1
00:00:00,688 --> 00:00:03,577
Pre 15 godina se verovalo

2
00:00:03,577 --> 00:00:05,627
da se mozak većim delom

3
00:00:05,627 --> 00:00:08,606
razvija u prvim godinama života.

4
00:00:08,606 --> 00:00:11,318
Tada još nismo mogli

5
00:00:11,318 --> 00:00:13,939
da zavirimo u čovečiji mozak

6
00:00:13,939 --> 00:00:16,977
i da pratimo njegov razvoj
tokom čitavog života.

7
00:00:16,977 --> 00:00:20,138
U poslednjoj deceniji,
prvenstveno zahvaljujući napretku

8
00:00:20,138 --> 00:00:21,943
u tehnologiji snimanja mozga,

9
00:00:21,943 --> 00:00:24,886
poput magnetne
rezonantne tomografije (MRT),

10
00:00:24,886 --> 00:00:28,013
neuronaučnici su počeli da gledaju

11
00:00:28,013 --> 00:00:30,432
u živi ljudski mozak svih uzrasta
i da prate promene

12
00:00:30,432 --> 00:00:33,303
u strukturi mozga
i moždanim funkcijama.

13
00:00:33,303 --> 00:00:36,980
Tako se za trenutne snimke
strukturalne MRT koriste

14
00:00:36,980 --> 00:00:40,042
fotografije visoke rezolucije
iz unutrašnjosti

15
00:00:40,042 --> 00:00:43,262
živog ljudskog mozga.
Zato možemo postaviti nova pitanja poput:

16
00:00:43,262 --> 00:00:45,702
"Koliko sive mase sadrži mozak?

17
00:00:45,702 --> 00:00:47,505
Kako se to menja s godinama?"

18
00:00:47,505 --> 00:00:51,217
Koristimo i funkcionalnu MRT,
zvanu fMRT,

19
00:00:51,217 --> 00:00:54,612
da bismo napravili video
sa moždanom aktivnošću,

20
00:00:54,612 --> 00:00:57,480
dok ispitanici obavljaju neki zadatak,

21
00:00:57,480 --> 00:01:00,372
kao što je mišljenje,
osećanje ili opažanje.

22
00:01:00,372 --> 00:01:03,138
Mnoge laboratorije širom sveta
učestvuju u ovom

23
00:01:03,138 --> 00:01:05,368
istraživanju i sada imamo
zaista bogatu

24
00:01:05,368 --> 00:01:08,892
i preciznu sliku toga
kako se razvija živi ljudski mozak.

25
00:01:08,892 --> 00:01:11,960
Ta je slika radikalno promenila način

26
00:01:11,960 --> 00:01:14,593
na koji razmišljamo
o razvoju ljudskog mozga.

27
00:01:14,593 --> 00:01:17,361
otkrivajući nam da nije sve završeno
u ranom detinjstvu,

28
00:01:17,361 --> 00:01:20,072
već da mozak nastavlja da se razvija

29
00:01:20,072 --> 00:01:24,118
i u adolescenciji i kroz dvadesete
i tridesete godine.

30
00:01:24,118 --> 00:01:28,097
Adolescencija se definiše
kao životni period koji počinje

31
00:01:28,097 --> 00:01:32,493
sa biološkim, hormonalnim,
fizičkim promenama u pubertetu

32
00:01:32,493 --> 00:01:35,778
i završava se u dobu
u kojem pojedinac zauzima

33
00:01:35,778 --> 00:01:39,229
stabilnu, nezavisnu ulogu u društvu.

34
00:01:39,229 --> 00:01:41,019
(Smeh)

35
00:01:41,019 --> 00:01:43,784
To može da potraje.
(Smeh)

36
00:01:43,784 --> 00:01:46,803
Jedno od područja mozga
koje se najdrastičnije menja

37
00:01:46,803 --> 00:01:50,067
tokom adolescencije
zove se prefrontalni korteks.

38
00:01:50,067 --> 00:01:53,044
Dakle, ovo je model ljudskog mozga,

39
00:01:53,044 --> 00:01:55,924
a ovo je prefrontalni korteks,
skroz napred.

