WEBVTT

00:00:00.709 --> 00:00:02.798
Sve sa cime smo se do sada
susreli na nasem

00:00:02.856 --> 00:00:04.618
proputovanju kroz 
hemiju se vrtelo

00:00:04.638 --> 00:00:07.350
oko stabilnosti elektrona 
i gde bi se oni radije

00:00:07.570 --> 00:00:10.340
nasli u stabilnom omotacu.

00:00:10.340 --> 00:00:14.030
I kao sve u zivotu, ako 
proucite atom malo

00:00:14.030 --> 00:00:16.740
detaljnije, shvaticete da 
elektroni nisu jedina stvar

00:00:16.750 --> 00:00:19.250
koja ima neku dinamiku u atomu.

00:00:19.250 --> 00:00:24.250
Nego da i u jezgru 
postoje neke interakcije,

00:00:24.250 --> 00:00:27.140
postoji neka nestabilnost, koja 
treba nekako da se razresi.

00:00:27.140 --> 00:00:28.740
O tome cemo malo da

00:00:28.740 --> 00:00:31.420
pricamo u ovom videu.

00:00:31.420 --> 00:00:35.110
U stvari mehanizam tog procesa 
prevazilazi program

00:00:35.110 --> 00:00:37.450
prve godine hemije, 
ali je dobro

00:00:37.450 --> 00:00:39.570
makar znati da on postoji.

00:00:39.570 --> 00:00:43.110
I jednog dana kad budemo ucili 
jaku nuklearnu silu

00:00:43.110 --> 00:00:45.570
kvantnu fiziku i te stvari, 
onda mozemo poceti

00:00:45.570 --> 00:00:49.280
da pricamo o tome zasto 
ovi protoni i neutroni,

00:00:49.280 --> 00:00:52.170
i kvarkovi koji ih cine, 
imaju medjusobne

00:00:52.170 --> 00:00:53.530
interakcije
kakve imaju.

00:00:53.530 --> 00:00:55.500
Za sada, hajde da bar 
pricamo o

00:00:55.500 --> 00:01:00.890
razlicitim nacinima na koje 
jezgro moze da se raspadne.

00:01:00.890 --> 00:01:03.880
Recimo da imam gomilu protona.

00:01:03.880 --> 00:01:06.830
Nacrtacu nekoliko ovde.

00:01:06.830 --> 00:01:09.590
Evo nekoliko protona, 
a nacrtacu i par neutrona.

00:01:09.590 --> 00:01:13.430
Nacrtacu ih u nekoj neutralnoj boji.

00:01:13.430 --> 00:01:16.780
Mozda, da vidim, neka sivkasta 
bi bila dobra.

00:01:16.780 --> 00:01:21.270
I hajde da nacrtamo 
par neutrona ovde.

00:01:21.270 --> 00:01:22.510
Koliko protona imam?

00:01:22.510 --> 00:01:24.300
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8.

00:01:24.300 --> 00:01:32.410
Nacrtacu 1, 2, 3, 4, 5, 
6, 7, 8, 9 neutrona.

00:01:32.410 --> 00:01:34.870
I hajde da kazemo da je 
ovo jezgro naseg atoma.

00:01:34.870 --> 00:01:36.960
I zapamtite - ovo je, 
je li, u prvom

00:01:36.960 --> 00:01:39.860
videu koji sam napravio o atomu - 
jezgro; ako

00:01:39.860 --> 00:01:43.320
biste trebali da nacrtate 
pravi atom - vrlo je tesko

00:01:43.320 --> 00:01:45.440
nacrtati atom, posto
nema definisane granice.

00:01:45.440 --> 00:01:49.050
Elektron bi mogao da se nadje, je li, 
u bilo kom momentu

00:01:49.360 --> 00:01:51.270
mogao bi biti bilo gde. 
Ako kazemo

00:01:51.270 --> 00:01:52.740
OK, gde ce elektron

00:01:52.740 --> 00:01:53.700
biti 90%
vremena?

00:01:53.700 --> 00:01:55.680
Recimo da je ovo je 
radijus, ili to je

00:01:55.680 --> 00:01:57.750
precnik naseg atoma.

00:01:57.750 --> 00:02:00.530
Naucili smo u prvom videu 
da jezgro zauzima

00:02:00.530 --> 00:02:05.450
skoro nemerljivo 
mali deo zapremine ove

00:02:05.450 --> 00:02:08.340
sfere gde ce se 
elektron naci 90% vremena.

