WEBVTT

00:00:00.688 --> 00:00:03.577
Pre 15 godina se verovalo

00:00:03.577 --> 00:00:05.627
da se mozak većim delom

00:00:05.627 --> 00:00:08.606
razvija u prvim godinama života.

00:00:08.606 --> 00:00:11.318
Tada još nismo mogli

00:00:11.318 --> 00:00:13.939
da zavirimo u čovečiji mozak

00:00:13.939 --> 00:00:16.977
i da pratimo njegov razvoj
tokom čitavog života.

00:00:16.977 --> 00:00:20.138
U poslednjoj deceniji,
prvenstveno zahvaljujući napretku

00:00:20.138 --> 00:00:21.943
u tehnologiji snimanja mozga,

00:00:21.943 --> 00:00:24.886
poput magnetne
rezonantne tomografije (MRT),

00:00:24.886 --> 00:00:28.013
neuronaučnici su počeli da gledaju

00:00:28.013 --> 00:00:30.432
u živi ljudski mozak svih uzrasta
i da prate promene

00:00:30.432 --> 00:00:33.303
u strukturi mozga
i moždanim funkcijama.

00:00:33.303 --> 00:00:36.980
Tako se za trenutne snimke
strukturalne MRT koriste

00:00:36.980 --> 00:00:40.042
fotografije visoke rezolucije
iz unutrašnjosti

00:00:40.042 --> 00:00:43.262
živog ljudskog mozga.
Zato možemo postaviti nova pitanja poput:

00:00:43.262 --> 00:00:45.702
"Koliko sive mase sadrži mozak?

00:00:45.702 --> 00:00:47.505
Kako se to menja s godinama?"

00:00:47.505 --> 00:00:51.217
Koristimo i funkcionalnu MRT,
zvanu fMRT,

00:00:51.217 --> 00:00:54.612
da bismo napravili video
sa moždanom aktivnošću,

00:00:54.612 --> 00:00:57.480
dok ispitanici obavljaju neki zadatak,

00:00:57.480 --> 00:01:00.372
kao što je mišljenje,
osećanje ili opažanje.

NOTE Paragraph

00:01:00.372 --> 00:01:03.138
Mnoge laboratorije širom sveta
učestvuju u ovom

00:01:03.138 --> 00:01:05.368
istraživanju i sada imamo
zaista bogatu

00:01:05.368 --> 00:01:08.892
i preciznu sliku toga
kako se razvija živi ljudski mozak.

00:01:08.892 --> 00:01:11.960
Ta je slika radikalno promenila način

00:01:11.960 --> 00:01:14.593
na koji razmišljamo
o razvoju ljudskog mozga.

00:01:14.593 --> 00:01:17.361
otkrivajući nam da nije sve završeno
u ranom detinjstvu,

00:01:17.361 --> 00:01:20.072
već da mozak nastavlja da se razvija

00:01:20.072 --> 00:01:24.118
i u adolescenciji i kroz dvadesete
i tridesete godine.

NOTE Paragraph

00:01:24.118 --> 00:01:28.097
Adolescencija se definiše
kao životni period koji počinje

00:01:28.097 --> 00:01:32.493
sa biološkim, hormonalnim,
fizičkim promenama u pubertetu

00:01:32.493 --> 00:01:35.778
i završava se u dobu
u kojem pojedinac zauzima

00:01:35.778 --> 00:01:39.229
stabilnu, nezavisnu ulogu u društvu.

00:01:39.229 --> 00:01:41.019
(Smeh)

00:01:41.019 --> 00:01:43.784
To može da potraje.
(Smeh)

00:01:43.784 --> 00:01:46.803
Jedno od područja mozga
koje se najdrastičnije menja

00:01:46.803 --> 00:01:50.067
tokom adolescencije
zove se prefrontalni korteks.

