1
00:00:00,688 --> 00:00:03,577
15 տարի առաջ լայնորեն ընդունված էր,

2
00:00:03,577 --> 00:00:05,627
որ գլխուղեղի զարգացումը հիմնականում տեղի է ունենում

3
00:00:05,627 --> 00:00:08,606
կյանքի առաջին մի քանի տարիների ընթացքում։

4
00:00:08,606 --> 00:00:11,318
Սակայն 15 տարի առաջ մենք չենք ունեցել

5
00:00:11,318 --> 00:00:13,939
կենդանի մարդու գլխուղեղը հետազոտելու և

6
00:00:13,939 --> 00:00:16,977
և կյանքի ողջ ընթացքում գլխուղեղի զարգացմանը հետևելու հնարավորություն։

7
00:00:16,977 --> 00:00:20,138
Մոտավորապես վերջին տասնամյակում

8
00:00:20,138 --> 00:00:21,943
գլխուղեղի նկարահանման տեխնոլոգիաներում

9
00:00:21,943 --> 00:00:24,886
արձանագրված առաջընթացի՝ մագնիսառեզոնանսային շերտագրման կամ ՄՌՇ շնորհիվ,

10
00:00:24,886 --> 00:00:28,013
նյարդաբանները սկսեցին հետազոտել բոլոր տարիքային խմբերին

11
00:00:28,013 --> 00:00:30,432
բոլոր տարիքային խմբերին պատկանող մարդկանց գլխուղեղները և

12
00:00:30,432 --> 00:00:33,303
և հետևել գլխուղեղի կրած կառուցվածքային և ֆունկցիոնալ փոփոխությունները։

13
00:00:33,303 --> 00:00:36,980
Ուստի, եթե ցանկանում եք ստանալ կենդանի մարդու գլխուղեղի իսկապես շատ հստակ վայրկենական լուսանկարը՝

14
00:00:36,980 --> 00:00:40,042
պետք է կիրառել ստրուկտուրային ՄՌՇ։

15
00:00:40,042 --> 00:00:43,262
Եվ մենք կարող ենք հարցնել,

16
00:00:43,262 --> 00:00:45,702
թե որքան է գլխուղեղի մոխրագույն զանգվածը

17
00:00:45,702 --> 00:00:47,505
և ինչպես է այն փոխվում տարիքի հետ։

18
00:00:47,505 --> 00:00:51,217
Նաև հնարավոր է կիրառել ֆունկցիոնալ ՄՌՇ, որը կոչվում է ՖՄՌՇ,

19
00:00:51,217 --> 00:00:54,612
որի օգնությամբ կարող ենք տեսագրել գլխուղեղի գործունեությունը,

20
00:00:54,612 --> 00:00:57,480
երբ մասնակիցներն իրականացնում են

21
00:00:57,480 --> 00:01:00,372
մտածողության,

22
00:01:00,372 --> 00:01:03,138
Ողջ աշխարհում բազմաթիվ լաբորատորիաներ իրականացնում են

23
00:01:03,138 --> 00:01:05,368
նման հետազոտություններ,

24
00:01:05,368 --> 00:01:08,892
և այժմ մենք ունենք մարդու գլխուղեղի զարգացման մանրամասն պատկերը։

25
00:01:08,892 --> 00:01:11,960
Այդ պատկերն արմատապես փոխել է

26
00:01:11,960 --> 00:01:14,593
մարդու գլխուղեղի զարգացման մասին մեր ունեցած կարծիքը՝

27
00:01:14,593 --> 00:01:17,361
բացահայտելով, որ այն չի ավարտվում մանկության ընթացքում,

28
00:01:17,361 --> 00:01:20,072
այլ հակառակը` շարունակում է զարգացումը ողջ

29
00:01:20,072 --> 00:01:24,118
պատանեկության ընթացքում և մինչև 20-ից 30 տարեկանը։

30
00:01:24,118 --> 00:01:28,097
Այսպիսով, պատանեկությունը

31
00:01:28,097 --> 00:01:32,493
սեռական հասունության կենսաբանական, հորմոնալ և ֆիզիկական

32
00:01:32,493 --> 00:01:35,778
փոփոխություններից մինչև անհատի հասարակության մեջ

33
00:01:35,778 --> 00:01:39,229
կայունություն և անկախություն ձեռք բերելու ընթացքում ընկած կյանքի ժամանակահատվածն է։

34
00:01:39,229 --> 00:01:41,019
(Ծիծաղ)

35
00:01:41,019 --> 00:01:43,784
Երբեմն այն կարող է ավելի երկար տևել:

36
00:01:43,784 --> 00:01:46,803
Պատանեկության ընթացքում գլխուղեղի կտրուկ փոփոխվող հատվածներից մեկը