00:02:08.340 --> 00:02:12.080
I interesantna stvar koju smo tada 
naucili je da, eto, uglavnom

00:02:12.080 --> 00:02:15.280
sve sto oko sebe vidimo, 
je vecinom samo prazan prostor.

00:02:15.280 --> 00:02:17.030
Sve ovo je samo 
prazan prostor.

00:02:17.030 --> 00:02:19.400
I samo hocu da ponovim, 
posto je ta izuzetno mala

00:02:19.400 --> 00:02:23.660
tacka o kojoj smo 
ranije govorili,

00:02:23.660 --> 00:02:26.320
iako je to samo veoma 
maleni deo zapremine

00:02:26.320 --> 00:02:29.030
atoma - ona zapravo predstavlja 
skoro svu njegovu masu -

00:02:29.030 --> 00:02:31.890
to je ono sto sam ovde zumirao.

00:02:31.890 --> 00:02:34.240
Ovo nisu atomi, nisu elektroni.

00:02:34.240 --> 00:02:36.580
Ovo je zumirano jezgro.

00:02:36.580 --> 00:02:39.266
I tako, desava se da je nekad jezgro

00:02:39.552 --> 00:02:42.740
pomalo nestabilno, i
onda tezi da dostigne

00:02:43.090 --> 00:02:44.400
stabilniju konfiguraciju.

00:02:44.400 --> 00:02:46.600
Necemo se upustati u detalje 
o tome sta tacno

00:02:46.600 --> 00:02:48.700
definise nestabilno jezgro 
i sve to.

00:02:48.700 --> 00:02:51.880
Ali kad pricamo o 
nestabilnom jezgru,

00:02:51.880 --> 00:02:55.820
ono ponekad emituje nesto 
sto se zove alfa-cestica,

00:02:55.820 --> 00:02:58.470
ili se kaze da je ovo 
alfa-raspad.

00:02:58.470 --> 00:03:04.440
Alfa raspad.

00:03:04.440 --> 00:03:06.220
I jezgro emituje alfa cesticu,

00:03:06.220 --> 00:03:09.160
sto zvuci jako fensi.

00:03:09.160 --> 00:03:12.450
To je samo skup 
neutrona i protona.

00:03:12.450 --> 00:03:16.690
Znaci alfa cestica je skup 
dva neutrona i dva protona.

00:03:16.690 --> 00:03:20.850
Mozda ovi ovde, oni jednostavno 
nisu osecali da se bas uklapaju

00:03:20.850 --> 00:03:25.110
dobro ovde... 
oni su ova grupa ovde.

00:03:25.110 --> 00:03:27.740
I oni bivaju emitovani.

00:03:27.740 --> 00:03:30.070
Napustaju jezgro.

00:03:30.070 --> 00:03:33.870
Dakle, hajde da razmislimo 
sta se desi sa atomom kada

00:03:33.870 --> 00:03:36.050
se ovako nesto dogodi.

00:03:36.050 --> 00:03:38.500
Hajde da izaberemo nasumice 
neki element. Da kazemo

00:03:38.500 --> 00:03:40.310
da je to element E.

00:03:40.310 --> 00:03:43.020
I da kazemo da on ima 
p protona.

00:03:43.020 --> 00:03:45.660
Ustvari, daj da ih nacrtam 
u boji mojih protona.

00:03:45.660 --> 00:03:47.800
Ima p protona.

00:03:47.800 --> 00:03:51.550
I ima maseni broj, sto je broj

00:03:51.550 --> 00:03:55.510
protona plus broj neutrona.

00:03:55.510 --> 00:03:59.480
I nacrtacemo neutrone 
sivom, je li?

00:03:59.480 --> 00:04:06.590
I tako, kad dozivi alfa raspad, 
sta ce se

00:04:06.590 --> 00:04:08.180
desiti sa elementom?

00:04:08.180 --> 00:04:11.890
Pa, broj protona ce mu 
se smanjiti za dva.

00:04:11.890 --> 00:04:16.040
Znaci, broj protona bice 
p minus 2.

00:04:16.040 --> 00:04:19.450
A i broj neutrona 
ce se smanjiti za 2.

00:04:19.450 --> 00:04:21.320
Znaci maseni broj ce se 
smanjiti za 4.

00:04:21.320 --> 00:04:27.100
Znaci ovde gore imacemo p minus 2, 
plus nasi neutroni minus 2,

00:04:27.100 --> 00:04:28.940
znaci imacemo minus 4.