40
00:01:55,924 --> 00:01:58,433
Prefrontalni korteks je
zanimljivo područje mozga.

41
00:01:58,433 --> 00:02:01,547
Ono je proporcionalno
mnogo veće kod ljudi nego

42
00:02:01,547 --> 00:02:05,174
kod bilo koje druge vrste
i ima ulogu u čitavom spektru

43
00:02:05,190 --> 00:02:08,462
viših kognitivnih funkcija,
u stvarima kao što su odlučivanje,

44
00:02:08,462 --> 00:02:10,552
planiranje, planiranje onoga
šta ćete sutra da radite

45
00:02:10,552 --> 00:02:13,292
ili sledeće nedelje ili
sledeće godine,

46
00:02:13,292 --> 00:02:15,958
sprečavanje neumesnog ponašanja,
zaustavlja vas, da ne kažete

47
00:02:15,958 --> 00:02:18,883
nešto sasvim nepristojno
ili da uradite nešto stvarno glupo.

48
00:02:18,883 --> 00:02:20,661
On je uključen i u društvene interakcije,

49
00:02:20,661 --> 00:02:23,785
razumevanje drugih ljudi i samosvest.

50
00:02:23,785 --> 00:02:26,835
MRT istraživanja razvoja tog područja

51
00:02:26,835 --> 00:02:29,305
pokazala su da je on zaista
podvrgnut drastičnom razvoju

52
00:02:29,305 --> 00:02:32,238
tokom perioda adolescencije.

53
00:02:32,238 --> 00:02:35,196
Ako pogledate zapreminu
sive mase, na primer,

54
00:02:35,196 --> 00:02:40,045
zapremina sive mase se
povećava od 4. do 22. godine,

55
00:02:40,045 --> 00:02:42,367
povećava se tokom detinjstva,
što možete da vidite

56
00:02:42,367 --> 00:02:46,120
na ovom grafikonu.
Dostiže vrhunac u ranoj adolescenciji.

57
00:02:46,120 --> 00:02:48,685
Strelice označavaju vrhunac
zapremine sive mase

58
00:02:48,685 --> 00:02:52,151
u prefrontalnom korteksu.
Možete videti da se taj vrhunac

59
00:02:52,151 --> 00:02:55,661
kod dečaka dostiže nekoliko godina
kasnije nego kod devojčica,

60
00:02:55,661 --> 00:02:57,500
verovatno zbog toga što dečaci
u proseku prolaze kroz

61
00:02:57,500 --> 00:02:59,752
pubertet nekoliko godina
kasnije nego devojčice,

62
00:02:59,752 --> 00:03:03,187
a zatim tokom adolescencije
dolazi do značajnog smanjenja

63
00:03:03,187 --> 00:03:05,872
u zapremini sive mase
u prefrontalnom korteksu.

64
00:03:05,872 --> 00:03:07,897
To možda zvuči loše,
ali je to zapravo

65
00:03:07,897 --> 00:03:11,047
veoma važan razvojni proces,

66
00:03:11,047 --> 00:03:15,153
zato što siva masa sadrži
tela ćelija i veze

67
00:03:15,153 --> 00:03:18,607
između ćelija, sinapse, a smanjivanje

68
00:03:18,607 --> 00:03:21,352
zapremine sive mase
u prefrontalnom korteksu

69
00:03:21,352 --> 00:03:24,244
se smatra ekvivalentom
sinaptičkom orezivanju

70
00:03:24,244 --> 00:03:26,567
eliminaciji neželjenih sinapsi.

71
00:03:26,567 --> 00:03:29,700
To je veoma važan proces.
Delimično zavisi

72
00:03:29,700 --> 00:03:32,834
od okruženja u kojem se
životinja ili čovek nalaze,

73
00:03:32,834 --> 00:03:36,278
a sinapse koje se koriste postaju jače,

74
00:03:36,278 --> 00:03:38,211
dok sinapse koje se ne koriste

75
00:03:38,211 --> 00:03:40,543
u tom konkretnom okruženju odstranjuju.

