1
00:00:00,709 --> 00:00:02,798
Sve sa cime smo se do sada
susreli na nasem

2
00:00:02,856 --> 00:00:04,618
proputovanju kroz 
hemiju se vrtelo

3
00:00:04,638 --> 00:00:07,350
oko stabilnosti elektrona 
i gde bi se oni radije

4
00:00:07,570 --> 00:00:10,340
nasli u stabilnom omotacu.

5
00:00:10,340 --> 00:00:14,030
I kao sve u zivotu, ako 
proucite atom malo

6
00:00:14,030 --> 00:00:16,740
detaljnije, shvaticete da 
elektroni nisu jedina stvar

7
00:00:16,750 --> 00:00:19,250
koja ima neku dinamiku u atomu.

8
00:00:19,250 --> 00:00:24,250
Nego da i u jezgru 
postoje neke interakcije,

9
00:00:24,250 --> 00:00:27,140
postoji neka nestabilnost, koja 
treba nekako da se razresi.

10
00:00:27,140 --> 00:00:28,740
O tome cemo malo da

11
00:00:28,740 --> 00:00:31,420
pricamo u ovom videu.

12
00:00:31,420 --> 00:00:35,110
U stvari mehanizam tog procesa 
prevazilazi program

13
00:00:35,110 --> 00:00:37,450
prve godine hemije, 
ali je dobro

14
00:00:37,450 --> 00:00:39,570
makar znati da on postoji.

15
00:00:39,570 --> 00:00:43,110
I jednog dana kad budemo ucili 
jaku nuklearnu silu

16
00:00:43,110 --> 00:00:45,570
kvantnu fiziku i te stvari, 
onda mozemo poceti

17
00:00:45,570 --> 00:00:49,280
da pricamo o tome zasto 
ovi protoni i neutroni,

18
00:00:49,280 --> 00:00:52,170
i kvarkovi koji ih cine, 
imaju medjusobne

19
00:00:52,170 --> 00:00:53,530
interakcije
kakve imaju.

20
00:00:53,530 --> 00:00:55,500
Za sada, hajde da bar 
pricamo o

21
00:00:55,500 --> 00:01:00,890
razlicitim nacinima na koje 
jezgro moze da se raspadne.

22
00:01:00,890 --> 00:01:03,880
Recimo da imam gomilu protona.

23
00:01:03,880 --> 00:01:06,830
Nacrtacu nekoliko ovde.

24
00:01:06,830 --> 00:01:09,590
Evo nekoliko protona, 
a nacrtacu i par neutrona.

25
00:01:09,590 --> 00:01:13,430
Nacrtacu ih u nekoj neutralnoj boji.

26
00:01:13,430 --> 00:01:16,780
Mozda, da vidim, neka sivkasta 
bi bila dobra.

27
00:01:16,780 --> 00:01:21,270
I hajde da nacrtamo 
par neutrona ovde.

28
00:01:21,270 --> 00:01:22,510
Koliko protona imam?

29
00:01:22,510 --> 00:01:24,300
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8.

30
00:01:24,300 --> 00:01:32,410
Nacrtacu 1, 2, 3, 4, 5, 
6, 7, 8, 9 neutrona.

31
00:01:32,410 --> 00:01:34,870
I hajde da kazemo da je 
ovo jezgro naseg atoma.

32
00:01:34,870 --> 00:01:36,960
I zapamtite - ovo je, 
je li, u prvom

33
00:01:36,960 --> 00:01:39,860
videu koji sam napravio o atomu - 
jezgro; ako

34
00:01:39,860 --> 00:01:43,320
biste trebali da nacrtate 
pravi atom - vrlo je tesko

35
00:01:43,320 --> 00:01:45,440
nacrtati atom, posto
nema definisane granice.

36
00:01:45,440 --> 00:01:49,050
Elektron bi mogao da se nadje, je li, 
u bilo kom momentu

37
00:01:49,360 --> 00:01:51,270
mogao bi biti bilo gde. 
Ako kazemo

38
00:01:51,270 --> 00:01:52,740
OK, gde ce elektron

39
00:01:52,740 --> 00:01:53,700
biti 90%
vremena?

40
00:01:53,700 --> 00:01:55,680
Recimo da je ovo je 
radijus, ili to je

41
00:01:55,680 --> 00:01:57,750
precnik naseg atoma.

42
00:01:57,750 --> 00:02:00,530
Naucili smo u prvom videu 
da jezgro zauzima

43
00:02:00,530 --> 00:02:05,450
skoro nemerljivo 
mali deo zapremine ove

44
00:02:05,450 --> 00:02:08,340
sfere gde ce se 
elektron naci 90% vremena.