00:04:28.940 --> 00:04:31.080
Znaci masa ce se 
smanjiti za 4, i zapravo

00:04:31.080 --> 00:04:32.700
ce se pretvoriti 
u novi element.

00:04:32.700 --> 00:04:34.710
Zapamtite, elemente definise

00:04:34.710 --> 00:04:36.250
broj protona.

00:04:36.250 --> 00:04:40.630
U ovom alfa raspadu, 
kad gubite 2 neutrona i

00:04:40.630 --> 00:04:43.300
2 protona, ali narocito protoni 
ce da vas pretvore

00:04:43.300 --> 00:04:44.460
u novi element.

00:04:44.460 --> 00:04:46.860
Pa ako ovo zovemo elementom 1, 
tako cu ga zvati,

00:04:46.860 --> 00:04:50.590
sada cemo biti novi element , 
element 2.

00:04:50.590 --> 00:04:54.050
I ako razmislite sta je stvoreno, 
emitujemo nesto

00:04:54.050 --> 00:04:58.600
sto ima dva protona,

00:04:58.600 --> 00:05:00.340
i ima dva neutrona.

00:05:00.340 --> 00:05:02.740
Njegova masa bice 
masa dva protona

00:05:02.740 --> 00:05:04.790
i dva neutrona.

00:05:04.790 --> 00:05:05.830
I sta smo emitovali?

00:05:05.830 --> 00:05:09.810
Emitovali smo nesto 
sto ima maseni broj 4.

00:05:09.810 --> 00:05:12.170
Ako pogledate, sta ima 
2 protona i 2 neutrona?

00:05:12.170 --> 00:05:13.223
U stvari nemam

00:05:13.223 --> 00:05:13.976
periodni sistem

00:05:13.976 --> 00:05:16.250
zaboravio sam da ga
postavim ovde.

00:05:16.260 --> 00:05:19.400
Ali ne treba vam dugo da
u periodnom sistemu nadjete

00:05:19.400 --> 00:05:22.930
element koji ima 2 protona, 
i to je helijum.

00:05:22.930 --> 00:05:25.640
On zaista ima maseni broj 4.

00:05:25.650 --> 00:05:28.190
Znaci u stvari se 
emituje jezgro helijuma

00:05:28.190 --> 00:05:30.430
pri alfa raspadu.

00:05:30.430 --> 00:05:33.240
Ovo je zapravo jezgro helijuma.

00:05:33.540 --> 00:05:34.885
jezgro helijuma

00:05:35.115 --> 00:05:38.140
I posto je to jezgro helijuma, 
koje nema elektrone

00:05:38.140 --> 00:05:41.450
da uravnoteze 
ta dva protona,

00:05:41.490 --> 00:05:44.440
ovo je zapravo 
jon helijuma.

00:05:44.570 --> 00:05:48.380
Znaci prakticno 
nema elektrone.

00:05:48.430 --> 00:05:52.160
Ima 2 protona, i
naelektrisanje mu je 2+.

00:05:53.270 --> 00:05:57.940
Dakle alfa cestica je ustvari
jon helijuma, dvostruko

00:05:57.970 --> 00:06:00.510
pozitivno naelektrisan 
jon helijuma koje jezgro

00:06:00.510 --> 00:06:05.380
spontano emituje, da bi 
dostiglo stabilnije stanje.

00:06:05.380 --> 00:06:07.950
To je jedna vrsta raspada.

00:06:07.950 --> 00:06:10.130
Hajde da istrazimo ostale.

00:06:10.130 --> 00:06:13.390
Hajde da nacrtamo 
jos jedno jezgro ovde.

00:06:14.860 --> 00:06:18.150
Nacrtacu nekoliko neutrona.

00:06:18.950 --> 00:06:22.410
I nacrtacu nekoliko protona.

00:06:24.160 --> 00:06:28.200
Nekad se desi da je 
neutronu neprijatno

00:06:28.200 --> 00:06:29.830
sa samim sobom.

00:06:29.830 --> 00:06:33.250
Gleda sta rade protoni 
iz dana u dan, i kaze

00:06:33.290 --> 00:06:34.750
znate sta? Iz nekog

00:06:34.760 --> 00:06:36.570
razloga, kad ze
zagledam u svoje srce

00:06:36.570 --> 00:06:38.660
osecam da bih u stvari 
trebao biti proton.

00:06:38.700 --> 00:06:41.430
Kada bih bio proton, 
celo jezgro bi

00:06:41.430 --> 00:06:43.630
bilo malko stabilnije.