00:01:50.067 --> 00:01:53.044
Dakle, ovo je model ljudskog mozga,

00:01:53.044 --> 00:01:55.924
a ovo je prefrontalni korteks,
skroz napred.

00:01:55.924 --> 00:01:58.433
Prefrontalni korteks je
zanimljivo područje mozga.

00:01:58.433 --> 00:02:01.547
Ono je proporcionalno
mnogo veće kod ljudi nego

00:02:01.547 --> 00:02:05.174
kod bilo koje druge vrste
i ima ulogu u čitavom spektru

00:02:05.190 --> 00:02:08.462
viših kognitivnih funkcija,
u stvarima kao što su odlučivanje,

00:02:08.462 --> 00:02:10.552
planiranje, planiranje onoga
šta ćete sutra da radite

00:02:10.552 --> 00:02:13.292
ili sledeće nedelje ili
sledeće godine,

00:02:13.292 --> 00:02:15.958
sprečavanje neumesnog ponašanja,
zaustavlja vas, da ne kažete

00:02:15.958 --> 00:02:18.883
nešto sasvim nepristojno
ili da uradite nešto stvarno glupo.

00:02:18.883 --> 00:02:20.661
On je uključen i u društvene interakcije,

00:02:20.661 --> 00:02:23.785
razumevanje drugih ljudi i samosvest.

NOTE Paragraph

00:02:23.785 --> 00:02:26.835
MRT istraživanja razvoja tog područja

00:02:26.835 --> 00:02:29.305
pokazala su da je on zaista
podvrgnut drastičnom razvoju

00:02:29.305 --> 00:02:32.238
tokom perioda adolescencije.

00:02:32.238 --> 00:02:35.196
Ako pogledate zapreminu
sive mase, na primer,

00:02:35.196 --> 00:02:40.045
zapremina sive mase se
povećava od 4. do 22. godine,

00:02:40.045 --> 00:02:42.367
povećava se tokom detinjstva,
što možete da vidite

00:02:42.367 --> 00:02:46.120
na ovom grafikonu.
Dostiže vrhunac u ranoj adolescenciji.

00:02:46.120 --> 00:02:48.685
Strelice označavaju vrhunac
zapremine sive mase

00:02:48.685 --> 00:02:52.151
u prefrontalnom korteksu.
Možete videti da se taj vrhunac

00:02:52.151 --> 00:02:55.661
kod dečaka dostiže nekoliko godina
kasnije nego kod devojčica,

00:02:55.661 --> 00:02:57.500
verovatno zbog toga što dečaci
u proseku prolaze kroz

00:02:57.500 --> 00:02:59.752
pubertet nekoliko godina
kasnije nego devojčice,

00:02:59.752 --> 00:03:03.187
a zatim tokom adolescencije
dolazi do značajnog smanjenja

00:03:03.187 --> 00:03:05.872
u zapremini sive mase
u prefrontalnom korteksu.

00:03:05.872 --> 00:03:07.897
To možda zvuči loše,
ali je to zapravo

00:03:07.897 --> 00:03:11.047
veoma važan razvojni proces,

00:03:11.047 --> 00:03:15.153
zato što siva masa sadrži
tela ćelija i veze

00:03:15.153 --> 00:03:18.607
između ćelija, sinapse, a smanjivanje

00:03:18.607 --> 00:03:21.352
zapremine sive mase
u prefrontalnom korteksu

00:03:21.352 --> 00:03:24.244
se smatra ekvivalentom
sinaptičkom orezivanju

00:03:24.244 --> 00:03:26.567
eliminaciji neželjenih sinapsi.

00:03:26.567 --> 00:03:29.700
To je veoma važan proces.
Delimično zavisi

00:03:29.700 --> 00:03:32.834
od okruženja u kojem se
životinja ili čovek nalaze,

00:03:32.834 --> 00:03:36.278
a sinapse koje se koriste postaju jače,

00:03:36.278 --> 00:03:38.211
dok sinapse koje se ne koriste

00:03:38.211 --> 00:03:40.543
u tom konkretnom okruženju odstranjuju.

