:11,890 Protonlar iki azalır yani proton sayısı p-2 (p eksi iki) olarak gösterilir. 86 00:04:11,890 --> 00:04:16,040 - 87 00:04:16,040 --> 00:04:19,450 Ve nötron sayısı da iki azalacaktır ve bu durumda kütle numarası dört azalır. 88 00:04:19,450 --> 00:04:21,320 - 89 00:04:21,320 --> 00:04:27,100 p-2 ile n-2 nin toplamı p+n-4 olur. 90 00:04:27,100 --> 00:04:28,940 - 91 00:04:28,940 --> 00:04:31,080 Kütle numarası dört azalır ve element başka bir elemente dönüşür. 92 00:04:31,080 --> 00:04:32,700 - 93 00:04:32,700 --> 00:04:34,710 Hatırlayın: proton sayıları elementler için belirleyici özellikti. 94 00:04:34,710 --> 00:04:36,250 - 95 00:04:36,250 --> 00:04:40,630 Yani alfa bozunmasında iki proton ve iki nötron kaybedersiniz ve farklı bir elemente dönüşürsünüz. 96 00:04:40,630 --> 00:04:43,300 - 97 00:04:43,300 --> 00:04:44,460 - 98 00:04:44,460 --> 00:04:46,860 İlk elemente E1 diyelim ve yeni elemente de E2. 99 00:04:46,860 --> 00:04:50,590 - 100 00:04:50,590 --> 00:04:54,050 İki nötronu ve iki protonu olan bir parçacık elementimizden ayrıldı. 101 00:04:54,050 --> 00:04:58,600 - 102 00:04:58,600 --> 00:05:00,340 - 103 00:05:00,340 --> 00:05:02,740 Yani bu parçacığın kütlesi, iki proton ve iki nötronun kütlesi kadardır. 104 00:05:02,740 --> 00:05:04,790 - 105 00:05:04,790 --> 00:05:05,830 İki protonu ve iki nötronu olan element hangisi? 106 00:05:05,830 --> 00:05:09,810 - 107 00:05:09,810 --> 00:05:12,170 - 108 00:05:12,170 --> 00:05:14,740 Aslında periyodik tabloyu ezbere bilmiyorum ve daha önceden kes yapıştır yapmayı da unuttum. 109 00:05:14,740 --> 00:05:14,880 - 110 00:05:14,880 --> 00:05:17,020 - 111 00:05:17,020 --> 00:05:19,680 Fakat bulmak çok da uzun sürmez. 112 00:05:19,680 --> 00:05:23,280 Evet, bu parçacık Helyum’dur. 113 00:05:23,280 --> 00:05:25,590 Helyum’un atom kütlesi dörttür. 114 00:05:25,590 --> 00:05:29,390 Yani alfa bozunması ile yaydığımız parçacık Helyum’dur. 115 00:05:29,390 --> 00:05:30,080 - 116 00:05:30,080 --> 00:05:31,875 - 117 00:05:31,875 --> 00:05:35,010 - 118 00:05:35,010 --> 00:05:39,170 Helyum çekirdeğinin elektronu yoktur ve bundan dolayı Helyum iyonu diyebiliriz. 119 00:05:39,170 --> 00:05:43,420 - 120 00:05:43,420 --> 00:05:44,950 - 121 00:05:44,950 --> 00:05:48,490 - 122 00:05:48,490 --> 00:05:50,830 İki protonu olduğundan ve elektronu olmadığından dolayı yükü +2 dir. 123 00:05:50,830 --> 00:05:53,350 - 124 00:05:53,350 --> 00:05:59,110 Yani çekirdek daha kararlı bir hale geçmek için kendiliğinden +2 yüklü Helyum iyonu yayar. 125 00:05:59,110 --> 00:06:01,960 - 126 00:06:01,960 --> 00:06:05,780 - 127 00:06:05,780 --> 00:06:07,670 Alfa ışıması, radyoaktif bozunmanın bir çeşididir. 128 00:06:07,670 --> 00:06:08,850 Şimdi diğerlerini inceleyelim. 129 00:06:08,850 --> 00:06:14,050 Buraya başka bir çekirdek çizeceğim. 