0:00:00.000,0:00:00.690
Nasze dotychczasowe rozważania o chemii

0:00:00.690,0:00:03.660
Nasze dotychczasowe rozważania o chemii

0:00:03.660,0:00:06.410
koncentrowały się wokół

0:00:06.410,0:00:08.420
stabilności elektronów i sytuacji,

0:00:08.420,0:00:10.340
w których elektrony tworzyły stabilne powłoki elektronowe.

0:00:10.340,0:00:14.030
Ale jeśli przyjrzysz się dokładnie atomowi,

0:00:14.030,0:00:16.400
okaże się, że elektrony

0:00:16.400,0:00:19.250
nie są jego jedynymi składnikami.

0:00:19.250,0:00:24.250
Wewnątrz jądra atomowego również są pewne oddziaływania

0:00:24.250,0:00:27.140
i pewna niestabilność, którą czasem trzeba rozładować.

0:00:27.140,0:00:28.740
I o tym właśnie będziemy rozmawiać

0:00:28.740,0:00:31.420
w tym filmie.

0:00:31.420,0:00:35.110
Ta tematyka wychodzi poza zakres

0:00:35.110,0:00:37.450
pierwszej klasy chemii,

0:00:37.450,0:00:39.570
ale dobrze jest mieć świadomość, że takie rzeczy w ogóle się dzieją.

0:00:39.570,0:00:43.110
Kiedyś uczyliśmy się o siłach jądrowych,

0:00:43.110,0:00:45.570
fizyce kwantowej i tym podobnych.

0:00:45.570,0:00:49.280
Dzisiaj możemy zacząć zastanawiać się, co dokładnie

0:00:49.280,0:00:52.810
dzieje się z protonami i neutronami oraz kwarkami

0:00:52.810,0:00:53.530
i w jaki sposób oddziałują ze sobą.

0:00:53.530,0:00:55.500
Zastanówmy się przynajmniej

0:00:55.500,0:01:00.890
nad różnymi drogami rozpadu jądra atomowego.

0:01:00.890,0:01:03.880
Powiedzmy, że mam zbiór protonów.

0:01:03.880,0:01:06.830
Narysuję kilka protonów.

0:01:06.830,0:01:09.590
Są już protony. Narysuję też neutrony.

0:01:09.590,0:01:13.430
Użyję jakiegoś neutralnego koloru.

0:01:13.430,0:01:16.780
Może szarawy byłby dobry?

0:01:16.780,0:01:21.520
Rysuję więc neutrony.

0:01:21.520,0:01:22.020
Ile mam protonów?

0:01:22.020,0:01:24.300
Mam 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 protonów.

0:01:24.300,0:01:32.410
Narysuję do tego 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 neutronów.

0:01:32.410,0:01:34.870
Powiedzmy, że to jest jądro atomowe naszego atomu.

0:01:34.870,0:01:36.960
Jak pamiętacie z pierwszego filmu,

0:01:36.960,0:01:39.860
który przygotowałem o atomie,

0:01:39.860,0:01:43.320
trudno jest narysować atom,

0:01:43.320,0:01:45.440
ponieważ nie ma w nim jasno określonych granic.

0:01:45.440,0:01:49.050
Elektron może być wszędzie,

0:01:49.050,0:01:49.980
w każdym momencie może być wszędzie.

0:01:49.980,0:01:52.740
Ale gdyby trzeba było okreslić, gdzie znajduje się elektron

0:01:52.740,0:01:53.700
przez 90% czasu?

0:01:53.700,0:01:55.680
Powiedziałbyś wtedy, że to jest promień

0:01:55.680,0:01:57.750
albo że to jest średnica naszego atomu.

0:01:57.750,0:02:00.530
W pierwszym filmie powiedzieliśmy sobie,

0:02:00.530,0:02:05.450
że jądro jest nieskończenie małe w porównaniu w objętością,

0:02:05.450,0:02:08.340
w której może się znajdować elektron przez 90% czasu.

0:02:08.340,0:02:12.080
I naszym glównym wnioskiem było stwierdzenie,

0:02:12.080,0:02:15.280
że każdy przedmiot, jaki widzimy, jest tak naprawdę... pusty.

0:02:15.280,0:02:17.030
Wszystko to jest po prostu pustą przestrzenią.