76
00:03:40,543 --> 00:03:43,049
Možete to posmatrati
kao orezivanje ružinog bokora.

77
00:03:43,049 --> 00:03:45,889
Orezujete slabije grane tako da

78
00:03:45,889 --> 00:03:48,927
bi preostale, važne grane
mogle da ojačaju,

79
00:03:48,927 --> 00:03:52,853
a taj proces, koji efektivno
podešava moždano tkivo

80
00:03:52,853 --> 00:03:55,520
prema okruženju specifičnom
za neku vrstu,

81
00:03:55,520 --> 00:03:58,435
dešava se u prefrontalnom korteksu
i drugim područjima mozga

82
00:03:58,435 --> 00:04:01,989
tokom ljudske adolescencije.

83
00:04:01,989 --> 00:04:05,690
Drugi pravac istraživanja koji koristimo
da bismo pratili promene

84
00:04:05,690 --> 00:04:08,942
u odraslom mozgu je
korišćenje funkcionalne MRT

85
00:04:08,942 --> 00:04:12,215
da bismo posmatrali promene
u moždanoj aktivnosti tokom godina.

86
00:04:12,215 --> 00:04:13,857
Daću vam primer iz moje laboratorije.

87
00:04:13,857 --> 00:04:17,418
U mojoj laboratoriji nas zanima
socijalni mozak, to jest

88
00:04:17,418 --> 00:04:21,002
mreža područja mozga koju koristimo
da bismo razumeli

89
00:04:21,002 --> 00:04:23,435
druge ljude i komunicirali sa njima.

90
00:04:23,435 --> 00:04:27,201
Ja volim da pokazujem
fotografiju fudbalera

91
00:04:27,201 --> 00:04:31,608
kako bih ilustrovala dva aspekta
aktivnosti socijalnog mozga.

92
00:04:31,608 --> 00:04:33,041
Dakle, ovo je fudbalska utakmica.
(Smeh)

93
00:04:33,041 --> 00:04:35,683
Majkl Oven je upravo promašio gol

94
00:04:35,683 --> 00:04:38,485
i leži na zemlji, a prvi aspekt
socijalnog mozga

95
00:04:38,485 --> 00:04:41,444
koji ova slika stvarno lepo ilustruje
je koliko su socijalne

96
00:04:41,444 --> 00:04:44,494
emotivne reakcije automatske
i instinktivne,

97
00:04:44,494 --> 00:04:47,458
tako da u deliću sekunde
kada Majkl Oven maši gol,

98
00:04:47,458 --> 00:04:49,268
svi rade istu stvar sa rukama

99
00:04:49,268 --> 00:04:51,071
i istu stvar sa licem,
čak i Majkl Oven

100
00:04:51,071 --> 00:04:52,895
dok klizi niz travu, radi istu stvar

101
00:04:52,895 --> 00:04:55,164
sa svojim rukama
i verovatno ima isti

102
00:04:55,164 --> 00:04:57,138
izraz lica, a jedini ljudi
koji to ne rade

103
00:04:57,138 --> 00:05:00,599
su momci u žutom
u pozadini - (Smeh) -

104
00:05:00,599 --> 00:05:03,142
mislim da su na pogrešnoj
strani stadiona

105
00:05:03,142 --> 00:05:05,437
i daju drugačiju socijalnu
emotivnu reakciju

106
00:05:05,437 --> 00:05:08,072
koji mi odmah prepoznajemo,
a to je drugi aspekt

107
00:05:08,072 --> 00:05:11,708
socijalnog mozga, koji ova slika
veoma lepo dočarava,

108
00:05:11,708 --> 00:05:15,090
koliko dobro možemo da pročitamo
ponašanje drugih ljudi,

109
00:05:15,090 --> 00:05:17,767
njihove postupke, gestove, izraze lica,

110
00:05:17,767 --> 00:05:21,583
u pogledu njihovih osnovnih emocija
i mentalnih stanja.