130 00:06:14,050 --> 00:06:17,640 Birkaç nötron ve birkaç proton çiziyorum. 131 00:06:17,640 --> 00:06:19,310 - 132 00:06:19,310 --> 00:06:24,200 - 133 00:06:24,200 --> 00:06:27,920 Bazen bir nötron kendisini rahat hissetmeyebilir. 134 00:06:27,920 --> 00:06:30,710 - 135 00:06:30,710 --> 00:06:33,710 Ve bu nötron protonların günlük bazda neler yaptıklarına bakar ve der ki: Biliyor musun? 136 00:06:33,710 --> 00:06:34,560 - 137 00:06:34,560 --> 00:06:37,780 Bazı sebeplerden dolayı kendi kalbime baktığımda gerçekten proton olmam gerekiyor gibi hissediyorum. 138 00:06:37,780 --> 00:06:39,220 - 139 00:06:39,220 --> 00:06:42,640 Eğer bir proton olsaydım bütün çekirdek daha kararlı olurdu. 140 00:06:42,640 --> 00:06:43,870 - 141 00:06:43,870 --> 00:06:46,860 - 142 00:06:46,860 --> 00:06:49,180 Hatırlayın: nötron nötr bir parçacıktır. 143 00:06:49,180 --> 00:06:52,060 Ve proton olabilmek için elektron yayması gerekir. 144 00:06:52,060 --> 00:06:54,070 Biliyorum ki bunun çılgınca bir şey olduğunu söyleyeceksiniz. 145 00:06:54,070 --> 00:06:55,760 Aslında nötrounların elektrona sahip olduğunu bilmiyordum. 146 00:06:55,760 --> 00:06:56,900 - 147 00:06:56,900 --> 00:06:58,050 Sizinle hemfikirim. 148 00:06:58,050 --> 00:06:58,810 Bu çok çılgınca bir şey. 149 00:06:58,810 --> 00:07:01,750 Ve bir gün çekirdeğin içinde olan bütün parçacıklar üzerinde çalışacağım. 150 00:07:01,750 --> 00:07:03,540 - 151 00:07:03,540 --> 00:07:08,880 Fakat şimdi elektron yayabildiğini söyleyelim. 152 00:07:08,880 --> 00:07:10,206 Yani bu nötron bir elektron yayar. 153 00:07:10,206 --> 00:07:12,730 - 154 00:07:12,730 --> 00:07:15,460 - 155 00:07:15,460 --> 00:07:17,830 Elektronun kütlesinin kabaca sıfır olduğunu söyleyelim. 156 00:07:17,830 --> 00:07:19,970 Elektronun kütlesinin gerçekte sıfır olmadığını biliyorum fakat şu an atom kütle birimi üzerinde konuşuyoruz. 157 00:07:19,970 --> 00:07:25,130 Eğer proton bir ise bir elektron da bunun 1/1,836 dır. 158 00:07:25,130 --> 00:07:25,940 Yani yuvarlarsak kütlesi sıfırdır. 159 00:07:25,940 --> 00:07:27,250 - 160 00:07:27,250 --> 00:07:29,380 Aslında elektronun kütlesi sıfır değildir ve yükü -1 dir. 161 00:07:29,380 --> 00:07:32,670 - 162 00:07:32,670 --> 00:07:34,370 Atom numarasının -1 olduğunu söyleyebiliriz. 163 00:07:34,370 --> 00:07:35,200 - 164 00:07:35,200 --> 00:07:36,570 Nötron, bir elektron yayar ve böylece nötr halden protona dönüşür. 165 00:07:36,570 --> 00:07:39,760 - 166 00:07:39,760 --> 00:07:41,020 - 167 00:07:41,020 --> 00:07:44,490 - 168 00:07:44,490 --> 00:07:47,090 Ve bu olay beta ışıması diye adlandırılır. 169 00:07:47,090 --> 00:07:52,500 - 170 00:07:52,500 --> 00:07:56,780 Beta parçacığı aslında yayılan elektrondur. 171 00:07:56,780 --> 00:08:00,480 Şimdi elementimize geri dönelim. 