1 00:00:00,690 --> 00:00:03,660 Indiyə qədər kimya səfərimizdə 2 00:00:03,660 --> 00:00:06,410 gördüyümüz hər şey elektronların stabilliyi və onların 3 00:00:06,410 --> 00:00:08,420 hansı stabil təbəqədə yerləşməyi ətrafında 4 00:00:08,420 --> 00:00:10,340 toplanırdı. 5 00:00:10,340 --> 00:00:14,030 Və həyatdakı hər şey kimi əgər atomu daha çox 6 00:00:14,030 --> 00:00:16,400 araşdırsanız görəcəksiniz ki, elektronlar atomdakı 7 00:00:16,400 --> 00:00:19,250 tək şey deyil. 8 00:00:19,250 --> 00:00:24,250 Nüvənin özünündə müəyyən əlaqələri var, yaxud müəyyən 9 00:00:24,250 --> 00:00:27,140 qeyri-stabilliyi, müəyyən şəkildə yüngülləşdirilməlidir. 10 00:00:27,140 --> 00:00:28,740 Bu videoda biraz 11 00:00:28,740 --> 00:00:31,420 bundan danışacağıq. 12 00:00:31,420 --> 00:00:35,110 Və onların mexanikası 13 00:00:35,110 --> 00:00:37,450 kimya kursunun ilk ilində keçilməyə bilər, amma ən azından 14 00:00:37,450 --> 00:00:39,570 onun baş verdiyini bilmək yaxşıdır. 15 00:00:39,570 --> 00:00:43,110 Və bir gün güclü nüvə qüvvələrini öyrənəndə və 16 00:00:43,110 --> 00:00:45,570 kvant fizikasını, yaxud buna bənzər elmləri bu halda 17 00:00:45,570 --> 00:00:49,280 biz bu proton, neytron və onları 18 00:00:49,280 --> 00:00:52,810 təşkil edən kvarkların nə üçün belə əlaqədə 19 00:00:52,810 --> 00:00:53,530 olduğundan danışa bilərik. 20 00:00:53,530 --> 00:00:55,500 Amma bunu demişkən gəlin ən azından 21 00:00:55,500 --> 00:01:00,890 nüvənin azalma yollarından danışaq. 22 00:01:00,890 --> 00:01:03,880 Tutaq ki, mənim bir neçə protonum var. 23 00:01:03,880 --> 00:01:06,830 Mən bir neçəsini çəkəcəm. 24 00:01:06,830 --> 00:01:09,590 Bir neçə ptoron və bir neçə neytron. 25 00:01:09,590 --> 00:01:13,430 Və biraz neytral rənlə çəkəcəm. 26 00:01:13,430 --> 00:01:16,780 Bəlkə də boz rəng uyğun olar. 27 00:01:16,780 --> 00:01:21,520 Qoyun bir neçə neytron çəkim. 28 00:01:21,520 --> 00:01:22,020 Nə qədər protonum var? 29 00:01:22,020 --> 00:01:24,300 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8. 30 00:01:24,300 --> 00:01:32,410 Mənim 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 neytronum olacaq. 31 00:01:32,410 --> 00:01:34,870 Deyək ki, bu, atomun nüvəsidir. 32 00:01:34,870 --> 00:01:36,960 Unutmayın ki, bu, bildiyiniz kimi atom 33 00:01:36,960 --> 00:01:39,860 haqdakı ilk videomda əgər atom 34 00:01:39,860 --> 00:01:43,320 çəkirsinizsə və əslində atomu çəkməj 35 00:01:43,320 --> 00:01:45,440 çox çətindir, çünki onun dəqiq sərhədləri yoxdur. 36 00:01:45,440 --> 00:01:49,050 Elektron bildiyiniz kimi verilən anda istənilən 37 00:01:49,050 --> 00:01:49,980 yerdə ola bilər. 38 00:01:49,980 --> 00:01:52,740 Amma desəydiniz ki, elektron 90% halda 39 00:01:52,740 --> 00:01:53,700 harada olur? 40 00:01:53,700 --> 00:01:55,680 Cavabı atomun radiusun, yaxud 41 00:01:55,680 --> 00:01:57,750 diametrində olardı. 42 00:01:57,750 --> 00:02:00,530 Bir ilk videoda öyrəndik ki, nüvə demək 43 00:02:00,530 --> 00:02:05,450 olar ki, bu sferanın həcminin çox kiçik 44 00:02:05,450 --> 00:02:08,340 hissəsini tutur və 90% halda elektron buradadır. 