00:03:40.543 --> 00:03:43.049
Možete to posmatrati
kao orezivanje ružinog bokora.

00:03:43.049 --> 00:03:45.889
Orezujete slabije grane tako da

00:03:45.889 --> 00:03:48.927
bi preostale, važne grane
mogle da ojačaju,

00:03:48.927 --> 00:03:52.853
a taj proces, koji efektivno
podešava moždano tkivo

00:03:52.853 --> 00:03:55.520
prema okruženju specifičnom
za neku vrstu,

00:03:55.520 --> 00:03:58.435
dešava se u prefrontalnom korteksu
i drugim područjima mozga

00:03:58.435 --> 00:04:01.989
tokom ljudske adolescencije.

NOTE Paragraph

00:04:01.989 --> 00:04:05.690
Drugi pravac istraživanja koji koristimo
da bismo pratili promene

00:04:05.690 --> 00:04:08.942
u odraslom mozgu je
korišćenje funkcionalne MRT

00:04:08.942 --> 00:04:12.215
da bismo posmatrali promene
u moždanoj aktivnosti tokom godina.

00:04:12.215 --> 00:04:13.857
Daću vam primer iz moje laboratorije.

00:04:13.857 --> 00:04:17.418
U mojoj laboratoriji nas zanima
socijalni mozak, to jest

00:04:17.418 --> 00:04:21.002
mreža područja mozga koju koristimo
da bismo razumeli

00:04:21.002 --> 00:04:23.435
druge ljude i komunicirali sa njima.

00:04:23.435 --> 00:04:27.201
Ja volim da pokazujem
fotografiju fudbalera

00:04:27.201 --> 00:04:31.608
kako bih ilustrovala dva aspekta
aktivnosti socijalnog mozga.

00:04:31.608 --> 00:04:33.041
Dakle, ovo je fudbalska utakmica.
(Smeh)

00:04:33.041 --> 00:04:35.683
Majkl Oven je upravo promašio gol

00:04:35.683 --> 00:04:38.485
i leži na zemlji, a prvi aspekt
socijalnog mozga

00:04:38.485 --> 00:04:41.444
koji ova slika stvarno lepo ilustruje
je koliko su socijalne

00:04:41.444 --> 00:04:44.494
emotivne reakcije automatske
i instinktivne,

00:04:44.494 --> 00:04:47.458
tako da u deliću sekunde
kada Majkl Oven maši gol,

00:04:47.458 --> 00:04:49.268
svi rade istu stvar sa rukama

00:04:49.268 --> 00:04:51.071
i istu stvar sa licem,
čak i Majkl Oven

00:04:51.071 --> 00:04:52.895
dok klizi niz travu, radi istu stvar

00:04:52.895 --> 00:04:55.164
sa svojim rukama
i verovatno ima isti

00:04:55.164 --> 00:04:57.138
izraz lica, a jedini ljudi
koji to ne rade

00:04:57.138 --> 00:05:00.599
su momci u žutom
u pozadini - (Smeh) -

00:05:00.599 --> 00:05:03.142
mislim da su na pogrešnoj
strani stadiona

00:05:03.142 --> 00:05:05.437
i daju drugačiju socijalnu
emotivnu reakciju

00:05:05.437 --> 00:05:08.072
koji mi odmah prepoznajemo,
a to je drugi aspekt

00:05:08.072 --> 00:05:11.708
socijalnog mozga, koji ova slika
veoma lepo dočarava,

00:05:11.708 --> 00:05:15.090
koliko dobro možemo da pročitamo
ponašanje drugih ljudi,

00:05:15.090 --> 00:05:17.767
njihove postupke, gestove, izraze lica,

00:05:17.767 --> 00:05:21.583
u pogledu njihovih osnovnih emocija
i mentalnih stanja.