00:06:43.660 --> 00:06:46.260
I tako, da bi postao proton - 
setite se,

00:06:46.260 --> 00:06:49.540
neutron ima neutralno naelektrisanje.

00:06:49.550 --> 00:06:52.280
I sta on uradi - emituje elektron.
Znam da sad

00:06:52.300 --> 00:06:53.910
kazete - Sal, znas
to je blesavo,

00:06:53.910 --> 00:06:55.600
nisam ni znao/la 
da neutroni imaju

00:06:55.600 --> 00:06:56.950
elektrone u sebi, i to.

00:06:56.950 --> 00:06:58.380
I ja se slazem sa vama.

00:06:58.380 --> 00:06:59.560
Jeste blesavo.

00:06:59.560 --> 00:07:01.460
I jednog dana cemo 
uciti o svemu sto

00:07:01.460 --> 00:07:03.340
postoji unutar jezgra.
Za sada

00:07:03.360 --> 00:07:04.990
hajde samo da
kazemo da on moze

00:07:05.000 --> 00:07:10.160
da emituje elektrone. 
Tako se ovde

00:07:10.160 --> 00:07:12.516
emituje elektron....
emituje elektron

00:07:12.536 --> 00:07:15.220
I to oznacavamo sa - 
grubo, njegova masa je nula.

00:07:15.220 --> 00:07:17.500
Znamo da elektron 
zapravo nema masu nula,

00:07:17.600 --> 00:07:19.770
ali ovde govorimo 
o masenom broju.

00:07:19.870 --> 00:07:24.760
Ako je proton jedan, 
elektron je 1/1,836 deo toga.

00:07:24.760 --> 00:07:26.420
Kada zaokruzimo
kazemo

00:07:26.420 --> 00:07:27.430
da mu je
masa nula.

00:07:27.460 --> 00:07:28.920
Masa mu nije zaista nula.

00:07:28.920 --> 00:07:32.030
A naelektrisanje mu je 
minus 1. Atomski

00:07:32.210 --> 00:07:33.660
broj mu je, 
mozemo reci da

00:07:33.660 --> 00:07:35.380
mu je kao 
atomski broj minus 1.

00:07:35.400 --> 00:07:37.620
Znaci emituje elektron.

00:07:37.620 --> 00:07:40.060
Emisijom elektrona, 
umesto da bude neutralan

00:07:40.140 --> 00:07:42.980
sada prelazi u proton.

00:07:44.540 --> 00:07:47.150
Ovo se zove beta raspad.

00:07:49.100 --> 00:07:51.310
Beta raspad.

00:07:52.600 --> 00:07:55.720
A beta cestica je ustvari 
samo taj emitovani elektron.

00:07:56.530 --> 00:08:00.240
Hajde da se vratimo 
slucaju naseg elementa.

00:08:00.240 --> 00:08:04.070
Koji ima odredjen broj protona, i ima

00:08:04.070 --> 00:08:06.500
odredjen broj neutrona.

00:08:06.500 --> 00:08:08.400
Znaci imate protone i neutrone, i tako

00:08:08.400 --> 00:08:09.970
znate maseni broj.

00:08:09.970 --> 00:08:12.880
Kada element podlegne 
beta raspadu, sta se desi?

00:08:13.180 --> 00:08:15.530
Da li se broj protona menja?

00:08:15.680 --> 00:08:18.540
Naravno, imamo jedan vise 
proton nego ranije.

00:08:18.688 --> 00:08:20.728
Jer nam se neutron 
pretvorio u proton.

00:08:20.728 --> 00:08:23.638
Znaci sad imamo protone +1.

00:08:23.638 --> 00:08:25.698
Da li nam se maseni broj promenio?

00:08:25.698 --> 00:08:26.454
Da vidimo.

00:08:26.454 --> 00:08:28.202
Neutroni su nam 
se smanjili za jedan

00:08:28.202 --> 00:08:30.400
ali protoni su se 
povecali za jedan.

00:08:30.400 --> 00:08:32.495
Tako da se maseni broj ne menja.

00:08:32.495 --> 00:08:36.580
I dalje ce biti p plus N.

00:08:36.710 --> 00:08:39.249
Znaci maseni broj ostaje isti, 
za razliku od

00:08:39.249 --> 00:08:42.639
alfa raspada, 
ali se element ipak menja.

00:08:42.639 --> 00:08:44.749
Promenio vam se broj protona.

00:08:44.749 --> 00:08:47.649
Znaci i sada dobijate 
novi element,

00:08:47.649 --> 00:08:49.220
pri beta raspadu.