37
00:01:46,803 --> 00:01:50,067
կոչվում է նախաճակատային մասի կեղև։

38
00:01:50,067 --> 00:01:53,044
Սա մարդու գլխուղեղի մոդել է, և հենց առջևում

39
00:01:53,044 --> 00:01:55,924
նախաճակատային հատվածի կեղևն է։

40
00:01:55,924 --> 00:01:58,433
Այն գլխուղեղի հետաքրքիր հատված է։

41
00:01:58,433 --> 00:02:01,547
Մարդկանց մոտ այն համամասնորեն ավելի մեծ է,

42
00:02:01,547 --> 00:02:05,174
քան այլ տեսակների մոտ, և իրականացնում է

43
00:02:05,190 --> 00:02:08,462
բարձր մակարդակի գիտակցական ֆունկցիաների մի ամբողջ շարք, ինչպես, օրինակ, որոշում ընդունելը,

44
00:02:08,462 --> 00:02:10,552
վաղվա օրվա, հաջորդ շաբաթվա կամ տարվա ծրագրեր կազմելը,

45
00:02:10,552 --> 00:02:13,292
ոչ պատշաճ պահվածքը զսպելը՝

46
00:02:13,292 --> 00:02:15,958
չկոպտելու կամ իսկապես

47
00:02:15,958 --> 00:02:18,883
հիմարություններ չանելու համար:

48
00:02:18,883 --> 00:02:20,661
Դրա իրականացրած ֆունկցիաներից են նաև

49
00:02:20,661 --> 00:02:23,785
սոցիալական շփումները, մյուսներին հասկանալու ունակությունը և ինքնագիտակցությունը:

50
00:02:23,785 --> 00:02:26,835
Ուստի, այս հատվածի զարգացումն ուսումնասիրելու նպատակով իրականացվող ՄՌՇ հետազոտությունների արդյունքները

51
00:02:26,835 --> 00:02:29,305
ցույց տվեցին, որ այն իսկապես կտրուկ փոփոխություններ է կրում

52
00:02:29,305 --> 00:02:32,238
պատանեկության ընթացքում:

53
00:02:32,238 --> 00:02:35,196
Այսպիսով, եթե դիտարկենք մոխրագույն նյութի ծավալը,

54
00:02:35,196 --> 00:02:40,045
ապա կարձանագրենք, որ 4-ից 22 տարեկան հասակում

55
00:02:40,045 --> 00:02:42,367
այն ավելանում է մանկության ժամանակահատվածում, ինչը դուք կարող եք տեսնել

56
00:02:42,367 --> 00:02:46,120
այս դիագրամում: Այն իր առավելագույն կետին է հասնում վաղ պատանեկության ժամանակաշրջանում:

57
00:02:46,120 --> 00:02:48,685
Սլաքները ցույց են տալիս մոխրագույն նյութի առավելագույն կետը

58
00:02:48,685 --> 00:02:52,151
նախաճակատային հատվածի կեղևում: Կարելի է տեսնել, որ

59
00:02:52,151 --> 00:02:55,661
աղջիկների մոտ մոխրագույն նյութի ծավալը տղաների համեմատ մի քանի տարի ավելի շուտ է հասնում առավելագույն կետին,

60
00:02:55,661 --> 00:02:57,500
հավանաբար այն պատճառով, որ միջին հաշվով, տղաների սեռական հասունացման շրջանը

61
00:02:57,500 --> 00:02:59,752
մի քանի տարի ավելու ուշ է սկսվում, քան աղջիկներինը,

62
00:02:59,752 --> 00:03:03,187
իսկ հետո` պատանեկության շրջանում, նկատվում է

63
00:03:03,187 --> 00:03:05,872
նախաճակատային հատվածի կեղևի մոխրագույն նյութի ծավալի ակնհայտ անկում:

64
00:03:05,872 --> 00:03:07,897
Կարող է լավ չհնչել, սակայն դա իսկապես

65
00:03:07,897 --> 00:03:11,047
զարգացման կարևոր ընթացք է, քանի որ

66
00:03:11,047 --> 00:03:15,153
մոխրագույն նյութը պարունակում է բջջային մարմիններ ու այդ

67
00:03:15,153 --> 00:03:18,607
բջիջների միջև կապեր՝ սինապսներ,

68
00:03:18,607 --> 00:03:21,352
և համարվում է, որ գլխուղեղի նախաճակատային հատվածի

69
00:03:21,352 --> 00:03:24,244
մոխրագույն նյութի ծավալի վերոնշյալ անկումը համապատասխանում է

70
00:03:24,244 --> 00:03:26,567
սինապսների կրճատմանը՝ անցանկալի սինապսների վերացմանը:

71
00:03:26,567 --> 00:03:29,700
Իսկապես կարևոր գործընթաց է: Այն մասամբ կախված է

72
00:03:29,700 --> 00:03:32,834
կենդանու կամ մարդու գտնվելու միջավայրից:

73
00:03:32,834 --> 00:03:36,278
Կիրառման մեջ գտնվող սինապսները ուժեղանում են,

74
00:03:36,278 --> 00:03:38,211
տվյալ միջավայրում կիրառման

75
00:03:38,211 --> 00:03:40,543
մեջ չգտնվողները՝ վերանում:

76
00:03:40,543 --> 00:03:43,049
Եկեք պատկերացնենք վարդի թփի էտումը:

77
00:03:43,049 --> 00:03:45,889
Դուք հատում եք առավել թույլ ճյուղերը, որպեսզի

78
00:03:45,889 --> 00:03:48,927
մնացած կարևոր ճյուղերն ավելի առողջ աճեն,

79
00:03:48,927 --> 00:03:52,853
և այս ընթացքը, որն արդյունավետ կերպով գլխուղեղի հյուսվածքները ճշգրտորեն հարմարեցնում է

80
00:03:52,853 --> 00:03:55,520
տվյալ տեսակին հատուկ միջավայրին,

81
00:03:55,520 --> 00:03:58,435
տեղի է ունենում գլխուղեղի նախաճակատային հատվածի կեղևում և այլ շրջաններում՝

82
00:03:58,435 --> 00:04:01,989
պատանեկության ժամանակահատվածում:

83
00:04:01,989 --> 00:04:05,690
Պատանու գլխուղեղում կատարվող փոփոխություններին հետևելու մեր երկրորդ մեթոդն

84
00:04:05,690 --> 00:04:08,942
իրականացվում է ֆունկցիոնալ ՄՌՇ-ի միջոցով՝

85
00:04:08,942 --> 00:04:12,215
տարիների ընթացքում գլխուղեղի գործունեության փոփոխությունները դիտարկելու նպատակով:

86
00:04:12,215 --> 00:04:13,857
Մի օրինակ բերեմ իմ լաբորատորիայից:

87
00:04:13,857 --> 00:04:17,418
Իմ լաբորատորիայում հետաքրքրվում ենք «սոցիալական ուղեղով», որն իրենից

88
00:04:17,418 --> 00:04:21,002
գլխուղեղի այն հատվածների ամբողջությունն է, որոնք կիրառում ենք

89
00:04:21,002 --> 00:04:23,435
մյուսներին հասկանալու և նրանց հետ շփվելու համար:

90
00:04:23,435 --> 00:04:27,201
Ես ձեզ ցույց կտամ ֆուտբոլային խաղի մի լուսանկար՝

91
00:04:27,201 --> 00:04:31,608
«սոցիալական ուղեղի» աշխատանքի երկու ասպեկտները ցուցադրելու նպատակով:

92
00:04:31,608 --> 00:04:33,041
Ֆուտբոլային խաղ է:

93
00:04:33,041 --> 00:04:35,683
Մայքել Օուենը գոլ է բաց թողել, և նա պառկած է

94
00:04:35,683 --> 00:04:38,485
գետնին, և «սոցիալական ուղեղի» առաջին ասպեկտը,

95
00:04:38,485 --> 00:04:41,444
որ հիանալի կերպով ցուցադրվում է այս նկարում, թե որքան ավտոմատ

96
00:04:41,444 --> 00:04:44,494
և բնազդային են սոցիալական հուզական արձագանքները:

97
00:04:44,494 --> 00:04:47,458
Մայքել Օուենի բաց թողած գոլից վայրկյաններ անց

98
00:04:47,458 --> 00:04:49,268
բոլորը ձեռքերով և դեմքով նույն բանն են անում,

99
00:04:49,268 --> 00:04:51,071
անգամ Մայքել Օուենը` գլորվելով խոտի վրա,

100
00:04:51,071 --> 00:04:52,895
ձեռքերով միևնույն շարժումներն է անում, և,

101
00:04:52,895 --> 00:04:55,164
հավանաբար, դեմքի միևնույն

102
00:04:55,164 --> 00:04:57,138
արտահայտությունն ունի: Իսկ այն մարդիկ, ովքեր նույնը չեն անում,

103
00:04:57,138 --> 00:05:00,599
դեղին հագուստով ետևում գտնվող տղաներն են.

