WEBVTT

00:00:00.688 --> 00:00:03.577
15 տարի առաջ լայնորեն ընդունված էր,

00:00:03.577 --> 00:00:05.627
որ գլխուղեղի զարգացումը հիմնականում տեղի է ունենում

00:00:05.627 --> 00:00:08.606
կյանքի առաջին մի քանի տարիների ընթացքում։

00:00:08.606 --> 00:00:11.318
Սակայն 15 տարի առաջ մենք չենք ունեցել

00:00:11.318 --> 00:00:13.939
կենդանի մարդու գլխուղեղը հետազոտելու և

00:00:13.939 --> 00:00:16.977
և կյանքի ողջ ընթացքում գլխուղեղի զարգացմանը հետևելու հնարավորություն։

00:00:16.977 --> 00:00:20.138
Մոտավորապես վերջին տասնամյակում

00:00:20.138 --> 00:00:21.943
գլխուղեղի նկարահանման տեխնոլոգիաներում

00:00:21.943 --> 00:00:24.886
արձանագրված առաջընթացի՝ մագնիսառեզոնանսային շերտագրման կամ ՄՌՇ շնորհիվ,

00:00:24.886 --> 00:00:28.013
նյարդաբանները սկսեցին հետազոտել բոլոր տարիքային խմբերին

00:00:28.013 --> 00:00:30.432
բոլոր տարիքային խմբերին պատկանող մարդկանց գլխուղեղները և

00:00:30.432 --> 00:00:33.303
և հետևել գլխուղեղի կրած կառուցվածքային և ֆունկցիոնալ փոփոխությունները։

00:00:33.303 --> 00:00:36.980
Ուստի, եթե ցանկանում եք ստանալ կենդանի մարդու գլխուղեղի իսկապես շատ հստակ վայրկենական լուսանկարը՝

00:00:36.980 --> 00:00:40.042
պետք է կիրառել ստրուկտուրային ՄՌՇ։

00:00:40.042 --> 00:00:43.262
Եվ մենք կարող ենք հարցնել,

00:00:43.262 --> 00:00:45.702
թե որքան է գլխուղեղի մոխրագույն զանգվածը

00:00:45.702 --> 00:00:47.505
և ինչպես է այն փոխվում տարիքի հետ։

00:00:47.505 --> 00:00:51.217
Նաև հնարավոր է կիրառել ֆունկցիոնալ ՄՌՇ, որը կոչվում է ՖՄՌՇ,

00:00:51.217 --> 00:00:54.612
որի օգնությամբ կարող ենք տեսագրել գլխուղեղի գործունեությունը,

00:00:54.612 --> 00:00:57.480
երբ մասնակիցներն իրականացնում են

00:00:57.480 --> 00:01:00.372
մտածողության,

NOTE Paragraph

00:01:00.372 --> 00:01:03.138
Ողջ աշխարհում բազմաթիվ լաբորատորիաներ իրականացնում են

00:01:03.138 --> 00:01:05.368
նման հետազոտություններ,

00:01:05.368 --> 00:01:08.892
և այժմ մենք ունենք մարդու գլխուղեղի զարգացման մանրամասն պատկերը։

00:01:08.892 --> 00:01:11.960
Այդ պատկերն արմատապես փոխել է

00:01:11.960 --> 00:01:14.593
մարդու գլխուղեղի զարգացման մասին մեր ունեցած կարծիքը՝

00:01:14.593 --> 00:01:17.361
բացահայտելով, որ այն չի ավարտվում մանկության ընթացքում,

00:01:17.361 --> 00:01:20.072
այլ հակառակը` շարունակում է զարգացումը ողջ

00:01:20.072 --> 00:01:24.118
պատանեկության ընթացքում և մինչև 20-ից 30 տարեկանը։

NOTE Paragraph

00:01:24.118 --> 00:01:28.097
Այսպիսով, պատանեկությունը

00:01:28.097 --> 00:01:32.493
սեռական հասունության կենսաբանական, հորմոնալ և ֆիզիկական

00:01:32.493 --> 00:01:35.778
փոփոխություններից մինչև անհատի հասարակության մեջ

00:01:35.778 --> 00:01:39.229
կայունություն և անկախություն ձեռք բերելու ընթացքում ընկած կյանքի ժամանակահատվածն է։

00:01:39.229 --> 00:01:41.019
(Ծիծաղ)

00:01:41.019 --> 00:01:43.784
Երբեմն այն կարող է ավելի երկար տևել:

00:01:43.784 --> 00:01:46.803
Պատանեկության ընթացքում գլխուղեղի կտրուկ փոփոխվող հատվածներից մեկը