111
00:05:21,583 --> 00:05:23,360
Dakle, ne morate da pitate te momke.

112
00:05:23,360 --> 00:05:25,901
Imate sasvim dobru predstavu
o tome šta oni osećaju

113
00:05:25,901 --> 00:05:28,489
i misle u ovom konkretnom trenutku.

114
00:05:28,489 --> 00:05:30,245
To želimo da posmatramo
u mojoj laboratoriji.

115
00:05:30,245 --> 00:05:33,817
Dakle, u laboratoriju dovedemo
adolescente i odrasle

116
00:05:33,833 --> 00:05:36,218
na skeniranje mozga,
damo im neki zadatak

117
00:05:36,218 --> 00:05:39,512
koji uključuje razmišljanje
o drugim ljudima, njiihovim mišljenjima,

118
00:05:39,512 --> 00:05:42,406
njihovim mentalnim stanjima,
emocijama. Jedna od stvari

119
00:05:42,406 --> 00:05:45,252
koju smo do sada pronašli nekoliko puta,
kao i druge laboratorije

120
00:05:45,252 --> 00:05:48,470
širom sveta, jeste
deo prefrontalnog korteksa koji se zove

121
00:05:48,470 --> 00:05:51,688
središnji prefrontalni korteks,
koji je prikazan u plavom na slajdu

122
00:05:51,688 --> 00:05:54,444
i nalazi se tačno u sredini
prefrontalnog korteksa

123
00:05:54,444 --> 00:05:56,842
duž sredine glave.

124
00:05:56,842 --> 00:06:00,125
Ovo područje je aktivnije
kod adolescenata kada donose

125
00:06:00,125 --> 00:06:02,252
društvene odluke
i misle o drugim ljudima

126
00:06:02,252 --> 00:06:05,053
nego što je kod odraslih
i to je zapravo meta analiza

127
00:06:05,053 --> 00:06:08,293
devet različitih studija u ovoj oblasti
iz laboratorija širom sveta.

128
00:06:08,293 --> 00:06:10,993
One pokazuju istu stvar,
da se aktivnost

129
00:06:10,993 --> 00:06:14,363
u tom središnjem prefrontalnom
korteksu smanjuje

130
00:06:14,363 --> 00:06:16,810
tokom perioda adolescencije.

131
00:06:16,810 --> 00:06:19,454
Mi smatramo da bi to moglo biti
zbog toga što adolescenti i odrasli

132
00:06:19,454 --> 00:06:21,820
koriste drugačiji mentalni pristup,

133
00:06:21,820 --> 00:06:25,238
drugačiju kognitivnu strategiju
za donošenje društvenih odluka.

134
00:06:25,238 --> 00:06:28,754
Jedan od načina da se to posmatra
su bihejvioralne studije

135
00:06:28,754 --> 00:06:30,731
pri kojima dovodimo ljude
u laboratoriju i dajemo im

136
00:06:30,731 --> 00:06:33,275
neki bihejvioralni zadatak,
daću vam jedan primer

137
00:06:33,275 --> 00:06:36,485
zadatka koji koristimo u laboratoriji.

138
00:06:36,485 --> 00:06:39,133
Zamislite da ste učesnik
u jednom od naših eksperimenata.

139
00:06:39,133 --> 00:06:40,858
Dođete u laboratoriju,

140
00:06:40,858 --> 00:06:43,532
vidite ovaj zadatak na kompjuteru.

141
00:06:43,532 --> 00:06:46,322
U ovom zadatku vidite set polica.

142
00:06:46,322 --> 00:06:49,139
Na nekim od njih su predmeti,

143
00:06:49,139 --> 00:06:52,110
i primetićete čoveka
koji stoji iza polica

144
00:06:52,110 --> 00:06:55,695
kao i da postoje neki predmeti
koje on ne može da vidi.

145
00:06:55,695 --> 00:06:57,974
Oni su zaklonjeni od njegovog pogleda
nekom vrstom

146
00:06:57,974 --> 00:07:00,618
sivog parčeta drveta.