0:02:17.030,0:02:19.400
Chciałem to powtórzyć,

0:02:19.400,0:02:23.660
ponieważ ta nieskończenie mała kropka, o której wcześniej mówiliśmy,

0:02:23.660,0:02:26.320
mimo że jest tylko niewielkim fragmentem całego atomu,

0:02:26.320,0:02:29.030
to niesie w sobie prawie całą jego masę.

0:02:29.030,0:02:31.890
To właśnie tutaj powiększyłem.

0:02:31.890,0:02:34.240
To nie są atomy, to nie są elektrony.

0:02:34.240,0:02:36.580
To jest jądro atomowe w powiększeniu.

0:02:36.580,0:02:40.040
Okazuje się, że czasami jądro atomowe

0:02:40.040,0:02:43.650
jest niestabilne i chce w jakiś sposób

0:02:43.650,0:02:44.400
osiągnąć bardziej stabilną konfigurację.

0:02:44.400,0:02:46.600
Nie będziemy się teraz zagłębiać w to,

0:02:46.600,0:02:48.700
co oznacza niestabilność jądra atomowego.

0:02:48.700,0:02:51.880
Ale żeby stać się bardziej stabilnym jądrem

0:02:51.880,0:02:55.820
czasami emituje ono cząstki alfa,

0:02:55.820,0:02:58.470
czyli inaczej: ulega rozpadowi alfa.

0:02:58.470,0:03:04.440
Rozpad alfa.

0:03:04.440,0:03:06.220
Emituje cząstki alfa,

0:03:06.220,0:03:09.160
co pewnie brzmi dla ciebie ciekawie.

0:03:09.160,0:03:12.450
Cząstka alfa to po prostu zbiór neutronów i protonów.

0:03:12.450,0:03:16.690
Cząstka alfa to dwa neutrony i dwa protony.

0:03:16.690,0:03:20.850
Te elementy jądra atomowego, które nie czuły się dobrze w jądrze atomowym,

0:03:20.850,0:03:25.110
tworzą cząstkę alfa

0:03:25.110,0:03:27.740
i ulegają emisji.

0:03:27.740,0:03:30.070
Po prostu opuszczają jądro atomowe.

0:03:30.070,0:03:33.870
Zastanówmy się, co się dzieje z atomem,

0:03:33.870,0:03:36.050
kiedy następuje taka emisja.

0:03:36.050,0:03:38.500
Powiedzmy, że mam tu jakiś przypadkowy pierwiastek.

0:03:38.500,0:03:40.310
Nazwę go E.

0:03:40.310,0:03:43.020
Ten pierwiastek ma p protonów.

0:03:43.020,0:03:45.660
Zaznaczę je kolorem protonów z rysunku.

0:03:45.660,0:03:47.800
Ma p protonów.

0:03:47.800,0:03:51.550
Ma też swoją liczbę masową,

0:03:51.550,0:03:55.510
czyli sumę protonów i neutronów.

0:03:55.510,0:03:59.480
Neutrony są tutaj szare.

0:03:59.480,0:04:06.590
Kiedy zachodzi przemiana alfa,

0:04:06.590,0:04:08.180
co się dzieje z tym atomem?

0:04:08.180,0:04:11.890
Liczba jego protonów zmniejsza się o dwa.

0:04:11.890,0:04:16.040
Więc po przemianie alfa ma (p - 2) protonów.

0:04:16.040,0:04:19.450
Liczba neutronów też zmniejsza się o dwa.

0:04:19.450,0:04:21.320
To oznacza, że liczba masowa zmniejsza się o cztery.

0:04:21.320,0:04:27.100
Mamy (p - 2) + (n - 2),

0:04:27.100,0:04:28.940
czyli liczba masowa minus cztery.

0:04:28.940,0:04:31.080
Masa tego atomu zmniesza się o 4.

0:04:31.080,0:04:32.700
Tak naprawdę - robi się z niego zupełnie nowy pierwiastek!

0:04:32.700,0:04:34.710
Pamiętaj, że pierwiastek jest zdefiniowany

0:04:34.710,0:04:36.250
przez liczbę protonów.