104
00:05:00,599 --> 00:05:03,142
կարծում եմ` նրանք մարզադաշտի սխալ կողմում են,

105
00:05:03,142 --> 00:05:05,437
և նրանց սոցիալական հուզական արձագանքն այլ է,

106
00:05:05,437 --> 00:05:08,072
ինչը մեզ համար միանգամայն հասկանալի է: Դա «սոցիալական ուղեղի» երկրորդ ասպեկտն է,

107
00:05:08,072 --> 00:05:11,708
որն այս նկարը միանգամայն պարզորոշ ներկայացնում է,

108
00:05:11,708 --> 00:05:15,090
թե որքան լավ ենք հասկանում մյուս մարդկանց վարքը,

109
00:05:15,090 --> 00:05:17,767
նրանց գործողությունները, շարժումները, դեմքի արտահայտությունները,

110
00:05:17,767 --> 00:05:21,583
ինչպես նաև դրանց ետևում թաքնված հույզերն ու մտքերը:

111
00:05:21,583 --> 00:05:23,360
Ուստի, կարիք չկա հարցեր տալ այս տղաներից որևէ մեկին,

112
00:05:23,360 --> 00:05:25,901
քանի որ պարզ է, թե նրանք ինչ են զգում և

113
00:05:25,901 --> 00:05:28,489
մտածում տվյալ պահին:

114
00:05:28,489 --> 00:05:30,245
Ահա թե ինչ ենք հետազոտում իմ լաբորատորիայում:

115
00:05:30,245 --> 00:05:33,817
Իմ լաբորատորիայում մենք իրականացնում ենք պատանիների և մեծահասակների

116
00:05:33,833 --> 00:05:36,218
գլխուղեղի շերտագրում, նրանց որոշակի առաջադրանք ենք տալիս`

117
00:05:36,218 --> 00:05:39,512
կապված այլ մարդկանց մասին մտածելու, նրանց կարծիքների,

118
00:05:39,512 --> 00:05:42,406
մտքերի, հույզերի հետ: Եվ բացահայտումներից մեկը,

119
00:05:42,406 --> 00:05:45,252
որ արդեն մի քանի անգամ արել ենք, ինչպես նաև արել են աշխարհի այլ լաբորատորիաներում,

120
00:05:45,252 --> 00:05:48,470
նախաճակատային հատվածի կեղևի մասն է, որը կոչվում է

121
00:05:48,470 --> 00:05:51,688
միջին նախաճակատային հատվածի կեղև և պատկերված է կապույտ գույնով:

122
00:05:51,688 --> 00:05:54,444
Այն գտնվում է նախաճակատային հատվածի կեղևի հենց

123
00:05:54,444 --> 00:05:56,842
մեջտեղում՝ գլխի կենտրոնում:

124
00:05:56,842 --> 00:06:00,125
Այս հատվածը նման սոցիալական որոշումներ կայացնելիս

125
00:06:00,125 --> 00:06:02,252
և այլոց մասին մտածելիս ավելի ակտիվ է պատանիների մոտ,

126
00:06:02,252 --> 00:06:05,053
քան` չափահասների: Դա այս հատվածի՝ աշխարհի ամենատարբեր լաբորատորիաներում արված

127
00:06:05,053 --> 00:06:08,293
9 տարբեր հետազոտությունների մետա-վերլուծություն է,

128
00:06:08,293 --> 00:06:10,993
որոնց արդյունքները միանման են,

129
00:06:10,993 --> 00:06:14,363
այսինքն` միջին նախաճակատային հատվածի կեղևի գործունեությունը նվազում է

130
00:06:14,363 --> 00:06:16,810
պատանեկության ընթացքում:

131
00:06:16,810 --> 00:06:19,454
Մեր կարծիքով, դրա պատճառը կարող է լինել այն, որ պատանիները և չափահասները

132
00:06:19,454 --> 00:06:21,820
հասարակական որոշումներ կայացնելիս տարբեր մտավոր մոտեցումներ

133
00:06:21,820 --> 00:06:25,238
ու ճանաչողական ռազմավարություն են ցուցաբերում:

134
00:06:25,238 --> 00:06:28,754
Դրա դիտարկման տարբերակներից են վարքի հետազոտությունները,

135
00:06:28,754 --> 00:06:30,731
ահա թե ինչու ենք մարդկանց լաբորատորիա հրավիրում և

136
00:06:30,731 --> 00:06:33,275
վարքը բացահայտող որոշ առաջադրանքներ տալիս:

137
00:06:33,275 --> 00:06:36,485
Ես կբերեմ իմ լաբորատորիայում տրվող առաջադրանքների մեկ այլ օրինակ:

138
00:06:36,485 --> 00:06:39,133
Այսպիսով, պատկերացրեք դուք մեր փորձերից մեկի մասնակիցն եք:

139
00:06:39,133 --> 00:06:40,858
Գալիս եք լաբորատորիա,

140
00:06:40,858 --> 00:06:43,532
տեսնում եք այս համակարգչային առաջադրանքը:

141
00:06:43,532 --> 00:06:46,322
Այս առաջադրանքում տեսնում եք դարակներ:

142
00:06:46,322 --> 00:06:49,139
Այդ դարակներից մի քանիսում կան առարկաներ,

143
00:06:49,139 --> 00:06:52,110
և նկատեք, որ դարակների ետևի մասում մի մարդ է կանգնած,