45 00:02:08,340 --> 00:02:12,080 Və açıq şəkildə buradan anlayırıq ki, 46 00:02:12,080 --> 00:02:15,280 həyatda gördüyümüz şeylərin böyük hissəsi açıq fəzadadır. 47 00:02:15,280 --> 00:02:17,030 Bunların hamısı açıq fəzadır. 48 00:02:17,030 --> 00:02:19,400 Amma mən təkrarlamaq istəyirəm, çünki bu sonsuz 49 00:02:19,400 --> 00:02:23,660 kiçik yerdə əvvəl danışdığımız kimi 50 00:02:23,660 --> 00:02:26,320 atomun çox kiçik hissəsi olmasına baxmayaraq 51 00:02:26,320 --> 00:02:29,030 əslində onun kütləsinin böyük hissəsini 52 00:02:29,030 --> 00:02:31,890 tutur, buna doğru yaxınlaşdırıram. 53 00:02:31,890 --> 00:02:34,240 Bunlar atom deyil, elektron da deyil. 54 00:02:34,240 --> 00:02:36,580 Biz nüvəyə yaxınlaşdırırıq. 55 00:02:36,580 --> 00:02:40,040 Belə çıxır ki, bəzən nüvə biraz 56 00:02:40,040 --> 00:02:43,650 davamsızdır və daha davamlı quruluş almağa 57 00:02:43,650 --> 00:02:44,400 çalışır. 58 00:02:44,400 --> 00:02:46,600 Davamsız nüvənin və bütün bunların mexanikası 59 00:02:46,600 --> 00:02:48,700 ilə bağlı bu videoda çox danışmayacayıq. 60 00:02:48,700 --> 00:02:51,880 Amma daha davamsız nüvə almaq üçün 61 00:02:51,880 --> 00:02:55,820 alfa zərrəciklərini silməliyik, digər adı 62 00:02:55,820 --> 00:02:58,470 ilə alfa azalma. 63 00:02:58,470 --> 00:03:04,440 Alfa azalma. 64 00:03:04,440 --> 00:03:06,220 Və o, alfa zərrəciyini buraxır, 65 00:03:06,220 --> 00:03:09,160 çox uydurma səslənir. 66 00:03:09,160 --> 00:03:12,450 O, sadəcə proton və neytronların birləşməsidir. 67 00:03:12,450 --> 00:03:16,690 Alfa zərrəcik 2 proton və 2 neytrondan ibarətdir. 68 00:03:16,690 --> 00:03:20,850 Yəni bəlkə də bunlar uyğun yerləşməmiş 69 00:03:20,850 --> 00:03:25,110 kimi hiss edə bilərlər, burada yığılırlar. 70 00:03:25,110 --> 00:03:27,740 Və buraxılırlar. 71 00:03:27,740 --> 00:03:30,070 Nüvəni tərk edirlər. 72 00:03:30,070 --> 00:03:33,870 Gəlin belə bir şey baş verəndə atoma nə 73 00:03:33,870 --> 00:03:36,050 olduğunu düşünək. 74 00:03:36,050 --> 00:03:38,500 Tutaq ki, burada təsadüfi bir elementim var və mən 75 00:03:38,500 --> 00:03:40,310 onu E elementi adlandırıram. 76 00:03:40,310 --> 00:03:43,020 Deyək ki, onun p protonu var. 77 00:03:43,020 --> 00:03:45,660 Əslində qoyun onu protonların rəngi ilə çəkim. 78 00:03:45,660 --> 00:03:47,800 p protonu var. 79 00:03:47,800 --> 00:03:51,550 Atom kütləsi isə protonların sayı 80 00:03:51,550 --> 00:03:55,510 üstəgəl neytronların sayına bərabərdir. 81 00:03:55,510 --> 00:03:59,480 Neytronları də bozla çəkək, yaxşı? 82 00:03:59,480 --> 00:04:06,590 Alfa azalma zamanı elementə 83 00:04:06,590 --> 00:04:08,180 nə olur? 84 00:04:08,180 --> 00:04:11,890 Proton sayı 2 vahid azalacaq. 85 00:04:11,890 --> 00:04:16,040 Yəni protonları p çıxaq 2 olacaq. 86 00:04:16,040 --> 00:04:19,450 Və sonra neytronları da 2 vahid azalacaq. 87 00:04:19,450 --> 00:04:21,320 Kütlə ədədi isə 4 vahid azalacaq. 88 00:04:21,320 --> 00:04:27,100 Yuxarıda p çıxaq 2 üstəgəl neytron çıxaq 2 alınacaq, 89 00:04:27,100 --> 00:04:28,940 deməli, ümumi çıxaq 4. 