0:04:36.250,0:04:40.630
To oznacza, że w przemianie alfa, kiedy tracisz dwa neutrony

0:04:40.630,0:04:43.300
i dwa protony, zmieniasz jeden pierwiastek w inny,

0:04:43.300,0:04:44.460
bo zmieniasz liczbę protonów.

0:04:44.460,0:04:46.860
Jeśli oznaczę ten pierwiastek jako 1,

0:04:46.860,0:04:50.590
to ten będzie nowym pierwiastkiem - pierwiastkiem 2.

0:04:50.590,0:04:54.050
Pomyślimy teraz, co powstaje

0:04:54.050,0:04:58.600
podczas tej przemiany - emitujemy

0:04:58.600,0:05:00.340
dwa protony i dwa neutrony.

0:05:00.340,0:05:02.740
Czyli masa tej cząstki to będzie masa dwóch protonów

0:05:02.740,0:05:04.790
i dwóch neutronów.

0:05:04.790,0:05:05.830
Co w takim razie emitujemy?

0:05:05.830,0:05:09.810
Emitujemy coś o masie równej 4.

0:05:09.810,0:05:12.170
Co ma w sobie dwa protony i dwa neutrony?

0:05:12.170,0:05:14.740
Przyznaję, że nie mam w głowie układu okresowego...

0:05:14.740,0:05:14.880
Przyznaję, że nie mam w głowie układu okresowego...

0:05:14.880,0:05:17.020
Zapomniałem go też wkleić do tego filmu.

0:05:17.020,0:05:19.680
Ale nie zajmie ci dużo czasu, żeby się zorientować w układzie okresowym,

0:05:19.680,0:05:23.280
że pierwiastek, który ma dwa protony w jądrze, to hel.

0:05:23.280,0:05:25.590
Jego masa atomowa wynosi 4.

0:05:25.590,0:05:29.390
Czyli cząstki alfa to tak naprawdę

0:05:29.390,0:05:30.080
jądra atomu helu.

0:05:30.080,0:05:31.875
To jest jądro atomowe helu.

0:05:31.875,0:05:35.010
To jest jądro atomowe helu.

0:05:35.010,0:05:39.170
Ponieważ jest to jądro atomowe

0:05:39.170,0:05:43.420
i nie ma przy nim elektronów,

0:05:43.420,0:05:44.950
to będzie to jon.

0:05:44.950,0:05:48.490
Skoro nie ma tu elektronów,

0:05:48.490,0:05:50.830
a ma dwa protony, to jego ładunek wynosi + 2.

0:05:50.830,0:05:53.350
a ma dwa protony, to jego ładunek wynosi + 2.

0:05:53.350,0:05:59.110
Czyli cząstka alfa to jon helu o ładunku +2,

0:05:59.110,0:06:01.960
spontanicznie wyemitowany

0:06:01.960,0:06:05.780
przez jądro atomu, które chciało być bardziej stabilne.

0:06:05.780,0:06:07.670
To był jeden rodzaj rozpadu.

0:06:07.670,0:06:08.850
Przyjrzyjmy się teraz innym.

0:06:08.850,0:06:14.050
Narysuję tutaj inne jądro atomowe.

0:06:14.050,0:06:17.640
Kilka neutronów.

0:06:17.640,0:06:19.310
Kilka protonów.

0:06:19.310,0:06:24.200
Kilka protonów.

0:06:24.200,0:06:27.920
Czasami okazuje się, że jakiś neutron

0:06:27.920,0:06:30.710
źle się czuje sam ze sobą.

0:06:30.710,0:06:33.710
Patrzy sobie na to, co protony robią na co dzień,

0:06:33.710,0:06:34.560
i mówi: "Wiesz co?

0:06:34.560,0:06:37.780
Z jakiegoś powodu serce mi podpowiada, że tak naprawdę

0:06:37.780,0:06:39.220
to powinienem być protonem.

0:06:39.220,0:06:42.640
Gdybym był protonem, całe nasze jądro

0:06:42.640,0:06:43.870
byłoby bardziej stabilne".

0:06:43.870,0:06:46.860
Co robi taki neutron?

0:06:46.860,0:06:49.180
Pamiętaj, że neutron nie ma ładunku.

0:06:49.180,0:06:52.060
Żeby stać się naładowanym protonem, musi wyemitować elektron.