144
00:06:52,110 --> 00:06:55,695
սակայն կան մի քանի առարկաներ, որոնք նա չի կարող տեսնել:

145
00:06:55,695 --> 00:06:57,974
Այդ դարակները մոխրագույն փայտով

146
00:06:57,974 --> 00:07:00,618
փակված են նրա տեսադաշտից:

147
00:07:00,618 --> 00:07:04,102
Նա կարծում է, որ դարակները երկու կողմից էլ նույնն են:

148
00:07:04,102 --> 00:07:07,595
Նշենք` նա կարող է տեսնել առարկաներից մի քանիսը միայն,

149
00:07:07,595 --> 00:07:10,047
մինչդեռ դուք ավելի շատ առարկաներ եք տեսնում:

150
00:07:10,047 --> 00:07:12,243
Ձեր առաջադրանքն այդ առարկաները տեղափոխելն է:

151
00:07:12,243 --> 00:07:14,605
Ղեկավարը, որ կանգնած է դարակների ետևում,

152
00:07:14,605 --> 00:07:17,350
պատրաստվում է ձեզ առարկաները տեղափոխելու հրահանգներ տալ,

153
00:07:17,350 --> 00:07:19,244
բայց հիշեք, որ նա չի հրահանգելու տեղափոխել այն առարկաները,

154
00:07:19,244 --> 00:07:22,964
որոնք ինքը չի կարող տեսնել: Սա մի շատ հետաքրքիր

155
00:07:22,964 --> 00:07:25,157
իրավիճակ է առաջացնում, որտեղ հակասություն է առաջանում

156
00:07:25,157 --> 00:07:28,325
ձեր և ղեկավարի տեսադաշտերի միջև:

157
00:07:28,325 --> 00:07:31,565
Պատկերացրեք` նա ձեզ հրահանգում է վերևի բեռնատարը ձախ տեղափոխել:

158
00:07:31,565 --> 00:07:33,596
Այնտեղ երեք մեքենա կա: Բնազդաբար դուք պատրաստվում եք

159
00:07:33,611 --> 00:07:35,761
սպիտակ մեքենայի կողմը գնալ, քանի որ ձեր տեսանկյունից` դա է վերևի մեքենան,

160
00:07:35,761 --> 00:07:38,579
բայց այս դեպքում էլ պետք է հիշեք.

161
00:07:38,579 --> 00:07:40,638
նա չի կարող տեսնել այդ մեքենան, ուրեմն նա պետք է որ նկատի ունենա

162
00:07:40,638 --> 00:07:43,395
կապույտ մեքենան, որը նրա տեսանկյունից վերևի մեքենան է:

163
00:07:43,395 --> 00:07:46,040
Կուզեք հավատացեք, կուզեք` ոչ,

164
00:07:46,040 --> 00:07:48,991
ձեզ պես նորմալ, զարգացած և առողջ չափահաս մարդիկ

165
00:07:48,991 --> 00:07:52,131
50%-ով սխալ են կատարում հանձնարարությունը:

166
00:07:52,131 --> 00:07:54,974
Կապույտ մեքենայի փոխարեն նրանք տեղափոխում են սպիտակը:

167
00:07:54,974 --> 00:07:58,290
Այսպիսով, մենք նման առաջադրանք ենք տալիս չափահասներին

168
00:07:58,290 --> 00:07:59,844
ու դեռահասներին. կա նաև այնպիսի տարբերակ,

169
00:07:59,844 --> 00:08:03,905
երբ ղեկավար չկա: Դրա փոխարեն պայման ենք դնում:

170
00:08:03,905 --> 00:08:05,819
Նրանց ասվում է, որ մենք պատրաստվում ենք անել նույն բանը,

171
00:08:05,819 --> 00:08:08,656
բայց այս անգամ առանց ղեկավարի: Փոխարենը դուք պետք է

172
00:08:08,656 --> 00:08:11,863
անտեսեք մոխրագույն մասի առարկաները:

173
00:08:11,863 --> 00:08:14,563
Կտեսնեք, որ սա հենց նույն իրավիճակն է, միայն թե

174
00:08:14,563 --> 00:08:17,409
ղեկավարի բացակայության դեպքում նրանք պետք է հիշեն

175
00:08:17,409 --> 00:08:20,480
լրացնել այս փոքր-ինչ կամայական կանոնը, մինչդեռ

176
00:08:20,480 --> 00:08:22,160
ղեկավարի առկայության դեպքում նրանք պետք է

177
00:08:22,160 --> 00:08:25,701
հաշվի առնեն վերջինիս տեսանկյունը,

178
00:08:25,701 --> 00:08:29,998
որպեսզի իրենց գործողություններում ճիշտ առաջ ընթանան:

179
00:08:29,998 --> 00:08:32,608
Եթե ես ձեզ ցույց տամ մեր ուսումնասիրությունների ընթացքում:

180
00:08:32,608 --> 00:08:35,174
ի հայտ բերված սխալների տոկոսնային արտահայտությունը

181
00:08:35,174 --> 00:08:38,728
(սա 7 տարեկանից մինչև չափահասություն տարիքային միջակայքի մարդկանց ուսումնասիրությունն է)

182
00:08:38,728 --> 00:08:39,938
և այն, ինչ կտեսնեք` չափահասների խմբի սխալների տոկոսային արտահայտությունն է

183
00:08:39,938 --> 00:08:41,912
երկու դեպքերի պարագայում,

184
00:08:41,927 --> 00:08:45,198
որտեղ մոխրագույնը ղեկավարի կողմն է, տեսնում ենք,

185
00:08:45,198 --> 00:08:47,771
որ մեր խելացի չափահասները 50%-ով սխալ են կատարում առաջադրանքը,

186
00:08:47,771 --> 00:08:50,486
մինչդեռ ղեկավարի բացակայության դեպքում,

187
00:08:50,486 --> 00:08:52,514
երբ պետք է պարզապես

188
00:08:52,514 --> 00:08:55,595
հիշեն մոխրագույնը անտեսելու պայմանը, ավելի քիչ սխալներ են անում

189
00:08:55,595 --> 00:08:58,263
Երկու դեպքերն էլ գրեթե նույն զարգացումն են ունենում:

190
00:08:58,263 --> 00:09:01,186
Ուշ մանկության և միջին պատանեկության միջև

191
00:09:01,186 --> 00:09:03,427
որոշակի բարելավում, կամ,

192
00:09:03,427 --> 00:09:06,778
այլ կերպ ասած, սխալների նվազում կա թե´ այս երկու դեպքերում,

193
00:09:06,778 --> 00:09:07,898
և թե` այս երկու փորձերում:

194
00:09:07,898 --> 00:09:10,183
Բայց սա ա´յն դեպքում, եթե համեմատենք

195
00:09:10,183 --> 00:09:12,135
վերջին երկու խմբերը,

196
00:09:12,135 --> 00:09:15,295
ուր իրադարձությունները շատ ավելի հետաքրքիր են,

197
00:09:15,295 --> 00:09:18,333
քանի որ առանց ղեկավարի պայմանում որևէ բարելավում չկա:

198
00:09:18,333 --> 00:09:21,263
Այլ կերպ ասած,

199
00:09:21,263 --> 00:09:23,969
պետք է ընդամենը հիշեք դրված պայմանը և հետևեք դրան,

200
00:09:23,969 --> 00:09:26,500
կարծեք թե լիովին զարգացած է պատանիների մոտ: Մինչդեռ,

201
00:09:26,500 --> 00:09:28,897
եթե նայենք վերջին երկու մոխրագույն սյունակներին, կարող ենք տեսնել,

202
00:09:28,897 --> 00:09:32,047
որ ղեկավարի առկայության դեպքում բարելավում կա

203
00:09:32,047 --> 00:09:34,488
միջին պատանեկության և չափահասության միջև, ինչը

204
00:09:34,488 --> 00:09:37,864
ենթադրում է մեկ ուրիշի տեսանկյունը հաշվի առնելու

205
00:09:37,864 --> 00:09:41,149
ունակություն, մի բան, որը, ի դեպ,

206
00:09:41,149 --> 00:09:43,408
անում ենք մեր առօրյա կյանքում,

207
00:09:43,408 --> 00:09:48,014
և որը զարգանում է միջին և ուշ պատանեկությունից:

208
00:09:48,014 --> 00:09:50,554
Եթե դեռահաս տղա կամ աղջիկ ունեք,

209
00:09:50,554 --> 00:09:52,963
և եթե երբեմն մտածում եք, որ նրանք խնդիր ունեն այլ մարդկանց

210
00:09:52,963 --> 00:09:56,719
տեսանկյունները հասկանալու, հաշվի առնելու հարցում` դուք իրավացի եք: Նրանք ունեն նման խնդիր: Եվ պատճառն էլ հենց դա է:

211
00:09:56,719 --> 00:10:00,232
Մենք երբեմն ծիծաղում ենք պատանիների արարքների վրա:

212
00:10:00,232 --> 00:10:04,095
Նրանց հաճախ ծաղրում են, երբեմն նույնիսկ պախարակում շրջապատում

213
00:10:04,095 --> 00:10:07,622
դեռահասին հատուկ վարքագծի համար.Նրանք ռիսկի են դիմում,

214
00:10:07,622 --> 00:10:10,393
երբեմն մռայլ են, երբեմն էլ ինքնավստահ:

215
00:10:10,393 --> 00:10:12,886
ինձ մի հրաշալի անեկդոտ է պատմել այս առիթով:

216
00:10:12,886 --> 00:10:15,373
Նկարագրում էր,

217
00:10:15,373 --> 00:10:18,354
իր դեռահաս աղջիկների ամաչկոտութjան դրսևորումը

218
00:10:18,354 --> 00:10:20,598
սեռական հասունությունից առաջ և հետո :

219
00:10:20,614 --> 00:10:23,103
Եվ ահա, թե ինչ պատմեց.
- Սեռական հասունությունից առաջ եթե իմ երկու աղջիկները

220
00:10:23,103 --> 00:10:25,357
խանութում անկարգություն էին անում, ես ասում էի`

221
00:10:25,357 --> 00:10:27,106
խելոք մնացեք, որ երգեմ ձեր սիրած երգը:

222
00:10:27,106 --> 00:10:29,007
Եվ նրանք հանդարտվում էին:

223
00:10:29,007 --> 00:10:32,478
Սեռական հասունությունից հետո դա արդեն սպառնալիք էր:

224
00:10:32,478 --> 00:10:34,295
(Ծիծաղ)

225
00:10:34,295 --> 00:10:37,772
Հասարարակության աչքի առաջ իրենց հոր երգելու միտքն անգամ

226
00:10:37,772 --> 00:10:40,135
բավական էր, որ նրանք իրենց ճիշտ պահեն:

227
00:10:40,135 --> 00:10:41,563
Մարդիկ հաճախ հարցնում են`

228
00:10:41,563 --> 00:10:44,196
արդյո՞ք դեռահասությունը նորահայտ երևույթ է:

229
00:10:44,196 --> 00:10:46,318
Մի՞թե դա արևմուտքում վերջերս հայտնաբերված մի բան է:

230
00:10:46,318 --> 00:10:48,986
Հիմնականում պատասխանը «ոչ» է: Պատմության մեջ

231
00:10:48,986 --> 00:10:52,409
դեռահասության շատ նկարագրություններ կան, որոնք

232
00:10:52,409 --> 00:10:54,566
համահունչ են այսօր գործածվող սահմանումներին:

233
00:10:54,566 --> 00:10:58,799
Մի հայտնի մեջբերում Շեքսպիրի «Ձմեռային պատմությունից»,

234
00:10:58,799 --> 00:11:01,574
որտեղ նա դեռահասությունն այսպես է ներկայացնում.

235
00:11:01,574 --> 00:11:04,420
«Երանի տասից քսաներեք տարեկանների միջև այլ տարիք չլիներ,

236
00:11:04,420 --> 00:11:07,660
կամ գոնե երիտասարդությունն այդ ժամանակը քնած անցկացներ, :

237
00:11:07,660 --> 00:11:09,751
քանի որ այդ ընթացքում նրանք երեխա «շինելուց»,

238
00:11:09,751 --> 00:11:15,974
տարեցներին վիրավորելուց, գողությունից և կռվշտոցից բացի ոչինչ չեն անում»

239
00:11:15,974 --> 00:11:20,508
Հետո շարունակել է. «Ուզում եմ ասել,

240
00:11:20,508 --> 00:11:23,653
որ այս տասնինից քսաներկու տարեկան, եռացող ուղեղներով դատարկապորտներից բացի

241
00:11:23,653 --> 00:11:26,151
ոչ ոք այս եղանակին որսի դուրս չի գա»:

242
00:11:26,151 --> 00:11:29,077
Այսպիսով, գրեթե չորս հարյուր տարի առաջ Շեքսպիրը

243
00:11:29,077 --> 00:11:31,801
դեռահասներին նկարագրել է նույն կերպ,

244
00:11:31,801 --> 00:11:35,260
ինչպես մենք` այսօր: Բայց այսօր մենք փորձում ենք հասկանալ

245
00:11:35,260 --> 00:11:38,347
նրանց վարքագիծն ու նրանց ուղեղում

246
00:11:38,347 --> 00:11:40,285
կատարվող փոփոխությունները:

247
00:11:40,285 --> 00:11:43,893
Որպես օրինակ վերցնենք ռիսկի դիմելու խնդիրը: Գիտենք, որ դեռահասները

248
00:11:43,893 --> 00:11:46,218
ռիսկի դիմելու հակում ունեն: Դա այդպես է:

249
00:11:46,218 --> 00:11:48,850
Նրանք ավելի շատ են դա անում, քան երեխաները կամ չափահասները,

250
00:11:48,850 --> 00:11:51,310
հատկապես, երբ ընկերների հետ են:

251
00:11:51,310 --> 00:11:54,278
Նրանց հատուկ է ծնողներից

252
00:11:54,278 --> 00:11:56,764
անկախանալու և դեռահասության տարիքում

253
00:11:56,764 --> 00:11:59,588
ընկերների վրա տպավորություն գործելու ձգտումը:

254
00:11:59,588 --> 00:12:02,187
Հիմա մենք փորձում ենք հասկանալ դա`

255
00:12:02,187 --> 00:12:05,180
նրանց ուղեղի այն մասի զարգացման առումով, որը կոչվում է լիմբիկ համակարգ:

256
00:12:05,180 --> 00:12:07,723
Ներկայացված սլայդի և այս ուղեղի վրա կարմիր գույնով

257
00:12:07,723 --> 00:12:09,588
ընդգծված է այդ լիմբիկ համակարգը:

258
00:12:09,588 --> 00:12:12,697
Լիմբիկ համակարգը գտնվում է ուղեղի աջ հատվածի խորքում,

259
00:12:12,697 --> 00:12:16,430
և դրանով են ղեկավարվում հույզերի ու

260
00:12:16,430 --> 00:12:19,580
ոգևորության պրոցեսները: Այն մեզ տալիս է ոգևորության այն զգացումը,

261
00:12:19,580 --> 00:12:22,876
որն ապրում ենք զվարճալի բաներ անելուց հետո, ներառյալ ռիսկերը:

262
00:12:22,876 --> 00:12:25,241
Այն մեզ դրդում է ռիսկի դիմել:

263
00:12:25,241 --> 00:12:28,289
Պարզվել է, որ այս հատվածը` լիմբիկ համակարգում գտնվող հատվածները

264
00:12:28,289 --> 00:12:31,708
պատանիների մոտ չափահասների

265
00:12:31,708 --> 00:12:35,477
համեմատ գերզգայուն է.

266
00:12:35,477 --> 00:12:39,179
միևնույն ժամանակ, առաջնային կեղևը

267
00:12:39,179 --> 00:12:41,453
(որը սլայդում կապույտով է նշված)

268
00:12:41,453 --> 00:12:44,320
չի թողնում ավելորդ ռիսկի դիմել,

269
00:12:44,320 --> 00:12:47,718
դեռահասների մոտ դեռևս զարգացման մեջ է գտնվում:

270
00:12:47,718 --> 00:12:51,385
Այսպիսով, ուղեղի ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ դեռահասի

271
00:12:51,385 --> 00:12:54,727
ուղեղը լիակատար զարգացում է ունենում,

272
00:12:54,727 --> 00:12:58,683
որն անդրադառնում է կրթության, վերականգնման

273
00:12:58,683 --> 00:13:02,703
և դաստիարակության վրա: Միջավայրը, ներառյալ ուսումը,

274
00:13:02,703 --> 00:13:06,112
ազդում է դեռահասի ուղեղի զարգացման վրա

275
00:13:06,112 --> 00:13:08,914
այն էլ այն դեպքում երբ Արևմուտքում բոլորովին վերջերս ենք սկսել

276
00:13:08,914 --> 00:13:11,419
կանոնավոր կերպով կրթել դեռահասներին:

277
00:13:11,419 --> 00:13:15,172
Օրինակ, իմ չորս տատիկ-պապիկներն էլ

278
00:13:15,172 --> 00:13:19,006
վաղ դեահասության շրջանում թողել են դպրոցը: Նրանք այլընտրանք չեն ունեցել:

279
00:13:19,006 --> 00:13:21,780
Եվ այսօր էլ ամբողջ աշխարհում նման դեպքեր պատահում են շատ երիտասարդների հետ:

280
00:13:21,780 --> 00:13:24,947
Դեռահասների 40%-ը

281
00:13:24,947 --> 00:13:29,169
միջնակարգ կրթություն ստանալու հնարավորություն չի ունենում:

282
00:13:29,169 --> 00:13:31,808
Եվ սա կյանքի հենց այն շրջանն է, երբ ուղեղը

283
00:13:31,808 --> 00:13:34,655
հարմարվող է ու դյուրակուռ:

284
00:13:34,655 --> 00:13:38,425
Դա սովորելու և ստեղծագործելու հիանալի ժամանակաշրջան է:

285
00:13:38,425 --> 00:13:40,658
Ուրեմն, այն ինչ երբեմն դեռահասության հետ կապված խնդիր է համարվում,

286
00:13:40,658 --> 00:13:43,134
ասենք` հաճախակի ռիսկերի դիմելը, թույլ ինքնատիրապետումը,

287
00:13:43,134 --> 00:13:47,076
ինքնագիտակցությունը, չպետք է խիստ դատապարտվեն:

288
00:13:47,076 --> 00:13:49,913
Դրանք հիմնականում հանգեցնում են ուղեղում կատարվող փոփոխությունների,

289
00:13:49,913 --> 00:13:52,827
ինչը կրթության ու սոցիալական զարգացման հիանալի

290
00:13:52,827 --> 00:13:57,257
հնարավորություն են ապահովում: Շնորհակալություն:

291
00:13:57,257 --> 00:14:05,027
(Ծափահարություն)