00:05:21.583 --> 00:05:23.360
Dakle, ne morate da pitate te momke.

00:05:23.360 --> 00:05:25.901
Imate sasvim dobru predstavu
o tome šta oni osećaju

00:05:25.901 --> 00:05:28.489
i misle u ovom konkretnom trenutku.

NOTE Paragraph

00:05:28.489 --> 00:05:30.245
To želimo da posmatramo
u mojoj laboratoriji.

00:05:30.245 --> 00:05:33.817
Dakle, u laboratoriju dovedemo
adolescente i odrasle

00:05:33.833 --> 00:05:36.218
na skeniranje mozga,
damo im neki zadatak

00:05:36.218 --> 00:05:39.512
koji uključuje razmišljanje
o drugim ljudima, njiihovim mišljenjima,

00:05:39.512 --> 00:05:42.406
njihovim mentalnim stanjima,
emocijama. Jedna od stvari

00:05:42.406 --> 00:05:45.252
koju smo do sada pronašli nekoliko puta,
kao i druge laboratorije

00:05:45.252 --> 00:05:48.470
širom sveta, jeste
deo prefrontalnog korteksa koji se zove

00:05:48.470 --> 00:05:51.688
središnji prefrontalni korteks,
koji je prikazan u plavom na slajdu

00:05:51.688 --> 00:05:54.444
i nalazi se tačno u sredini
prefrontalnog korteksa

00:05:54.444 --> 00:05:56.842
duž sredine glave.

00:05:56.842 --> 00:06:00.125
Ovo područje je aktivnije
kod adolescenata kada donose

00:06:00.125 --> 00:06:02.252
društvene odluke
i misle o drugim ljudima

00:06:02.252 --> 00:06:05.053
nego što je kod odraslih
i to je zapravo meta analiza

00:06:05.053 --> 00:06:08.293
devet različitih studija u ovoj oblasti
iz laboratorija širom sveta.

00:06:08.293 --> 00:06:10.993
One pokazuju istu stvar,
da se aktivnost

00:06:10.993 --> 00:06:14.363
u tom središnjem prefrontalnom
korteksu smanjuje

00:06:14.363 --> 00:06:16.810
tokom perioda adolescencije.

00:06:16.810 --> 00:06:19.454
Mi smatramo da bi to moglo biti
zbog toga što adolescenti i odrasli

00:06:19.454 --> 00:06:21.820
koriste drugačiji mentalni pristup,

00:06:21.820 --> 00:06:25.238
drugačiju kognitivnu strategiju
za donošenje društvenih odluka.

00:06:25.238 --> 00:06:28.754
Jedan od načina da se to posmatra
su bihejvioralne studije

00:06:28.754 --> 00:06:30.731
pri kojima dovodimo ljude
u laboratoriju i dajemo im

00:06:30.731 --> 00:06:33.275
neki bihejvioralni zadatak,
daću vam jedan primer

00:06:33.275 --> 00:06:36.485
zadatka koji koristimo u laboratoriji.

NOTE Paragraph

00:06:36.485 --> 00:06:39.133
Zamislite da ste učesnik
u jednom od naših eksperimenata.

00:06:39.133 --> 00:06:40.858
Dođete u laboratoriju,

00:06:40.858 --> 00:06:43.532
vidite ovaj zadatak na kompjuteru.

00:06:43.532 --> 00:06:46.322
U ovom zadatku vidite set polica.

00:06:46.322 --> 00:06:49.139
Na nekim od njih su predmeti,

00:06:49.139 --> 00:06:52.110
i primetićete čoveka
koji stoji iza polica

00:06:52.110 --> 00:06:55.695
kao i da postoje neki predmeti
koje on ne može da vidi.

00:06:55.695 --> 00:06:57.974
Oni su zaklonjeni od njegovog pogleda
nekom vrstom

00:06:57.974 --> 00:07:00.618
sivog parčeta drveta.