147
00:07:00,618 --> 00:07:04,102
To je isti set polica
iz njegove tačke gledišta.

148
00:07:04,102 --> 00:07:07,595
Obratite pažnju na to da on može
da vidi samo neke predmete,

149
00:07:07,595 --> 00:07:10,047
dok je mnogo više predmeta
koje vi možete da vidite.

150
00:07:10,047 --> 00:07:12,243
Vaš zadatak je da pomerate
predmete unaokolo.

151
00:07:12,243 --> 00:07:14,605
Voditelj, koji stoji iza polica,

152
00:07:14,605 --> 00:07:17,350
određivaće kako treba
da pomerate predmete,

153
00:07:17,350 --> 00:07:19,244
ali zapamtite, on vam neće
tražiti da pomerate predmete

154
00:07:19,244 --> 00:07:22,964
koje on ne može da vidi.
To nam uvodi veoma interesantan

155
00:07:22,964 --> 00:07:25,157
uslov, pri čemu postoji nesklad

156
00:07:25,157 --> 00:07:28,325
između vaše perspektive
i perspektive voditelja.

157
00:07:28,325 --> 00:07:31,565
Dakle, zamislite da vam on kaže
da pomerite gornji kamion nalevo.

158
00:07:31,565 --> 00:07:33,596
Tu se nalaze tri kamiona.
Vi biste instinktivno

159
00:07:33,611 --> 00:07:35,761
posegli za belim kamionom,
jer je to gornji kamion

160
00:07:35,761 --> 00:07:38,579
iz vaše perspektive,
ali onda se morate setiti,

161
00:07:38,579 --> 00:07:40,638
"Oh, on ne može da vidi taj kamion,
mora da je onda mislio

162
00:07:40,638 --> 00:07:43,395
da treba da pomerim plavi kamion",
koji je gornji kamion

163
00:07:43,395 --> 00:07:46,040
iz njegove perspektive.
Verovali ili ne,

164
00:07:46,040 --> 00:07:48,991
normalni, zdravi, inteligentni
odrasli ljudi kao vi prave greške

165
00:07:48,991 --> 00:07:52,131
oko 50 % vremena
u takvim pokušajima.

166
00:07:52,131 --> 00:07:54,974
Pomeraju beli kamion umesto plavog.

167
00:07:54,974 --> 00:07:58,290
Ovaj zadatak dajemo
adolescentima i odraslima

168
00:07:58,290 --> 00:07:59,844
i imamo kontrolni uslov

169
00:07:59,844 --> 00:08:03,905
gde nema voditelja već
umesto toga odredimo pravilo.

170
00:08:03,905 --> 00:08:05,819
Kažemo im, u redu, uradićemo
potpuno istu stvar,

171
00:08:05,819 --> 00:08:08,656
ali ovog puta nema voditelja.
Umesto toga, moraćete da

172
00:08:08,656 --> 00:08:11,863
ignorišete objekte
sa tamno sivom pozadinom.

173
00:08:11,863 --> 00:08:14,563
Videćete da je to potpuno
isti uslov, samo

174
00:08:14,563 --> 00:08:17,409
u uslovu bez voditelja
moraju da se sete

175
00:08:17,409 --> 00:08:20,480
da primenjuju to
donekle proizvoljno pravilo,

176
00:08:20,480 --> 00:08:22,160
dok u uslovu sa voditeljem
moraju da se sete

177
00:08:22,160 --> 00:08:25,701
da uzmu u obzir perspektivu voditelja

178
00:08:25,701 --> 00:08:29,998
kako bi usmeravali svoje ponašanje.

179
00:08:29,998 --> 00:08:32,608
U redu, ako vam pokažem
procenat grešaka

180
00:08:32,608 --> 00:08:35,174
u velikoj razvojnoj studiji
koju smo sproveli,

181
00:08:35,174 --> 00:08:38,728
u studiji koja je obuhvatala raspon
od sedme godine do odraslog doba

182
00:08:38,728 --> 00:08:39,938
i ono što ćemo videti
je procenat grešaka

183
00:08:39,938 --> 00:08:41,912
u grupi odraslih u oba uslova.

