WEBVTT

00:00:00.688 --> 00:00:03.577
15 lat temu powszechnie zakładano,

00:00:03.577 --> 00:00:05.627
że ludzki mózg rozwija się głównie

00:00:05.627 --> 00:00:08.606
przez kilka pierwszych lat życia.

00:00:08.606 --> 00:00:11.318
Wtedy nie mieliśmy jednak możliwości

00:00:11.318 --> 00:00:13.939
zajrzeć do wnętrza żywego ludzkiego mózgu,

00:00:13.939 --> 00:00:16.977
by śledzić jego rozwój przez całe życie.

00:00:16.977 --> 00:00:20.138
W ostatnich latach, głównie dzięki rozwojowi

00:00:20.138 --> 00:00:21.943
technik neuroobrazowania, takich jak

00:00:21.943 --> 00:00:24.886
obrazowanie magnetyczno-rezonansowe (MRI)

00:00:24.886 --> 00:00:28.013
neurobiolodzy zaczęli zaglądać do wnętrza

00:00:28.013 --> 00:00:30.432
żywych mózgów ludzi w każdym wieku

00:00:30.432 --> 00:00:33.303
i śledzenia zmian struktury i funkcji.

00:00:33.303 --> 00:00:36.980
Strukturalny rezonans magnetyczny służy

00:00:36.980 --> 00:00:40.042
do uchwycenia obrazu wnętrza mózgu

00:00:40.042 --> 00:00:43.262
o wysokiej rozdzielczości, co pozwala zbadać,

00:00:43.262 --> 00:00:45.702
ile jest w mózgu szarych komórek

00:00:45.702 --> 00:00:47.505
i jak zmienia się to z wiekiem.

00:00:47.505 --> 00:00:51.217
Używa się też funkcjonalnego rezonansu magnetycznego (fMRI),

00:00:51.217 --> 00:00:54.612
do rejestrowania aktywności mózgu

00:00:54.612 --> 00:00:57.480
w trakcie zadania, które wykonuje badany,

00:00:57.480 --> 00:01:00.372
takiego jak myślenie, czy postrzeganie.

NOTE Paragraph

00:01:00.372 --> 00:01:03.138
Tak wiele laboratoriów zajmuje się takimi

00:01:03.138 --> 00:01:05.368
badaniami, że dysponujemy teraz bogatym

00:01:05.368 --> 00:01:08.892
i szczegółowym obrazem rozwoju ludzkiego mózgu,

00:01:08.892 --> 00:01:11.960
co radykalnie zmieniło sposób,

00:01:11.960 --> 00:01:14.593
w jaki o tym myślimy.

00:01:14.593 --> 00:01:17.361
Rozwój mózgu nie kończy się na wczesnym dzieciństwie,

00:01:17.361 --> 00:01:20.072
wręcz przeciwnie, mózg rozwija się

00:01:20.072 --> 00:01:24.118
w trakcie dojrzewania, a także u 20- i 30-latków.

NOTE Paragraph

00:01:24.118 --> 00:01:28.097
Dojrzewanie określa się jako czas,
który rozpoczyna się

00:01:28.097 --> 00:01:32.493
wraz z biologicznymi, 
hormonalnymi i fizycznymi zmianami

00:01:32.493 --> 00:01:35.778
i kończy się w momencie, kiedy dana osoba

00:01:35.778 --> 00:01:39.229
uzyskuje stabilną, 
niezależną rolę w społeczeństwie.

00:01:39.229 --> 00:01:41.019
(Śmiech)

00:01:41.019 --> 00:01:43.784
To może trwać naprawdę długo. (Śmiech)

00:01:43.784 --> 00:01:46.803
Jednym z obszarów mózgu, który podlega dużym zmianom

00:01:46.803 --> 00:01:50.067
w trakcie dojrzewania, jest kora przedczołowa.

00:01:50.067 --> 00:01:53.044
Oto model ludzkiego mózgu,

00:01:53.044 --> 00:01:55.924
a to kora przedczołowa, na samym przodzie.

00:01:55.924 --> 00:01:58.433
Jest ona ciekawym obszarem mózgu.

