WEBVTT

00:00:00.688 --> 00:00:03.577
Hai 15 anos, pensábase que

00:00:03.577 --> 00:00:05.627
a maior parte do desenvolvemento cerebral

00:00:05.627 --> 00:00:08.606
tiña lugar nos primeiros anos de vida.

00:00:08.606 --> 00:00:11.318
Daquela, hai 15 anos, non eramos quen

00:00:11.318 --> 00:00:13.939
de mirar dentro do cerebro humano vivo

00:00:13.939 --> 00:00:16.977
e observar os seus 
cambios ao longo da vida.

00:00:16.977 --> 00:00:20.138
Na última década, grazas aos avances

00:00:20.138 --> 00:00:21.943
nas técnicas de neuroimaxe cerebral

00:00:21.943 --> 00:00:24.886
como a resonancia magnética ou RM,

00:00:24.886 --> 00:00:28.253
os neurocientíficos 
comezaron a explorar en vivo

00:00:28.293 --> 00:00:30.432
cerebros de todas as idades e a seguir

00:00:30.432 --> 00:00:33.303
os cambios na estrutura 
e na función cerebral.

00:00:33.303 --> 00:00:36.980
Cando queremos facer 
unha foto de alta resolución

00:00:36.980 --> 00:00:40.042
do cerebro humano vivo, usamos a RM

00:00:40.042 --> 00:00:43.262
e así podemos facer preguntas como:

00:00:43.262 --> 00:00:45.702
canta materia gris contén o cerebro

00:00:45.702 --> 00:00:47.505
e como cambia coa idade?

00:00:47.505 --> 00:00:51.217
Tamén usamos a RM funcional ou RMf,

00:00:51.217 --> 00:00:54.612
para gravar un vídeo, unha película
da actividade cerebral

00:00:54.612 --> 00:00:57.480
cando alguén está a facer algunha tarefa

00:00:57.480 --> 00:01:00.372
como pensar ou sentir ou percibir algo.

00:01:00.372 --> 00:01:02.878
Moitos laboratorios do mundo están a facer

00:01:02.878 --> 00:01:05.367
este tipo de investigación,
así que temos unha imaxe

00:01:05.367 --> 00:01:08.892
moi completa de como 
se desenvolve o cerebro humano

00:01:08.892 --> 00:01:11.960
e esa imaxe cambiou moito

00:01:11.960 --> 00:01:14.593
o noso xeito de pensar 
sobre o desenvolvemento

00:01:14.593 --> 00:01:17.361
ao mostrar que non todo
remata na infancia,

00:01:17.361 --> 00:01:20.072
senón que continúa 
ao longo da adolescencia

00:01:20.072 --> 00:01:24.118
ata ben entrados os 20 - 30 anos.

00:01:24.118 --> 00:01:28.097
A adolescencia é a etapa que 
comeza cos cambios

00:01:28.097 --> 00:01:32.493
biolóxicos, hormonais e 
físicos da puberdade e

00:01:32.493 --> 00:01:35.778
finaliza á idade na que a persoa

00:01:35.778 --> 00:01:39.229
acada un posto estable e 
independente na sociedade.

00:01:39.229 --> 00:01:41.019
(Risas)

00:01:41.019 --> 00:01:43.784
Pode alongarse moito tempo. (Risas)

00:01:43.784 --> 00:01:46.803
Unha das rexións que máis cambia durante

00:01:46.803 --> 00:01:50.067
a adolescencia é o córtex prefrontal.

00:01:50.067 --> 00:01:53.044
Aquí teñen unha maqueta do cerebro humano,

00:01:53.044 --> 00:01:55.924
e aquí, diante, está o córtex prefrontal.

00:01:55.924 --> 00:01:58.153
O córtex prefrontal é moi interesante.

00:01:58.153 --> 00:02:01.787
Proporcionalmente é meirande nos humanos 
que en calquera outra especie,

00:02:01.787 --> 00:02:05.174
e está implicado nunha morea de 
funcións cognitivas de alto nivel,

00:02:05.190 --> 00:02:08.312
como a toma de decisións, a planificación,

00:02:08.312 --> 00:02:10.551
planear que imos facer mañá 
ou a próxima semana

00:02:10.551 --> 00:02:13.292
ou o próximo ano, 
inhibir condutas inapropiadas,

00:02:13.292 --> 00:02:15.958
como frearnos antes de dicir unha grosería

00:02:15.958 --> 00:02:18.323
ou facer unha estupidez.

00:02:18.323 --> 00:02:20.661
Está tamén implicado 
na interacción social,

00:02:20.661 --> 00:02:23.785
en comprender aos outros,
e na autoconciencia.