00:08:49.220 --> 00:08:52.280
Hajde da kazemo 
da imamo drugaciju situaciju.

00:08:52.280 --> 00:08:55.900
Da kazemo da imamo situaciju 
gde jedan od protona

00:08:55.900 --> 00:08:59.340
gleda neutrone i kaze - znate sta?

00:08:59.340 --> 00:09:01.960
Gledam kako zive.

00:09:01.970 --> 00:09:03.920
I bas mi se svidja.

00:09:03.920 --> 00:09:09.450
Mislim da bih se bolje uklopio, 
i nasa zajednica

00:09:09.450 --> 00:09:14.920
cestica u jezgru 
bi bila srecnija

00:09:14.920 --> 00:09:17.050
kada bih i ja bio neutron.

00:09:17.050 --> 00:09:19.350
Svi bismo bili u stabilnijem stanju.

00:09:19.400 --> 00:09:23.170
I sta se desi, taj mali 
sto ne voli da je proton

00:09:23.190 --> 00:09:28.230
ima sansu da emituje - 
i sad je ovo novi koncept

00:09:28.240 --> 00:09:30.700
- pozitron, ne proton.

00:09:30.760 --> 00:09:32.470
On emituje pozitron.

00:09:32.470 --> 00:09:34.480
A sta je pozitron?

00:09:34.480 --> 00:09:36.780
To je nesto sto ima identicnu masu

00:09:36.780 --> 00:09:38.530
kao elektron.

00:09:38.530 --> 00:09:42.890
Znaci, ima 1/1836 deo mase protona.

00:09:42.890 --> 00:09:45.220
Ali mi pisemo nulu ovde, 
jer u jedinicama

00:09:45.240 --> 00:09:47.940
masenog broja, 
to je skoro nula.

00:09:48.000 --> 00:09:49.900
Ali on ima 
pozitivno naelektrisanje.

00:09:49.900 --> 00:09:51.596
I to je malo 
zbunjujuce, posto se

00:09:51.596 --> 00:09:52.650
i dalje pise 
"e" ovde.

00:09:52.650 --> 00:09:54.810
Ja kad god vidim "e", 
ja mislim na elektron.

00:09:54.810 --> 00:09:57.400
Ali ne, pise se "e" jer je to 
prakticno ista cestica,

00:09:57.430 --> 00:09:59.070
ali koja umesto negativnog

00:09:59.070 --> 00:10:01.280
ima pozitivno naelektrisanje.

00:10:01.280 --> 00:10:03.550
To je pozitron.

00:10:03.550 --> 00:10:04.460
pozitron

00:10:04.460 --> 00:10:07.000
I sad vec postajemo pomalo egzoticni

00:10:07.000 --> 00:10:10.350
sa tim raznim cesticama 
i stvarima kojih se doticemo.

00:10:10.350 --> 00:10:12.260
Ali ovo se zaista desava.

00:10:12.260 --> 00:10:15.690
I ako imate proton 
koji emituje ovu cesticu,

00:10:15.710 --> 00:10:18.650
koja odnese prakticno sve 
pozitivno naelektrisanje sa sobom,

00:10:18.650 --> 00:10:26.060
taj proton se pretvara u neutron.

00:10:26.060 --> 00:10:28.580
I to se zove pozitronska emisija.

00:10:28.580 --> 00:10:31.590
Obicno je lako shvatiti 
sta je pozitronska emisija,

00:10:31.590 --> 00:10:33.670
jer se zove pozitronska emisija.

00:10:33.670 --> 00:10:38.030
Pa ako krenemo od istog E, 
koji ima neki broj protona,

00:10:38.030 --> 00:10:40.450
i neki broj neutrona

00:10:40.450 --> 00:10:43.580
Kakav ce biti novi element?

00:10:43.580 --> 00:10:45.620
Pa, izgubice proton, 
p minus 1.

00:10:45.620 --> 00:10:47.620
Koji ce se pretvoriti u neutron.

00:10:47.620 --> 00:10:49.480
Znaci p ce se smanjiti za jedan.

00:10:49.480 --> 00:10:51.270
N ce se povecati za jedan.

00:10:51.270 --> 00:10:55.330
Sto znaci da se masa
celog atoma nece promeniti.

00:10:55.330 --> 00:10:57.160
Bice p plus N.

00:10:57.160 --> 00:11:00.450
Ali cemo i dalje dobiti 
novi element, je li tako?