90 00:04:28,940 --> 00:04:31,080 Kütləniz 4 vahid azalacaq və yeni bir 91 00:04:31,080 --> 00:04:32,700 element alacaqsınız. 92 00:04:32,700 --> 00:04:34,710 Unutmayın ki, elementləriniz proton sayı 93 00:04:34,710 --> 00:04:36,250 ilə müəyyən edilir. 94 00:04:36,250 --> 00:04:40,630 Yəni alfa azalma zamanı 2 neytron və 2 proton 95 00:04:40,630 --> 00:04:43,300 itirirsiniz, xüsusən də protonlara görə 96 00:04:43,300 --> 00:04:44,460 fərqli element alınacaq. 97 00:04:44,460 --> 00:04:46,860 Bu elementi 1 adlandırsaq, onu belə adlandıracam, 98 00:04:46,860 --> 00:04:50,590 indi fərqli element alırıq, element 2. 99 00:04:50,590 --> 00:04:54,050 Və əgər nə yarandığına baxsanız, biz iki 100 00:04:54,050 --> 00:04:58,600 protonu və iki neytronu olan bir maddəni 101 00:04:58,600 --> 00:05:00,340 götürürük. 102 00:05:00,340 --> 00:05:02,740 Onun kütləsi iki protonu və iki neytonu olan 103 00:05:02,740 --> 00:05:04,790 elementdir. 104 00:05:04,790 --> 00:05:05,830 Yəni nəyi silirik? 105 00:05:05,830 --> 00:05:09,810 Kütləsi 4-ə bərabər olan bir şeyi. 106 00:05:09,810 --> 00:05:12,170 Buna baxsanız iki protonu və iki neytronu olan maddə nədir? 107 00:05:12,170 --> 00:05:14,740 Əslində dövri cədvəl yadımda 108 00:05:14,740 --> 00:05:14,880 qalmayıb. 109 00:05:14,880 --> 00:05:17,020 Videodan əvvəl onu kəsib yapışdırmağı unutdum. 110 00:05:17,020 --> 00:05:19,680 Amma dövri cədvəldə iki protonu olan elementi, 111 00:05:19,680 --> 00:05:23,280 heliumu tapmaq çox da vaxt aparmaz. 112 00:05:23,280 --> 00:05:25,590 Onun atom kütləsi dördə bərabərdir. 113 00:05:25,590 --> 00:05:29,390 Deməli, alfa azalma zamanı əslində helium 114 00:05:29,390 --> 00:05:30,080 nüvəsi çıxır. 115 00:05:30,080 --> 00:05:31,875 Helium nüvəsi imiş. 116 00:05:35,010 --> 00:05:39,170 Helium nüvəsi olduğu və iki protondan sıçrayan 117 00:05:39,170 --> 00:05:43,420 elektronları olmadığı üçün bu, helium 118 00:05:43,420 --> 00:05:44,950 ionu olacaq. 119 00:05:44,950 --> 00:05:48,490 Mahiyyətcə elektronu yoxdur. 120 00:05:48,490 --> 00:05:50,830 Onun iki protonu olduğu üçün 2 müsbət yükü var. 121 00:05:53,350 --> 00:05:59,110 Deməli, alfa zərrəciyi əslində helium ionudur, 122 00:05:59,110 --> 00:06:01,960 daha davamlı hala keçmək üçün nüvədən buraxılan 123 00:06:01,960 --> 00:06:05,780 2 müsbət yüklü helium ionu. 124 00:06:05,780 --> 00:06:07,670 Bu, bir növ azalmadır. 125 00:06:07,670 --> 00:06:08,850 Gəlin digərlərinə baxaq. 126 00:06:08,850 --> 00:06:14,050 Qoyun buraya başqa nüvə çəkək. 127 00:06:14,050 --> 00:06:17,640 Bir neçə neytron çəkəcəm. 128 00:06:17,640 --> 00:06:19,310 Bir neçə də proton. 129 00:06:24,200 --> 00:06:27,920 Belə çıxır ki, neytron özünü 130 00:06:27,920 --> 00:06:30,710 rahat hiss etmir. 131 00:06:30,710 --> 00:06:33,710 Gündəlik həyatında protonun nə etdiyinə baxır və deyir ki, 132 00:06:33,710 --> 00:06:34,560 bilirsən nə var? 133 00:06:34,560 --> 00:06:37,780 Bəzən özümə baxıb deyirəm ki, 134 00:06:37,780 --> 00:06:39,220 kaş bir proton olaydım. 135 00:06:39,220 --> 00:06:42,640 Əgər bir proton olsaydım bütün nüvə daha 136 00:06:42,640 --> 00:06:43,870 davamlı olardı. 