184
00:08:41,927 --> 00:08:45,198
Sivo je uslov sa voditeljem i videćete kako

185
00:08:45,198 --> 00:08:47,771
naši inteligentni odrasli
prave greške oko 50 procenata

186
00:08:47,771 --> 00:08:50,486
vremena, dok mnogo manje grešaka prave

187
00:08:50,486 --> 00:08:52,514
kada voditelj nije prisutan,
već kada samo moraju

188
00:08:52,514 --> 00:08:55,595
da se sete pravila
ignorisanja sive pozadine.

189
00:08:55,595 --> 00:08:58,263
Ta dva uslova se razvijaju

190
00:08:58,263 --> 00:09:01,186
na isti način.
Između kasnog detinjstva

191
00:09:01,186 --> 00:09:03,427
i sredine adolescencije,
nema napretka,

192
00:09:03,427 --> 00:09:06,778
drugim rečima redukcije grešaka,
u oba eksperimenta,

193
00:09:06,778 --> 00:09:07,898
u oba ova uslova.

194
00:09:07,898 --> 00:09:10,183
Ali kad uporedite poslednje dve grupe,

195
00:09:10,183 --> 00:09:12,135
grupu srednje adolescencije
i grupu odraslih,

196
00:09:12,135 --> 00:09:15,295
stvari postaju zanimljive,
jer tu nema

197
00:09:15,295 --> 00:09:18,333
kontinuiranog napretka
u uslovu bez voditelja.

198
00:09:18,333 --> 00:09:21,263
Drugim rečima, sve što
treba da uradite da biste

199
00:09:21,263 --> 00:09:23,969
zapamtili pravilo i primenili ga,
čini se da je potpuno razvijeno

200
00:09:23,969 --> 00:09:26,500
kod adolescenata, gde nasuprot,

201
00:09:26,500 --> 00:09:28,897
ako pogledate poslednja
dva siva polja, postoji i dalje

202
00:09:28,897 --> 00:09:32,047
značajan napredak u uslovu
sa voditeljem

203
00:09:32,047 --> 00:09:34,488
između srednje adolscencije
i odraslog doba, a to znači

204
00:09:34,488 --> 00:09:37,864
sposobnost da se uzme
u obzir perspektiva

205
00:09:37,864 --> 00:09:41,149
nekog drugog da bi se
usmeravalo ponašanje,

206
00:09:41,149 --> 00:09:43,408
što, usput govoreći, radimo
stalno u svakodnevnom životu

207
00:09:43,408 --> 00:09:48,014
i dalje se razvija u srednjoj
ka kasnoj adolescenciji.

208
00:09:48,014 --> 00:09:50,554
Dakle, ako imate sina
ili ćerku tinejdžera

209
00:09:50,554 --> 00:09:52,963
i ponekad mislite
da imaju problema da vide

210
00:09:52,963 --> 00:09:56,719
perspektivu drugih ljudi,
u pravu ste. I imaju. A evo i zašto.

211
00:09:56,719 --> 00:10:00,232
Mi se ponekad smejemo tinejdžerima.

212
00:10:00,232 --> 00:10:04,095
Često se parodiraju, čak
i demonizuju u medijima

213
00:10:04,095 --> 00:10:07,622
zbog njihovog donekle tipičnog
tinejdžerskog ponašanja. Oni rizikuju,

214
00:10:07,622 --> 00:10:10,393
ponekad su ćudljivi,
veoma samosvesni.

215
00:10:10,393 --> 00:10:12,886
Znam za veoma lepu anegdotu
od jednog prijatelja

216
00:10:12,886 --> 00:10:15,373
koji je rekao da je najizrazitija stvar
koju je primetio

217
00:10:15,373 --> 00:10:18,354
kod svojih ćerki tinejdžerki
pre i posle puberteta

218
00:10:18,354 --> 00:10:20,598
bio nivo stida pred njim.