00:01:58.433 --> 00:02:01.547
Proporcjonalnie jest o wiele większa u ludzi niż

00:02:01.547 --> 00:02:05.174
u innych gatunków i jest zaangażowana w wiele

00:02:05.190 --> 00:02:08.462
istotnych funkcji poznawczych, 
jak podejmowanie decyzji,

00:02:08.462 --> 00:02:10.552
planowanie przyszłości,

00:02:10.552 --> 00:02:13.292
hamowanie niewłaściwego zachowania,

00:02:13.292 --> 00:02:15.958
np. powstrzymanie się od powiedzenia

00:02:15.958 --> 00:02:18.883
czegoś niemiłego lub zrobienia czegoś głupiego.

00:02:18.883 --> 00:02:20.661
Jest też zaangażowana w interakcje społeczne,

00:02:20.661 --> 00:02:23.785
rozumienie innych i samoświadomość.

NOTE Paragraph

00:02:23.785 --> 00:02:26.835
Badania MRI nad rozwojem tego obszaru wykazały,

00:02:26.835 --> 00:02:29.305
że podlega on radykalnym zmianom

00:02:29.305 --> 00:02:32.238
w trakcie okresu dojrzewania.

00:02:32.238 --> 00:02:35.196
Objętość istoty szarej

00:02:35.196 --> 00:02:40.045
między 4 a 22 rokiem życia,

00:02:40.045 --> 00:02:42.367
wzrasta w dzieciństwie, co widać

00:02:42.367 --> 00:02:46.120
na wykresie. Szczyt osiąga we wczesnym dojrzewaniu.

00:02:46.120 --> 00:02:48.685
Strzałki wskazują na najwyższą objętość istoty szarej

00:02:48.685 --> 00:02:52.151
w korze przedczołowej. Widać, że następuje

00:02:52.151 --> 00:02:55.661
to kilka lat później u chłopców niż u dziewcząt,

00:02:55.661 --> 00:02:57.500
być może dlatego, że u chłopców dojrzewanie

00:02:57.500 --> 00:02:59.752
rozpoczyna się zwykle kilka lat później.

00:02:59.752 --> 00:03:03.187
Później obserwujemy znaczący spadek

00:03:03.187 --> 00:03:05.872
w objętości istoty szarej w korze przedczołowej.

00:03:05.872 --> 00:03:07.897
Brzmi niepokojąco, ale w rzeczywistości

00:03:07.897 --> 00:03:11.047
to istotny proces rozwojowy, ponieważ

00:03:11.047 --> 00:03:15.153
istota szara zawiera komórki nerwowe i połączenia

00:03:15.153 --> 00:03:18.607
międzykomórkowe, synapsy, i uważa się,

00:03:18.607 --> 00:03:21.352
że ten spadek jej objętości w korze przedczołowej

00:03:21.352 --> 00:03:24.244
związany jest z procesem "przycinania" -

00:03:24.244 --> 00:03:26.567
eliminacji zbędnych synaps.

00:03:26.567 --> 00:03:29.700
To bardzo ważny proces, częściowo zależny od

00:03:29.700 --> 00:03:32.834
środowiska człowieka lub zwierzęcia.

00:03:32.834 --> 00:03:36.278
Używane synapsy zostają wzmocnione,

00:03:36.278 --> 00:03:38.211
a te, które nie są używane

00:03:38.211 --> 00:03:40.543
w konkretnym środowisku, są usuwane.

00:03:40.543 --> 00:03:43.049
Porównajmy to do przycinania krzewu róży:

00:03:43.049 --> 00:03:45.889
Odcinamy słabsze gałęzie,

00:03:45.889 --> 00:03:48.927
aby mocne mogły się wzmacniać.

00:03:48.927 --> 00:03:52.853
Proces ten, 
skutecznie modelujący tkankę mózgową,

00:03:52.853 --> 00:03:55.520
dostosowując ją do potrzeb środowiska,

00:03:55.520 --> 00:03:58.435
zachodzi w korze przedczołowej 
i innych obszarach mózgu

00:03:58.435 --> 00:04:01.989
w trakcie okresu dojrzewania.

NOTE Paragraph

00:04:01.989 --> 00:04:05.690
Inna metoda używana do śledzenia zmian

00:04:05.690 --> 00:04:08.942
w mózgach nastolatków 
to funkcjonalny rezonans magnetyczny,

00:04:08.942 --> 00:04:12.215
który pozwala na obserwację 
zmian aktywności mózgu z wiekiem.