137 00:06:43,870 --> 00:06:46,860 Və o da elə bunu edir, bir proton olur, unutmayın ki, 138 00:06:46,860 --> 00:06:49,180 neytron neytral yüklüdür. 139 00:06:49,180 --> 00:06:52,060 Yəni o, elektron itirir. 140 00:06:52,060 --> 00:06:54,070 Mən bilirəm ki, siz deyirsiniz ki, Sal, bilirsən, bu, çox axmaq fikirdir, 141 00:06:54,070 --> 00:06:55,760 mən heç neytronların elektronu 142 00:06:55,760 --> 00:06:56,900 olduğunu bilmirəm. 143 00:06:56,900 --> 00:06:58,050 Və mən sizlə razıyam. 144 00:06:58,050 --> 00:06:58,810 Axmaq səslənir. 145 00:06:58,810 --> 00:07:01,750 Və bir gün biz nüvənin daxilində nə 146 00:07:01,750 --> 00:07:03,540 olduğunu öyrənəcəyik. 147 00:07:03,540 --> 00:07:08,880 Amma indi sadəcə onun elektron buraxa bildiyini hesab edək. 148 00:07:08,880 --> 00:07:10,206 O, elektron buraxır. 149 00:07:12,730 --> 00:07:15,460 Və biz onun kütləsinin demək olar ki, sıfır olduğunu deyirik. 150 00:07:15,460 --> 00:07:17,830 Elektronun kütləsinin sıfır olmadığını bilirik, amma 151 00:07:17,830 --> 00:07:19,970 atom kütlə vahidindən danışırıq. 152 00:07:19,970 --> 00:07:25,130 Proton birdirsə, elektron onun 1/1836 hissəsidir. 153 00:07:25,130 --> 00:07:25,940 Biz sadəcə yuvarlaqlaşdırırıq. 154 00:07:25,940 --> 00:07:27,250 Onun kütləsinin sıfır olduğunu deyirik. 155 00:07:27,250 --> 00:07:29,380 Kütləsi tam sıfır deyil. 156 00:07:29,380 --> 00:07:32,670 Yükü isə mənfi birdir. 157 00:07:32,670 --> 00:07:34,370 Onun atom nömrəsinin mənfi bir 158 00:07:34,370 --> 00:07:35,200 olduğunu demək olar. 159 00:07:35,200 --> 00:07:36,570 O, elektron buraxır. 160 00:07:36,570 --> 00:07:39,760 Və elektron buraxaraq neytral olmaq əvəzinə 161 00:07:39,760 --> 00:07:41,020 protona çevrilir. 162 00:07:44,490 --> 00:07:47,090 Bu, beta azalma adlanır. 163 00:07:52,500 --> 00:07:56,780 Beta zərrəcik isə buraxılan elektrondur. 164 00:07:56,780 --> 00:08:00,480 Gəlin element halına qayıdaq. 165 00:08:00,480 --> 00:08:03,940 Onun müəyyən protonu var və bir neçə də 166 00:08:03,940 --> 00:08:05,980 neytronu. 167 00:08:05,980 --> 00:08:08,340 Protonunuz və neytronunuz olduğu üçün müəyyən 168 00:08:08,340 --> 00:08:09,660 kütlə ədədiniz var. 169 00:08:09,660 --> 00:08:13,480 Beta azalma zamanı nə baş verir? 170 00:08:13,480 --> 00:08:15,490 Protonlar dəyişir? 171 00:08:15,490 --> 00:08:18,890 Əlbəttə, əvvəlkindən daha çox protonumuz var. 172 00:08:18,890 --> 00:08:20,500 Çünki neytronumuz birə çevrilir. 173 00:08:20,500 --> 00:08:23,410 İndi protonlar müsbət 1 oldu. 174 00:08:23,410 --> 00:08:25,186 Kütlə ədədimiz dəyişdi? 175 00:08:25,186 --> 00:08:26,720 Gəlin baxaq. 176 00:08:26,720 --> 00:08:28,750 Neytronlar bir ədəd azalır, amma 177 00:08:28,750 --> 00:08:30,365 protonlar bir vahid artır. 178 00:08:30,365 --> 00:08:32,380 Yəni kütlə ədədi dəyişmir. 179 00:08:32,380 --> 00:08:36,789 Hələ də p üstəgəl N olacaq, 180 00:08:36,789 --> 00:08:39,909 yəni kütlə eyni qalır, bu, alfa azalmadan 181 00:08:39,909 --> 00:08:42,679 fərqlidir, amma element dəyişir. 