45
00:02:08,340 --> 00:02:12,080
I interesantna stvar koju smo tada 
naucili je da, eto, uglavnom

46
00:02:12,080 --> 00:02:15,280
sve sto oko sebe vidimo, 
je vecinom samo prazan prostor.

47
00:02:15,280 --> 00:02:17,030
Sve ovo je samo 
prazan prostor.

48
00:02:17,030 --> 00:02:19,400
I samo hocu da ponovim, 
posto je ta izuzetno mala

49
00:02:19,400 --> 00:02:23,660
tacka o kojoj smo 
ranije govorili,

50
00:02:23,660 --> 00:02:26,320
iako je to samo veoma 
maleni deo zapremine

51
00:02:26,320 --> 00:02:29,030
atoma - ona zapravo predstavlja 
skoro svu njegovu masu -

52
00:02:29,030 --> 00:02:31,890
to je ono sto sam ovde zumirao.

53
00:02:31,890 --> 00:02:34,240
Ovo nisu atomi, nisu elektroni.

54
00:02:34,240 --> 00:02:36,580
Ovo je zumirano jezgro.

55
00:02:36,580 --> 00:02:39,266
I tako, desava se da je nekad jezgro

56
00:02:39,552 --> 00:02:42,740
pomalo nestabilno, i
onda tezi da dostigne

57
00:02:43,090 --> 00:02:44,400
stabilniju konfiguraciju.

58
00:02:44,400 --> 00:02:46,600
Necemo se upustati u detalje 
o tome sta tacno

59
00:02:46,600 --> 00:02:48,700
definise nestabilno jezgro 
i sve to.

60
00:02:48,700 --> 00:02:51,880
Ali kad pricamo o 
nestabilnom jezgru,

61
00:02:51,880 --> 00:02:55,820
ono ponekad emituje nesto 
sto se zove alfa-cestica,

62
00:02:55,820 --> 00:02:58,470
ili se kaze da je ovo 
alfa-raspad.

63
00:02:58,470 --> 00:03:04,440
Alfa raspad.

64
00:03:04,440 --> 00:03:06,220
I jezgro emituje alfa cesticu,

65
00:03:06,220 --> 00:03:09,160
sto zvuci jako fensi.

66
00:03:09,160 --> 00:03:12,450
To je samo skup 
neutrona i protona.

67
00:03:12,450 --> 00:03:16,690
Znaci alfa cestica je skup 
dva neutrona i dva protona.

68
00:03:16,690 --> 00:03:20,850
Mozda ovi ovde, oni jednostavno 
nisu osecali da se bas uklapaju

69
00:03:20,850 --> 00:03:25,110
dobro ovde... 
oni su ova grupa ovde.

70
00:03:25,110 --> 00:03:27,740
I oni bivaju emitovani.

71
00:03:27,740 --> 00:03:30,070
Napustaju jezgro.

72
00:03:30,070 --> 00:03:33,870
Dakle, hajde da razmislimo 
sta se desi sa atomom kada

73
00:03:33,870 --> 00:03:36,050
se ovako nesto dogodi.

74
00:03:36,050 --> 00:03:38,500
Hajde da izaberemo nasumice 
neki element. Da kazemo

75
00:03:38,500 --> 00:03:40,310
da je to element E.

76
00:03:40,310 --> 00:03:43,020
I da kazemo da on ima 
p protona.

77
00:03:43,020 --> 00:03:45,660
Ustvari, daj da ih nacrtam 
u boji mojih protona.

78
00:03:45,660 --> 00:03:47,800
Ima p protona.

79
00:03:47,800 --> 00:03:51,550
I ima maseni broj, sto je broj

80
00:03:51,550 --> 00:03:55,510
protona plus broj neutrona.

81
00:03:55,510 --> 00:03:59,480
I nacrtacemo neutrone 
sivom, je li?

82
00:03:59,480 --> 00:04:06,590
I tako, kad dozivi alfa raspad, 
sta ce se

83
00:04:06,590 --> 00:04:08,180
desiti sa elementom?

84
00:04:08,180 --> 00:04:11,890
Pa, broj protona ce mu 
se smanjiti za dva.

85
00:04:11,890 --> 00:04:16,040
Znaci, broj protona bice 
p minus 2.

86
00:04:16,040 --> 00:04:19,450
A i broj neutrona 
ce se smanjiti za 2.

87
00:04:19,450 --> 00:04:21,320
Znaci maseni broj ce se 
smanjiti za 4.

88
00:04:21,320 --> 00:04:27,100
Znaci ovde gore imacemo p minus 2, 
plus nasi neutroni minus 2,

89
00:04:27,100 --> 00:04:28,940
znaci imacemo minus 4.