00:07:00.618 --> 00:07:04.102
To je isti set polica
iz njegove tačke gledišta.

00:07:04.102 --> 00:07:07.595
Obratite pažnju na to da on može
da vidi samo neke predmete,

00:07:07.595 --> 00:07:10.047
dok je mnogo više predmeta
koje vi možete da vidite.

00:07:10.047 --> 00:07:12.243
Vaš zadatak je da pomerate
predmete unaokolo.

00:07:12.243 --> 00:07:14.605
Voditelj, koji stoji iza polica,

00:07:14.605 --> 00:07:17.350
određivaće kako treba
da pomerate predmete,

00:07:17.350 --> 00:07:19.244
ali zapamtite, on vam neće
tražiti da pomerate predmete

00:07:19.244 --> 00:07:22.964
koje on ne može da vidi.
To nam uvodi veoma interesantan

00:07:22.964 --> 00:07:25.157
uslov, pri čemu postoji nesklad

00:07:25.157 --> 00:07:28.325
između vaše perspektive
i perspektive voditelja.

00:07:28.325 --> 00:07:31.565
Dakle, zamislite da vam on kaže
da pomerite gornji kamion nalevo.

00:07:31.565 --> 00:07:33.596
Tu se nalaze tri kamiona.
Vi biste instinktivno

00:07:33.611 --> 00:07:35.761
posegli za belim kamionom,
jer je to gornji kamion

00:07:35.761 --> 00:07:38.579
iz vaše perspektive,
ali onda se morate setiti,

00:07:38.579 --> 00:07:40.638
"Oh, on ne može da vidi taj kamion,
mora da je onda mislio

00:07:40.638 --> 00:07:43.395
da treba da pomerim plavi kamion",
koji je gornji kamion

00:07:43.395 --> 00:07:46.040
iz njegove perspektive.
Verovali ili ne,

00:07:46.040 --> 00:07:48.991
normalni, zdravi, inteligentni
odrasli ljudi kao vi prave greške

00:07:48.991 --> 00:07:52.131
oko 50 % vremena
u takvim pokušajima.

00:07:52.131 --> 00:07:54.974
Pomeraju beli kamion umesto plavog.

00:07:54.974 --> 00:07:58.290
Ovaj zadatak dajemo
adolescentima i odraslima

00:07:58.290 --> 00:07:59.844
i imamo kontrolni uslov

00:07:59.844 --> 00:08:03.905
gde nema voditelja već
umesto toga odredimo pravilo.

00:08:03.905 --> 00:08:05.819
Kažemo im, u redu, uradićemo
potpuno istu stvar,

00:08:05.819 --> 00:08:08.656
ali ovog puta nema voditelja.
Umesto toga, moraćete da

00:08:08.656 --> 00:08:11.863
ignorišete objekte
sa tamno sivom pozadinom.

00:08:11.863 --> 00:08:14.563
Videćete da je to potpuno
isti uslov, samo

00:08:14.563 --> 00:08:17.409
u uslovu bez voditelja
moraju da se sete

00:08:17.409 --> 00:08:20.480
da primenjuju to
donekle proizvoljno pravilo,

00:08:20.480 --> 00:08:22.160
dok u uslovu sa voditeljem
moraju da se sete

00:08:22.160 --> 00:08:25.701
da uzmu u obzir perspektivu voditelja

00:08:25.701 --> 00:08:29.998
kako bi usmeravali svoje ponašanje.

NOTE Paragraph

00:08:29.998 --> 00:08:32.608
U redu, ako vam pokažem
procenat grešaka

00:08:32.608 --> 00:08:35.174
u velikoj razvojnoj studiji
koju smo sproveli,

00:08:35.174 --> 00:08:38.728
u studiji koja je obuhvatala raspon
od sedme godine do odraslog doba

00:08:38.728 --> 00:08:39.938
i ono što ćemo videti
je procenat grešaka

00:08:39.938 --> 00:08:41.912
u grupi odraslih u oba uslova.