172 00:08:00,480 --> 00:08:03,940 E elementinin p tane protonu ve n tane nötronu vardı ve kütle numarası da p+n idi. 173 00:08:03,940 --> 00:08:05,980 - 174 00:08:05,980 --> 00:08:08,340 - 175 00:08:08,340 --> 00:08:09,660 - 176 00:08:09,660 --> 00:08:13,480 Bu durumda beta bozunması olursa elementimize ne olur? 177 00:08:13,480 --> 00:08:15,490 Protonlar değişir mi? 178 00:08:15,490 --> 00:08:18,890 Kesinlikle! Öncekinden 1 fazla protonumuz olacaktır. 179 00:08:18,890 --> 00:08:20,500 Çünkü nötronumuz 1 elektron verip proton olmuştu. 180 00:08:20,500 --> 00:08:23,410 Yani proton sayımız 1 artacaktır. 181 00:08:23,410 --> 00:08:25,186 Peki kütle numarası değişir mi? 182 00:08:25,186 --> 00:08:26,720 Bakalım. 183 00:08:26,720 --> 00:08:28,750 Nötron sayısı 1 azalmıştı fakat proton sayısı 1 arttı. 184 00:08:28,750 --> 00:08:30,365 - 185 00:08:30,365 --> 00:08:32,380 Yani bu durumda kütle numarası değişmedi. 186 00:08:32,380 --> 00:08:36,789 Kütle numarası hala p + n dir. 187 00:08:36,789 --> 00:08:39,909 Alfa ışımasının aksine olarak kütle numarası beta ışımasında sabit kalır fakat element değişir çünkü proton sayısı değişmiştir. 188 00:08:39,909 --> 00:08:42,679 - 189 00:08:42,679 --> 00:08:44,039 - 190 00:08:44,039 --> 00:08:47,975 Yani şu an elimizde beta ışıması ile oluşan yeni bir element var. 191 00:08:47,975 --> 00:08:49,470 - 192 00:08:49,470 --> 00:08:52,530 Şimdi farklı bir durumu inceleyelim. 193 00:08:52,530 --> 00:08:57,360 Protonlardan bir tanesi nötronlara bakarak şöyle desin: Biliyor musun?. 194 00:08:57,360 --> 00:09:00,750 - 195 00:09:00,750 --> 00:09:02,240 Nötronların nasıl yaşadığını görüyorum ve bu durum bana cazip geliyor. 196 00:09:02,240 --> 00:09:04,170 - 197 00:09:04,170 --> 00:09:13,910 Düşünüyorum da eğer nötron olsaydım çekirdeğin içindeki parçacıklar daha mutlu olurdu ve ben de daha iyi uyum sağlardım. 198 00:09:13,910 --> 00:09:15,660 - 199 00:09:15,660 --> 00:09:17,160 - 200 00:09:17,160 --> 00:09:19,770 Daha kararlı bir halde olurduk. 201 00:09:19,770 --> 00:09:23,660 Bu durumda rahatsız olan protonun pozitron yayma ihtimali vardır. 202 00:09:23,660 --> 00:09:27,340 - 203 00:09:27,340 --> 00:09:31,020 Bu sizin için yeni bir durum. 204 00:09:31,020 --> 00:09:33,070 Nötron pozitron ışıması yapacaktır. 205 00:09:33,070 --> 00:09:34,670 Peki pozitron nedir? 206 00:09:34,670 --> 00:09:36,390 Elektronla kesinlikle aynı kütle numarasına sahip olan bir parçacıktır. 207 00:09:36,390 --> 00:09:38,610 - 208 00:09:38,610 --> 00:09:42,890 Yani protonun kütle numarasının 1/1836‘dır pozitronun kütle numarası. 209 00:09:42,890 --> 00:09:46,200 Fakat atom kütle birimi olarak sıfır yazıyoruz çünkü bu sayı sıfıra oldukça yakın. 210 00:09:46,200 --> 00:09:47,830 - 211 00:09:47,830 --> 00:09:50,006 Fakat pozitif bir yüktür. 212 00:09:50,006 --> 00:09:51,720 Burada küçük bir karışıklık olabilir çünkü hala e yazıyor. 