90
00:04:28,940 --> 00:04:31,080
Znaci masa ce se 
smanjiti za 4, i zapravo

91
00:04:31,080 --> 00:04:32,700
ce se pretvoriti 
u novi element.

92
00:04:32,700 --> 00:04:34,710
Zapamtite, elemente definise

93
00:04:34,710 --> 00:04:36,250
broj protona.

94
00:04:36,250 --> 00:04:40,630
U ovom alfa raspadu, 
kad gubite 2 neutrona i

95
00:04:40,630 --> 00:04:43,300
2 protona, ali narocito protoni 
ce da vas pretvore

96
00:04:43,300 --> 00:04:44,460
u novi element.

97
00:04:44,460 --> 00:04:46,860
Pa ako ovo zovemo elementom 1, 
tako cu ga zvati,

98
00:04:46,860 --> 00:04:50,590
sada cemo biti novi element , 
element 2.

99
00:04:50,590 --> 00:04:54,050
I ako razmislite sta je stvoreno, 
emitujemo nesto

100
00:04:54,050 --> 00:04:58,600
sto ima dva protona,

101
00:04:58,600 --> 00:05:00,340
i ima dva neutrona.

102
00:05:00,340 --> 00:05:02,740
Njegova masa bice 
masa dva protona

103
00:05:02,740 --> 00:05:04,790
i dva neutrona.

104
00:05:04,790 --> 00:05:05,830
I sta smo emitovali?

105
00:05:05,830 --> 00:05:09,810
Emitovali smo nesto 
sto ima maseni broj 4.

106
00:05:09,810 --> 00:05:12,170
Ako pogledate, sta ima 
2 protona i 2 neutrona?

107
00:05:12,170 --> 00:05:13,223
U stvari nemam

108
00:05:13,223 --> 00:05:13,976
periodni sistem

109
00:05:13,976 --> 00:05:16,250
zaboravio sam da ga
postavim ovde.

110
00:05:16,260 --> 00:05:19,400
Ali ne treba vam dugo da
u periodnom sistemu nadjete

111
00:05:19,400 --> 00:05:22,930
element koji ima 2 protona, 
i to je helijum.

112
00:05:22,930 --> 00:05:25,640
On zaista ima maseni broj 4.

113
00:05:25,650 --> 00:05:28,190
Znaci u stvari se 
emituje jezgro helijuma

114
00:05:28,190 --> 00:05:30,430
pri alfa raspadu.

115
00:05:30,430 --> 00:05:33,240
Ovo je zapravo jezgro helijuma.

116
00:05:33,540 --> 00:05:34,885
jezgro helijuma

117
00:05:35,115 --> 00:05:38,140
I posto je to jezgro helijuma, 
koje nema elektrone

118
00:05:38,140 --> 00:05:41,450
da uravnoteze 
ta dva protona,

119
00:05:41,490 --> 00:05:44,440
ovo je zapravo 
jon helijuma.

120
00:05:44,570 --> 00:05:48,380
Znaci prakticno 
nema elektrone.

121
00:05:48,430 --> 00:05:52,160
Ima 2 protona, i
naelektrisanje mu je 2+.

122
00:05:53,270 --> 00:05:57,940
Dakle alfa cestica je ustvari
jon helijuma, dvostruko

123
00:05:57,970 --> 00:06:00,510
pozitivno naelektrisan 
jon helijuma koje jezgro

124
00:06:00,510 --> 00:06:05,380
spontano emituje, da bi 
dostiglo stabilnije stanje.

125
00:06:05,380 --> 00:06:07,950
To je jedna vrsta raspada.

126
00:06:07,950 --> 00:06:10,130
Hajde da istrazimo ostale.

127
00:06:10,130 --> 00:06:13,390
Hajde da nacrtamo 
jos jedno jezgro ovde.

128
00:06:14,860 --> 00:06:18,150
Nacrtacu nekoliko neutrona.

129
00:06:18,950 --> 00:06:22,410
I nacrtacu nekoliko protona.

130
00:06:24,160 --> 00:06:28,200
Nekad se desi da je 
neutronu neprijatno

131
00:06:28,200 --> 00:06:29,830
sa samim sobom.

132
00:06:29,830 --> 00:06:33,250
Gleda sta rade protoni 
iz dana u dan, i kaze

133
00:06:33,290 --> 00:06:34,750
znate sta? Iz nekog

134
00:06:34,760 --> 00:06:36,570
razloga, kad ze
zagledam u svoje srce

135
00:06:36,570 --> 00:06:38,660
osecam da bih u stvari 
trebao biti proton.

136
00:06:38,700 --> 00:06:41,430
Kada bih bio proton, 
celo jezgro bi

137
00:06:41,430 --> 00:06:43,630
bilo malko stabilnije.