00:08:41.927 --> 00:08:45.198
Sivo je uslov sa voditeljem i videćete kako

00:08:45.198 --> 00:08:47.771
naši inteligentni odrasli
prave greške oko 50 procenata

00:08:47.771 --> 00:08:50.486
vremena, dok mnogo manje grešaka prave

00:08:50.486 --> 00:08:52.514
kada voditelj nije prisutan,
već kada samo moraju

00:08:52.514 --> 00:08:55.595
da se sete pravila
ignorisanja sive pozadine.

00:08:55.595 --> 00:08:58.263
Ta dva uslova se razvijaju

00:08:58.263 --> 00:09:01.186
na isti način.
Između kasnog detinjstva

00:09:01.186 --> 00:09:03.427
i sredine adolescencije,
nema napretka,

00:09:03.427 --> 00:09:06.778
drugim rečima redukcije grešaka,
u oba eksperimenta,

00:09:06.778 --> 00:09:07.898
u oba ova uslova.

00:09:07.898 --> 00:09:10.183
Ali kad uporedite poslednje dve grupe,

00:09:10.183 --> 00:09:12.135
grupu srednje adolescencije
i grupu odraslih,

00:09:12.135 --> 00:09:15.295
stvari postaju zanimljive,
jer tu nema

00:09:15.295 --> 00:09:18.333
kontinuiranog napretka
u uslovu bez voditelja.

00:09:18.333 --> 00:09:21.263
Drugim rečima, sve što
treba da uradite da biste

00:09:21.263 --> 00:09:23.969
zapamtili pravilo i primenili ga,
čini se da je potpuno razvijeno

00:09:23.969 --> 00:09:26.500
kod adolescenata, gde nasuprot,

00:09:26.500 --> 00:09:28.897
ako pogledate poslednja
dva siva polja, postoji i dalje

00:09:28.897 --> 00:09:32.047
značajan napredak u uslovu
sa voditeljem

00:09:32.047 --> 00:09:34.488
između srednje adolscencije
i odraslog doba, a to znači

00:09:34.488 --> 00:09:37.864
sposobnost da se uzme
u obzir perspektiva

00:09:37.864 --> 00:09:41.149
nekog drugog da bi se
usmeravalo ponašanje,

00:09:41.149 --> 00:09:43.408
što, usput govoreći, radimo
stalno u svakodnevnom životu

00:09:43.408 --> 00:09:48.014
i dalje se razvija u srednjoj
ka kasnoj adolescenciji.

00:09:48.014 --> 00:09:50.554
Dakle, ako imate sina
ili ćerku tinejdžera

00:09:50.554 --> 00:09:52.963
i ponekad mislite
da imaju problema da vide

00:09:52.963 --> 00:09:56.719
perspektivu drugih ljudi,
u pravu ste. I imaju. A evo i zašto.

NOTE Paragraph

00:09:56.719 --> 00:10:00.232
Mi se ponekad smejemo tinejdžerima.

00:10:00.232 --> 00:10:04.095
Često se parodiraju, čak
i demonizuju u medijima

00:10:04.095 --> 00:10:07.622
zbog njihovog donekle tipičnog
tinejdžerskog ponašanja. Oni rizikuju,

00:10:07.622 --> 00:10:10.393
ponekad su ćudljivi,
veoma samosvesni.

00:10:10.393 --> 00:10:12.886
Znam za veoma lepu anegdotu
od jednog prijatelja

00:10:12.886 --> 00:10:15.373
koji je rekao da je najizrazitija stvar
koju je primetio

00:10:15.373 --> 00:10:18.354
kod svojih ćerki tinejdžerki
pre i posle puberteta

00:10:18.354 --> 00:10:20.598
bio nivo stida pred njim.