00:02:23.785 --> 00:02:26.835
Os estudos con RM teñen amosado que

00:02:26.835 --> 00:02:29.305
esta rexión sofre un cambio notable

00:02:29.305 --> 00:02:32.238
durante a adolescencia.

00:02:32.238 --> 00:02:35.196
Se observamos nesta figura os cambios

00:02:35.196 --> 00:02:40.045
no volume de materia gris,
entre os 4 e os 22 anos,

00:02:40.045 --> 00:02:42.367
vese que aumenta durante a infancia,

00:02:42.367 --> 00:02:46.120
e chega ao seu pico na adolescencia.

00:02:46.120 --> 00:02:48.685
As frechas sinalan o pico 
de volume de materia gris

00:02:48.685 --> 00:02:52.151
no córtex prefrontal. 
Os nenos acadan o pico

00:02:52.151 --> 00:02:55.661
un par de anos máis tarde cás nenas,

00:02:55.661 --> 00:02:57.500
probablemente porque, de media, acadan

00:02:57.500 --> 00:02:59.752
a puberdade un par de anos
máis tarde ca elas.

00:02:59.752 --> 00:03:03.187
E durante a adolescencia
hai un declive significativo

00:03:03.187 --> 00:03:05.822
no volume de materia 
gris no córtex prefrontal.

00:03:05.822 --> 00:03:07.897
Podería parecer algo malo,
pero en realidade

00:03:07.897 --> 00:03:11.047
trátase dun proceso moi importante
do desenvolvemento,

00:03:11.047 --> 00:03:15.153
porque a materia gris 
contén corpos celulares

00:03:15.153 --> 00:03:18.607
e conexións entre células,
as sinapses, e este declive

00:03:18.607 --> 00:03:21.352
no volume de materia gris 
no córtex prefrontal

00:03:21.352 --> 00:03:24.244
responde á poda sináptica,

00:03:24.244 --> 00:03:26.567
á eliminación das sinapses irrelevantes.

00:03:26.567 --> 00:03:29.700
Este é un proceso moi importante.

00:03:29.700 --> 00:03:32.834
Depende en parte do ambiente 
no que un se desenvolve.

00:03:32.834 --> 00:03:36.278
As sinapses que están a usarse vense

00:03:36.278 --> 00:03:38.211
fortalecidas e as que non se usan,

00:03:38.211 --> 00:03:40.543
nese ambiente particular, pódanse.

00:03:40.543 --> 00:03:43.049
Poden velo como a poda dunha roseira.

00:03:43.049 --> 00:03:45.889
Pódanse as ramas febles para que

00:03:45.889 --> 00:03:48.927
as que quedan, as importantes, 
crezan robustas e

00:03:48.927 --> 00:03:52.853
este proceso, que axusta 
eficazmente o tecido cerebral

00:03:52.853 --> 00:03:55.520
ao ambiente específico de cada especie,

00:03:55.520 --> 00:03:58.435
ocorre no córtex prefrontal 
e noutras rexións cerebrais

00:03:58.435 --> 00:04:01.989
durante a etapa da adolescencia.

00:04:01.989 --> 00:04:05.690
Unha segunda liña 
de investigación para explorar

00:04:05.690 --> 00:04:08.942
os cambios no cerebro adolescente 
é usar a RM funcional

00:04:08.942 --> 00:04:11.935
para ver como cambia 
a actividade cerebral coa idade.

00:04:11.935 --> 00:04:13.857
Dareilles un exemplo do meu laboratorio.

00:04:13.857 --> 00:04:17.418
Estamos interesados no cerebro social,

00:04:17.418 --> 00:04:21.002
na rede de rexións cerebrais que usamos

00:04:21.002 --> 00:04:23.435
para comprender aos outros 
e interactuar con eles.

00:04:23.435 --> 00:04:27.201
Voulles mostrar unha foto 
dun partido de fútbol

00:04:27.201 --> 00:04:31.168
para ilustrar dous aspectos do modo 
en que traballa o cerebro social.

00:04:31.168 --> 00:04:33.041
Este é o partido de fútbol. (Risas)

00:04:33.041 --> 00:04:35.683
Michael Owen acaba de fallar un gol

00:04:35.683 --> 00:04:38.485
e está tirado no céspede. 
E o primeiro aspecto

00:04:38.485 --> 00:04:41.444
que ilustra tan ben esta foto 
é o automáticas

00:04:41.444 --> 00:04:44.074
e instintivas que son as 
respostas emocionais sociais,

00:04:44.074 --> 00:04:47.178
de xeito que unha décima de segundo 
despois de que fallara o gol,

00:04:47.178 --> 00:04:49.558
todo o mundo está a facer 
o mesmo xesto cos brazos

00:04:49.558 --> 00:04:51.891
e coa cara, mesmo Michael
Owen, tirado no céspede,

00:04:51.901 --> 00:04:52.985
fai o mesmo cos brazos

00:04:52.985 --> 00:04:55.164
e probablemente ten 
a mesma expresión facial.