138
00:06:43,660 --> 00:06:46,260
I tako, da bi postao proton - 
setite se,

139
00:06:46,260 --> 00:06:49,540
neutron ima neutralno naelektrisanje.

140
00:06:49,550 --> 00:06:52,280
I sta on uradi - emituje elektron.
Znam da sad

141
00:06:52,300 --> 00:06:53,910
kazete - Sal, znas
to je blesavo,

142
00:06:53,910 --> 00:06:55,600
nisam ni znao/la 
da neutroni imaju

143
00:06:55,600 --> 00:06:56,950
elektrone u sebi, i to.

144
00:06:56,950 --> 00:06:58,380
I ja se slazem sa vama.

145
00:06:58,380 --> 00:06:59,560
Jeste blesavo.

146
00:06:59,560 --> 00:07:01,460
I jednog dana cemo 
uciti o svemu sto

147
00:07:01,460 --> 00:07:03,340
postoji unutar jezgra.
Za sada

148
00:07:03,360 --> 00:07:04,990
hajde samo da
kazemo da on moze

149
00:07:05,000 --> 00:07:10,160
da emituje elektrone. 
Tako se ovde

150
00:07:10,160 --> 00:07:12,516
emituje elektron....
emituje elektron

151
00:07:12,536 --> 00:07:15,220
I to oznacavamo sa - 
grubo, njegova masa je nula.

152
00:07:15,220 --> 00:07:17,500
Znamo da elektron 
zapravo nema masu nula,

153
00:07:17,600 --> 00:07:19,770
ali ovde govorimo 
o masenom broju.

154
00:07:19,870 --> 00:07:24,760
Ako je proton jedan, 
elektron je 1/1,836 deo toga.

155
00:07:24,760 --> 00:07:26,420
Kada zaokruzimo
kazemo

156
00:07:26,420 --> 00:07:27,430
da mu je
masa nula.

157
00:07:27,460 --> 00:07:28,920
Masa mu nije zaista nula.

158
00:07:28,920 --> 00:07:32,030
A naelektrisanje mu je 
minus 1. Atomski

159
00:07:32,210 --> 00:07:33,660
broj mu je, 
mozemo reci da

160
00:07:33,660 --> 00:07:35,380
mu je kao 
atomski broj minus 1.

161
00:07:35,400 --> 00:07:37,620
Znaci emituje elektron.

162
00:07:37,620 --> 00:07:40,060
Emisijom elektrona, 
umesto da bude neutralan

163
00:07:40,140 --> 00:07:42,980
sada prelazi u proton.

164
00:07:44,540 --> 00:07:47,150
Ovo se zove beta raspad.

165
00:07:49,100 --> 00:07:51,310
Beta raspad.

166
00:07:52,600 --> 00:07:55,720
A beta cestica je ustvari 
samo taj emitovani elektron.

167
00:07:56,530 --> 00:08:00,240
Hajde da se vratimo 
slucaju naseg elementa.

168
00:08:00,240 --> 00:08:04,070
Koji ima odredjen broj protona, i ima

169
00:08:04,070 --> 00:08:06,500
odredjen broj neutrona.

170
00:08:06,500 --> 00:08:08,400
Znaci imate protone i neutrone, i tako

171
00:08:08,400 --> 00:08:09,970
znate maseni broj.

172
00:08:09,970 --> 00:08:12,880
Kada element podlegne 
beta raspadu, sta se desi?

173
00:08:13,180 --> 00:08:15,530
Da li se broj protona menja?

174
00:08:15,680 --> 00:08:18,540
Naravno, imamo jedan vise 
proton nego ranije.

175
00:08:18,688 --> 00:08:20,728
Jer nam se neutron 
pretvorio u proton.

176
00:08:20,728 --> 00:08:23,638
Znaci sad imamo protone +1.

177
00:08:23,638 --> 00:08:25,698
Da li nam se maseni broj promenio?

178
00:08:25,698 --> 00:08:26,454
Da vidimo.

179
00:08:26,454 --> 00:08:28,202
Neutroni su nam 
se smanjili za jedan

180
00:08:28,202 --> 00:08:30,400
ali protoni su se 
povecali za jedan.

181
00:08:30,400 --> 00:08:32,495
Tako da se maseni broj ne menja.

182
00:08:32,495 --> 00:08:36,580
I dalje ce biti p plus N.

183
00:08:36,710 --> 00:08:39,249
Znaci maseni broj ostaje isti, 
za razliku od

184
00:08:39,249 --> 00:08:42,639
alfa raspada, 
ali se element ipak menja.

185
00:08:42,639 --> 00:08:44,749
Promenio vam se broj protona.

186
00:08:44,749 --> 00:08:47,649
Znaci i sada dobijate 
novi element,

187
00:08:47,649 --> 00:08:49,220
pri beta raspadu.

