0:00:00.688,0:00:03.577
15 տարի առաջ լայնորեն ընդունված էր,

0:00:03.577,0:00:05.627
որ գլխուղեղի զարգացումը հիմնականում տեղի է ունենում

0:00:05.627,0:00:08.606
կյանքի առաջին մի քանի տարիների ընթացքում։

0:00:08.606,0:00:11.318
Սակայն 15 տարի առաջ մենք չենք ունեցել

0:00:11.318,0:00:13.939
կենդանի մարդու գլխուղեղը հետազոտելու և

0:00:13.939,0:00:16.977
և կյանքի ողջ ընթացքում գլխուղեղի զարգացմանը հետևելու հնարավորություն։

0:00:16.977,0:00:20.138
Մոտավորապես վերջին տասնամյակում

0:00:20.138,0:00:21.943
գլխուղեղի նկարահանման տեխնոլոգիաներում

0:00:21.943,0:00:24.886
արձանագրված առաջընթացի՝ մագնիսառեզոնանսային շերտագրման կամ ՄՌՇ շնորհիվ,

0:00:24.886,0:00:28.013
նյարդաբանները սկսեցին հետազոտել բոլոր տարիքային խմբերին

0:00:28.013,0:00:30.432
բոլոր տարիքային խմբերին պատկանող մարդկանց գլխուղեղները և

0:00:30.432,0:00:33.303
և հետևել գլխուղեղի կրած կառուցվածքային և ֆունկցիոնալ փոփոխությունները։

0:00:33.303,0:00:36.980
Ուստի, եթե ցանկանում եք ստանալ կենդանի մարդու գլխուղեղի իսկապես շատ հստակ վայրկենական լուսանկարը՝

0:00:36.980,0:00:40.042
պետք է կիրառել ստրուկտուրային ՄՌՇ։

0:00:40.042,0:00:43.262
Եվ մենք կարող ենք հարցնել,

0:00:43.262,0:00:45.702
թե որքան է գլխուղեղի մոխրագույն զանգվածը

0:00:45.702,0:00:47.505
և ինչպես է այն փոխվում տարիքի հետ։

0:00:47.505,0:00:51.217
Նաև հնարավոր է կիրառել ֆունկցիոնալ ՄՌՇ, որը կոչվում է ՖՄՌՇ,

0:00:51.217,0:00:54.612
որի օգնությամբ կարող ենք տեսագրել գլխուղեղի գործունեությունը,

0:00:54.612,0:00:57.480
երբ մասնակիցներն իրականացնում են

0:00:57.480,0:01:00.372
մտածողության,

0:01:00.372,0:01:03.138
Ողջ աշխարհում բազմաթիվ լաբորատորիաներ իրականացնում են

0:01:03.138,0:01:05.368
նման հետազոտություններ,

0:01:05.368,0:01:08.892
և այժմ մենք ունենք մարդու գլխուղեղի զարգացման մանրամասն պատկերը։

0:01:08.892,0:01:11.960
Այդ պատկերն արմատապես փոխել է

0:01:11.960,0:01:14.593
մարդու գլխուղեղի զարգացման մասին մեր ունեցած կարծիքը՝

0:01:14.593,0:01:17.361
բացահայտելով, որ այն չի ավարտվում մանկության ընթացքում,

0:01:17.361,0:01:20.072
այլ հակառակը` շարունակում է զարգացումը ողջ

0:01:20.072,0:01:24.118
պատանեկության ընթացքում և մինչև 20-ից 30 տարեկանը։

0:01:24.118,0:01:28.097
Այսպիսով, պատանեկությունը

0:01:28.097,0:01:32.493
սեռական հասունության կենսաբանական, հորմոնալ և ֆիզիկական

0:01:32.493,0:01:35.778
փոփոխություններից մինչև անհատի հասարակության մեջ

0:01:35.778,0:01:39.229
կայունություն և անկախություն ձեռք բերելու ընթացքում ընկած կյանքի ժամանակահատվածն է։

0:01:39.229,0:01:41.019
(Ծիծաղ)

0:01:41.019,0:01:43.784
Երբեմն այն կարող է ավելի երկար տևել:

0:01:43.784,0:01:46.803
Պատանեկության ընթացքում գլխուղեղի կտրուկ փոփոխվող հատվածներից մեկը