182 00:08:42,679 --> 00:08:44,039 Çünki proton sayı dəyişir. 183 00:08:44,039 --> 00:08:47,975 İndi beta azalma zamanı da yeni element 184 00:08:47,975 --> 00:08:49,470 yaranır. 185 00:08:49,470 --> 00:08:52,530 Tutaq ki, bu dəfə başqa vəziyyətimiz var. 186 00:08:52,530 --> 00:08:57,360 Elə bir hal ki, burada protonlardan biri 187 00:08:57,360 --> 00:09:00,750 neytrona baxıb deyir ki, bilirsən nə var? 188 00:09:00,750 --> 00:09:02,240 Onların necə yaşadığını görürəm. 189 00:09:02,240 --> 00:09:04,170 Bu, mənə çox xoş gəlir. 190 00:09:04,170 --> 00:09:13,910 Düşünürəm ki, nüvədəki zərrəcik 191 00:09:13,910 --> 00:09:15,660 icması mən neytron olsaydım daha 192 00:09:15,660 --> 00:09:17,160 xoşbəxt olardı. 193 00:09:17,160 --> 00:09:19,770 Daha davamlı halda olardıq. 194 00:09:19,770 --> 00:09:23,660 Buna görə kiçik narahat protonun 195 00:09:23,660 --> 00:09:27,340 sizə tanış olan idea ilə gələrək pozitron- proton yox- 196 00:09:27,340 --> 00:09:31,020 buraxmaq ehtimalı var. 197 00:09:31,020 --> 00:09:33,070 Pozitron buraxır. 198 00:09:33,070 --> 00:09:34,670 Bəs pozitron nədir? 199 00:09:34,670 --> 00:09:36,390 O, elektronla eyni kütləyə 200 00:09:36,390 --> 00:09:38,610 malikdir. 201 00:09:38,610 --> 00:09:42,890 Yəni kütləsi protonun 1/1836 hissəsidir. 202 00:09:42,890 --> 00:09:46,200 Amma biz buraya sadəcə sıfır yazırıq, çünki atom kütlə vahidi 203 00:09:46,200 --> 00:09:47,830 sıfıra çox yaxındır. 204 00:09:47,830 --> 00:09:50,006 Amma müsbət yüklüdür. 205 00:09:50,006 --> 00:09:51,720 Biraz baş qarışdırır, çünki onlar 206 00:09:51,720 --> 00:09:52,630 hələ də e yazır. 207 00:09:52,630 --> 00:09:54,440 Mən hər e görəndə elektron düşünürəm. 208 00:09:54,440 --> 00:09:56,720 Amma yox, onlar e deyirlər, çünki təqribən 209 00:09:56,720 --> 00:09:59,500 eyni tip zərrəcikdirlər, amma mənfi yerinə 210 00:09:59,500 --> 00:10:00,830 müsbət yüklüdür. 211 00:10:00,830 --> 00:10:02,080 Bu, pozitrondur. 212 00:10:04,980 --> 00:10:08,450 İndi zərrəciklərin tipləri və məşğul 213 00:10:08,450 --> 00:10:10,210 olduğumuz işlər bizə tanış deyil. 214 00:10:10,210 --> 00:10:11,730 Amma normaldır. 215 00:10:11,730 --> 00:10:15,920 Və bu zərrəciyi buraxan protonunuz varsa 216 00:10:15,920 --> 00:10:19,370 onun bütün müsbət yükü də gedir, 217 00:10:19,370 --> 00:10:26,330 bu proton neytrona çevrilir. 218 00:10:26,330 --> 00:10:29,160 Və bu, pozitron buraxılması adlanır. 219 00:10:29,160 --> 00:10:31,350 Pozitron buraxılmasını həll etmək çox sadədir, 220 00:10:31,350 --> 00:10:33,510 çünki onlar bunu pozitron buraxılması adlandırır. 221 00:10:33,510 --> 00:10:37,880 Yəni əgər eyni E ilə başlayırıqsa, onun müəyyən sayda 222 00:10:37,880 --> 00:10:41,500 protonu və neytronu var. 223 00:10:41,500 --> 00:10:43,190 Yeni element nə olacaq? 224 00:10:43,190 --> 00:10:46,060 O, bir proton itirəcək. p çıxaq 1. 225 00:10:46,060 --> 00:10:47,770 Və neytrona çevriləcək. 226 00:10:47,770 --> 00:10:49,620 Deməli, p bir vahid azalacaq. 227 00:10:49,620 --> 00:10:51,030 N isə bir vahid artacaq. 228 00:10:51,030 --> 00:10:55,020 Beləliklə, atomun ümumi kütləsi dəyişməyəcək. 