188
00:08:49,220 --> 00:08:52,280
Hajde da kazemo 
da imamo drugaciju situaciju.

189
00:08:52,280 --> 00:08:55,900
Da kazemo da imamo situaciju 
gde jedan od protona

190
00:08:55,900 --> 00:08:59,340
gleda neutrone i kaze - znate sta?

191
00:08:59,340 --> 00:09:01,960
Gledam kako zive.

192
00:09:01,970 --> 00:09:03,920
I bas mi se svidja.

193
00:09:03,920 --> 00:09:09,450
Mislim da bih se bolje uklopio, 
i nasa zajednica

194
00:09:09,450 --> 00:09:14,920
cestica u jezgru 
bi bila srecnija

195
00:09:14,920 --> 00:09:17,050
kada bih i ja bio neutron.

196
00:09:17,050 --> 00:09:19,350
Svi bismo bili u stabilnijem stanju.

197
00:09:19,400 --> 00:09:23,170
I sta se desi, taj mali 
sto ne voli da je proton

198
00:09:23,190 --> 00:09:28,230
ima sansu da emituje - 
i sad je ovo novi koncept

199
00:09:28,240 --> 00:09:30,700
- pozitron, ne proton.

200
00:09:30,760 --> 00:09:32,470
On emituje pozitron.

201
00:09:32,470 --> 00:09:34,480
A sta je pozitron?

202
00:09:34,480 --> 00:09:36,780
To je nesto sto ima identicnu masu

203
00:09:36,780 --> 00:09:38,530
kao elektron.

204
00:09:38,530 --> 00:09:42,890
Znaci, ima 1/1836 deo mase protona.

205
00:09:42,890 --> 00:09:45,220
Ali mi pisemo nulu ovde, 
jer u jedinicama

206
00:09:45,240 --> 00:09:47,940
masenog broja, 
to je skoro nula.

207
00:09:48,000 --> 00:09:49,900
Ali on ima 
pozitivno naelektrisanje.

208
00:09:49,900 --> 00:09:51,596
I to je malo 
zbunjujuce, posto se

209
00:09:51,596 --> 00:09:52,650
i dalje pise 
"e" ovde.

210
00:09:52,650 --> 00:09:54,810
Ja kad god vidim "e", 
ja mislim na elektron.

211
00:09:54,810 --> 00:09:57,400
Ali ne, pise se "e" jer je to 
prakticno ista cestica,

212
00:09:57,430 --> 00:09:59,070
ali koja umesto negativnog

213
00:09:59,070 --> 00:10:01,280
ima pozitivno naelektrisanje.

214
00:10:01,280 --> 00:10:03,550
To je pozitron.

215
00:10:03,550 --> 00:10:04,460
pozitron

216
00:10:04,460 --> 00:10:07,000
I sad vec postajemo pomalo egzoticni

217
00:10:07,000 --> 00:10:10,350
sa tim raznim cesticama 
i stvarima kojih se doticemo.

218
00:10:10,350 --> 00:10:12,260
Ali ovo se zaista desava.

219
00:10:12,260 --> 00:10:15,690
I ako imate proton 
koji emituje ovu cesticu,

220
00:10:15,710 --> 00:10:18,650
koja odnese prakticno sve 
pozitivno naelektrisanje sa sobom,

221
00:10:18,650 --> 00:10:26,060
taj proton se pretvara u neutron.

222
00:10:26,060 --> 00:10:28,580
I to se zove pozitronska emisija.

223
00:10:28,580 --> 00:10:31,590
Obicno je lako shvatiti 
sta je pozitronska emisija,

224
00:10:31,590 --> 00:10:33,670
jer se zove pozitronska emisija.

225
00:10:33,670 --> 00:10:38,030
Pa ako krenemo od istog E, 
koji ima neki broj protona,

226
00:10:38,030 --> 00:10:40,450
i neki broj neutrona

227
00:10:40,450 --> 00:10:43,580
Kakav ce biti novi element?

228
00:10:43,580 --> 00:10:45,620
Pa, izgubice proton, 
p minus 1.

229
00:10:45,620 --> 00:10:47,620
Koji ce se pretvoriti u neutron.

230
00:10:47,620 --> 00:10:49,480
Znaci p ce se smanjiti za jedan.

231
00:10:49,480 --> 00:10:51,270
N ce se povecati za jedan.

232
00:10:51,270 --> 00:10:55,330
Sto znaci da se masa
celog atoma nece promeniti.

233
00:10:55,330 --> 00:10:57,160
Bice p plus N.

234
00:10:57,160 --> 00:11:00,450
Ali cemo i dalje dobiti 
novi element, je li tako?