213 00:09:51,720 --> 00:09:52,630 - 214 00:09:52,630 --> 00:09:54,440 Ne zaman e harfini görsem elektron olarak algılıyorum. 215 00:09:54,440 --> 00:09:56,720 Fakat hayır, pozitron da e ile gösteriliyor çünkü aynı tip parçacıktır fakat negatif yük yerine pozitif yüke sahiptir. 216 00:09:56,720 --> 00:09:59,500 - 217 00:09:59,500 --> 00:10:00,830 - 218 00:10:00,830 --> 00:10:02,080 Bu parçacık pozitrondur. 219 00:10:02,080 --> 00:10:04,980 - 220 00:10:04,980 --> 00:10:08,450 - 221 00:10:08,450 --> 00:10:10,210 - 222 00:10:10,210 --> 00:10:11,730 - 223 00:10:11,730 --> 00:10:15,920 Eğer bu parçacığı yayan bir protona sahipseniz protonunuz nötrona dönüşecektir. 224 00:10:15,920 --> 00:10:19,370 - 225 00:10:19,370 --> 00:10:26,330 - 226 00:10:26,330 --> 00:10:29,160 Ve bu olaya pozitron ışıması denir. 227 00:10:29,160 --> 00:10:31,350 Pozitron yayılmasının ne olduğunun anlaşılması daha kolaydır çünkü pozitron ışıması olarak adlandırılır. 228 00:10:31,350 --> 00:10:33,510 - 229 00:10:33,510 --> 00:10:37,880 Eğer aynı E elementi ile başlarsak p tane protonumuz ve n tane nötronumuz vardı. 230 00:10:37,880 --> 00:10:41,500 - 231 00:10:41,500 --> 00:10:43,190 Yeni elementimiz tam olarak ne olur? 232 00:10:43,190 --> 00:10:46,060 E elementi 1 proton kaybeder ve p-1 şeklinde belirtiriz yeni proton sayısını. 233 00:10:46,060 --> 00:10:47,770 Ve böylece nötrona dönüşür. 234 00:10:47,770 --> 00:10:49,620 - 235 00:10:49,620 --> 00:10:51,030 Nötron sayısı 1 artar. 236 00:10:51,030 --> 00:10:55,020 Fakat kütle numarası değişmez. 237 00:10:55,020 --> 00:10:57,550 Aynı şekilde p+n dir. 238 00:10:57,550 --> 00:11:00,500 Fakat oluşan element farklı bir elementtir değil mi? 239 00:11:00,500 --> 00:11:03,230 Beta bozunmasında proton sayısı artıyordu. 240 00:11:03,230 --> 00:11:04,150 - 241 00:11:04,150 --> 00:11:06,700 Yani periyodik tabloda sağa doğru gidiyorduk. 242 00:11:06,700 --> 00:11:09,070 - 243 00:11:09,070 --> 00:11:12,440 Pozitron ışımasında ise proton sayısı azalır. 244 00:11:12,440 --> 00:11:14,700 - 245 00:11:14,700 --> 00:11:16,300 Aslında her iki reaksiyonu da yazsam iyi olacak. 246 00:11:16,300 --> 00:11:17,510 - 247 00:11:17,510 --> 00:11:20,460 Bu pozitron ışımasıdır ve sağ tarafa pozitron parçacığını ekleyelim. 248 00:11:20,460 --> 00:11:22,060 - 249 00:11:22,060 --> 00:11:29,430 Beta bozunmasında ise reaksiyonun sağ tarafına elektron eklenir. 250 00:11:29,430 --> 00:11:30,670 Bu iki parçacık aynı şekilde yazılırlar. 251 00:11:30,670 --> 00:11:32,660 Biliyorsunuz ki yükü -1 olduğundan dolayı bu parçacık elektrondur. 252 00:11:32,660 --> 00:11:33,890 Bu parçacık da yükü +1 olduğundan dolayı pozitrondur. 253 00:11:33,890 --> 00:11:35,810 - 254 00:11:35,810 --> 00:11:38,170 Şimdi bilmeniz gereken son bir bozunma çeşidi kaldı. 255 00:11:38,170 --> 00:11:39,140 - 256 00:11:39,140 --> 00:11:42,810 Fakat bu bozunma çeşidi çekirdekteki proton veya nötron sayısını değiştirmiyor. 