00:11:00.450 --> 00:11:02.500
Kada smo imali 
beta raspad, povecao

00:11:02.500 --> 00:11:04.640
se broj protona.
Tako da smo

00:11:04.640 --> 00:11:06.940
otisli na desnu
stranu periodnog sistema

00:11:06.940 --> 00:11:09.300
ili smo povecali nasu... 
shvatate na sta mislim.

00:11:09.300 --> 00:11:12.050
Kad imamo pozitronsku emisiju,

00:11:12.050 --> 00:11:14.780
smanjuje nam se broj protona.

00:11:14.780 --> 00:11:16.670
I ustvari to treba da napisem ovde

00:11:16.670 --> 00:11:17.600
kod obe formule.

00:11:17.600 --> 00:11:19.890
Znaci ovo je pozitronska emisija, 
i ostaje mi

00:11:19.890 --> 00:11:21.840
jedan pozitron.

00:11:21.840 --> 00:11:29.170
A kod beta raspada, 
ostaje mi jedan elektron.

00:11:29.170 --> 00:11:30.900
Oni se pisu sasvim isto.
Znate da je

00:11:30.900 --> 00:11:32.660
ovo elektron, 
jer ima -1

00:11:32.660 --> 00:11:34.240
naelektrisanje. Znate 
da je ovo

00:11:34.240 --> 00:11:36.140
pozitron, jer ima
+ 1 naelektrisanje.

00:11:36.140 --> 00:11:38.230
Imamo jos jednu vrstu raspada

00:11:38.230 --> 00:11:39.560
za koju treba da znate.

00:11:39.560 --> 00:11:41.520
Ali se pri njoj ne menja 
ni broj protona

00:11:41.520 --> 00:11:43.410
ni neutrona u jezgru.

00:11:43.410 --> 00:11:46.070
Pri njoj se samo oslobadja 
ogromna kolicina energije,

00:11:46.070 --> 00:11:48.240
ili ponekad, visoko-energetski foton.

00:11:48.240 --> 00:11:50.290
I to se zove gama raspad.

00:11:50.290 --> 00:11:52.480
Gama raspad znaci da se ova ekipa

00:11:52.480 --> 00:11:53.710
samo pregrupise.

00:11:53.710 --> 00:11:55.255
Mozda se malo zbiju.

00:11:55.255 --> 00:11:57.800
I time oslobode energiju u 
vidu elektromagnetnog

00:11:57.800 --> 00:12:02.190
talasa vrlo velike 
talasne duzine. Sto je

00:12:02.190 --> 00:12:04.930
u osnovi gama, mozete ga 
zvati ili gama cestica

00:12:04.930 --> 00:12:07.810
ili gama zrak. Koji ima
veoma veliku energiju.

00:12:07.810 --> 00:12:10.120
Gama zraci su nesto
u cijoj blizini

00:12:10.120 --> 00:12:11.950
se ne zelite naci.

00:12:11.950 --> 00:12:14.840
Velika je mogucnost 
da mogu mozda i da vas ubiju.

00:12:14.840 --> 00:12:17.700
Sve sto smo presli, sto sam rekao 
je pomalo teoretski.

00:12:17.700 --> 00:12:20.170
Hajde da uradimo 
neke zadatke i otkrijemo

00:12:20.170 --> 00:12:21.760
o kom tipu raspada se radi.

00:12:21.760 --> 00:12:24.250
Evo ovde imam 7-berilijum 
gde je sedam

00:12:24.250 --> 00:12:26.420
njegov maseni broj.

00:12:26.420 --> 00:12:29.960
I pretvoricu ga u 7-litijum.

00:12:29.960 --> 00:12:31.600
Dakle, sta se ovde desilo?

00:12:31.600 --> 00:12:35.620
Moj berilijum, moj maseni broj 
je ostao isti, ali

00:12:35.620 --> 00:12:41.230
sam presao sa 4 protona na 3 protona.

00:12:41.230 --> 00:12:44.350
Znaci smanjujem broj protona.

00:12:44.350 --> 00:12:46.360
Moja ukupna masa 
se nije promenila.

00:12:46.360 --> 00:12:48.570
Znaci definitivno 
nije u pitanju alfa raspad.

00:12:48.570 --> 00:12:51.020
Alfa raspad je bio, znate, 
oslobadjate ceo

00:12:51.020 --> 00:12:52.570
helijum iz jezgra.

00:12:52.570 --> 00:12:55.070
Pa sta onda oslobadjam?