0:06:52.060,0:06:54.070
Pewnie zaraz mi powiesz: "Sal, to wariactwo!

0:06:54.070,0:06:55.760
Nie przypuszczałem, że neutrony

0:06:55.760,0:06:56.900
mają w sobie jakieś elektrony!".

0:06:56.900,0:06:58.050
A ja się z tobą zgadzam.

0:06:58.050,0:06:58.810
To szaleństwo.

0:06:58.810,0:07:01.750
Pewnego dnia będziemy się uczyć o tym,

0:07:01.750,0:07:03.540
co znajduje się wewnątrz jądra atomowego.

0:07:03.540,0:07:08.880
Teraz po prostu powiedzmy, że zachodzi emisja elektronu.

0:07:08.880,0:07:10.206
To emituje elektron.

0:07:10.206,0:07:12.730
To emituje elektron.

0:07:12.730,0:07:15.460
Zaznaczamy tutaj, że jego masa wynosi praktycznie zero.

0:07:15.460,0:07:17.830
Wiemy, że masa elektronu to nie jest zero,

0:07:17.830,0:07:19.970
ale teraz mówimy o jednostce masy atomowej.

0:07:19.970,0:07:25.130
Jeśli proton ma masę równą 1, to masa elektronu wynosi 1/1836 masy protonu.

0:07:25.130,0:07:25.940
Czyli jesteśmy gdzieś w okolicach zera.

0:07:25.940,0:07:27.250
Mówimy, że elektron praktycznie nie ma masy.

0:07:27.250,0:07:29.380
Chociaż jego masa nie jest zerowa.

0:07:29.380,0:07:32.670
Ładunek elektronu to (-)1.

0:07:32.670,0:07:34.370
można powiedzieć, że jego liczba atomowa

0:07:34.370,0:07:35.200
wynosi (-)1.

0:07:35.200,0:07:36.570
Emisja elektronu.

0:07:36.570,0:07:39.760
Po wyemitowaniu elektronu neutron przestaje być obojętny

0:07:39.760,0:07:41.020
i staje się protonem.

0:07:41.020,0:07:44.490
i staje się protonem.

0:07:44.490,0:07:47.090
A ten proces nazywa się rozpadem beta [przyp.tłum.: jest to rozpad beta minus].

0:07:47.090,0:07:52.500
A ten proces nazywa się rozpadem beta [przyp.tłum.: jest to rozpad beta minus].

0:07:52.500,0:07:56.780
Cząstka beta to ten wyemitowany elektron.

0:07:56.780,0:08:00.480
Wracamy teraz do naszego przykładu z pierwiastkiem.

0:08:00.480,0:08:03.940
Ma jakąś liczbę protonów

0:08:03.940,0:08:05.980
i jakąś liczbę neutronów.

0:08:05.980,0:08:08.340
Kiedy weźmiesz sumę tych liczb,

0:08:08.340,0:08:09.660
otrzymasz liczbę masową.

0:08:09.660,0:08:13.480
Co się dzieje, gdy zchodzi przemiana beta?

0:08:13.480,0:08:15.490
Czy zmienia się coś w protonach?

0:08:15.490,0:08:18.890
Jasne! Mamy przecież o jeden proton więecej.

0:08:18.890,0:08:20.500
Dlatego, że jeden neutron stał się protonem.

0:08:20.500,0:08:23.410
Teraz liczba protonów jest o 1 większa.

0:08:23.410,0:08:25.186
Czy zmieniła się liczba masowa?

0:08:25.186,0:08:26.720
Sprawdźmy to.

0:08:26.720,0:08:28.750
Liczba neutronów zmalała o jeden,

0:08:28.750,0:08:30.365
ale liczba protonów wzrosła o jeden.

0:08:30.365,0:08:32.380
Czyli liczba masowa nie zmieniła się.

0:08:32.380,0:08:36.789
Nadal wynosi ona p + N.

0:08:36.789,0:08:39.909
Masa tego atomu się nie zmieniła - inaczej niż w przemianie alfa.

0:08:39.909,0:08:42.679
Zmienił się natomiast pierwiastek,

0:08:42.679,0:08:44.039
ponieważ zmieniła się liczba protonów.