257 00:11:42,810 --> 00:11:43,970 - 258 00:11:43,970 --> 00:11:46,940 Sadece aşırı miktarda enerji açığa çıkarıyor yani yüksek enerjili proton açığa çıkıyor. 259 00:11:46,940 --> 00:11:48,350 - 260 00:11:48,350 --> 00:11:50,160 Ve bu tür bozunmalara gama bozunması deniyor. 261 00:11:50,160 --> 00:11:52,510 Yani gama bozunmasında parçacıklar kendilerini yeniden yapılandırırlar. 262 00:11:52,510 --> 00:11:52,795 - 263 00:11:52,795 --> 00:11:54,460 Belki birbirlerine biraz daha yaklaşırlar. 264 00:11:54,460 --> 00:11:57,990 Ve bunu yaparak yüksek dalga boylu elektromanyetik dalga şeklinde enerji çığa çıkarırlar. 265 00:11:57,990 --> 00:12:03,180 - 266 00:12:03,180 --> 00:12:05,820 Bu parçacığa gama parçacığı ya da gama ışını diyebilirsiniz ve bu parçacık oldukça yüksek enerjilidir. 267 00:12:05,820 --> 00:12:08,230 - 268 00:12:08,230 --> 00:12:09,450 - 269 00:12:09,450 --> 00:12:11,720 Gama ışını öyle bir şey ki etrafında durmak istemezsiniz çünkü sizi öldürebilir. 270 00:12:11,720 --> 00:12:15,460 - 271 00:12:15,460 --> 00:12:17,130 Yaptığımız her şey söylediğim gibi teoriktir. 272 00:12:17,130 --> 00:12:20,000 Ama şimdi gerçek bir problem çözelim ve nasıl bir bozunma ile karşı karşıya olduğumuzu anlamaya çalışalım. 273 00:12:20,000 --> 00:12:21,750 - 274 00:12:21,750 --> 00:12:24,400 7-berilyum elementini inceleyelim --buradaki 7 atom kütle numarasıdır.-- 275 00:12:24,400 --> 00:12:26,900 - 276 00:12:26,900 --> 00:12:30,520 Ve bu elemeti 7-lityum elementine dönüştürelim. 277 00:12:30,520 --> 00:12:31,440 - 278 00:12:31,440 --> 00:12:36,000 Bu durumda tam olarak ne olur? 279 00:12:36,000 --> 00:12:42,240 - 280 00:12:42,240 --> 00:12:45,130 Nükleer kütle aynı kalır fakat proton sayısı 4‘ten 3’e iner. 281 00:12:45,130 --> 00:12:46,840 Yani proton sayısı azalır ve toplam kütle değişmez. 282 00:12:46,840 --> 00:12:49,100 Yani kesinlikle alfa bozunması değildir. 283 00:12:49,100 --> 00:12:50,960 Alfa bozunmasında bildiğiniz gibi çekirdekten helyum parçacığı yayılıyordu. 284 00:12:50,960 --> 00:12:52,770 - 285 00:12:52,770 --> 00:12:54,960 Bu durumda ortaya çıkan nedir? 286 00:12:54,960 --> 00:12:57,410 1 pozitif yük ortaya çıkıyor ya da başka bir deyişle bir pozitron yayılıyor. 287 00:12:57,410 --> 00:12:58,560 - 288 00:12:58,560 --> 00:13:00,940 Denklemde de gördüğünüz gibi bu parçacık pozitrondur. 289 00:13:00,940 --> 00:13:04,040 - 290 00:13:04,040 --> 00:13:07,140 Yani 7-berilyum 7-lityuma dönüşürken pozitron yayar. 291 00:13:07,140 --> 00:13:09,760 - 292 00:13:09,760 --> 00:13:10,830 Sanırım bu yeterli oldu. 293 00:13:10,830 --> 00:13:12,400 Şimdi sıradaki örneğe bakalım. 294 00:13:12,400 --> 00:13:19,870 Uranyum-238 elementi toryum-234 elementine dönüşüyor. 295 00:13:19,870 --> 00:13:25,140 Gördüğünü gibi bu bozunmada atom kütle numarası 4 ve proton sayısı da 2 azalıyor. 