00:12:55.070 --> 00:12:57.280
Ja tu kao oslobadjam 
jedno pozitivno naelek-

00:12:57.280 --> 00:12:59.150
trisanje, ili oslobadjam pozitron.

00:12:59.150 --> 00:13:00.780
I ustvari to imam

00:13:00.780 --> 00:13:03.840
u ovoj formuli.
Ovo je pozitron.

00:13:03.840 --> 00:13:06.680
Znaci ova vrsta raspada 
7-berilijuma u 7-litijum

00:13:06.680 --> 00:13:09.660
je pozitronska emisija.

00:13:09.660 --> 00:13:11.010
Vazi.

00:13:11.010 --> 00:13:12.760
Hajde da vidimo 
sledeci zadatak.

00:13:12.760 --> 00:13:20.000
Imamo uranijum-238 
koji se raspada u torijum-234.

00:13:20.000 --> 00:13:25.650
I vidimo da se maseni broj 
smanjuje za 4, minus 4,

00:13:25.650 --> 00:13:28.460
i vidimo da se atomski broj 
smanjuje, ili

00:13:28.460 --> 00:13:31.110
da se protoni smanjuju za 2.

00:13:31.110 --> 00:13:34.070
Znaci mora da otpustate, 
prakticno, nesto sto

00:13:34.070 --> 00:13:36.710
ima maseni broj 4, 
a atomski broj

00:13:36.710 --> 00:13:38.970
dva, iliti helijum.

00:13:38.970 --> 00:13:41.900
Znaci ovo je alfa raspad.

00:13:41.900 --> 00:13:45.190
Znaci ovo ovde je alfa cestica.

00:13:45.190 --> 00:13:48.170
I ovo je primer alfa raspada.

00:13:48.170 --> 00:13:50.970
Sada verovatno kazete, 
cekaj Sal, ovde se

00:13:50.970 --> 00:13:52.450
desava nesto cudno.

00:13:52.450 --> 00:13:56.080
Jer ako smo presli sa 92 protona 
na 90 protona,

00:13:56.080 --> 00:13:58.850
i dalje imamo 92 elektrona.

00:13:58.850 --> 00:14:02.660
Zar sad ne bih imao/la 
minus 2 naelektrisanje?

00:14:02.660 --> 00:14:06.850
Jos bolje, ovaj helijum 
koji otpustam, on nema

00:14:06.850 --> 00:14:08.850
nikakve elektrone sa sobom.

00:14:08.850 --> 00:14:10.660
To je samo jezgro 
helijuma. Zar onda

00:14:10.660 --> 00:14:12.510
ono nema +2
naelektrisanje? I kad

00:14:12.510 --> 00:14:14.900
biste to rekli, bili
biste apsolutno u pravu.

00:14:14.900 --> 00:14:18.740
Ali u stvarnosti cim se 
ovaj raspad desi, ovaj

00:14:18.740 --> 00:14:21.110
torijum, nema razloga 
da zadrzi ova dva

00:14:21.110 --> 00:14:24.300
elektrona, i tako 
ta dva elektrona nestanu

00:14:24.300 --> 00:14:27.040
i torijum postaje 
ponovo neutralan.

00:14:27.040 --> 00:14:30.300
A i ovaj helijum isto tako, 
veoma je brz. On jako

00:14:30.300 --> 00:14:32.400
zeli dva elektrona 
da se stabilizuje,

00:14:32.400 --> 00:14:34.840
pa je brz da ugrabi 
dva elektrona od onoga

00:14:34.840 --> 00:14:38.430
na sta usput naleti, 
i tako postaje stabilan.

00:14:38.430 --> 00:14:40.720
To mozete napisati 
na jedan od ta dva nacina.

00:14:40.720 --> 00:14:42.645
Hajde da uradimo jos jedan.

00:14:42.645 --> 00:14:44.590
Evo ovde imam jod.

00:14:45.400 --> 00:14:48.120
Da vidimo sta se desava.

00:14:48.120 --> 00:14:49.940
Masa mi se ne menja.

00:14:49.940 --> 00:14:52.730
Znaci moraju mi se 
protoni pretvoriti u neutrone

00:14:52.730 --> 00:14:55.180
ili neutroni u protone.

00:14:55.180 --> 00:14:58.570
A ovde vidim da imam 
53 protona, a

00:14:58.570 --> 00:15:00.940
sada imam 54 protona.

00:15:00.940 --> 00:15:03.430
Znaci morao se 
neutron pretvoriti u proton.

00:15:03.430 --> 00:15:06.560
Neutron je morao preci u proton.