00:01:46.803 --> 00:01:50.067
կոչվում է նախաճակատային մասի կեղև։

00:01:50.067 --> 00:01:53.044
Սա մարդու գլխուղեղի մոդել է, և հենց առջևում

00:01:53.044 --> 00:01:55.924
նախաճակատային հատվածի կեղևն է։

00:01:55.924 --> 00:01:58.433
Այն գլխուղեղի հետաքրքիր հատված է։

00:01:58.433 --> 00:02:01.547
Մարդկանց մոտ այն համամասնորեն ավելի մեծ է,

00:02:01.547 --> 00:02:05.174
քան այլ տեսակների մոտ, և իրականացնում է

00:02:05.190 --> 00:02:08.462
բարձր մակարդակի գիտակցական ֆունկցիաների մի ամբողջ շարք, ինչպես, օրինակ, որոշում ընդունելը,

00:02:08.462 --> 00:02:10.552
վաղվա օրվա, հաջորդ շաբաթվա կամ տարվա ծրագրեր կազմելը,

00:02:10.552 --> 00:02:13.292
ոչ պատշաճ պահվածքը զսպելը՝

00:02:13.292 --> 00:02:15.958
չկոպտելու կամ իսկապես

00:02:15.958 --> 00:02:18.883
հիմարություններ չանելու համար:

00:02:18.883 --> 00:02:20.661
Դրա իրականացրած ֆունկցիաներից են նաև

00:02:20.661 --> 00:02:23.785
սոցիալական շփումները, մյուսներին հասկանալու ունակությունը և ինքնագիտակցությունը:

NOTE Paragraph

00:02:23.785 --> 00:02:26.835
Ուստի, այս հատվածի զարգացումն ուսումնասիրելու նպատակով իրականացվող ՄՌՇ հետազոտությունների արդյունքները

00:02:26.835 --> 00:02:29.305
ցույց տվեցին, որ այն իսկապես կտրուկ փոփոխություններ է կրում

00:02:29.305 --> 00:02:32.238
պատանեկության ընթացքում:

00:02:32.238 --> 00:02:35.196
Այսպիսով, եթե դիտարկենք մոխրագույն նյութի ծավալը,

00:02:35.196 --> 00:02:40.045
ապա կարձանագրենք, որ 4-ից 22 տարեկան հասակում

00:02:40.045 --> 00:02:42.367
այն ավելանում է մանկության ժամանակահատվածում, ինչը դուք կարող եք տեսնել

00:02:42.367 --> 00:02:46.120
այս դիագրամում: Այն իր առավելագույն կետին է հասնում վաղ պատանեկության ժամանակաշրջանում:

00:02:46.120 --> 00:02:48.685
Սլաքները ցույց են տալիս մոխրագույն նյութի առավելագույն կետը

00:02:48.685 --> 00:02:52.151
նախաճակատային հատվածի կեղևում: Կարելի է տեսնել, որ

00:02:52.151 --> 00:02:55.661
աղջիկների մոտ մոխրագույն նյութի ծավալը տղաների համեմատ մի քանի տարի ավելի շուտ է հասնում առավելագույն կետին,

00:02:55.661 --> 00:02:57.500
հավանաբար այն պատճառով, որ միջին հաշվով, տղաների սեռական հասունացման շրջանը

00:02:57.500 --> 00:02:59.752
մի քանի տարի ավելու ուշ է սկսվում, քան աղջիկներինը,

00:02:59.752 --> 00:03:03.187
իսկ հետո` պատանեկության շրջանում, նկատվում է

00:03:03.187 --> 00:03:05.872
նախաճակատային հատվածի կեղևի մոխրագույն նյութի ծավալի ակնհայտ անկում:

00:03:05.872 --> 00:03:07.897
Կարող է լավ չհնչել, սակայն դա իսկապես

00:03:07.897 --> 00:03:11.047
զարգացման կարևոր ընթացք է, քանի որ

00:03:11.047 --> 00:03:15.153
մոխրագույն նյութը պարունակում է բջջային մարմիններ ու այդ

00:03:15.153 --> 00:03:18.607
բջիջների միջև կապեր՝ սինապսներ,

00:03:18.607 --> 00:03:21.352
և համարվում է, որ գլխուղեղի նախաճակատային հատվածի

00:03:21.352 --> 00:03:24.244
մոխրագույն նյութի ծավալի վերոնշյալ անկումը համապատասխանում է

00:03:24.244 --> 00:03:26.567
սինապսների կրճատմանը՝ անցանկալի սինապսների վերացմանը:

00:03:26.567 --> 00:03:29.700
Իսկապես կարևոր գործընթաց է: Այն մասամբ կախված է

00:03:29.700 --> 00:03:32.834
կենդանու կամ մարդու գտնվելու միջավայրից:

00:03:32.834 --> 00:03:36.278
Կիրառման մեջ գտնվող սինապսները ուժեղանում են,

00:03:36.278 --> 00:03:38.211
տվյալ միջավայրում կիրառման

00:03:38.211 --> 00:03:40.543
մեջ չգտնվողները՝ վերանում:

00:03:40.543 --> 00:03:43.049
Եկեք պատկերացնենք վարդի թփի էտումը:

00:03:43.049 --> 00:03:45.889
Դուք հատում եք առավել թույլ ճյուղերը, որպեսզի

00:03:45.889 --> 00:03:48.927
մնացած կարևոր ճյուղերն ավելի առողջ աճեն,

00:03:48.927 --> 00:03:52.853
և այս ընթացքը, որն արդյունավետ կերպով գլխուղեղի հյուսվածքները ճշգրտորեն հարմարեցնում է

00:03:52.853 --> 00:03:55.520
տվյալ տեսակին հատուկ միջավայրին,

00:03:55.520 --> 00:03:58.435
տեղի է ունենում գլխուղեղի նախաճակատային հատվածի կեղևում և այլ շրջաններում՝

00:03:58.435 --> 00:04:01.989
պատանեկության ժամանակահատվածում:

NOTE Paragraph

00:04:01.989 --> 00:04:05.690
Պատանու գլխուղեղում կատարվող փոփոխություններին հետևելու մեր երկրորդ մեթոդն

00:04:05.690 --> 00:04:08.942
իրականացվում է ֆունկցիոնալ ՄՌՇ-ի միջոցով՝

00:04:08.942 --> 00:04:12.215
տարիների ընթացքում գլխուղեղի գործունեության փոփոխությունները դիտարկելու նպատակով:

00:04:12.215 --> 00:04:13.857
Մի օրինակ բերեմ իմ լաբորատորիայից:

00:04:13.857 --> 00:04:17.418
Իմ լաբորատորիայում հետաքրքրվում ենք «սոցիալական ուղեղով», որն իրենից

00:04:17.418 --> 00:04:21.002
գլխուղեղի այն հատվածների ամբողջությունն է, որոնք կիրառում ենք

00:04:21.002 --> 00:04:23.435
մյուսներին հասկանալու և նրանց հետ շփվելու համար:

00:04:23.435 --> 00:04:27.201
Ես ձեզ ցույց կտամ ֆուտբոլային խաղի մի լուսանկար՝

00:04:27.201 --> 00:04:31.608
«սոցիալական ուղեղի» աշխատանքի երկու ասպեկտները ցուցադրելու նպատակով:

00:04:31.608 --> 00:04:33.041
Ֆուտբոլային խաղ է:

00:04:33.041 --> 00:04:35.683
Մայքել Օուենը գոլ է բաց թողել, և նա պառկած է

00:04:35.683 --> 00:04:38.485
գետնին, և «սոցիալական ուղեղի» առաջին ասպեկտը,

00:04:38.485 --> 00:04:41.444
որ հիանալի կերպով ցուցադրվում է այս նկարում, թե որքան ավտոմատ

00:04:41.444 --> 00:04:44.494
և բնազդային են սոցիալական հուզական արձագանքները:

00:04:44.494 --> 00:04:47.458
Մայքել Օուենի բաց թողած գոլից վայրկյաններ անց

00:04:47.458 --> 00:04:49.268
բոլորը ձեռքերով և դեմքով նույն բանն են անում,

00:04:49.268 --> 00:04:51.071
անգամ Մայքել Օուենը` գլորվելով խոտի վրա,

00:04:51.071 --> 00:04:52.895
ձեռքերով միևնույն շարժումներն է անում, և,

00:04:52.895 --> 00:04:55.164
հավանաբար, դեմքի միևնույն

00:04:55.164 --> 00:04:57.138
արտահայտությունն ունի: Իսկ այն մարդիկ, ովքեր նույնը չեն անում,

00:04:57.138 --> 00:05:00.599
դեղին հագուստով ետևում գտնվող տղաներն են.