235
00:11:00,450 --> 00:11:02,500
Kada smo imali 
beta raspad, povecao

236
00:11:02,500 --> 00:11:04,640
se broj protona.
Tako da smo

237
00:11:04,640 --> 00:11:06,940
otisli na desnu
stranu periodnog sistema

238
00:11:06,940 --> 00:11:09,300
ili smo povecali nasu... 
shvatate na sta mislim.

239
00:11:09,300 --> 00:11:12,050
Kad imamo pozitronsku emisiju,

240
00:11:12,050 --> 00:11:14,780
smanjuje nam se broj protona.

241
00:11:14,780 --> 00:11:16,670
I ustvari to treba da napisem ovde

242
00:11:16,670 --> 00:11:17,600
kod obe formule.

243
00:11:17,600 --> 00:11:19,890
Znaci ovo je pozitronska emisija, 
i ostaje mi

244
00:11:19,890 --> 00:11:21,840
jedan pozitron.

245
00:11:21,840 --> 00:11:29,170
A kod beta raspada, 
ostaje mi jedan elektron.

246
00:11:29,170 --> 00:11:30,900
Oni se pisu sasvim isto.
Znate da je

247
00:11:30,900 --> 00:11:32,660
ovo elektron, 
jer ima -1

248
00:11:32,660 --> 00:11:34,240
naelektrisanje. Znate 
da je ovo

249
00:11:34,240 --> 00:11:36,140
pozitron, jer ima
+ 1 naelektrisanje.

250
00:11:36,140 --> 00:11:38,230
Imamo jos jednu vrstu raspada

251
00:11:38,230 --> 00:11:39,560
za koju treba da znate.

252
00:11:39,560 --> 00:11:41,520
Ali se pri njoj ne menja 
ni broj protona

253
00:11:41,520 --> 00:11:43,410
ni neutrona u jezgru.

254
00:11:43,410 --> 00:11:46,070
Pri njoj se samo oslobadja 
ogromna kolicina energije,

255
00:11:46,070 --> 00:11:48,240
ili ponekad, visoko-energetski foton.

256
00:11:48,240 --> 00:11:50,290
I to se zove gama raspad.

257
00:11:50,290 --> 00:11:52,480
Gama raspad znaci da se ova ekipa

258
00:11:52,480 --> 00:11:53,710
samo pregrupise.

259
00:11:53,710 --> 00:11:55,255
Mozda se malo zbiju.

260
00:11:55,255 --> 00:11:57,800
I time oslobode energiju u 
vidu elektromagnetnog

261
00:11:57,800 --> 00:12:02,190
talasa vrlo velike 
talasne duzine. Sto je

262
00:12:02,190 --> 00:12:04,930
u osnovi gama, mozete ga 
zvati ili gama cestica

263
00:12:04,930 --> 00:12:07,810
ili gama zrak. Koji ima
veoma veliku energiju.

264
00:12:07,810 --> 00:12:10,120
Gama zraci su nesto
u cijoj blizini

265
00:12:10,120 --> 00:12:11,950
se ne zelite naci.

266
00:12:11,950 --> 00:12:14,840
Velika je mogucnost 
da mogu mozda i da vas ubiju.

267
00:12:14,840 --> 00:12:17,700
Sve sto smo presli, sto sam rekao 
je pomalo teoretski.

268
00:12:17,700 --> 00:12:20,170
Hajde da uradimo 
neke zadatke i otkrijemo

269
00:12:20,170 --> 00:12:21,760
o kom tipu raspada se radi.

270
00:12:21,760 --> 00:12:24,250
Evo ovde imam 7-berilijum 
gde je sedam

271
00:12:24,250 --> 00:12:26,420
njegov maseni broj.

272
00:12:26,420 --> 00:12:29,960
I pretvoricu ga u 7-litijum.

273
00:12:29,960 --> 00:12:31,600
Dakle, sta se ovde desilo?

274
00:12:31,600 --> 00:12:35,620
Moj berilijum, moj maseni broj 
je ostao isti, ali

275
00:12:35,620 --> 00:12:41,230
sam presao sa 4 protona na 3 protona.

276
00:12:41,230 --> 00:12:44,350
Znaci smanjujem broj protona.

277
00:12:44,350 --> 00:12:46,360
Moja ukupna masa 
se nije promenila.

278
00:12:46,360 --> 00:12:48,570
Znaci definitivno 
nije u pitanju alfa raspad.

279
00:12:48,570 --> 00:12:51,020
Alfa raspad je bio, znate, 
oslobadjate ceo

280
00:12:51,020 --> 00:12:52,570
helijum iz jezgra.

281
00:12:52,570 --> 00:12:55,070
Pa sta onda oslobadjam?