229 00:10:55,020 --> 00:10:57,550 p üstəgəl N olacaq. 230 00:10:57,550 --> 00:11:00,500 Amma yenə də fərqli element alınacaq, düzdür? 231 00:11:00,500 --> 00:11:03,230 Bizim beta azalmamız olanda protonların sayını 232 00:11:03,230 --> 00:11:04,150 artırmış oluruq. 233 00:11:04,150 --> 00:11:06,700 Yəni dövri cədvəldə sağa doğru gedirik, yaxud 234 00:11:06,700 --> 00:11:09,070 artırırıq, siz ideanı anladınız. 235 00:11:09,070 --> 00:11:12,440 Biz pozitron buraxılmasında proton sayını 236 00:11:12,440 --> 00:11:14,700 azaldırıq. 237 00:11:14,700 --> 00:11:16,300 Və mən bunu reaksiyaların ikisinə 238 00:11:16,300 --> 00:11:17,510 də yazmalıyam. 239 00:11:17,510 --> 00:11:20,460 Bu, pozitron buxarılmasıdır və mənə 240 00:11:20,460 --> 00:11:22,060 bir pozitron qalır. 241 00:11:22,060 --> 00:11:29,430 Və beta azalmasında mənə bir elektron qalır. 242 00:11:29,430 --> 00:11:30,670 Onlar eyni şəkildə yazılır. 243 00:11:30,670 --> 00:11:32,660 Bilirsiniz ki, bu, elektrondur, çünki mənfi bir yüklüdür. 244 00:11:32,660 --> 00:11:33,890 Bu da pozitrondur, çünki 245 00:11:33,890 --> 00:11:35,810 1 müsbət yüklüdür. 246 00:11:35,810 --> 00:11:38,170 İndi sadəcə son bir növ 247 00:11:38,170 --> 00:11:39,140 azalma növü qaldı. 248 00:11:39,140 --> 00:11:42,810 Amma o, nüvədəki proton və neytronların 249 00:11:42,810 --> 00:11:43,970 sayını dəyişmir. 250 00:11:43,970 --> 00:11:46,940 Amma böyük miqdarda enerji buraxır, yaxud 251 00:11:46,940 --> 00:11:48,350 yüksək enerjili proton. 252 00:11:48,350 --> 00:11:50,160 Və bu, qamma azalma adlanır. 253 00:11:50,160 --> 00:11:52,510 Qamma azalma bunların bir-birini yenidən qurmağı 254 00:11:52,510 --> 00:11:52,795 deməkdir. 255 00:11:52,795 --> 00:11:54,460 Bəlkə də onlar biraz yaxınlaşır. 256 00:11:54,460 --> 00:11:57,990 Bununla da yüksək dalğalı elektromaqnit 257 00:11:57,990 --> 00:12:03,180 dalğası şəklində enerji buraxır. Bu da 258 00:12:03,180 --> 00:12:05,820 qamma zərrəciyi, yaxud 259 00:12:05,820 --> 00:12:08,230 qamma şüası adlanır. 260 00:12:08,230 --> 00:12:09,450 Və çox yüksək enerjilidir. 261 00:12:09,450 --> 00:12:11,720 Qamma şüalarının ətrafında olmaq istəməzsiniz. 262 00:12:11,720 --> 00:12:15,460 Sizi öldürə bilər. 263 00:12:15,460 --> 00:12:17,130 Dediyim və etdiyim şeylər biraz nəzəridir. 264 00:12:17,130 --> 00:12:20,000 Gəlin həqiqi məsələlərə baxaq və azalma tiplərini 265 00:12:20,000 --> 00:12:21,750 tapmağa çalışaq. 266 00:12:21,750 --> 00:12:24,400 Burada berilium 7 maddəm var, onun 267 00:12:24,400 --> 00:12:26,900 atom kütləsi 7-dir. 268 00:12:26,900 --> 00:12:30,520 Və mən onu litium 7-ə çevirəcəm. Burada 269 00:12:30,520 --> 00:12:31,440 nə baş verir? 270 00:12:31,440 --> 00:12:36,000 Beriliumun nüvə kütləsi eyni qalır, amma 271 00:12:36,000 --> 00:12:42,240 dörd protondan üç protona keçirəm. 272 00:12:42,240 --> 00:12:45,130 Yəni proton sayını azaldıram. 273 00:12:45,130 --> 00:12:46,840 Ümumi kütlə dəyişmir. 274 00:12:46,840 --> 00:12:49,100 Əminliklə deyə bilərəm ki, alfa azalma deyil. 