00:05:00.599 --> 00:05:03.142
կարծում եմ` նրանք մարզադաշտի սխալ կողմում են,

00:05:03.142 --> 00:05:05.437
և նրանց սոցիալական հուզական արձագանքն այլ է,

00:05:05.437 --> 00:05:08.072
ինչը մեզ համար միանգամայն հասկանալի է: Դա «սոցիալական ուղեղի» երկրորդ ասպեկտն է,

00:05:08.072 --> 00:05:11.708
որն այս նկարը միանգամայն պարզորոշ ներկայացնում է,

00:05:11.708 --> 00:05:15.090
թե որքան լավ ենք հասկանում մյուս մարդկանց վարքը,

00:05:15.090 --> 00:05:17.767
նրանց գործողությունները, շարժումները, դեմքի արտահայտությունները,

00:05:17.767 --> 00:05:21.583
ինչպես նաև դրանց ետևում թաքնված հույզերն ու մտքերը:

00:05:21.583 --> 00:05:23.360
Ուստի, կարիք չկա հարցեր տալ այս տղաներից որևէ մեկին,

00:05:23.360 --> 00:05:25.901
քանի որ պարզ է, թե նրանք ինչ են զգում և

00:05:25.901 --> 00:05:28.489
մտածում տվյալ պահին:

NOTE Paragraph

00:05:28.489 --> 00:05:30.245
Ահա թե ինչ ենք հետազոտում իմ լաբորատորիայում:

00:05:30.245 --> 00:05:33.817
Իմ լաբորատորիայում մենք իրականացնում ենք պատանիների և մեծահասակների

00:05:33.833 --> 00:05:36.218
գլխուղեղի շերտագրում, նրանց որոշակի առաջադրանք ենք տալիս`

00:05:36.218 --> 00:05:39.512
կապված այլ մարդկանց մասին մտածելու, նրանց կարծիքների,

00:05:39.512 --> 00:05:42.406
մտքերի, հույզերի հետ: Եվ բացահայտումներից մեկը,

00:05:42.406 --> 00:05:45.252
որ արդեն մի քանի անգամ արել ենք, ինչպես նաև արել են աշխարհի այլ լաբորատորիաներում,

00:05:45.252 --> 00:05:48.470
նախաճակատային հատվածի կեղևի մասն է, որը կոչվում է

00:05:48.470 --> 00:05:51.688
միջին նախաճակատային հատվածի կեղև և պատկերված է կապույտ գույնով:

00:05:51.688 --> 00:05:54.444
Այն գտնվում է նախաճակատային հատվածի կեղևի հենց

00:05:54.444 --> 00:05:56.842
մեջտեղում՝ գլխի կենտրոնում:

00:05:56.842 --> 00:06:00.125
Այս հատվածը նման սոցիալական որոշումներ կայացնելիս

00:06:00.125 --> 00:06:02.252
և այլոց մասին մտածելիս ավելի ակտիվ է պատանիների մոտ,

00:06:02.252 --> 00:06:05.053
քան` չափահասների: Դա այս հատվածի՝ աշխարհի ամենատարբեր լաբորատորիաներում արված

00:06:05.053 --> 00:06:08.293
9 տարբեր հետազոտությունների մետա-վերլուծություն է,

00:06:08.293 --> 00:06:10.993
որոնց արդյունքները միանման են,

00:06:10.993 --> 00:06:14.363
այսինքն` միջին նախաճակատային հատվածի կեղևի գործունեությունը նվազում է

00:06:14.363 --> 00:06:16.810
պատանեկության ընթացքում:

00:06:16.810 --> 00:06:19.454
Մեր կարծիքով, դրա պատճառը կարող է լինել այն, որ պատանիները և չափահասները

00:06:19.454 --> 00:06:21.820
հասարակական որոշումներ կայացնելիս տարբեր մտավոր մոտեցումներ

00:06:21.820 --> 00:06:25.238
ու ճանաչողական ռազմավարություն են ցուցաբերում:

00:06:25.238 --> 00:06:28.754
Դրա դիտարկման տարբերակներից են վարքի հետազոտությունները,

00:06:28.754 --> 00:06:30.731
ահա թե ինչու ենք մարդկանց լաբորատորիա հրավիրում և

00:06:30.731 --> 00:06:33.275
վարքը բացահայտող որոշ առաջադրանքներ տալիս:

00:06:33.275 --> 00:06:36.485
Ես կբերեմ իմ լաբորատորիայում տրվող առաջադրանքների մեկ այլ օրինակ:

NOTE Paragraph

00:06:36.485 --> 00:06:39.133
Այսպիսով, պատկերացրեք դուք մեր փորձերից մեկի մասնակիցն եք:

00:06:39.133 --> 00:06:40.858
Գալիս եք լաբորատորիա,

00:06:40.858 --> 00:06:43.532
տեսնում եք այս համակարգչային առաջադրանքը:

00:06:43.532 --> 00:06:46.322
Այս առաջադրանքում տեսնում եք դարակներ:

00:06:46.322 --> 00:06:49.139
Այդ դարակներից մի քանիսում կան առարկաներ,

00:06:49.139 --> 00:06:52.110
և նկատեք, որ դարակների ետևի մասում մի մարդ է կանգնած,