296 00:13:25,140 --> 00:13:28,910 - 297 00:13:28,910 --> 00:13:31,270 - 298 00:13:31,270 --> 00:13:33,810 Yani kütle numarası 4 ve proton sayısı 2 olan bir parçacık yaymak zorundasınız bu dönüşüm için ya da helyum. 299 00:13:33,810 --> 00:13:37,390 - 300 00:13:37,390 --> 00:13:39,680 - 301 00:13:39,680 --> 00:13:42,210 Yani bu bozunma alfa bozunmasıdır. 302 00:13:42,210 --> 00:13:46,100 Ve sağ taraftaki parçacık alfa parçacığıdır. 303 00:13:46,100 --> 00:13:48,400 Ve bu alfa bozunmasına bir örnektir. 304 00:13:48,400 --> 00:13:51,110 Muhtemelen burada bir garipliğin olduğunu söyleyebilirsiniz. 305 00:13:51,110 --> 00:13:51,850 - 306 00:13:51,850 --> 00:13:56,630 Çünkü elementimizin proton sayısı 92’den 90’a düştü fakat hala 92 elektronum var. 307 00:13:56,630 --> 00:13:59,430 - 308 00:13:59,430 --> 00:14:02,750 Yani -2 yüküm olması gerekmiyor mu? 309 00:14:02,750 --> 00:14:08,270 Ortaya çıkan helyumun elektronu yoktur. 310 00:14:08,270 --> 00:14:09,090 - 311 00:14:09,090 --> 00:14:10,390 Sadece helyum çekirdeğidir. 312 00:14:10,390 --> 00:14:12,700 Yani bu parçacık +2 yüke sahip değil mi? 313 00:14:12,700 --> 00:14:15,180 Kesinlikle doğru olduğumu söyleyebilirsiniz. 314 00:14:15,180 --> 00:14:19,510 Fakat gerçek şu ki bu bozunma meydana geldiğinde toryum elementinin bu iki eleltronu tutmak için bir sebebi yoktur yani bu iki elektron gözden kaybolur ve toryum yeniden nötr hale gelir. 315 00:14:19,510 --> 00:14:22,290 - 316 00:14:22,290 --> 00:14:25,050 - 317 00:14:25,050 --> 00:14:26,840 - 318 00:14:26,840 --> 00:14:30,480 Helyumun kararlı halde olmak için iki elektrona ihtiyacı vardır ve hızlı bir şekilde bu iki elektronu kapar ve böylece kararlı hale geçer. 319 00:14:30,480 --> 00:14:33,040 - 320 00:14:33,040 --> 00:14:36,880 - 321 00:14:36,880 --> 00:14:38,460 - 322 00:14:38,460 --> 00:14:40,305 Yani her iki şekilde de yazabilirsiniz. 323 00:14:40,305 --> 00:14:42,250 Şimdi diğer bir soruya geçelim. 324 00:14:42,250 --> 00:14:43,500 Elimde iyod elementi var ve şimdi ne olacağını görelim 325 00:14:43,500 --> 00:14:45,820 - 326 00:14:45,820 --> 00:14:46,670 - 327 00:14:46,670 --> 00:14:51,020 Kütlem değişmiyor. 328 00:14:51,020 --> 00:14:53,790 Yani protonların nötrona ya da nötronların protona dönüşmesi gerekiyor. 329 00:14:53,790 --> 00:14:55,560 - 330 00:14:55,560 --> 00:14:58,810 Proton sayısı bozunma ile beraber 53’ten 54’e çıkmış. 331 00:14:58,810 --> 00:15:00,800 - 332 00:15:00,800 --> 00:15:04,060 Bu durumda bir nötronun bir protona dönüşmesi gerekiyor. 333 00:15:04,060 --> 00:15:06,830 - 334 00:15:06,830 --> 00:15:09,160 Ve bu da elektron yayarak olur. 335 00:15:09,160 --> 00:15:11,620 - 336 00:15:11,620 --> 00:15:13,360 - 337 00:15:13,360 --> 00:15:16,880 - 338 00:15:16,880 --> 00:15:19,130 Gördüğünüz gibi bir elektron açığa çıkmış ve bu bozunma beta bozunmasıdır ve bu da beta parçacığıdır. 