275 00:12:49,100 --> 00:12:50,960 Alfa azalmada nüvədən helium 276 00:12:50,960 --> 00:12:52,770 çıxarırdıq. 277 00:12:52,770 --> 00:12:54,960 O zaman, nə buraxıram? 278 00:12:54,960 --> 00:12:57,410 Müsbət yük, yaxud pozitron 279 00:12:57,410 --> 00:12:58,560 buraxıram. 280 00:12:58,560 --> 00:13:00,940 Və bu, düsturda göstərilib. 281 00:13:00,940 --> 00:13:04,040 Bu, pozitrondur. 282 00:13:04,040 --> 00:13:07,140 Deməli, berilium 7-dən litirum 7-ə keçmək üçün pozitron 283 00:13:07,140 --> 00:13:09,760 buraxılmalıdır. 284 00:13:09,760 --> 00:13:10,830 Məntiqlidir. 285 00:13:10,830 --> 00:13:12,400 İndi başqa misala baxaq. 286 00:13:12,400 --> 00:13:19,870 Uranium 238 azalıb tor 234-ə çevrilir. 287 00:13:19,870 --> 00:13:25,140 Biz görürük ki, atom kütləsi 4 vahid azalır, düzdür? 288 00:13:25,140 --> 00:13:28,910 4 və atom nömrəsi də azalır, yaxud protonlar 289 00:13:28,910 --> 00:13:31,270 2 vahid azalır. 290 00:13:31,270 --> 00:13:33,810 Deməli, atom kütləsi 4 291 00:13:33,810 --> 00:13:37,390 və atom nömrəsi iki olan bir maddə, 292 00:13:37,390 --> 00:13:39,680 yaxud helium buraxırıq. 293 00:13:39,680 --> 00:13:42,210 Yəni alfa azalmadır. 294 00:13:42,210 --> 00:13:46,100 Deməli, bu, alfa zərrəcikdir. 295 00:13:46,100 --> 00:13:48,400 Və bu da alfa zərrəciyə misal idi. 296 00:13:48,400 --> 00:13:51,110 İndi yəqin ki, deyirsiniz ki, hey Sal, dayan, nəsə 297 00:13:51,110 --> 00:13:51,850 qəribə şey baş verir. 298 00:13:51,850 --> 00:13:56,630 Çünki əgər 92 protondan 90 protona düşürəmsə hələ də 299 00:13:56,630 --> 00:13:59,430 92 elektronum qalır. 300 00:13:59,430 --> 00:14:02,750 Bu halda mənfi 2 yüküm olmayacaq? 301 00:14:02,750 --> 00:14:08,270 Daha yaxşısı, mən helium buraxıram, onun 302 00:14:08,270 --> 00:14:09,090 elektronu yoxdur. 303 00:14:09,090 --> 00:14:10,390 Sadəcə helium nüvəsidir. 304 00:14:10,390 --> 00:14:12,700 Yəni 2 müsbət yükü yoxdur. 305 00:14:12,700 --> 00:14:15,180 Bunu desəydiniz tam razı olardım. 306 00:14:15,180 --> 00:14:19,510 Amma həqiqət budur ki, bu azalma zamanı 307 00:14:19,510 --> 00:14:22,290 toriumun bu iki elektronu tutmaq üçün 308 00:14:22,290 --> 00:14:25,050 səbəbi yoxdur, yəni iki elektron yox olur 309 00:14:25,050 --> 00:14:26,840 və torium yenidən neytral olur. 310 00:14:26,840 --> 00:14:30,480 Və bu helium çox cəlddir. 311 00:14:30,480 --> 00:14:33,040 O, iki elektronun davamlı olmasını çox istəyir, yəni 312 00:14:33,040 --> 00:14:36,880 dəydiyi şey hər nə isə ondan iki elektronu tez qoparır 313 00:14:36,880 --> 00:14:38,460 və davamlı olur. 314 00:14:38,460 --> 00:14:40,305 İki halda da yaza bilərsiniz. 315 00:14:40,305 --> 00:14:42,250 İndi başqasına baxaq. 316 00:14:42,250 --> 00:14:43,500 Burada yodum var. 317 00:14:45,820 --> 00:14:46,670 Görək nə baş verir. 318 00:14:46,670 --> 00:14:51,020 Kütləm dəyişmir. 319 00:14:51,020 --> 00:14:53,790 Protonlar sadəcə neytrona çevrilir, yaxud 320 00:14:53,790 --> 00:14:55,560 neytronlar protona. 321 00:14:55,560 --> 00:14:58,810 Və görürəm ki, 53 protonum var idi, 322 00:14:58,810 --> 00:15:00,800 indi isə 54 protonum. 