00:04:12.215 --> 00:04:13.857
Przykład z mojego laboratorium:

00:04:13.857 --> 00:04:17.418
Zajmuje nas mózg społeczny,

00:04:17.418 --> 00:04:21.002
czyli te obszary mózgu używane, by zrozumieć

00:04:21.002 --> 00:04:23.435
innych ludzi i nawiązać z nimi kontakt.

00:04:23.435 --> 00:04:27.201
Pokażę wam zdjęcie z meczu piłki nożnej,

00:04:27.201 --> 00:04:31.608
by zilustrować dwa aspekty działania 
mózgu społecznego.

00:04:31.608 --> 00:04:33.041
Oto mecz piłki nożnej. (Śmiech)

00:04:33.041 --> 00:04:35.683
Michael Owen właśnie spudłował,

00:04:35.683 --> 00:04:38.485
leży na ziemi; pierwszym aspektem działania

00:04:38.485 --> 00:04:41.444
mózgu społecznego jest to, jak automatyczne

00:04:41.444 --> 00:04:44.494
i instynktowne są społeczne reakcje emocjonalne.

00:04:44.494 --> 00:04:47.458
W ułamku sekundy, w którym Michael Owen pudłuje,

00:04:47.458 --> 00:04:49.268
wszyscy robią to samo ze swoimi rękami

00:04:49.268 --> 00:04:51.071
i twarzami, nawet Michael Owen,

00:04:51.071 --> 00:04:52.895
ślizgając się po trawie, robi to samo

00:04:52.895 --> 00:04:55.164
i pewnie ma podobny wyraz twarzy

00:04:55.164 --> 00:04:57.138
a nie robią tego tylko

00:04:57.138 --> 00:05:00.599
ci faceci z tyłu ubrani na żółto. (Śmiech)

00:05:00.599 --> 00:05:03.142
Sądzę, że są po złej stronie stadionu.

00:05:03.142 --> 00:05:05.437
Wykonują inną społeczną reakcję emocjonalną,

00:05:05.437 --> 00:05:08.072
którą natychmiast rozpoznajemy. To drugi aspekt działania

00:05:08.072 --> 00:05:11.708
mózgu społecznego, który ilustruje to zdjęcie,

00:05:11.708 --> 00:05:15.090
jak dobrze odczytujemy zachowania innych,

00:05:15.090 --> 00:05:17.767
ich działania, gesty, wyrazy twarzy

00:05:17.767 --> 00:05:21.583
pod względem skrywanych przez nie 
emocji i stanów mentalnych.

00:05:21.583 --> 00:05:23.360
Nie trzeba o nic pytać tych ludzi.

00:05:23.360 --> 00:05:25.901
Mamy dobre pojęcie, co czują

00:05:25.901 --> 00:05:28.489
i myślą w tym momencie.

NOTE Paragraph

00:05:28.489 --> 00:05:30.245
Tym zajmujemy się w laboratorium.

00:05:30.245 --> 00:05:33.817
Zapraszamy nastolatków i dorosłych,

00:05:33.833 --> 00:05:36.218
by zrobić skany ich mózgów, dajemy im zadanie,

00:05:36.218 --> 00:05:39.512
dotyczące myślenia o innych, o ich umysłach,

00:05:39.512 --> 00:05:42.406
stanach mentalnych, emocjach.

00:05:42.406 --> 00:05:45.252
Potwierdziliśmy kilkakrotnie, jak i inne laboratoria

00:05:45.252 --> 00:05:48.470
na świecie, że część kory przedczołowej,

00:05:48.470 --> 00:05:51.688
środkowa kora przedczołowa, zaznaczona na niebiesko,

00:05:51.688 --> 00:05:54.444
leżąca w samym środku kory przedczołowej,

00:05:54.444 --> 00:05:56.842
na środku głowy,

00:05:56.842 --> 00:06:00.125
jest bardziej aktywna u nastolatków, kiedy podejmują

00:06:00.125 --> 00:06:02.252
decyzje społeczne i myślą o innych,

00:06:02.252 --> 00:06:05.053
niż u dorosłych. Jest to wynik metaanalizy

00:06:05.053 --> 00:06:08.293
dziewięciu różnych badań w laboratoriach

00:06:08.293 --> 00:06:10.993
i wszystkie pokazują to samo: aktywność

00:06:10.993 --> 00:06:14.363
w obszarze środkowej kory przedczołowej zmniejsza się

00:06:14.363 --> 00:06:16.810
w trakcie okresu dojrzewania.