0:08:44.039,0:08:47.975
Po raz kolejny mamy do czynienia z nowym pierwiastkiem

0:08:47.975,0:08:49.470
- tym razem po przemianie beta.

0:08:49.470,0:08:52.530
Zobaczmy teraz inną sytuację.

0:08:52.530,0:08:57.360
Powiedzmy, że mamy taka sytuację, w której jeden z tych protonówpatrzy na neutrony i mówi:

0:08:57.360,0:09:00.750
"Wiesz co?

0:09:00.750,0:09:02.240
Widzę, jak żyją sobie neutrony.

0:09:02.240,0:09:04.170
Bardzo mi się to podoba.

0:09:04.170,0:09:13.910
Wydaje mi się, że bardziej pasowałbym do nich, ich społeczności...

0:09:13.910,0:09:15.660
A do tego pewnie jądro byłoby wtedy bardziej szczęśliwe,

0:09:15.660,0:09:17.160
gdybym był neutronem.

0:09:17.160,0:09:19.770
Wszyscy bylibyśmy w bardziej stabilnych warunkach".

0:09:19.770,0:09:23.660
Co się wtedy dzieje? Ten malutki proton,

0:09:23.660,0:09:27.340
który czuje się niezbyt dobrze we własnej skórze,

0:09:27.340,0:09:31.020
może wyemitować pozyton (nie myl z protonem).

0:09:31.020,0:09:33.070
Emituje pozyton.

0:09:33.070,0:09:34.670
Co to jest pozyton?

0:09:34.670,0:09:36.390
To jest takie coś, co ma identyczną masę

0:09:36.390,0:09:38.610
jak elektron.

0:09:38.610,0:09:42.890
Czyli jego masa to 1/1836 masy protonu.

0:09:42.890,0:09:46.200
Ale zapisujemy tutaj zero,

0:09:46.200,0:09:47.830
bo taka masa jest bardzo bliska zeru.

0:09:47.830,0:09:50.006
Pozyton ma ładunek dodatni (pozytywny, stąd nazwa).

0:09:50.006,0:09:51.720
Nieco mylące jest to,

0:09:51.720,0:09:52.630
że nadal zapisujemy tutaj symbol e.

0:09:52.630,0:09:54.440
Zawsze, gdy widzę e, myślę o elektronie.

0:09:54.440,0:09:56.720
Ale nie tym razem! Ponieważ e oznacza tutaj

0:09:56.720,0:09:59.500
jednakowy typ cząstek - i po prostu pozyton

0:09:59.500,0:10:00.830
zamiast ładunku ujemnego ma dodatni.

0:10:00.830,0:10:02.080
To jest pozyton.

0:10:02.080,0:10:04.980
To jest pozyton.

0:10:04.980,0:10:08.450
Zaczynamy wchodzić w coraz bardziej egzotyczny świat

0:10:08.450,0:10:10.210
przeróżnych cząstek.

0:10:10.210,0:10:11.730
Ale to się naprawdę dzieje.

0:10:11.730,0:10:15.920
Jeśli proton emituje pozyton,

0:10:15.920,0:10:19.370
to ucieka od niego cały ładunek dodatni

0:10:19.370,0:10:26.330
i proton staje się neutronem.

0:10:26.330,0:10:29.160
I to się nazywa emisja pozytonu (emisja pozytonowa).

0:10:29.160,0:10:31.350
Emisja pozytonu jest łatwa do zapamiętania,

0:10:31.350,0:10:33.510
bo jest po prostu... emisją pozytonu [przyp.tłum.: w Polsce ten proces nosi też nazwę przemiany beta plus].

0:10:33.510,0:10:37.880
Zaczynamy znowu od pierwiastka E,

0:10:37.880,0:10:41.500
który ma określoną liczbę protonów i neutronów.

0:10:41.500,0:10:43.190
Jak będzie wyglądał nowy pierwiastek - po emisji pozytonu?

0:10:43.190,0:10:46.060
Traci jeden proton, czyli mamy p - 1.

0:10:46.060,0:10:47.770
Ten utracony proton staje się neutronem.

0:10:47.770,0:10:49.620
Czyli p pomniejsza się o jeden,

0:10:49.620,0:10:51.030
ale N zwiększa się o jeden.