323 00:15:00,800 --> 00:15:04,060 Deməli, neytron protona çevrilib. 324 00:15:04,060 --> 00:15:06,830 Neytron protona çevrilməlidir. 325 00:15:06,830 --> 00:15:09,160 Və netron elektrona çevrilmək üçün 326 00:15:09,160 --> 00:15:11,620 elektron buraxmalıdır. 327 00:15:11,620 --> 00:15:13,360 Biz bunu bu reaksiyada görürük. 328 00:15:13,360 --> 00:15:16,880 Elektron buraxılıb. 329 00:15:16,880 --> 00:15:19,130 Yəni bu, beta azalmadır. 330 00:15:19,130 --> 00:15:20,380 Bu, beta zərrəciyidir. 331 00:15:25,580 --> 00:15:26,750 Eyni məntiqlə gedirik. 332 00:15:26,750 --> 00:15:32,780 Deyə bilərsiniz ki, mən 53 protondan 54-ə keçdim. 333 00:15:32,780 --> 00:15:34,440 İndi əlavə protonum var, yəni 334 00:15:34,440 --> 00:15:35,750 müsbət yük olmayacaq? 335 00:15:35,750 --> 00:15:36,480 Olardı. 336 00:15:36,480 --> 00:15:40,810 Amma buradakı çoxlu elektrondan biri 337 00:15:40,810 --> 00:15:42,740 tez götürməyə bilər, amma davamlı olmaq 338 00:15:42,740 --> 00:15:45,950 üçün bəzi elektronları götürə bilər 339 00:15:45,950 --> 00:15:47,080 və yenə davamlı olar. 340 00:15:47,080 --> 00:15:48,890 Amma belə düşünməkdə tamamilə haqlısınız, 341 00:15:48,890 --> 00:15:51,690 qısa müddət də olsa ion olmayacaq? 342 00:15:51,690 --> 00:15:52,900 İndi birini də edək. 343 00:15:52,900 --> 00:15:57,210 Bizim 222 radonumuz var, atom nömrəsi 86-dır, 344 00:15:57,210 --> 00:16:01,720 218 poloniuma keçir və atom nömrəsi 84. 345 00:16:01,720 --> 00:16:03,540 Və bu, maraqlıdır. 346 00:16:03,540 --> 00:16:08,380 Polonium Polşanın adı ilə qoyulub, çünki Maria Küri, 347 00:16:08,380 --> 00:16:11,220 bir vaxtlar Polşa, keçən əsrin 348 00:16:11,220 --> 00:16:15,120 sonunda, 1800-cü illərdə Polşa ayrı 349 00:16:15,120 --> 00:16:15,910 ölkə deyildi. 350 00:16:15,910 --> 00:16:19,540 Prusiya, Rusiya və Avtriya arasında bölünmüşdü. 351 00:16:19,540 --> 00:16:21,590 Və onlar xalqlarının bir olduğunu 352 00:16:21,590 --> 00:16:24,000 düşünmək istəyirdilər. 353 00:16:24,000 --> 00:16:27,170 Və onlar kəşf etdilər ki, radon azalanda 354 00:16:27,170 --> 00:16:27,730 bu elementi yaradır. 355 00:16:27,730 --> 00:16:31,430 Və onlar bunu ana vətənləri Polşanın adı ilə adlandırdılar. 356 00:16:31,430 --> 00:16:33,880 Bu, yeni elementləri kəşf etməyin üstünlüyüdür. 357 00:16:33,880 --> 00:16:35,090 Amma məsələyə qayıdaq. 358 00:16:35,090 --> 00:16:35,930 Nə baş verir? 359 00:16:35,930 --> 00:16:39,210 Atom kütləmiz 4 vahid azaldı. 360 00:16:39,210 --> 00:16:41,430 Atom nömrəsi isə 2 vahid azaldı. 361 00:16:41,430 --> 00:16:44,580 Yenidən helium zərrəciyi buraxılıb. 362 00:16:44,580 --> 00:16:47,070 Heliumun nüvəsinin atom kütləsi 363 00:16:47,070 --> 00:16:51,160 4, atom nömrəsi isə 2-dir. 364 00:16:51,160 --> 00:16:52,100 Və bu qədər. 365 00:16:52,100 --> 00:16:55,950 Bu, alfa azalmasıdır. 366 00:16:55,950 --> 00:16:57,810 Biz bunu helium nüvəsi kimi də yaza bilərdik. 367 00:16:57,810 --> 00:16:59,145 Onun elektronu yoxdur. 368 00:16:59,145 --> 00:17:00,820 Biz dərhal deyə də bilərdik ki, bunun 369 00:17:00,820 --> 00:17:02,990 mənfi yükü olacaq, amma o itirir..