0:01:46.803,0:01:50.067
կոչվում է նախաճակատային մասի կեղև։

0:01:50.067,0:01:53.044
Սա մարդու գլխուղեղի մոդել է, և հենց առջևում

0:01:53.044,0:01:55.924
նախաճակատային հատվածի կեղևն է։

0:01:55.924,0:01:58.433
Այն գլխուղեղի հետաքրքիր հատված է։

0:01:58.433,0:02:01.547
Մարդկանց մոտ այն համամասնորեն ավելի մեծ է,

0:02:01.547,0:02:05.174
քան այլ տեսակների մոտ, և իրականացնում է

0:02:05.190,0:02:08.462
բարձր մակարդակի գիտակցական ֆունկցիաների մի ամբողջ շարք, ինչպես, օրինակ, որոշում ընդունելը,

0:02:08.462,0:02:10.552
վաղվա օրվա, հաջորդ շաբաթվա կամ տարվա ծրագրեր կազմելը,

0:02:10.552,0:02:13.292
ոչ պատշաճ պահվածքը զսպելը՝

0:02:13.292,0:02:15.958
չկոպտելու կամ իսկապես

0:02:15.958,0:02:18.883
հիմարություններ չանելու համար:

0:02:18.883,0:02:20.661
Դրա իրականացրած ֆունկցիաներից են նաև

0:02:20.661,0:02:23.785
սոցիալական շփումները, մյուսներին հասկանալու ունակությունը և ինքնագիտակցությունը:

0:02:23.785,0:02:26.835
Ուստի, այս հատվածի զարգացումն ուսումնասիրելու նպատակով իրականացվող ՄՌՇ հետազոտությունների արդյունքները

0:02:26.835,0:02:29.305
ցույց տվեցին, որ այն իսկապես կտրուկ փոփոխություններ է կրում

0:02:29.305,0:02:32.238
պատանեկության ընթացքում:

0:02:32.238,0:02:35.196
Այսպիսով, եթե դիտարկենք մոխրագույն նյութի ծավալը,

0:02:35.196,0:02:40.045
ապա կարձանագրենք, որ 4-ից 22 տարեկան հասակում

0:02:40.045,0:02:42.367
այն ավելանում է մանկության ժամանակահատվածում, ինչը դուք կարող եք տեսնել

0:02:42.367,0:02:46.120
այս դիագրամում: Այն իր առավելագույն կետին է հասնում վաղ պատանեկության ժամանակաշրջանում:

0:02:46.120,0:02:48.685
Սլաքները ցույց են տալիս մոխրագույն նյութի առավելագույն կետը

0:02:48.685,0:02:52.151
նախաճակատային հատվածի կեղևում: Կարելի է տեսնել, որ

0:02:52.151,0:02:55.661
աղջիկների մոտ մոխրագույն նյութի ծավալը տղաների համեմատ մի քանի տարի ավելի շուտ է հասնում առավելագույն կետին,

0:02:55.661,0:02:57.500
հավանաբար այն պատճառով, որ միջին հաշվով, տղաների սեռական հասունացման շրջանը

0:02:57.500,0:02:59.752
մի քանի տարի ավելու ուշ է սկսվում, քան աղջիկներինը,

0:02:59.752,0:03:03.187
իսկ հետո` պատանեկության շրջանում, նկատվում է

0:03:03.187,0:03:05.872
նախաճակատային հատվածի կեղևի մոխրագույն նյութի ծավալի ակնհայտ անկում:

0:03:05.872,0:03:07.897
Կարող է լավ չհնչել, սակայն դա իսկապես

0:03:07.897,0:03:11.047
զարգացման կարևոր ընթացք է, քանի որ

0:03:11.047,0:03:15.153
մոխրագույն նյութը պարունակում է բջջային մարմիններ ու այդ

0:03:15.153,0:03:18.607
բջիջների միջև կապեր՝ սինապսներ,

0:03:18.607,0:03:21.352
և համարվում է, որ գլխուղեղի նախաճակատային հատվածի

0:03:21.352,0:03:24.244
մոխրագույն նյութի ծավալի վերոնշյալ անկումը համապատասխանում է

0:03:24.244,0:03:26.567
սինապսների կրճատմանը՝ անցանկալի սինապսների վերացմանը:

0:03:26.567,0:03:29.700
Իսկապես կարևոր գործընթաց է: Այն մասամբ կախված է

0:03:29.700,0:03:32.834
կենդանու կամ մարդու գտնվելու միջավայրից:

0:03:32.834,0:03:36.278
Կիրառման մեջ գտնվող սինապսները ուժեղանում են,

0:03:36.278,0:03:38.211
տվյալ միջավայրում կիրառման

0:03:38.211,0:03:40.543
մեջ չգտնվողները՝ վերանում:

0:03:40.543,0:03:43.049
Եկեք պատկերացնենք վարդի թփի էտումը:

0:03:43.049,0:03:45.889
Դուք հատում եք առավել թույլ ճյուղերը, որպեսզի

0:03:45.889,0:03:48.927
մնացած կարևոր ճյուղերն ավելի առողջ աճեն,

0:03:48.927,0:03:52.853
և այս ընթացքը, որն արդյունավետ կերպով գլխուղեղի հյուսվածքները ճշգրտորեն հարմարեցնում է

0:03:52.853,0:03:55.520
տվյալ տեսակին հատուկ միջավայրին,

0:03:55.520,0:03:58.435
տեղի է ունենում գլխուղեղի նախաճակատային հատվածի կեղևում և այլ շրջաններում՝

0:03:58.435,0:04:01.989
պատանեկության ժամանակահատվածում:

0:04:01.989,0:04:05.690
Պատանու գլխուղեղում կատարվող փոփոխություններին հետևելու մեր երկրորդ մեթոդն

0:04:05.690,0:04:08.942
իրականացվում է ֆունկցիոնալ ՄՌՇ-ի միջոցով՝

0:04:08.942,0:04:12.215
տարիների ընթացքում գլխուղեղի գործունեության փոփոխությունները դիտարկելու նպատակով:

0:04:12.215,0:04:13.857
Մի օրինակ բերեմ իմ լաբորատորիայից:

0:04:13.857,0:04:17.418
Իմ լաբորատորիայում հետաքրքրվում ենք «սոցիալական ուղեղով», որն իրենից

0:04:17.418,0:04:21.002
գլխուղեղի այն հատվածների ամբողջությունն է, որոնք կիրառում ենք

0:04:21.002,0:04:23.435
մյուսներին հասկանալու և նրանց հետ շփվելու համար:

0:04:23.435,0:04:27.201
Ես ձեզ ցույց կտամ ֆուտբոլային խաղի մի լուսանկար՝

0:04:27.201,0:04:31.608
«սոցիալական ուղեղի» աշխատանքի երկու ասպեկտները ցուցադրելու նպատակով:

0:04:31.608,0:04:33.041
Ֆուտբոլային խաղ է:

0:04:33.041,0:04:35.683
Մայքել Օուենը գոլ է բաց թողել, և նա պառկած է

0:04:35.683,0:04:38.485
գետնին, և «սոցիալական ուղեղի» առաջին ասպեկտը,

0:04:38.485,0:04:41.444
որ հիանալի կերպով ցուցադրվում է այս նկարում, թե որքան ավտոմատ

0:04:41.444,0:04:44.494
և բնազդային են սոցիալական հուզական արձագանքները:

0:04:44.494,0:04:47.458
Մայքել Օուենի բաց թողած գոլից վայրկյաններ անց

0:04:47.458,0:04:49.268
բոլորը ձեռքերով և դեմքով նույն բանն են անում,

0:04:49.268,0:04:51.071
անգամ Մայքել Օուենը` գլորվելով խոտի վրա,

0:04:51.071,0:04:52.895
ձեռքերով միևնույն շարժումներն է անում, և,

0:04:52.895,0:04:55.164
հավանաբար, դեմքի միևնույն

0:04:55.164,0:04:57.138
արտահայտությունն ունի: Իսկ այն մարդիկ, ովքեր նույնը չեն անում,

0:04:57.138,0:05:00.599
դեղին հագուստով ետևում գտնվող տղաներն են.