00:10:20.614 --> 00:10:23.103
Tako on priča: "Pre puberteta,
ako bi se moje dve ćerke

00:10:23.103 --> 00:10:25.357
zezale u prodavnici, ja bih rekao:

00:10:25.357 --> 00:10:27.106
"Prestanite da se zezate
i otpevaću vašu omiljenu pesmu.'

00:10:27.106 --> 00:10:29.007
a one bi odmah prestale i on bi pevao

00:10:29.007 --> 00:10:32.478
njihovu omiljenu pesmu.
Posle puberteta to je postala pretnja.

00:10:32.478 --> 00:10:34.295
(Smeh)

00:10:34.295 --> 00:10:37.772
Pomisao da njihov tata peva u javnosti

00:10:37.772 --> 00:10:40.135
bi bila dovoljna
da se pristojno ponašaju.

NOTE Paragraph

00:10:40.135 --> 00:10:41.563
Ljudi često pitaju:

00:10:41.563 --> 00:10:44.196
"Da li je adolescencija
neki skoriji fenomen?

00:10:44.196 --> 00:10:46.318
Je li to nešto što smo
nedavno izmislili na Zapadu?"

00:10:46.318 --> 00:10:48.986
A zapravo, odgovor je
verovatno ne. Postoji mnogo

00:10:48.986 --> 00:10:52.409
opisa adolescencije u istoriji
koji zvuče

00:10:52.409 --> 00:10:54.566
veoma slično opisima
koje danas koristimo.

NOTE Paragraph

00:10:54.566 --> 00:10:58.799
Tu je i poznati Šekspirov
citat iz "Zimske bajke"

00:10:58.799 --> 00:11:01.574
gde on opisuje adolescenciju
na sledeći način:

00:11:01.574 --> 00:11:04.420
"Želeo bih da ne postoje godine
između desete i dvadesettreće,

00:11:04.420 --> 00:11:07.660
ili da mladi prespavaju to doba;

00:11:07.660 --> 00:11:09.751
jer ne postoji ništa
osim ostavljanja deve

00:11:09.751 --> 00:11:15.974
sa detetom, ogrešenja
o starost, krađe, tuče."

00:11:15.974 --> 00:11:20.508
Nastavlja: "Rekavši to, da li bi iko

00:11:20.508 --> 00:11:23.653
od tih kuvanih mozgova
od devetnaeste i dvedesetdruge

00:11:23.653 --> 00:11:26.151
išao u lov po ovakvom vremenu?"
(Smeh)

00:11:26.151 --> 00:11:29.077
Dakle, skoro pre 400 godina
Šekspir je okarakterisao

00:11:29.077 --> 00:11:31.801
adolescente u veoma sličnom
svetlu u kojem ih mi

00:11:31.801 --> 00:11:35.260
karakterišemo danas, ali danas
mi pokušavamo da shvatimo

00:11:35.260 --> 00:11:38.347
njihovo ponašanje
u pogledu osnovnih promena

00:11:38.347 --> 00:11:40.285
koje se odvijaju u njihovom mozgu.

NOTE Paragraph

00:11:40.285 --> 00:11:43.893
Na primer, uzmimo preduzimanje rizika.
Znamo da adolescenti

00:11:43.893 --> 00:11:46.218
naginju ka tome da rizikuju.
Stvarno je tako.

00:11:46.218 --> 00:11:48.850
Više rizikuju nego deca ili odrasli,

00:11:48.850 --> 00:11:51.310
a posebno su skloni
preduzimanju rizika

00:11:51.310 --> 00:11:54.278
kada su sa svojim prijateljima.
Postoji bitan nagon

00:11:54.278 --> 00:11:56.764
da se postane nezavistan od roditelja

00:11:56.764 --> 00:11:59.588
i da se zadive prijatelji u adolescenciji.

00:11:59.588 --> 00:12:02.187
Sada pokušavamo to
da razumemo u pogledu

00:12:02.187 --> 00:12:05.180
razvoja dela njihovog mozga
koji se zove limbički sistem.