219
00:10:20,614 --> 00:10:23,103
Tako on priča: "Pre puberteta,
ako bi se moje dve ćerke

220
00:10:23,103 --> 00:10:25,357
zezale u prodavnici, ja bih rekao:

221
00:10:25,357 --> 00:10:27,106
"Prestanite da se zezate
i otpevaću vašu omiljenu pesmu.'

222
00:10:27,106 --> 00:10:29,007
a one bi odmah prestale i on bi pevao

223
00:10:29,007 --> 00:10:32,478
njihovu omiljenu pesmu.
Posle puberteta to je postala pretnja.

224
00:10:32,478 --> 00:10:34,295
(Smeh)

225
00:10:34,295 --> 00:10:37,772
Pomisao da njihov tata peva u javnosti

226
00:10:37,772 --> 00:10:40,135
bi bila dovoljna
da se pristojno ponašaju.

227
00:10:40,135 --> 00:10:41,563
Ljudi često pitaju:

228
00:10:41,563 --> 00:10:44,196
"Da li je adolescencija
neki skoriji fenomen?

229
00:10:44,196 --> 00:10:46,318
Je li to nešto što smo
nedavno izmislili na Zapadu?"

230
00:10:46,318 --> 00:10:48,986
A zapravo, odgovor je
verovatno ne. Postoji mnogo

231
00:10:48,986 --> 00:10:52,409
opisa adolescencije u istoriji
koji zvuče

232
00:10:52,409 --> 00:10:54,566
veoma slično opisima
koje danas koristimo.

233
00:10:54,566 --> 00:10:58,799
Tu je i poznati Šekspirov
citat iz "Zimske bajke"

234
00:10:58,799 --> 00:11:01,574
gde on opisuje adolescenciju
na sledeći način:

235
00:11:01,574 --> 00:11:04,420
"Želeo bih da ne postoje godine
između desete i dvadesettreće,

236
00:11:04,420 --> 00:11:07,660
ili da mladi prespavaju to doba;

237
00:11:07,660 --> 00:11:09,751
jer ne postoji ništa
osim ostavljanja deve

238
00:11:09,751 --> 00:11:15,974
sa detetom, ogrešenja
o starost, krađe, tuče."

239
00:11:15,974 --> 00:11:20,508
Nastavlja: "Rekavši to, da li bi iko

240
00:11:20,508 --> 00:11:23,653
od tih kuvanih mozgova
od devetnaeste i dvedesetdruge

241
00:11:23,653 --> 00:11:26,151
išao u lov po ovakvom vremenu?"
(Smeh)

242
00:11:26,151 --> 00:11:29,077
Dakle, skoro pre 400 godina
Šekspir je okarakterisao

243
00:11:29,077 --> 00:11:31,801
adolescente u veoma sličnom
svetlu u kojem ih mi

244
00:11:31,801 --> 00:11:35,260
karakterišemo danas, ali danas
mi pokušavamo da shvatimo

245
00:11:35,260 --> 00:11:38,347
njihovo ponašanje
u pogledu osnovnih promena

246
00:11:38,347 --> 00:11:40,285
koje se odvijaju u njihovom mozgu.

247
00:11:40,285 --> 00:11:43,893
Na primer, uzmimo preduzimanje rizika.
Znamo da adolescenti

248
00:11:43,893 --> 00:11:46,218
naginju ka tome da rizikuju.
Stvarno je tako.

249
00:11:46,218 --> 00:11:48,850
Više rizikuju nego deca ili odrasli,

250
00:11:48,850 --> 00:11:51,310
a posebno su skloni
preduzimanju rizika

251
00:11:51,310 --> 00:11:54,278
kada su sa svojim prijateljima.
Postoji bitan nagon

252
00:11:54,278 --> 00:11:56,764
da se postane nezavistan od roditelja

253
00:11:56,764 --> 00:11:59,588
i da se zadive prijatelji u adolescenciji.

254
00:11:59,588 --> 00:12:02,187
Sada pokušavamo to
da razumemo u pogledu

255
00:12:02,187 --> 00:12:05,180
razvoja dela njihovog mozga
koji se zove limbički sistem.