339 00:15:19,130 --> 00:15:20,380 - 340 00:15:20,380 --> 00:15:25,580 - 341 00:15:25,580 --> 00:15:26,750 Ve aynı mantık burada da geçerli. 342 00:15:26,750 --> 00:15:32,780 Proton sayısı 53’ten 54’e çıktığı yani ekstra bir protonum olduğu için bu elementin +1yüke sahip olması gerekmiyor mu diye sorabilirsiniz. 343 00:15:32,780 --> 00:15:34,440 - 344 00:15:34,440 --> 00:15:35,750 - 345 00:15:35,750 --> 00:15:36,480 Evet, olabilir. 346 00:15:36,480 --> 00:15:40,810 Fakat hızlı bir şekilde bu parçacık etrafta dolaşan elektronlardan bir tanesini yakalayacaktır ve kararlı hale geçecektir. 347 00:15:40,810 --> 00:15:42,740 - 348 00:15:42,740 --> 00:15:45,950 - 349 00:15:45,950 --> 00:15:47,080 - 350 00:15:47,080 --> 00:15:48,890 Fakat çok küçük bir zaman dilimi içinde bu elementin iyon olduğunu düşünmeniz kesinlikle doğrudur. 351 00:15:48,890 --> 00:15:51,690 - 352 00:15:51,690 --> 00:15:52,900 Şimdi diğer bir örneğe geçelim. 353 00:15:52,900 --> 00:15:57,210 Elementimiz 222-radon--atom sayısı 86’dır.--ve bu element 218-polonyuma dönüşüyor ki yeni atom sayısı 84’tür. 354 00:15:57,210 --> 00:16:01,720 - 355 00:16:01,720 --> 00:16:03,540 Burada ilginç bir ayrıntı var. 356 00:16:03,540 --> 00:16:08,380 Polonyum adını Polonya’dan alıyor. 357 00:16:08,380 --> 00:16:11,220 - 358 00:16:11,220 --> 00:16:15,120 1800’lerin sonunda Polonya ayrı bir ülke değildi. Prusya, Rusya ve Avustralya arasında bölünmüş bir durumdaydı. 359 00:16:15,120 --> 00:16:15,910 - 360 00:16:15,910 --> 00:16:19,540 - 361 00:16:19,540 --> 00:16:21,590 Ve onlar gerçekten tek bir halk olduklarının bilinmesini istiyorlardı. 362 00:16:21,590 --> 00:16:24,000 - 363 00:16:24,000 --> 00:16:27,170 Sonra radon bozulup farklı bir elemente dönüştüğünde bu elementi keşfettiler. 364 00:16:27,170 --> 00:16:27,730 - 365 00:16:27,730 --> 00:16:31,430 Ve ana vatanlarının ismini verdiler. 366 00:16:31,430 --> 00:16:33,880 Yeni elementler keşfetmenin ayrıcalığıdır bu. 367 00:16:33,880 --> 00:16:35,090 Herneyse, soruya geri dönelim 368 00:16:35,090 --> 00:16:35,930 Peki bu durumda ne olmuştur? 369 00:16:35,930 --> 00:16:39,210 Kütle numarası 4 ve atom numarası da 2 azalmıştır. 370 00:16:39,210 --> 00:16:41,430 - 371 00:16:41,430 --> 00:16:44,580 Yine helyum parçacığı yaymak zorundayız. 372 00:16:44,580 --> 00:16:47,070 Helyum çekirdeğinin kütle numarası dörttür ve atom sayısı ise 2. 373 00:16:47,070 --> 00:16:51,160 - 374 00:16:51,160 --> 00:16:52,100 - 375 00:16:52,100 --> 00:16:55,950 Ve bu bozunma alfa bozunmasıdır. 376 00:16:55,950 --> 00:16:57,810 Alfa çekirdeği olarak yazmalıyız. 377 00:16:57,810 --> 00:16:59,145 Yani elektronu yoktur. 378 00:16:59,145 --> 00:17:00,820 Ayrıca yeni elementin – (eksi) yüklü olduğunu söyleyebiliriz fakat bu yükü hemen kaybedecektir. 379 00:17:00,820 --> 00:17:02,990 -