282
00:12:55,070 --> 00:12:57,280
Ja tu kao oslobadjam 
jedno pozitivno naelek-

283
00:12:57,280 --> 00:12:59,150
trisanje, ili oslobadjam pozitron.

284
00:12:59,150 --> 00:13:00,780
I ustvari to imam

285
00:13:00,780 --> 00:13:03,840
u ovoj formuli.
Ovo je pozitron.

286
00:13:03,840 --> 00:13:06,680
Znaci ova vrsta raspada 
7-berilijuma u 7-litijum

287
00:13:06,680 --> 00:13:09,660
je pozitronska emisija.

288
00:13:09,660 --> 00:13:11,010
Vazi.

289
00:13:11,010 --> 00:13:12,760
Hajde da vidimo 
sledeci zadatak.

290
00:13:12,760 --> 00:13:20,000
Imamo uranijum-238 
koji se raspada u torijum-234.

291
00:13:20,000 --> 00:13:25,650
I vidimo da se maseni broj 
smanjuje za 4, minus 4,

292
00:13:25,650 --> 00:13:28,460
i vidimo da se atomski broj 
smanjuje, ili

293
00:13:28,460 --> 00:13:31,110
da se protoni smanjuju za 2.

294
00:13:31,110 --> 00:13:34,070
Znaci mora da otpustate, 
prakticno, nesto sto

295
00:13:34,070 --> 00:13:36,710
ima maseni broj 4, 
a atomski broj

296
00:13:36,710 --> 00:13:38,970
dva, iliti helijum.

297
00:13:38,970 --> 00:13:41,900
Znaci ovo je alfa raspad.

298
00:13:41,900 --> 00:13:45,190
Znaci ovo ovde je alfa cestica.

299
00:13:45,190 --> 00:13:48,170
I ovo je primer alfa raspada.

300
00:13:48,170 --> 00:13:50,970
Sada verovatno kazete, 
cekaj Sal, ovde se

301
00:13:50,970 --> 00:13:52,450
desava nesto cudno.

302
00:13:52,450 --> 00:13:56,080
Jer ako smo presli sa 92 protona 
na 90 protona,

303
00:13:56,080 --> 00:13:58,850
i dalje imamo 92 elektrona.

304
00:13:58,850 --> 00:14:02,660
Zar sad ne bih imao/la 
minus 2 naelektrisanje?

305
00:14:02,660 --> 00:14:06,850
Jos bolje, ovaj helijum 
koji otpustam, on nema

306
00:14:06,850 --> 00:14:08,850
nikakve elektrone sa sobom.

307
00:14:08,850 --> 00:14:10,660
To je samo jezgro 
helijuma. Zar onda

308
00:14:10,660 --> 00:14:12,510
ono nema +2
naelektrisanje? I kad

309
00:14:12,510 --> 00:14:14,900
biste to rekli, bili
biste apsolutno u pravu.

310
00:14:14,900 --> 00:14:18,740
Ali u stvarnosti cim se 
ovaj raspad desi, ovaj

311
00:14:18,740 --> 00:14:21,110
torijum, nema razloga 
da zadrzi ova dva

312
00:14:21,110 --> 00:14:24,300
elektrona, i tako 
ta dva elektrona nestanu

313
00:14:24,300 --> 00:14:27,040
i torijum postaje 
ponovo neutralan.

314
00:14:27,040 --> 00:14:30,300
A i ovaj helijum isto tako, 
veoma je brz. On jako

315
00:14:30,300 --> 00:14:32,400
zeli dva elektrona 
da se stabilizuje,

316
00:14:32,400 --> 00:14:34,840
pa je brz da ugrabi 
dva elektrona od onoga

317
00:14:34,840 --> 00:14:38,430
na sta usput naleti, 
i tako postaje stabilan.

318
00:14:38,430 --> 00:14:40,720
To mozete napisati 
na jedan od ta dva nacina.

319
00:14:40,720 --> 00:14:42,645
Hajde da uradimo jos jedan.

320
00:14:42,645 --> 00:14:44,590
Evo ovde imam jod.

321
00:14:45,400 --> 00:14:48,120
Da vidimo sta se desava.

322
00:14:48,120 --> 00:14:49,940
Masa mi se ne menja.

323
00:14:49,940 --> 00:14:52,730
Znaci moraju mi se 
protoni pretvoriti u neutrone

324
00:14:52,730 --> 00:14:55,180
ili neutroni u protone.

325
00:14:55,180 --> 00:14:58,570
A ovde vidim da imam 
53 protona, a

326
00:14:58,570 --> 00:15:00,940
sada imam 54 protona.

327
00:15:00,940 --> 00:15:03,430
Znaci morao se 
neutron pretvoriti u proton.

328
00:15:03,430 --> 00:15:06,560
Neutron je morao preci u proton.