00:06:16.810 --> 00:06:19.454
Może tak być dlatego, że nastolatki i dorośli

00:06:19.454 --> 00:06:21.820
mają inne podejście, używają

00:06:21.820 --> 00:06:25.238
innych strategii poznawczych 
do podejmowania decyzji społecznych.

00:06:25.238 --> 00:06:28.754
Można to sprawdzić dzięki badaniom empirycznym.

00:06:28.754 --> 00:06:30.731
Zapraszamy ludzi do laboratorium

00:06:30.731 --> 00:06:33.275
i dajemy im jakieś zadanie.

00:06:33.275 --> 00:06:36.485
Kolejny przykład z mojego laboratorium:

NOTE Paragraph

00:06:36.485 --> 00:06:39.133
Wyobraź sobie, że bierzesz udział

00:06:39.133 --> 00:06:40.858
w eksperymencie. Wchodzisz do laboratorium,

00:06:40.858 --> 00:06:43.532
widzisz zadanie na komputerze.

00:06:43.532 --> 00:06:46.322
W zadaniu tym widzisz kilka półek.

00:06:46.322 --> 00:06:49.139
Na niektórych z nich są jakieś przedmioty.

00:06:49.139 --> 00:06:52.110
Widzisz, że za półkami stoi mężczyzna.

00:06:52.110 --> 00:06:55.695
Nie widzi niektórych przedmiotów.

00:06:55.695 --> 00:06:57.974
Z jego perspektywy są zasłonięte szarymi deskami.

00:06:57.974 --> 00:07:00.618
Z jego perspektywy są zasłonięte szarymi deskami.

00:07:00.618 --> 00:07:04.102
To jest ta sama półka z jego perspektywy.

00:07:04.102 --> 00:07:07.595
Widzi tylko część przedmiotów,

00:07:07.595 --> 00:07:10.047
natomiast ty widzisz ich o wiele więcej.

00:07:10.047 --> 00:07:12.243
Twoim zadaniem jest przestawić przedmioty.

00:07:12.243 --> 00:07:14.605
Mężczyzna stojący za półkami

00:07:14.605 --> 00:07:17.350
wydaje ci polecenia.

00:07:17.350 --> 00:07:19.244
ale nie prosi o przestawianie rzeczy,

00:07:19.244 --> 00:07:22.964
których nie widzi. Wprowadza to ciekawe warunki:

00:07:22.964 --> 00:07:25.157
istnieje konflikt między twoją perspektywą

00:07:25.157 --> 00:07:28.325
a perspektywą wydającego polecenia.

00:07:28.325 --> 00:07:31.565
Mężczyzna każe ci przestawić w lewo górną ciężarówkę.

00:07:31.565 --> 00:07:33.596
Na półkach są trzy ciężarówki.

00:07:33.611 --> 00:07:35.761
Instynktownie wybierzesz białą, 
bo z twojej perspektywy

00:07:35.761 --> 00:07:38.579
jest to ta górna, ale wtedy przypomnisz sobie:

00:07:38.579 --> 00:07:40.638
"On nie widzi tej ciężarówki, więc ma na myśli

00:07:40.638 --> 00:07:43.395
tę niebieską", która z jego perspektywy jest

00:07:43.395 --> 00:07:46.040
górną ciężarówką. Można w to wierzyć lub nie,

00:07:46.040 --> 00:07:48.991
ale zdrowi, inteligentni dorośli ludzie popełniają błędy

00:07:48.991 --> 00:07:52.131
w około 50% przypadków w tego typu zadaniu.

00:07:52.131 --> 00:07:54.974
Przesuwają białą ciężarówkę zamiast niebieskiej.

00:07:54.974 --> 00:07:58.290
Daliśmy to zadanie nastolatkom i dorosłym,

00:07:58.290 --> 00:07:59.844
wprowadzając także zadanie kontrolne.

00:07:59.844 --> 00:08:03.905
Nikt nie wydaje poleceń, 
zamiast tego badani otrzymują reguły.

00:08:03.905 --> 00:08:05.819
Mówimy im: teraz zrobimy dokładnie to samo,

00:08:05.819 --> 00:08:08.656
ale tym razem nikt nie wydaje poleceń.