0:10:51.030,0:10:55.020
Liczba masowa nie ulega zmianie.

0:10:55.020,0:10:57.550
Liczba masowa do p + N.

0:10:57.550,0:11:00.500
Ale i tak mamy w efekcie inny pierwiastek.

0:11:00.500,0:11:03.230
Kiedy zachodzi przemiana beta minus,

0:11:03.230,0:11:04.150
zwiększa się liczba protonów.

0:11:04.150,0:11:06.700
Czyli przesuwamy się w prawą stronę układu okresowego,

0:11:06.700,0:11:09.070
bo zwiększamy liczbę atomową.

0:11:09.070,0:11:12.440
Kiedy zachodzi przemiana beta plus,

0:11:12.440,0:11:14.700
zmniejsza się liczba protonów.

0:11:14.700,0:11:16.300
Powinienen to zapisać w obu tych reakacjach.

0:11:16.300,0:11:17.510
Powinienen to zapisać w obu tych reakacjach.

0:11:17.510,0:11:20.460
To jest rozpad beta plus,

0:11:20.460,0:11:22.060
więc zostaję z jednym pozytonem.

0:11:22.060,0:11:29.430
W rozpadzie beta minus zostaje mi natomiast elektron.

0:11:29.430,0:11:30.670
Są zapisane w ten sam sposób.

0:11:30.670,0:11:32.660
Wiesz, że to jest elektron, bo ma ładunek ujemny.

0:11:32.660,0:11:33.890
A tu wiesz, że to pozyton,

0:11:33.890,0:11:35.810
bo ma ładunek dodatni.

0:11:35.810,0:11:38.170
Został nam jeszcze jeden rodzaj przemiany jądrowej,

0:11:38.170,0:11:39.140
który powinieneś poznać.

0:11:39.140,0:11:42.810
Ta przemiana nie powoduje zmiany

0:11:42.810,0:11:43.970
liczby protonów ani liczby neutronów.

0:11:43.970,0:11:46.940
Uwalnia się za to mnóstwo energii.

0:11:46.940,0:11:48.350
Uwalnia się za to mnóstwo energii.

0:11:48.350,0:11:50.160
Ta przemiana nazywa się przemianą gamma.

0:11:50.160,0:11:52.510
Przemiana gamma oznacza, że zmienia się

0:11:52.510,0:11:52.795
energia wewnątrz jądra atomowego.

0:11:52.795,0:11:54.460
Może te cząstki przysuwają się do siebie...

0:11:54.460,0:11:57.990
W jądrze atomowym zachodzą zmiany,

0:11:57.990,0:12:03.180
które powodują wydzielenie fali elektromagnetycznej o wysokiej energii.

0:12:03.180,0:12:05.820
Ta energia to właśnie promieniowanie gamma,

0:12:05.820,0:12:08.230
inaczej nazywana kwantem gamma.

0:12:08.230,0:12:09.450
Ma bardzo dużą energię.

0:12:09.450,0:12:11.720
Promieniowanie gamma to coś, czego nie chciałbyś spotkać w okolicy.

0:12:11.720,0:12:15.460
Jest tak silne, że może próbować cię zabić!

0:12:15.460,0:12:17.130
Wszystko, co do tej pory robiliśmy, to teoria.

0:12:17.130,0:12:20.000
Przyjrzyjmy się teraz jakimś realnym problemom.

0:12:20.000,0:12:21.750
Sprawdźmy, z jakimi przemianami mamy do czynienia.

0:12:21.750,0:12:24.400
Mam tutaj beryl, którego liczba masowa

0:12:24.400,0:12:26.900
wynosi 7.

0:12:26.900,0:12:30.520
Beryl uległ przemianie do litu-7.

0:12:30.520,0:12:31.440
Co się tutaj stało?

0:12:31.440,0:12:36.000
Masa pierwiastka jest taka sama,

0:12:36.000,0:12:42.240
ale zmieniła się liczba protonów - z czterech na trzy.

0:12:42.240,0:12:45.130
Mam teraz mniej protonów niż na początku.

0:12:45.130,0:12:46.840
Ale masa atomu się nie zmieniła.

0:12:46.840,0:12:49.100
To na pewno nie jest przemiana alfa.