00:15:06.560 --> 00:15:08.410
A nacin na koji 
neutron prelazi

00:15:08.410 --> 00:15:11.410
u proton je 
oslobadjanjem elektrona.

00:15:11.410 --> 00:15:13.740
I to vidimo u ovoj formuli ovde.

00:15:13.740 --> 00:15:16.870
Oslobodjen je elektron.

00:15:16.870 --> 00:15:19.310
I tako je ovo beta raspad.

00:15:19.310 --> 00:15:20.980
Ovo je beta cestica.

00:15:24.980 --> 00:15:26.850
I ovde je ista logika.

00:15:26.850 --> 00:15:30.210
Sad cete vi - cekaj, 
presli smo sa 53 na 54 protona.

00:15:30.210 --> 00:15:33.240
Sad kad imam proton viska, 
zar necu imati

00:15:33.240 --> 00:15:35.560
pozitivno naelektrisanje ovde?

00:15:35.560 --> 00:15:37.600
Pa, imali bi.

00:15:37.600 --> 00:15:40.350
Ali veoma brzo ce ovaj - 
verovatno nece zgrabiti bas ove

00:15:40.350 --> 00:15:43.220
elektrone ovde, toliko 
elektrona kruzi okolo - ali

00:15:43.220 --> 00:15:44.910
zgrabice elektrone 
odnegde da bi

00:15:44.910 --> 00:15:46.780
postao stabilan, i bice 
opet stabilan.

00:15:46.780 --> 00:15:48.600
U pravu ste 
ako ste pomislili -

00:15:48.600 --> 00:15:51.250
zar to nece biti jon bar neki 
kratak delic vremena?

00:15:51.250 --> 00:15:53.150
Hajde da uradimo jos jedan zadatak.

00:15:53.150 --> 00:15:56.750
Znaci imamo 222-radon - 
koji ima atomski broj 86 -

00:15:56.750 --> 00:16:01.650
i prelazi u 218-polonijum, 
sa atomskim brojem 84.

00:16:01.650 --> 00:16:03.330
I ovde imam 
interesantan komentar.

00:16:03.330 --> 00:16:07.370
Polonijum je dobio ime 
po Poljskoj, zbog Marije Kiri,

00:16:07.370 --> 00:16:11.110
ona - u to vreme Poljska, 
to je bilo krajem veka,

00:16:11.110 --> 00:16:14.050
oko kraja 1800-ih, 
Poljska nije postojala kao

00:16:14.050 --> 00:16:16.460
zasebna drzava.

00:16:16.460 --> 00:16:19.130
Bila je podeljena izmedju 
Prusije, Rusije i Austrije.

00:16:19.130 --> 00:16:21.610
I oni su hteli da stave 
ljudima do znanja da,

00:16:21.610 --> 00:16:24.210
hej, znate, mi mislimo 
da smo mi jedan narod.

00:16:24.210 --> 00:16:26.730
I onda su pronasli da kad, 
je li, se radon raspada

00:16:26.730 --> 00:16:28.710
on formira ovaj element.

00:16:28.710 --> 00:16:31.410
I nazvali su ga 
po svojoj otadzbini, po Poljskoj.

00:16:31.410 --> 00:16:33.730
Tu privilegiju imate 
kad otkrijete novi element.

00:16:33.730 --> 00:16:34.830
Bilo kako bilo, 
da se

00:16:34.830 --> 00:16:36.470
vratimo problemu. 
I sta se desilo?

00:16:36.470 --> 00:16:38.660
Masa atoma 
se smanjila za cetiri.

00:16:38.660 --> 00:16:41.250
Atomski broj se smanjio za dva.

00:16:41.250 --> 00:16:44.360
Znaci jos jednom, mora da smo 
emitovali cesticu helijuma.

00:16:44.360 --> 00:16:49.000
Jezgro helijuma, nesto 
sto ima maseni broj

00:16:49.000 --> 00:16:51.300
cetiri, a atomski broj dva.

00:16:51.300 --> 00:16:52.810
I to je to.

00:16:52.810 --> 00:16:55.970
Dakle ovo je 
alfa raspad.

00:16:55.970 --> 00:16:57.870
Ovo mozemo 
zapisati kao

00:16:57.870 --> 00:16:59.630
jezgro helijuma.
Znaci nema elektrona.

00:16:59.640 --> 00:17:01.943
Mogli bismo odmah reci 
da bi ovo bilo negativno

00:17:01.943 --> 00:17:03.000
naelektrisano, 
ali tad gubi