329
00:15:06,560 --> 00:15:08,410
A nacin na koji 
neutron prelazi

330
00:15:08,410 --> 00:15:11,410
u proton je 
oslobadjanjem elektrona.

331
00:15:11,410 --> 00:15:13,740
I to vidimo u ovoj formuli ovde.

332
00:15:13,740 --> 00:15:16,870
Oslobodjen je elektron.

333
00:15:16,870 --> 00:15:19,310
I tako je ovo beta raspad.

334
00:15:19,310 --> 00:15:20,980
Ovo je beta cestica.

335
00:15:24,980 --> 00:15:26,850
I ovde je ista logika.

336
00:15:26,850 --> 00:15:30,210
Sad cete vi - cekaj, 
presli smo sa 53 na 54 protona.

337
00:15:30,210 --> 00:15:33,240
Sad kad imam proton viska, 
zar necu imati

338
00:15:33,240 --> 00:15:35,560
pozitivno naelektrisanje ovde?

339
00:15:35,560 --> 00:15:37,600
Pa, imali bi.

340
00:15:37,600 --> 00:15:40,350
Ali veoma brzo ce ovaj - 
verovatno nece zgrabiti bas ove

341
00:15:40,350 --> 00:15:43,220
elektrone ovde, toliko 
elektrona kruzi okolo - ali

342
00:15:43,220 --> 00:15:44,910
zgrabice elektrone 
odnegde da bi

343
00:15:44,910 --> 00:15:46,780
postao stabilan, i bice 
opet stabilan.

344
00:15:46,780 --> 00:15:48,600
U pravu ste 
ako ste pomislili -

345
00:15:48,600 --> 00:15:51,250
zar to nece biti jon bar neki 
kratak delic vremena?

346
00:15:51,250 --> 00:15:53,150
Hajde da uradimo jos jedan zadatak.

347
00:15:53,150 --> 00:15:56,750
Znaci imamo 222-radon - 
koji ima atomski broj 86 -

348
00:15:56,750 --> 00:16:01,650
i prelazi u 218-polonijum, 
sa atomskim brojem 84.

349
00:16:01,650 --> 00:16:03,330
I ovde imam 
interesantan komentar.

350
00:16:03,330 --> 00:16:07,370
Polonijum je dobio ime 
po Poljskoj, zbog Marije Kiri,

351
00:16:07,370 --> 00:16:11,110
ona - u to vreme Poljska, 
to je bilo krajem veka,

352
00:16:11,110 --> 00:16:14,050
oko kraja 1800-ih, 
Poljska nije postojala kao

353
00:16:14,050 --> 00:16:16,460
zasebna drzava.

354
00:16:16,460 --> 00:16:19,130
Bila je podeljena izmedju 
Prusije, Rusije i Austrije.

355
00:16:19,130 --> 00:16:21,610
I oni su hteli da stave 
ljudima do znanja da,

356
00:16:21,610 --> 00:16:24,210
hej, znate, mi mislimo 
da smo mi jedan narod.

357
00:16:24,210 --> 00:16:26,730
I onda su pronasli da kad, 
je li, se radon raspada

358
00:16:26,730 --> 00:16:28,710
on formira ovaj element.

359
00:16:28,710 --> 00:16:31,410
I nazvali su ga 
po svojoj otadzbini, po Poljskoj.

360
00:16:31,410 --> 00:16:33,730
Tu privilegiju imate 
kad otkrijete novi element.

361
00:16:33,730 --> 00:16:34,830
Bilo kako bilo, 
da se

362
00:16:34,830 --> 00:16:36,470
vratimo problemu. 
I sta se desilo?

363
00:16:36,470 --> 00:16:38,660
Masa atoma 
se smanjila za cetiri.

364
00:16:38,660 --> 00:16:41,250
Atomski broj se smanjio za dva.

365
00:16:41,250 --> 00:16:44,360
Znaci jos jednom, mora da smo 
emitovali cesticu helijuma.

366
00:16:44,360 --> 00:16:49,000
Jezgro helijuma, nesto 
sto ima maseni broj

367
00:16:49,000 --> 00:16:51,300
cetiri, a atomski broj dva.

368
00:16:51,300 --> 00:16:52,810
I to je to.

369
00:16:52,810 --> 00:16:55,970
Dakle ovo je 
alfa raspad.

370
00:16:55,970 --> 00:16:57,870
Ovo mozemo 
zapisati kao

371
00:16:57,870 --> 00:16:59,630
jezgro helijuma.
Znaci nema elektrona.

372
00:16:59,640 --> 00:17:01,943
Mogli bismo odmah reci 
da bi ovo bilo negativno

373
00:17:01,943 --> 00:17:03,000
naelektrisano, 
ali tad gubi