00:06:52.110 --> 00:06:55.695
սակայն կան մի քանի առարկաներ, որոնք նա չի կարող տեսնել:

00:06:55.695 --> 00:06:57.974
Այդ դարակները մոխրագույն փայտով

00:06:57.974 --> 00:07:00.618
փակված են նրա տեսադաշտից:

00:07:00.618 --> 00:07:04.102
Նա կարծում է, որ դարակները երկու կողմից էլ նույնն են:

00:07:04.102 --> 00:07:07.595
Նշենք` նա կարող է տեսնել առարկաներից մի քանիսը միայն,

00:07:07.595 --> 00:07:10.047
մինչդեռ դուք ավելի շատ առարկաներ եք տեսնում:

00:07:10.047 --> 00:07:12.243
Ձեր առաջադրանքն այդ առարկաները տեղափոխելն է:

00:07:12.243 --> 00:07:14.605
Ղեկավարը, որ կանգնած է դարակների ետևում,

00:07:14.605 --> 00:07:17.350
պատրաստվում է ձեզ առարկաները տեղափոխելու հրահանգներ տալ,

00:07:17.350 --> 00:07:19.244
բայց հիշեք, որ նա չի հրահանգելու տեղափոխել այն առարկաները,

00:07:19.244 --> 00:07:22.964
որոնք ինքը չի կարող տեսնել: Սա մի շատ հետաքրքիր

00:07:22.964 --> 00:07:25.157
իրավիճակ է առաջացնում, որտեղ հակասություն է առաջանում

00:07:25.157 --> 00:07:28.325
ձեր և ղեկավարի տեսադաշտերի միջև:

00:07:28.325 --> 00:07:31.565
Պատկերացրեք` նա ձեզ հրահանգում է վերևի բեռնատարը ձախ տեղափոխել:

00:07:31.565 --> 00:07:33.596
Այնտեղ երեք մեքենա կա: Բնազդաբար դուք պատրաստվում եք

00:07:33.611 --> 00:07:35.761
սպիտակ մեքենայի կողմը գնալ, քանի որ ձեր տեսանկյունից` դա է վերևի մեքենան,

00:07:35.761 --> 00:07:38.579
բայց այս դեպքում էլ պետք է հիշեք.

00:07:38.579 --> 00:07:40.638
նա չի կարող տեսնել այդ մեքենան, ուրեմն նա պետք է որ նկատի ունենա

00:07:40.638 --> 00:07:43.395
կապույտ մեքենան, որը նրա տեսանկյունից վերևի մեքենան է:

00:07:43.395 --> 00:07:46.040
Կուզեք հավատացեք, կուզեք` ոչ,

00:07:46.040 --> 00:07:48.991
ձեզ պես նորմալ, զարգացած և առողջ չափահաս մարդիկ

00:07:48.991 --> 00:07:52.131
50%-ով սխալ են կատարում հանձնարարությունը:

00:07:52.131 --> 00:07:54.974
Կապույտ մեքենայի փոխարեն նրանք տեղափոխում են սպիտակը:

00:07:54.974 --> 00:07:58.290
Այսպիսով, մենք նման առաջադրանք ենք տալիս չափահասներին

00:07:58.290 --> 00:07:59.844
ու դեռահասներին. կա նաև այնպիսի տարբերակ,

00:07:59.844 --> 00:08:03.905
երբ ղեկավար չկա: Դրա փոխարեն պայման ենք դնում:

00:08:03.905 --> 00:08:05.819
Նրանց ասվում է, որ մենք պատրաստվում ենք անել նույն բանը,

00:08:05.819 --> 00:08:08.656
բայց այս անգամ առանց ղեկավարի: Փոխարենը դուք պետք է

00:08:08.656 --> 00:08:11.863
անտեսեք մոխրագույն մասի առարկաները:

00:08:11.863 --> 00:08:14.563
Կտեսնեք, որ սա հենց նույն իրավիճակն է, միայն թե

00:08:14.563 --> 00:08:17.409
ղեկավարի բացակայության դեպքում նրանք պետք է հիշեն

00:08:17.409 --> 00:08:20.480
լրացնել այս փոքր-ինչ կամայական կանոնը, մինչդեռ

00:08:20.480 --> 00:08:22.160
ղեկավարի առկայության դեպքում նրանք պետք է

00:08:22.160 --> 00:08:25.701
հաշվի առնեն վերջինիս տեսանկյունը,

00:08:25.701 --> 00:08:29.998
որպեսզի իրենց գործողություններում ճիշտ առաջ ընթանան:

NOTE Paragraph

00:08:29.998 --> 00:08:32.608
Եթե ես ձեզ ցույց տամ մեր ուսումնասիրությունների ընթացքում:

00:08:32.608 --> 00:08:35.174
ի հայտ բերված սխալների տոկոսնային արտահայտությունը

00:08:35.174 --> 00:08:38.728
(սա 7 տարեկանից մինչև չափահասություն տարիքային միջակայքի մարդկանց ուսումնասիրությունն է)

00:08:38.728 --> 00:08:39.938
և այն, ինչ կտեսնեք` չափահասների խմբի սխալների տոկոսային արտահայտությունն է

00:08:39.938 --> 00:08:41.912
երկու դեպքերի պարագայում,

00:08:41.927 --> 00:08:45.198
որտեղ մոխրագույնը ղեկավարի կողմն է, տեսնում ենք,

00:08:45.198 --> 00:08:47.771
որ մեր խելացի չափահասները 50%-ով սխալ են կատարում առաջադրանքը,

00:08:47.771 --> 00:08:50.486
մինչդեռ ղեկավարի բացակայության դեպքում,

00:08:50.486 --> 00:08:52.514
երբ պետք է պարզապես

00:08:52.514 --> 00:08:55.595
հիշեն մոխրագույնը անտեսելու պայմանը, ավելի քիչ սխալներ են անում

00:08:55.595 --> 00:08:58.263
Երկու դեպքերն էլ գրեթե նույն զարգացումն են ունենում:

00:08:58.263 --> 00:09:01.186
Ուշ մանկության և միջին պատանեկության միջև

00:09:01.186 --> 00:09:03.427
որոշակի բարելավում, կամ,

00:09:03.427 --> 00:09:06.778
այլ կերպ ասած, սխալների նվազում կա թե´ այս երկու դեպքերում,

00:09:06.778 --> 00:09:07.898
և թե` այս երկու փորձերում:

00:09:07.898 --> 00:09:10.183
Բայց սա ա´յն դեպքում, եթե համեմատենք

00:09:10.183 --> 00:09:12.135
վերջին երկու խմբերը,

00:09:12.135 --> 00:09:15.295
ուր իրադարձությունները շատ ավելի հետաքրքիր են,

00:09:15.295 --> 00:09:18.333
քանի որ առանց ղեկավարի պայմանում որևէ բարելավում չկա:

00:09:18.333 --> 00:09:21.263
Այլ կերպ ասած,

00:09:21.263 --> 00:09:23.969
պետք է ընդամենը հիշեք դրված պայմանը և հետևեք դրան,

00:09:23.969 --> 00:09:26.500
կարծեք թե լիովին զարգացած է պատանիների մոտ: Մինչդեռ,

00:09:26.500 --> 00:09:28.897
եթե նայենք վերջին երկու մոխրագույն սյունակներին, կարող ենք տեսնել,

00:09:28.897 --> 00:09:32.047
որ ղեկավարի առկայության դեպքում բարելավում կա

00:09:32.047 --> 00:09:34.488
միջին պատանեկության և չափահասության միջև, ինչը

00:09:34.488 --> 00:09:37.864
ենթադրում է մեկ ուրիշի տեսանկյունը հաշվի առնելու

00:09:37.864 --> 00:09:41.149
ունակություն, մի բան, որը, ի դեպ,

00:09:41.149 --> 00:09:43.408
անում ենք մեր առօրյա կյանքում,

00:09:43.408 --> 00:09:48.014
և որը զարգանում է միջին և ուշ պատանեկությունից:

00:09:48.014 --> 00:09:50.554
Եթե դեռահաս տղա կամ աղջիկ ունեք,

00:09:50.554 --> 00:09:52.963
և եթե երբեմն մտածում եք, որ նրանք խնդիր ունեն այլ մարդկանց

00:09:52.963 --> 00:09:56.719
տեսանկյունները հասկանալու, հաշվի առնելու հարցում` դուք իրավացի եք: Նրանք ունեն նման խնդիր: Եվ պատճառն էլ հենց դա է:

NOTE Paragraph

00:09:56.719 --> 00:10:00.232
Մենք երբեմն ծիծաղում ենք պատանիների արարքների վրա:

00:10:00.232 --> 00:10:04.095
Նրանց հաճախ ծաղրում են, երբեմն նույնիսկ պախարակում շրջապատում

00:10:04.095 --> 00:10:07.622
դեռահասին հատուկ վարքագծի համար.Նրանք ռիսկի են դիմում,

00:10:07.622 --> 00:10:10.393
երբեմն մռայլ են, երբեմն էլ ինքնավստահ:

00:10:10.393 --> 00:10:12.886
ինձ մի հրաշալի անեկդոտ է պատմել այս առիթով:

00:10:12.886 --> 00:10:15.373
Նկարագրում էր,

00:10:15.373 --> 00:10:18.354
իր դեռահաս աղջիկների ամաչկոտութjան դրսևորումը

00:10:18.354 --> 00:10:20.598
սեռական հասունությունից առաջ և հետո :

00:10:20.614 --> 00:10:23.103
Եվ ահա, թե ինչ պատմեց.
- Սեռական հասունությունից առաջ եթե իմ երկու աղջիկները

00:10:23.103 --> 00:10:25.357
խանութում անկարգություն էին անում, ես ասում էի`

00:10:25.357 --> 00:10:27.106
խելոք մնացեք, որ երգեմ ձեր սիրած երգը:

00:10:27.106 --> 00:10:29.007
Եվ նրանք հանդարտվում էին:

00:10:29.007 --> 00:10:32.478
Սեռական հասունությունից հետո դա արդեն սպառնալիք էր:

00:10:32.478 --> 00:10:34.295
(Ծիծաղ)

00:10:34.295 --> 00:10:37.772
Հասարարակության աչքի առաջ իրենց հոր երգելու միտքն անգամ

00:10:37.772 --> 00:10:40.135
բավական էր, որ նրանք իրենց ճիշտ պահեն:

NOTE Paragraph

00:10:40.135 --> 00:10:41.563
Մարդիկ հաճախ հարցնում են`

00:10:41.563 --> 00:10:44.196
արդյո՞ք դեռահասությունը նորահայտ երևույթ է:

00:10:44.196 --> 00:10:46.318
Մի՞թե դա արևմուտքում վերջերս հայտնաբերված մի բան է:

00:10:46.318 --> 00:10:48.986
Հիմնականում պատասխանը «ոչ» է: Պատմության մեջ

00:10:48.986 --> 00:10:52.409
դեռահասության շատ նկարագրություններ կան, որոնք

00:10:52.409 --> 00:10:54.566
համահունչ են այսօր գործածվող սահմանումներին:

NOTE Paragraph

00:10:54.566 --> 00:10:58.799
Մի հայտնի մեջբերում Շեքսպիրի «Ձմեռային պատմությունից»,

00:10:58.799 --> 00:11:01.574
որտեղ նա դեռահասությունն այսպես է ներկայացնում.

00:11:01.574 --> 00:11:04.420
«Երանի տասից քսաներեք տարեկանների միջև այլ տարիք չլիներ,

00:11:04.420 --> 00:11:07.660
կամ գոնե երիտասարդությունն այդ ժամանակը քնած անցկացներ, :

00:11:07.660 --> 00:11:09.751
քանի որ այդ ընթացքում նրանք երեխա «շինելուց»,

00:11:09.751 --> 00:11:15.974
տարեցներին վիրավորելուց, գողությունից և կռվշտոցից բացի ոչինչ չեն անում»

00:11:15.974 --> 00:11:20.508
Հետո շարունակել է. «Ուզում եմ ասել,

00:11:20.508 --> 00:11:23.653
որ այս տասնինից քսաներկու տարեկան, եռացող ուղեղներով դատարկապորտներից բացի

00:11:23.653 --> 00:11:26.151
ոչ ոք այս եղանակին որսի դուրս չի գա»:

00:11:26.151 --> 00:11:29.077
Այսպիսով, գրեթե չորս հարյուր տարի առաջ Շեքսպիրը

00:11:29.077 --> 00:11:31.801
դեռահասներին նկարագրել է նույն կերպ,

00:11:31.801 --> 00:11:35.260
ինչպես մենք` այսօր: Բայց այսօր մենք փորձում ենք հասկանալ

00:11:35.260 --> 00:11:38.347
նրանց վարքագիծն ու նրանց ուղեղում

00:11:38.347 --> 00:11:40.285
կատարվող փոփոխությունները:

NOTE Paragraph

00:11:40.285 --> 00:11:43.893
Որպես օրինակ վերցնենք ռիսկի դիմելու խնդիրը: Գիտենք, որ դեռահասները

00:11:43.893 --> 00:11:46.218
ռիսկի դիմելու հակում ունեն: Դա այդպես է:

00:11:46.218 --> 00:11:48.850
Նրանք ավելի շատ են դա անում, քան երեխաները կամ չափահասները,

00:11:48.850 --> 00:11:51.310
հատկապես, երբ ընկերների հետ են:

00:11:51.310 --> 00:11:54.278
Նրանց հատուկ է ծնողներից

00:11:54.278 --> 00:11:56.764
անկախանալու և դեռահասության տարիքում

00:11:56.764 --> 00:11:59.588
ընկերների վրա տպավորություն գործելու ձգտումը:

00:11:59.588 --> 00:12:02.187
Հիմա մենք փորձում ենք հասկանալ դա`

00:12:02.187 --> 00:12:05.180
նրանց ուղեղի այն մասի զարգացման առումով, որը կոչվում է լիմբիկ համակարգ:

00:12:05.180 --> 00:12:07.723
Ներկայացված սլայդի և այս ուղեղի վրա կարմիր գույնով

00:12:07.723 --> 00:12:09.588
ընդգծված է այդ լիմբիկ համակարգը:

00:12:09.588 --> 00:12:12.697
Լիմբիկ համակարգը գտնվում է ուղեղի աջ հատվածի խորքում,

00:12:12.697 --> 00:12:16.430
և դրանով են ղեկավարվում հույզերի ու

00:12:16.430 --> 00:12:19.580
ոգևորության պրոցեսները: Այն մեզ տալիս է ոգևորության այն զգացումը,

00:12:19.580 --> 00:12:22.876
որն ապրում ենք զվարճալի բաներ անելուց հետո, ներառյալ ռիսկերը:

00:12:22.876 --> 00:12:25.241
Այն մեզ դրդում է ռիսկի դիմել:

00:12:25.241 --> 00:12:28.289
Պարզվել է, որ այս հատվածը` լիմբիկ համակարգում գտնվող հատվածները

00:12:28.289 --> 00:12:31.708
պատանիների մոտ չափահասների

00:12:31.708 --> 00:12:35.477
համեմատ գերզգայուն է.

00:12:35.477 --> 00:12:39.179
միևնույն ժամանակ, առաջնային կեղևը

00:12:39.179 --> 00:12:41.453
(որը սլայդում կապույտով է նշված)

00:12:41.453 --> 00:12:44.320
չի թողնում ավելորդ ռիսկի դիմել,

00:12:44.320 --> 00:12:47.718
դեռահասների մոտ դեռևս զարգացման մեջ է գտնվում:

NOTE Paragraph

00:12:47.718 --> 00:12:51.385
Այսպիսով, ուղեղի ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ դեռահասի

00:12:51.385 --> 00:12:54.727
ուղեղը լիակատար զարգացում է ունենում,

00:12:54.727 --> 00:12:58.683
որն անդրադառնում է կրթության, վերականգնման

00:12:58.683 --> 00:13:02.703
և դաստիարակության վրա: Միջավայրը, ներառյալ ուսումը,

00:13:02.703 --> 00:13:06.112
ազդում է դեռահասի ուղեղի զարգացման վրա

00:13:06.112 --> 00:13:08.914
այն էլ այն դեպքում երբ Արևմուտքում բոլորովին վերջերս ենք սկսել

00:13:08.914 --> 00:13:11.419
կանոնավոր կերպով կրթել դեռահասներին:

00:13:11.419 --> 00:13:15.172
Օրինակ, իմ չորս տատիկ-պապիկներն էլ

00:13:15.172 --> 00:13:19.006
վաղ դեահասության շրջանում թողել են դպրոցը: Նրանք այլընտրանք չեն ունեցել:

00:13:19.006 --> 00:13:21.780
Եվ այսօր էլ ամբողջ աշխարհում նման դեպքեր պատահում են շատ երիտասարդների հետ:

00:13:21.780 --> 00:13:24.947
Դեռահասների 40%-ը

00:13:24.947 --> 00:13:29.169
միջնակարգ կրթություն ստանալու հնարավորություն չի ունենում:

00:13:29.169 --> 00:13:31.808
Եվ սա կյանքի հենց այն շրջանն է, երբ ուղեղը

00:13:31.808 --> 00:13:34.655
հարմարվող է ու դյուրակուռ:

00:13:34.655 --> 00:13:38.425
Դա սովորելու և ստեղծագործելու հիանալի ժամանակաշրջան է:

NOTE Paragraph

00:13:38.425 --> 00:13:40.658
Ուրեմն, այն ինչ երբեմն դեռահասության հետ կապված խնդիր է համարվում,

00:13:40.658 --> 00:13:43.134
ասենք` հաճախակի ռիսկերի դիմելը, թույլ ինքնատիրապետումը,

00:13:43.134 --> 00:13:47.076
ինքնագիտակցությունը, չպետք է խիստ դատապարտվեն:

00:13:47.076 --> 00:13:49.913
Դրանք հիմնականում հանգեցնում են ուղեղում կատարվող փոփոխությունների,

00:13:49.913 --> 00:13:52.827
ինչը կրթության ու սոցիալական զարգացման հիանալի

00:13:52.827 --> 00:13:57.257
հնարավորություն են ապահովում: Շնորհակալություն:

00:13:57.257 --> 00:14:05.027
(Ծափահարություն)