00:12:05.180 --> 00:12:07.723
Pokazaću vam limbički sistem
crvenom bojom

00:12:07.723 --> 00:12:09.588
na slajdu i na ovom mozgu.

00:12:09.588 --> 00:12:12.697
Dakle, limbički sistem
je duboko unutar mozga

00:12:12.697 --> 00:12:16.430
i učestvuje u stvarima
kao što je obrada emocija

00:12:16.430 --> 00:12:19.580
i nagrada. Daje vam osećaj satisfakcije

00:12:19.580 --> 00:12:22.876
dok radite zabavne stvari,
uključujući i rizik.

00:12:22.876 --> 00:12:25.241
Pruža vam osećaj zadovoljstva
kada rizikujete.

00:12:25.241 --> 00:12:28.289
Za ovu regiju, regiju
unutar limbičkog sistema,

00:12:28.289 --> 00:12:31.708
otkriveno je da je hipersenzitivna
na osećaj zadovoljstva

00:12:31.708 --> 00:12:35.477
prilikom razikovanja kod adolescenata
u poređenju sa odraslima.

00:12:35.477 --> 00:12:39.179
Istovremeno, prefrontalni korteks,

00:12:39.179 --> 00:12:41.453
koji možete videti ovde
na slajdu obojen u plavo,

00:12:41.453 --> 00:12:44.320
koji nas zaustavlja pri
preduzimanju prekomernih rizika,

00:12:44.320 --> 00:12:47.718
i dalje je u razvitku kod adolescenata.

NOTE Paragraph

00:12:47.718 --> 00:12:51.385
Istraživanja na mozgu su pokazala
da je mozak adolescenata

00:12:51.385 --> 00:12:54.727
podvrgnut veoma dubokom razvoju,

00:12:54.727 --> 00:12:58.683
i to ima uticaja na obrazovanje,
rehabilitaciju

00:12:58.683 --> 00:13:02.703
i intervenciju. Okruženje,
uključujući podučavanje,

00:13:02.703 --> 00:13:06.112
može oblikovati i oblikuje
razvoj mozga adolescenata,

00:13:06.112 --> 00:13:08.914
a tek je od nedavno počelo

00:13:08.914 --> 00:13:11.419
rutinsko obrazovanje tinejdžera
na Zapadu.

00:13:11.419 --> 00:13:15.172
Moji deda i baba sa obe strane porodice,
na primer, napustili su školu

00:13:15.172 --> 00:13:19.006
u ranoj adolescenciji.
Nisu imali izbora.

00:13:19.006 --> 00:13:21.780
A to je i dalje slučaj danas
sa mnogo, mnogo tinejdžera

00:13:21.780 --> 00:13:24.947
širom sveta.
Četrdeset procenata tinejdžera

00:13:24.947 --> 00:13:29.169
nema pristup srednjoškolskom obrazovanju.

00:13:29.169 --> 00:13:31.808
A to je životni period
kada je mozak posebno

00:13:31.808 --> 00:13:34.655
prilagodljiv i lako se formira.

00:13:34.655 --> 00:13:38.425
To je fantastična prilika
za učenje i kreativnost.

NOTE Paragraph

00:13:38.425 --> 00:13:40.658
Dakle, ono što se ponekad
smatra problemom

00:13:40.658 --> 00:13:43.134
sa adolescentima -
pojačano rizikovanje, impulsivnost,

00:13:43.134 --> 00:13:47.076
samosvest - ne bi smelo
da se stigmatizira.

00:13:47.076 --> 00:13:49.913
U stvari, odražava promene
u mozgu koje pružaju

00:13:49.913 --> 00:13:52.827
odličnu priliku za obrazovanje

00:13:52.827 --> 00:13:57.257
i društveni razvoj.
Hvala. (Aplauz)

00:13:57.257 --> 00:14:05.027
(Aplauz)