00:08:08.656 --> 00:08:11.863
Zamiast tego musicie ignorować przedmioty na szarym tle.

00:08:11.863 --> 00:08:14.563
Są to dokładnie te same warunki,

00:08:14.563 --> 00:08:17.409
tylko że przy braku wydającego polecenia
trzeba pamiętać

00:08:17.409 --> 00:08:20.480
o tej dość umownej zasadzie, 
podczas gdy w warunkach,

00:08:20.480 --> 00:08:22.160
w których istnieje ta osoba, trzeba pamiętać,

00:08:22.160 --> 00:08:25.701
by wziąć pod uwagę jej perspektywę,

00:08:25.701 --> 00:08:29.998
w celu pokierowania swoim zachowaniem.

NOTE Paragraph

00:08:29.998 --> 00:08:32.608
Pokażę wam procent błędów

00:08:32.608 --> 00:08:35.174
w dużym badaniu rozwojowym,
które przeprowadziliśmy.

00:08:35.174 --> 00:08:38.728
Badani mieli od siedmiu lat do dorosłości.

00:08:38.728 --> 00:08:39.938
Zobaczycie procent błędów

00:08:39.938 --> 00:08:41.912
w grupie dorosłych w obu warunkach.

00:08:41.927 --> 00:08:45.198
Szary słupek oznacza udział wydającego polecenia.

00:08:45.198 --> 00:08:47.771
Inteligentni dorośli popełniają błędy
w około 50% przypadków.

00:08:47.771 --> 00:08:50.486
Popełniają o wiele mniej błędów,

00:08:50.486 --> 00:08:52.514
gdy tej osoby nie ma, gdy muszą po prostu

00:08:52.514 --> 00:08:55.595
zapamiętać zasadę ignorowania szarego tła.

00:08:55.595 --> 00:08:58.263
Z punktu widzenia rozwoju,
oba te warunki rozwijają się

00:08:58.263 --> 00:09:01.186
tak samo. Pomiędzy okresem późnego dzieciństwa

00:09:01.186 --> 00:09:03.427
a połową okresu dojrzewania następuje poprawa,

00:09:03.427 --> 00:09:06.778
to znaczy zmniejszenie liczby błędów 
w obu tych zadaniach,

00:09:06.778 --> 00:09:07.898
w obu warunkach.

00:09:07.898 --> 00:09:10.183
Ale to wtedy, kiedy porównamy dwie ostatnie grupy,

00:09:10.183 --> 00:09:12.135
tę z połowy okresu dojrzewania i grupę dorosłych,

00:09:12.135 --> 00:09:15.295
robi się ciekawie, 
ponieważ nie następuje już poprawa

00:09:15.295 --> 00:09:18.333
w warunkach bez osoby wydającej polecenia.

00:09:18.333 --> 00:09:21.263
Wszystko, co trzeba zrobić, aby zapamiętać zasadę

00:09:21.263 --> 00:09:23.969
i ją zastosować wydaje się w pełni rozwinięte

00:09:23.969 --> 00:09:26.500
w połowie okresu dojrzewania, podczas gdy,

00:09:26.500 --> 00:09:28.897
jeśli spojrzeć na dwa ostatnie szare słupki, 
wciąż następuje

00:09:28.897 --> 00:09:32.047
znacząca poprawa 
w warunkach z wydającym polecenia

00:09:32.047 --> 00:09:34.488
między połową okresu dojrzewania a dorosłością.

00:09:34.488 --> 00:09:37.864
Oznacza to, że umiejętność brania pod uwagę

00:09:37.864 --> 00:09:41.149
perspektywy innej osoby,
by kierować swoim zachowaniem,

00:09:41.149 --> 00:09:43.408
co przecież wszyscy robimy na co dzień,

00:09:43.408 --> 00:09:48.014
rozwija się nadal między połową 
a końcem okresu dojrzewania.

00:09:48.014 --> 00:09:50.554
Więc jeśli masz nastoletniego dziecko

00:09:50.554 --> 00:09:52.963
i wydaje ci się,
że ma problem z dostrzeżeniem perspektywy

00:09:52.963 --> 00:09:56.719
innych osób, masz rację. Ma z tym problem.

NOTE Paragraph

00:09:56.719 --> 00:10:00.232
Czasem śmiejemy się z nastolatków.