0:05:00.599,0:05:03.142
կարծում եմ` նրանք մարզադաշտի սխալ կողմում են,

0:05:03.142,0:05:05.437
և նրանց սոցիալական հուզական արձագանքն այլ է,

0:05:05.437,0:05:08.072
ինչը մեզ համար միանգամայն հասկանալի է: Դա «սոցիալական ուղեղի» երկրորդ ասպեկտն է,

0:05:08.072,0:05:11.708
որն այս նկարը միանգամայն պարզորոշ ներկայացնում է,

0:05:11.708,0:05:15.090
թե որքան լավ ենք հասկանում մյուս մարդկանց վարքը,

0:05:15.090,0:05:17.767
նրանց գործողությունները, շարժումները, դեմքի արտահայտությունները,

0:05:17.767,0:05:21.583
ինչպես նաև դրանց ետևում թաքնված հույզերն ու մտքերը:

0:05:21.583,0:05:23.360
Ուստի, կարիք չկա հարցեր տալ այս տղաներից որևէ մեկին,

0:05:23.360,0:05:25.901
քանի որ պարզ է, թե նրանք ինչ են զգում և

0:05:25.901,0:05:28.489
մտածում տվյալ պահին:

0:05:28.489,0:05:30.245
Ահա թե ինչ ենք հետազոտում իմ լաբորատորիայում:

0:05:30.245,0:05:33.817
Իմ լաբորատորիայում մենք իրականացնում ենք պատանիների և մեծահասակների

0:05:33.833,0:05:36.218
գլխուղեղի շերտագրում, նրանց որոշակի առաջադրանք ենք տալիս`

0:05:36.218,0:05:39.512
կապված այլ մարդկանց մասին մտածելու, նրանց կարծիքների,

0:05:39.512,0:05:42.406
մտքերի, հույզերի հետ: Եվ բացահայտումներից մեկը,

0:05:42.406,0:05:45.252
որ արդեն մի քանի անգամ արել ենք, ինչպես նաև արել են աշխարհի այլ լաբորատորիաներում,

0:05:45.252,0:05:48.470
նախաճակատային հատվածի կեղևի մասն է, որը կոչվում է

0:05:48.470,0:05:51.688
միջին նախաճակատային հատվածի կեղև և պատկերված է կապույտ գույնով:

0:05:51.688,0:05:54.444
Այն գտնվում է նախաճակատային հատվածի կեղևի հենց

0:05:54.444,0:05:56.842
մեջտեղում՝ գլխի կենտրոնում:

0:05:56.842,0:06:00.125
Այս հատվածը նման սոցիալական որոշումներ կայացնելիս

0:06:00.125,0:06:02.252
և այլոց մասին մտածելիս ավելի ակտիվ է պատանիների մոտ,

0:06:02.252,0:06:05.053
քան` չափահասների: Դա այս հատվածի՝ աշխարհի ամենատարբեր լաբորատորիաներում արված

0:06:05.053,0:06:08.293
9 տարբեր հետազոտությունների մետա-վերլուծություն է,

0:06:08.293,0:06:10.993
որոնց արդյունքները միանման են,

0:06:10.993,0:06:14.363
այսինքն` միջին նախաճակատային հատվածի կեղևի գործունեությունը նվազում է

0:06:14.363,0:06:16.810
պատանեկության ընթացքում:

0:06:16.810,0:06:19.454
Մեր կարծիքով, դրա պատճառը կարող է լինել այն, որ պատանիները և չափահասները

0:06:19.454,0:06:21.820
հասարակական որոշումներ կայացնելիս տարբեր մտավոր մոտեցումներ

0:06:21.820,0:06:25.238
ու ճանաչողական ռազմավարություն են ցուցաբերում:

0:06:25.238,0:06:28.754
Դրա դիտարկման տարբերակներից են վարքի հետազոտությունները,

0:06:28.754,0:06:30.731
ահա թե ինչու ենք մարդկանց լաբորատորիա հրավիրում և

0:06:30.731,0:06:33.275
վարքը բացահայտող որոշ առաջադրանքներ տալիս:

0:06:33.275,0:06:36.485
Ես կբերեմ իմ լաբորատորիայում տրվող առաջադրանքների մեկ այլ օրինակ:

0:06:36.485,0:06:39.133
Այսպիսով, պատկերացրեք դուք մեր փորձերից մեկի մասնակիցն եք:

0:06:39.133,0:06:40.858
Գալիս եք լաբորատորիա,

0:06:40.858,0:06:43.532
տեսնում եք այս համակարգչային առաջադրանքը:

0:06:43.532,0:06:46.322
Այս առաջադրանքում տեսնում եք դարակներ:

0:06:46.322,0:06:49.139
Այդ դարակներից մի քանիսում կան առարկաներ,

0:06:49.139,0:06:52.110
և նկատեք, որ դարակների ետևի մասում մի մարդ է կանգնած,

0:06:52.110,0:06:55.695
սակայն կան մի քանի առարկաներ, որոնք նա չի կարող տեսնել:

0:06:55.695,0:06:57.974
Այդ դարակները մոխրագույն փայտով

0:06:57.974,0:07:00.618
փակված են նրա տեսադաշտից:

0:07:00.618,0:07:04.102
Նա կարծում է, որ դարակները երկու կողմից էլ նույնն են:

0:07:04.102,0:07:07.595
Նշենք` նա կարող է տեսնել առարկաներից մի քանիսը միայն,

0:07:07.595,0:07:10.047
մինչդեռ դուք ավելի շատ առարկաներ եք տեսնում:

0:07:10.047,0:07:12.243
Ձեր առաջադրանքն այդ առարկաները տեղափոխելն է:

0:07:12.243,0:07:14.605
Ղեկավարը, որ կանգնած է դարակների ետևում,

0:07:14.605,0:07:17.350
պատրաստվում է ձեզ առարկաները տեղափոխելու հրահանգներ տալ,

0:07:17.350,0:07:19.244
բայց հիշեք, որ նա չի հրահանգելու տեղափոխել այն առարկաները,

0:07:19.244,0:07:22.964
որոնք ինքը չի կարող տեսնել: Սա մի շատ հետաքրքիր

0:07:22.964,0:07:25.157
իրավիճակ է առաջացնում, որտեղ հակասություն է առաջանում

0:07:25.157,0:07:28.325
ձեր և ղեկավարի տեսադաշտերի միջև:

0:07:28.325,0:07:31.565
Պատկերացրեք` նա ձեզ հրահանգում է վերևի բեռնատարը ձախ տեղափոխել:

0:07:31.565,0:07:33.596
Այնտեղ երեք մեքենա կա: Բնազդաբար դուք պատրաստվում եք

0:07:33.611,0:07:35.761
սպիտակ մեքենայի կողմը գնալ, քանի որ ձեր տեսանկյունից` դա է վերևի մեքենան,

0:07:35.761,0:07:38.579
բայց այս դեպքում էլ պետք է հիշեք.

0:07:38.579,0:07:40.638
նա չի կարող տեսնել այդ մեքենան, ուրեմն նա պետք է որ նկատի ունենա

0:07:40.638,0:07:43.395
կապույտ մեքենան, որը նրա տեսանկյունից վերևի մեքենան է:

0:07:43.395,0:07:46.040
Կուզեք հավատացեք, կուզեք` ոչ,

0:07:46.040,0:07:48.991
ձեզ պես նորմալ, զարգացած և առողջ չափահաս մարդիկ

0:07:48.991,0:07:52.131
50%-ով սխալ են կատարում հանձնարարությունը:

0:07:52.131,0:07:54.974
Կապույտ մեքենայի փոխարեն նրանք տեղափոխում են սպիտակը:

0:07:54.974,0:07:58.290
Այսպիսով, մենք նման առաջադրանք ենք տալիս չափահասներին

0:07:58.290,0:07:59.844
ու դեռահասներին. կա նաև այնպիսի տարբերակ,

0:07:59.844,0:08:03.905
երբ ղեկավար չկա: Դրա փոխարեն պայման ենք դնում:

0:08:03.905,0:08:05.819
Նրանց ասվում է, որ մենք պատրաստվում ենք անել նույն բանը,

0:08:05.819,0:08:08.656
բայց այս անգամ առանց ղեկավարի: Փոխարենը դուք պետք է

0:08:08.656,0:08:11.863
անտեսեք մոխրագույն մասի առարկաները:

0:08:11.863,0:08:14.563
Կտեսնեք, որ սա հենց նույն իրավիճակն է, միայն թե

0:08:14.563,0:08:17.409
ղեկավարի բացակայության դեպքում նրանք պետք է հիշեն

0:08:17.409,0:08:20.480
լրացնել այս փոքր-ինչ կամայական կանոնը, մինչդեռ

0:08:20.480,0:08:22.160
ղեկավարի առկայության դեպքում նրանք պետք է

0:08:22.160,0:08:25.701
հաշվի առնեն վերջինիս տեսանկյունը,

0:08:25.701,0:08:29.998
որպեսզի իրենց գործողություններում ճիշտ առաջ ընթանան:

0:08:29.998,0:08:32.608
Եթե ես ձեզ ցույց տամ մեր ուսումնասիրությունների ընթացքում:

0:08:32.608,0:08:35.174
ի հայտ բերված սխալների տոկոսնային արտահայտությունը

0:08:35.174,0:08:38.728
(սա 7 տարեկանից մինչև չափահասություն տարիքային միջակայքի մարդկանց ուսումնասիրությունն է)

0:08:38.728,0:08:39.938
և այն, ինչ կտեսնեք` չափահասների խմբի սխալների տոկոսային արտահայտությունն է

0:08:39.938,0:08:41.912
երկու դեպքերի պարագայում,

0:08:41.927,0:08:45.198
որտեղ մոխրագույնը ղեկավարի կողմն է, տեսնում ենք,

0:08:45.198,0:08:47.771
որ մեր խելացի չափահասները 50%-ով սխալ են կատարում առաջադրանքը,

0:08:47.771,0:08:50.486
մինչդեռ ղեկավարի բացակայության դեպքում,

0:08:50.486,0:08:52.514
երբ պետք է պարզապես

0:08:52.514,0:08:55.595
հիշեն մոխրագույնը անտեսելու պայմանը, ավելի քիչ սխալներ են անում

0:08:55.595,0:08:58.263
Երկու դեպքերն էլ գրեթե նույն զարգացումն են ունենում:

0:08:58.263,0:09:01.186
Ուշ մանկության և միջին պատանեկության միջև

0:09:01.186,0:09:03.427
որոշակի բարելավում, կամ,

0:09:03.427,0:09:06.778
այլ կերպ ասած, սխալների նվազում կա թե´ այս երկու դեպքերում,

0:09:06.778,0:09:07.898
և թե` այս երկու փորձերում:

0:09:07.898,0:09:10.183
Բայց սա ա´յն դեպքում, եթե համեմատենք

0:09:10.183,0:09:12.135
վերջին երկու խմբերը,

0:09:12.135,0:09:15.295
ուր իրադարձությունները շատ ավելի հետաքրքիր են,

0:09:15.295,0:09:18.333
քանի որ առանց ղեկավարի պայմանում որևէ բարելավում չկա:

0:09:18.333,0:09:21.263
Այլ կերպ ասած,

0:09:21.263,0:09:23.969
պետք է ընդամենը հիշեք դրված պայմանը և հետևեք դրան,

0:09:23.969,0:09:26.500
կարծեք թե լիովին զարգացած է պատանիների մոտ: Մինչդեռ,

0:09:26.500,0:09:28.897
եթե նայենք վերջին երկու մոխրագույն սյունակներին, կարող ենք տեսնել,

0:09:28.897,0:09:32.047
որ ղեկավարի առկայության դեպքում բարելավում կա

0:09:32.047,0:09:34.488
միջին պատանեկության և չափահասության միջև, ինչը

0:09:34.488,0:09:37.864
ենթադրում է մեկ ուրիշի տեսանկյունը հաշվի առնելու

0:09:37.864,0:09:41.149
ունակություն, մի բան, որը, ի դեպ,

0:09:41.149,0:09:43.408
անում ենք մեր առօրյա կյանքում,

0:09:43.408,0:09:48.014
և որը զարգանում է միջին և ուշ պատանեկությունից:

0:09:48.014,0:09:50.554
Եթե դեռահաս տղա կամ աղջիկ ունեք,

0:09:50.554,0:09:52.963
և եթե երբեմն մտածում եք, որ նրանք խնդիր ունեն այլ մարդկանց

0:09:52.963,0:09:56.719
տեսանկյունները հասկանալու, հաշվի առնելու հարցում` դուք իրավացի եք: Նրանք ունեն նման խնդիր: Եվ պատճառն էլ հենց դա է:

0:09:56.719,0:10:00.232
Մենք երբեմն ծիծաղում ենք պատանիների արարքների վրա:

0:10:00.232,0:10:04.095
Նրանց հաճախ ծաղրում են, երբեմն նույնիսկ պախարակում շրջապատում

0:10:04.095,0:10:07.622
դեռահասին հատուկ վարքագծի համար.Նրանք ռիսկի են դիմում,

0:10:07.622,0:10:10.393
երբեմն մռայլ են, երբեմն էլ ինքնավստահ:

0:10:10.393,0:10:12.886
ինձ մի հրաշալի անեկդոտ է պատմել այս առիթով:

0:10:12.886,0:10:15.373
Նկարագրում էր,

0:10:15.373,0:10:18.354
իր դեռահաս աղջիկների ամաչկոտութjան դրսևորումը

0:10:18.354,0:10:20.598
սեռական հասունությունից առաջ և հետո :

0:10:20.614,0:10:23.103
Եվ ահա, թե ինչ պատմեց.[br]- Սեռական հասունությունից առաջ եթե իմ երկու աղջիկները

0:10:23.103,0:10:25.357
խանութում անկարգություն էին անում, ես ասում էի`

0:10:25.357,0:10:27.106
խելոք մնացեք, որ երգեմ ձեր սիրած երգը:

0:10:27.106,0:10:29.007
Եվ նրանք հանդարտվում էին:

0:10:29.007,0:10:32.478
Սեռական հասունությունից հետո դա արդեն սպառնալիք էր:

0:10:32.478,0:10:34.295
(Ծիծաղ)

0:10:34.295,0:10:37.772
Հասարարակության աչքի առաջ իրենց հոր երգելու միտքն անգամ

0:10:37.772,0:10:40.135
բավական էր, որ նրանք իրենց ճիշտ պահեն:

0:10:40.135,0:10:41.563
Մարդիկ հաճախ հարցնում են`

0:10:41.563,0:10:44.196
արդյո՞ք դեռահասությունը նորահայտ երևույթ է:

0:10:44.196,0:10:46.318
Մի՞թե դա արևմուտքում վերջերս հայտնաբերված մի բան է:

0:10:46.318,0:10:48.986
Հիմնականում պատասխանը «ոչ» է: Պատմության մեջ

0:10:48.986,0:10:52.409
դեռահասության շատ նկարագրություններ կան, որոնք

0:10:52.409,0:10:54.566
համահունչ են այսօր գործածվող սահմանումներին:

0:10:54.566,0:10:58.799
Մի հայտնի մեջբերում Շեքսպիրի «Ձմեռային պատմությունից»,

0:10:58.799,0:11:01.574
որտեղ նա դեռահասությունն այսպես է ներկայացնում.

0:11:01.574,0:11:04.420
«Երանի տասից քսաներեք տարեկանների միջև այլ տարիք չլիներ,

0:11:04.420,0:11:07.660
կամ գոնե երիտասարդությունն այդ ժամանակը քնած անցկացներ, :

0:11:07.660,0:11:09.751
քանի որ այդ ընթացքում նրանք երեխա «շինելուց»,

0:11:09.751,0:11:15.974
տարեցներին վիրավորելուց, գողությունից և կռվշտոցից բացի ոչինչ չեն անում»

0:11:15.974,0:11:20.508
Հետո շարունակել է. «Ուզում եմ ասել,

0:11:20.508,0:11:23.653
որ այս տասնինից քսաներկու տարեկան, եռացող ուղեղներով դատարկապորտներից բացի

0:11:23.653,0:11:26.151
ոչ ոք այս եղանակին որսի դուրս չի գա»:

0:11:26.151,0:11:29.077
Այսպիսով, գրեթե չորս հարյուր տարի առաջ Շեքսպիրը

0:11:29.077,0:11:31.801
դեռահասներին նկարագրել է նույն կերպ,

0:11:31.801,0:11:35.260
ինչպես մենք` այսօր: Բայց այսօր մենք փորձում ենք հասկանալ

0:11:35.260,0:11:38.347
նրանց վարքագիծն ու նրանց ուղեղում

0:11:38.347,0:11:40.285
կատարվող փոփոխությունները:

0:11:40.285,0:11:43.893
Որպես օրինակ վերցնենք ռիսկի դիմելու խնդիրը: Գիտենք, որ դեռահասները

0:11:43.893,0:11:46.218
ռիսկի դիմելու հակում ունեն: Դա այդպես է:

0:11:46.218,0:11:48.850
Նրանք ավելի շատ են դա անում, քան երեխաները կամ չափահասները,

0:11:48.850,0:11:51.310
հատկապես, երբ ընկերների հետ են:

0:11:51.310,0:11:54.278
Նրանց հատուկ է ծնողներից

0:11:54.278,0:11:56.764
անկախանալու և դեռահասության տարիքում

0:11:56.764,0:11:59.588
ընկերների վրա տպավորություն գործելու ձգտումը:

0:11:59.588,0:12:02.187
Հիմա մենք փորձում ենք հասկանալ դա`

0:12:02.187,0:12:05.180
նրանց ուղեղի այն մասի զարգացման առումով, որը կոչվում է լիմբիկ համակարգ:

0:12:05.180,0:12:07.723
Ներկայացված սլայդի և այս ուղեղի վրա կարմիր գույնով

0:12:07.723,0:12:09.588
ընդգծված է այդ լիմբիկ համակարգը:

0:12:09.588,0:12:12.697
Լիմբիկ համակարգը գտնվում է ուղեղի աջ հատվածի խորքում,

0:12:12.697,0:12:16.430
և դրանով են ղեկավարվում հույզերի ու

0:12:16.430,0:12:19.580
ոգևորության պրոցեսները: Այն մեզ տալիս է ոգևորության այն զգացումը,

0:12:19.580,0:12:22.876
որն ապրում ենք զվարճալի բաներ անելուց հետո, ներառյալ ռիսկերը:

0:12:22.876,0:12:25.241
Այն մեզ դրդում է ռիսկի դիմել:

0:12:25.241,0:12:28.289
Պարզվել է, որ այս հատվածը` լիմբիկ համակարգում գտնվող հատվածները

0:12:28.289,0:12:31.708
պատանիների մոտ չափահասների

0:12:31.708,0:12:35.477
համեմատ գերզգայուն է.

0:12:35.477,0:12:39.179
միևնույն ժամանակ, առաջնային կեղևը

0:12:39.179,0:12:41.453
(որը սլայդում կապույտով է նշված)

0:12:41.453,0:12:44.320
չի թողնում ավելորդ ռիսկի դիմել,

0:12:44.320,0:12:47.718
դեռահասների մոտ դեռևս զարգացման մեջ է գտնվում:

0:12:47.718,0:12:51.385
Այսպիսով, ուղեղի ուսումնասիրությունը ցույց է տալիս, որ դեռահասի

0:12:51.385,0:12:54.727
ուղեղը լիակատար զարգացում է ունենում,

0:12:54.727,0:12:58.683
որն անդրադառնում է կրթության, վերականգնման

0:12:58.683,0:13:02.703
և դաստիարակության վրա: Միջավայրը, ներառյալ ուսումը,

0:13:02.703,0:13:06.112
ազդում է դեռահասի ուղեղի զարգացման վրա

0:13:06.112,0:13:08.914
այն էլ այն դեպքում երբ Արևմուտքում բոլորովին վերջերս ենք սկսել

0:13:08.914,0:13:11.419
կանոնավոր կերպով կրթել դեռահասներին:

0:13:11.419,0:13:15.172
Օրինակ, իմ չորս տատիկ-պապիկներն էլ

0:13:15.172,0:13:19.006
վաղ դեահասության շրջանում թողել են դպրոցը: Նրանք այլընտրանք չեն ունեցել:

0:13:19.006,0:13:21.780
Եվ այսօր էլ ամբողջ աշխարհում նման դեպքեր պատահում են շատ երիտասարդների հետ:

0:13:21.780,0:13:24.947
Դեռահասների 40%-ը

0:13:24.947,0:13:29.169
միջնակարգ կրթություն ստանալու հնարավորություն չի ունենում:

0:13:29.169,0:13:31.808
Եվ սա կյանքի հենց այն շրջանն է, երբ ուղեղը

0:13:31.808,0:13:34.655
հարմարվող է ու դյուրակուռ:

0:13:34.655,0:13:38.425
Դա սովորելու և ստեղծագործելու հիանալի ժամանակաշրջան է:

0:13:38.425,0:13:40.658
Ուրեմն, այն ինչ երբեմն դեռահասության հետ կապված խնդիր է համարվում,

0:13:40.658,0:13:43.134
ասենք` հաճախակի ռիսկերի դիմելը, թույլ ինքնատիրապետումը,

0:13:43.134,0:13:47.076
ինքնագիտակցությունը, չպետք է խիստ դատապարտվեն:

0:13:47.076,0:13:49.913
Դրանք հիմնականում հանգեցնում են ուղեղում կատարվող փոփոխությունների,

0:13:49.913,0:13:52.827
ինչը կրթության ու սոցիալական զարգացման հիանալի

0:13:52.827,0:13:57.257
հնարավորություն են ապահովում: Շնորհակալություն:

0:13:57.257,0:14:05.027
(Ծափահարություն)