0:12:49.100,0:12:50.960
W przemianie alfa

0:12:50.960,0:12:52.770
uwalniane jest całe jądro atomu helu.

0:12:52.770,0:12:54.960
A tutaj? Co się uwalnia?

0:12:54.960,0:12:57.410
Uwolnił się jeden ładunek dodatni,

0:12:57.410,0:12:58.560
czyli pozyton.

0:12:58.560,0:13:00.940
Mam to zapisane w tym równaniu.

0:13:00.940,0:13:04.040
To jest pozyton.

0:13:04.040,0:13:07.140
Czyli ta przemiana (berylu-7 w lit-7)

0:13:07.140,0:13:09.760
to emisja pozytonu, przemiana beta plus.

0:13:09.760,0:13:10.830
W porządku.

0:13:10.830,0:13:12.400
Spójrzmy na następny przykład.

0:13:12.400,0:13:19.870
Jest tutaj uran-238 i zmienia się w tor-234.

0:13:19.870,0:13:25.140
Widzimy, że liczba masowa zmniejszyła się o 4,

0:13:25.140,0:13:28.910
zmalała masa atomu

0:13:28.910,0:13:31.270
i zmalała liczba atomowa - o 2.

0:13:31.270,0:13:33.810
Zostało wyemitowane coś

0:13:33.810,0:13:37.390
o masie atomowej 4

0:13:37.390,0:13:39.680
i o liczbie atomowej 2 - czyli jądro helu.

0:13:39.680,0:13:42.210
W takim razie jest to przemiana alfa.

0:13:42.210,0:13:46.100
To tutaj to cząstka alfa.

0:13:46.100,0:13:48.400
Ta przemiana to przykład rozpadu alfa.

0:13:48.400,0:13:51.110
Teraz prawdopodobnie powiesz mi: "Sal, tutaj się dzieje

0:13:51.110,0:13:51.850
coś dziwnego.

0:13:51.850,0:13:56.630
Skoro zmniejszam liczbę protonów z 92 na 90,

0:13:56.630,0:13:59.430
to i tak zostają mi 92 elektrony.

0:13:59.430,0:14:02.750
Czy w takim razie nie powinno tu być ładunku (-)2?

0:14:02.750,0:14:08.270
Albo tutaj, uwalniamy jądro helu,

0:14:08.270,0:14:09.090
które nie ma elektronów.

0:14:09.090,0:14:10.390
Jest to tylko jądro.

0:14:10.390,0:14:12.700
Czyż to nie powinno mieć ładunku dodatniego?".

0:14:12.700,0:14:15.180
Gdybyś tak powiedział, miałbyś rację.

0:14:15.180,0:14:19.510
Ale rzeczywistość jest taka, że kiedy zachodzi ta przemiana,

0:14:19.510,0:14:22.290
tor nie ma powodów,

0:14:22.290,0:14:25.050
żeby trzymać przy sobie te dwa elektrony. Te elektrony

0:14:25.050,0:14:26.840
uciekają, a tor staje się obojętny.

0:14:26.840,0:14:30.480
A to jądro helu

0:14:30.480,0:14:33.040
bardzo chce dostać dwa elektrony, żeby być stabilne.

0:14:33.040,0:14:36.880
Dlatego bardzo szybko zagarnia dla siebie tamte dwa elektrony

0:14:36.880,0:14:38.460
i staje się stabilne.

0:14:38.460,0:14:40.305
I dlatego możemy pisać tę przemianę w ten sposób.

0:14:40.305,0:14:42.250
To teraz kolejny przykład.

0:14:42.250,0:14:43.500
Mam tutaj jod.

0:14:43.500,0:14:45.820
Mam tutaj jod.

0:14:45.820,0:14:46.670
Zobaczmy, co się dzieje.

0:14:46.670,0:14:51.020
Masa się nie zmienia.

0:14:51.020,0:14:53.790
Czyli muszę mieć tutaj protony zmieniające się w neutrony

0:14:53.790,0:14:55.560
lub neutrony zmieniające się w protony.

0:14:55.560,0:14:58.810
Widzę też, że mam na początku 53 protony,

0:14:58.810,0:15:00.800
a po przemianie jest ich 54.

0:15:00.800,0:15:04.060
Czyli to neutron musiał się przekształcić w proton.