00:10:00.232 --> 00:10:04.095
Są parodiowani,
czasem nawet demonizowani w mediach,

00:10:04.095 --> 00:10:07.622
z powodu ich typowych zachowań.
Podejmują ryzyko,

00:10:07.622 --> 00:10:10.393
czasem są humorzaści, bardzo niepewni siebie.

00:10:10.393 --> 00:10:12.886
Znam ciekawą anegdotę od mojego przyjaciela.

00:10:12.886 --> 00:10:15.373
Powiedział, że najbardziej dostrzegalną zmianą

00:10:15.373 --> 00:10:18.354
u jego nastoletnich córek 
przed i po okresie dojrzewania

00:10:18.354 --> 00:10:20.598
był ich poziom zakłopotania w stosunku do niego.

00:10:20.614 --> 00:10:23.103
Powiedział: "Przed okresem dojrzewania, 
kiedy moje córki

00:10:23.103 --> 00:10:25.357
źle się zachowywały w sklepie, mówiłem:

00:10:25.357 --> 00:10:27.106
"przestańcie, to zaśpiewam 
waszą ulubioną piosenkę",

00:10:27.106 --> 00:10:29.007
a od razu przestawały, a on śpiewał

00:10:29.007 --> 00:10:32.478
ich ulubioną piosenkę. W okresie dojrzewania

00:10:32.478 --> 00:10:34.295
stało się to groźbą. (Śmiech)

00:10:34.295 --> 00:10:37.772
Samo wyobrażenie ich taty śpiewającego publicznie

00:10:37.772 --> 00:10:40.135
wystarczało, aby zachowywały się dobrze.

NOTE Paragraph

00:10:40.135 --> 00:10:41.563
Ludzie często pytają:

00:10:41.563 --> 00:10:44.196
"Czy okres dojrzewania to jakieś nowe zjawisko?

00:10:44.196 --> 00:10:46.318
Czy to jakiś nowy wynalazek Zachodu?"

00:10:46.318 --> 00:10:48.986
Odpowiedź brzmi: prawdopodobnie nie.

00:10:48.986 --> 00:10:52.409
Historia dostarcza wiele opisów nastolatków, które brzmią

00:10:52.409 --> 00:10:54.566
podobnie do opisów, których używamy dziś.

NOTE Paragraph

00:10:54.566 --> 00:10:58.799
W swoim słynnym cytacie z "Zimowej Opowieści"

00:10:58.799 --> 00:11:01.574
Szekspir tak opisuje okres dojrzewania:

00:11:01.574 --> 00:11:04.420
"Chciałbym, żeby nie było przedziału między dziesiątym

00:11:04.420 --> 00:11:07.660
a dwudziestym trzecim rokiem życia albo przynajmniej żeby go młodość przespała,

00:11:07.660 --> 00:11:09.751
bo w całym ciągu 
tego pośredniego czasu

00:11:09.751 --> 00:11:15.974
widzimy tylko uwiedzione dziewczyny, 
pokrzywdzonych starców, kradzież i bijatyki." (Śmiech)

00:11:15.974 --> 00:11:20.508
I dalej: "Chciałżeby kto prócz 
tych niedowarzonych mózgów

00:11:20.508 --> 00:11:23.653
dziewiętnasto lub dwudziestodwuletnich

00:11:23.653 --> 00:11:26.151
na taki czas polować?" (Śmiech)

00:11:26.151 --> 00:11:29.077
Prawie 400 lat temu Szekspir przedstawiał

00:11:29.077 --> 00:11:31.801
dojrzewanie podobnie do tego,

00:11:31.801 --> 00:11:35.260
jak przedstawiamy je my, lecz dziś staramy się

00:11:35.260 --> 00:11:38.347
zrozumieć te zachowania, biorąc pod uwagę zmiany,

00:11:38.347 --> 00:11:40.285
które zachodzą w mózgach nastolatków.

NOTE Paragraph

00:11:40.285 --> 00:11:43.893
Weźmy na przykład podejmowanie ryzyka.

00:11:43.893 --> 00:11:46.218
Nastolatki do tego mają skłonność.