256
00:12:05,180 --> 00:12:07,723
Pokazaću vam limbički sistem
crvenom bojom

257
00:12:07,723 --> 00:12:09,588
na slajdu i na ovom mozgu.

258
00:12:09,588 --> 00:12:12,697
Dakle, limbički sistem
je duboko unutar mozga

259
00:12:12,697 --> 00:12:16,430
i učestvuje u stvarima
kao što je obrada emocija

260
00:12:16,430 --> 00:12:19,580
i nagrada. Daje vam osećaj satisfakcije

261
00:12:19,580 --> 00:12:22,876
dok radite zabavne stvari,
uključujući i rizik.

262
00:12:22,876 --> 00:12:25,241
Pruža vam osećaj zadovoljstva
kada rizikujete.

263
00:12:25,241 --> 00:12:28,289
Za ovu regiju, regiju
unutar limbičkog sistema,

264
00:12:28,289 --> 00:12:31,708
otkriveno je da je hipersenzitivna
na osećaj zadovoljstva

265
00:12:31,708 --> 00:12:35,477
prilikom razikovanja kod adolescenata
u poređenju sa odraslima.

266
00:12:35,477 --> 00:12:39,179
Istovremeno, prefrontalni korteks,

267
00:12:39,179 --> 00:12:41,453
koji možete videti ovde
na slajdu obojen u plavo,

268
00:12:41,453 --> 00:12:44,320
koji nas zaustavlja pri
preduzimanju prekomernih rizika,

269
00:12:44,320 --> 00:12:47,718
i dalje je u razvitku kod adolescenata.

270
00:12:47,718 --> 00:12:51,385
Istraživanja na mozgu su pokazala
da je mozak adolescenata

271
00:12:51,385 --> 00:12:54,727
podvrgnut veoma dubokom razvoju,

272
00:12:54,727 --> 00:12:58,683
i to ima uticaja na obrazovanje,
rehabilitaciju

273
00:12:58,683 --> 00:13:02,703
i intervenciju. Okruženje,
uključujući podučavanje,

274
00:13:02,703 --> 00:13:06,112
može oblikovati i oblikuje
razvoj mozga adolescenata,

275
00:13:06,112 --> 00:13:08,914
a tek je od nedavno počelo

276
00:13:08,914 --> 00:13:11,419
rutinsko obrazovanje tinejdžera
na Zapadu.

277
00:13:11,419 --> 00:13:15,172
Moji deda i baba sa obe strane porodice,
na primer, napustili su školu

278
00:13:15,172 --> 00:13:19,006
u ranoj adolescenciji.
Nisu imali izbora.

279
00:13:19,006 --> 00:13:21,780
A to je i dalje slučaj danas
sa mnogo, mnogo tinejdžera

280
00:13:21,780 --> 00:13:24,947
širom sveta.
Četrdeset procenata tinejdžera

281
00:13:24,947 --> 00:13:29,169
nema pristup srednjoškolskom obrazovanju.

282
00:13:29,169 --> 00:13:31,808
A to je životni period
kada je mozak posebno

283
00:13:31,808 --> 00:13:34,655
prilagodljiv i lako se formira.

284
00:13:34,655 --> 00:13:38,425
To je fantastična prilika
za učenje i kreativnost.

285
00:13:38,425 --> 00:13:40,658
Dakle, ono što se ponekad
smatra problemom

286
00:13:40,658 --> 00:13:43,134
sa adolescentima -
pojačano rizikovanje, impulsivnost,

287
00:13:43,134 --> 00:13:47,076
samosvest - ne bi smelo
da se stigmatizira.

288
00:13:47,076 --> 00:13:49,913
U stvari, odražava promene
u mozgu koje pružaju

289
00:13:49,913 --> 00:13:52,827
odličnu priliku za obrazovanje

290
00:13:52,827 --> 00:13:57,257
i društveni razvoj.
Hvala. (Aplauz)

291
00:13:57,257 --> 00:14:05,027
(Aplauz)