0:15:04.060,0:15:06.830
Zniknął neutron, a powstał proton.

0:15:06.830,0:15:09.160
Neutron przekształca się w proton

0:15:09.160,0:15:11.620
i emituje przy tym elektron.

0:15:11.620,0:15:13.360
Widać to w zapisie tej przemiany.

0:15:13.360,0:15:16.880
Został wyemitowany elektron.

0:15:16.880,0:15:19.130
Czyli jest to przemiana beta minus.

0:15:19.130,0:15:20.380
To jest cząstka beta minus.

0:15:20.380,0:15:25.580
To jest cząstka beta minus.

0:15:25.580,0:15:26.750
Ciągle jest ten sam sposób myślenia.

0:15:26.750,0:15:32.780
Zmienia się liczba atomowa z 53 na 54.

0:15:32.780,0:15:34.440
Mam więc dodatkowy proton.

0:15:34.440,0:15:35.750
Czy nie powinno być tu dodatniego ładunku?

0:15:35.750,0:15:36.480
Mógłby być.

0:15:36.480,0:15:40.810
Ale proces jest bardzo szybki. W naczyniu mamy mnóstwo takich atomów

0:15:40.810,0:15:42.740
i mnóstwo elektronów. Na pewno jakiś elektron

0:15:42.740,0:15:45.950
zostanie złapany przez utworzony atom,

0:15:45.950,0:15:47.080
dzięki czemu ten atom będzie stabilny.

0:15:47.080,0:15:48.890
Ale masz całkowitą rację, że przez pewien krótki czas

0:15:48.890,0:15:51.690
to będzie jon.

0:15:51.690,0:15:52.900
Jeszcze jeden przykład.

0:15:52.900,0:15:57.210
Mamy tu radon-222, jego liczba atomowa to 86.

0:15:57.210,0:16:01.720
Radon przechodzi w polon-218 o liczbie atomowej 84.

0:16:01.720,0:16:03.540
To bardzo interesujący przykład.

0:16:03.540,0:16:08.380
Polon wziął swoją nazwę od Polski, od Marii Skłodowskiej-Curie.

0:16:08.380,0:16:11.220
Kiedy Skłodowska odkryła polon, Polska nie istniała.

0:16:11.220,0:16:15.120
To był koniec XIX wieku.

0:16:15.120,0:16:15.910
Polski nie było na mapach świata.

0:16:15.910,0:16:19.540
Była rozdzielona pomiędzy Prusy, Rosję i Austrię.

0:16:19.540,0:16:21.590
Skłodowska chciała pokazać, że Polacy istnieją,

0:16:21.590,0:16:24.000
że są jednym narodem.

0:16:24.000,0:16:27.170
Odkryła, że polon powstaje

0:16:27.170,0:16:27.730
z rozpadu radonu.

0:16:27.730,0:16:31.430
I nazwała nowy pierwiastek imieniem swojej ojczyzny, czyli Polski.

0:16:31.430,0:16:33.880
Taki jest przywilej przy odkrywaniu nowych pierwiastków - możesz nadawać im nazwy.

0:16:33.880,0:16:35.090
Ale wracamy do przykładu.

0:16:35.090,0:16:35.930
Co się tutaj dzieje?

0:16:35.930,0:16:39.210
Masa atomowa obniża się o 4.

0:16:39.210,0:16:41.430
Liczba atomowa obniża się o 2.

0:16:41.430,0:16:44.580
Po raz kolejny mamy do czynienia z emisją cząstki alfa.

0:16:44.580,0:16:47.070
Cząstka alfa to jądro helu, czyli coś,

0:16:47.070,0:16:51.160
co ma masę równą 4, a liczbę atomową równą 2.

0:16:51.160,0:16:52.100
I jest!

0:16:52.100,0:16:55.950
Czyli to jest rozpad alfa.

0:16:55.950,0:16:57.810
Moglibyśmy to zapisać jako jądro helu.

0:16:57.810,0:16:59.145
Jądro nie ma elektronów.

0:16:59.145,0:17:00.820
Moglibyśmy też powiedzieć, że tutaj jest ładunek ujemny.

0:17:00.820,0:17:02.990
Ale robiliśmy już podobne przykłady.