00:11:46.218 --> 00:11:48.850
Podejmują większe ryzyko niż dzieci czy dorośli,

00:11:48.850 --> 00:11:51.310
a szczególnie na nie narażeni są wtedy,

00:11:51.310 --> 00:11:54.278
kiedy są z przyjaciółmi. W okresie dojrzewania

00:11:54.278 --> 00:11:56.764
istnieje silna potrzeba uniezależnienia się od rodziców

00:11:56.764 --> 00:11:59.588
i zaimponowania swoim znajomym.

00:11:59.588 --> 00:12:02.187
Teraz staramy się to zrozumieć, biorąc pod uwagę

00:12:02.187 --> 00:12:05.180
rozwój części ich mózgu,
nazywanej układem limbicznym.

00:12:05.180 --> 00:12:07.723
Pokażę wam układ limbiczny zaznaczony na czerwono

00:12:07.723 --> 00:12:09.588
na slajdzie za mną i na tym modelu.

00:12:09.588 --> 00:12:12.697
System limbiczny położony jest głęboko w mózgu

00:12:12.697 --> 00:12:16.430
i ma udział przetwarzaniu emocji

00:12:16.430 --> 00:12:19.580
i poczucia satysfakcji

00:12:19.580 --> 00:12:22.876
z robienia zabawnych rzeczy,

00:12:22.876 --> 00:12:25.241
daje nam frajdę z podejmowania ryzyka.

00:12:25.241 --> 00:12:28.289
Odkryto, że obszary w układzie limbicznym

00:12:28.289 --> 00:12:31.708
wykazują nadwrażliwość na poczucie satysfakcji

00:12:31.708 --> 00:12:35.477
z podjęcia ryzyka u nastolatków 
w porównaniu do dorosłych.

00:12:35.477 --> 00:12:39.179
Jednocześnie kora przedczołowa,

00:12:39.179 --> 00:12:41.453
zaznaczona na niebiesko na tym slajdzie,

00:12:41.453 --> 00:12:44.320
która powstrzymuje nas 
przed podejmowaniem nadmiernego ryzyka,

00:12:44.320 --> 00:12:47.718
u nastolatków wciąż się rozwija.

NOTE Paragraph

00:12:47.718 --> 00:12:51.385
Badania mózgu pokazują więc, 
że mózg nastolatka

00:12:51.385 --> 00:12:54.727
podlega bardzo głębokim zmianom.

00:12:54.727 --> 00:12:58.683
Ma to konsekwencje dla edukacji, resocjalizacji

00:12:58.683 --> 00:13:02.703
i działań interwencyjnych. 
Środowisko, w tym nauczanie,

00:13:02.703 --> 00:13:06.112
kształtuje rozwijający się nastoletni mózg,

00:13:06.112 --> 00:13:08.914
ale dopiero od niedawna

00:13:08.914 --> 00:13:11.419
nastolatki na Zachodzie są rutynowo kształcone.

00:13:11.419 --> 00:13:15.172
Na przykład, wszyscy moi 
czworo dziadkowie porzucili szkołę

00:13:15.172 --> 00:13:19.006
we wczesnym okresie dojrzewania. Nie mieli wyboru.

00:13:19.006 --> 00:13:21.780
I nadal dotyczy to wielu nastolatków

00:13:21.780 --> 00:13:24.947
na całym świecie. 40 % nastolatków

00:13:24.947 --> 00:13:29.169
nie ma dostępu do nauki w szkołach średnich.

00:13:29.169 --> 00:13:31.808
A przecież jest to etap życia, w którym mózg

00:13:31.808 --> 00:13:34.655
jest szczególnie podatny do przystosowania.

00:13:34.655 --> 00:13:38.425
To świetna okazja na naukę i kreatywność.

NOTE Paragraph

00:13:38.425 --> 00:13:40.658
Więc to, co czasem postrzegane jest jako problem

00:13:40.658 --> 00:13:43.134
u nastolatków: zwiększone podejmowanie ryzyka,

00:13:43.134 --> 00:13:47.076
słaba zdolność panowania nad popędami, 
brak pewności siebie, nie powinny być piętnowane.

00:13:47.076 --> 00:13:49.913
W rzeczywistości odzwierciedla to zmiany w mózgu, 
które zapewniają

00:13:49.913 --> 00:13:52.827
doskonałe możliwości edukacji

00:13:52.827 --> 00:13:57.257
i rozwoju społecznego. Dziękuję. (Brawa)

00:13:57.257 --> 00:14:05.027
(Brawa)