00:04:55.164 --> 00:04:57.138
As únicas persoas que non o fan

00:04:57.138 --> 00:05:00.599
son os mozos de amarelo do fondo. (Risas)

00:05:00.599 --> 00:05:03.142
Creo que se equivocaron de bancada,

00:05:03.142 --> 00:05:05.437
e están a mostrar outra resposta emocional

00:05:05.437 --> 00:05:08.072
que todos recoñecemos ao momento.

00:05:08.072 --> 00:05:11.708
Este é o segundo aspecto do cerebro social
que ilustra tan ben esta foto,

00:05:11.708 --> 00:05:15.090
o bos que somos lendo 
a conduta dos demais,

00:05:15.090 --> 00:05:17.767
as súas accións, xestos, 
expresións faciais,

00:05:17.767 --> 00:05:21.583
en termos dos estados mentais 
e as emocións subxacentes.

00:05:21.583 --> 00:05:23.360
Non precisamos falar con eses mozos.

00:05:23.360 --> 00:05:25.901
Facémonos unha idea do que están a sentir

00:05:25.901 --> 00:05:27.579
e a pensar nese momento.

00:05:27.579 --> 00:05:30.245
E niso é no que estamos 
interesados no meu laboratorio.

00:05:30.245 --> 00:05:33.817
Traemos a adolescentes e a adultos

00:05:33.833 --> 00:05:36.218
para facerlles un escáner, 
pedímoslles que fagan

00:05:36.218 --> 00:05:39.512
algunha tarefa na que teñan que pensar

00:05:39.512 --> 00:05:42.406
sobre os estados mentais 
e as emocións doutras persoas,

00:05:42.406 --> 00:05:45.252
e un dos achados 
que atopamos repetidamente,

00:05:45.252 --> 00:05:48.470
como noutros laboratorios do mundo,

00:05:48.470 --> 00:05:51.688
ten que ver co córtex prefrontal medial,

00:05:51.688 --> 00:05:54.444
en azul na diapositiva, 
unha rexión situada

00:05:54.444 --> 00:05:56.842
xusto na liña media da cabeza.

00:05:56.842 --> 00:05:59.785
Esta rexión está máis activa 
nos adolescentes que nos adultos

00:05:59.785 --> 00:06:02.252
cando toman decisións sociais
e pensan sobre outros.

00:06:02.252 --> 00:06:05.053
Trátase do resultado dunha metaanálise

00:06:05.053 --> 00:06:08.293
de 9 estudos diferentes de laboratorios

00:06:08.293 --> 00:06:10.993
de todo o mundo, e todos mostran o mesmo,

00:06:10.993 --> 00:06:14.363
esa actividade no córtex 
prefrontal medial

00:06:14.363 --> 00:06:16.810
diminúe durante a adolescencia.

00:06:16.810 --> 00:06:19.454
Pensamos que responde a
que adolescentes e adultos

00:06:19.454 --> 00:06:21.820
usan unha estratexia cognitiva distinta

00:06:21.820 --> 00:06:25.238
para tomar decisións sociais e

00:06:25.238 --> 00:06:28.754
para comprobalo 
traemos á xente ao noso laboratorio

00:06:28.754 --> 00:06:30.731
e pedímoslles unha tarefa condutual.

00:06:30.731 --> 00:06:33.275
Voulles dar un exemplo

00:06:33.275 --> 00:06:36.485
do tipo de tarefa que 
usamos no meu laboratorio.

00:06:36.485 --> 00:06:39.133
Imaxinen que participan 
nun dos nosos experimentos.

00:06:39.133 --> 00:06:40.858
Veñen ao laboratorio

00:06:40.858 --> 00:06:43.532
e ven esta tarefa no ordenador.

00:06:43.532 --> 00:06:46.322
Poden ver que hai uns estantes.

00:06:46.322 --> 00:06:49.139
Nalgúns deles hai obxectos,

00:06:49.139 --> 00:06:52.110
e fíxense que hai 
un tipo detrás dos estantes,

00:06:52.110 --> 00:06:55.695
e hai obxectos que non pode ver.

00:06:55.695 --> 00:06:57.974
Están ocultos, dende a súa perspectiva,

00:06:57.974 --> 00:07:00.618
cunha peza de madeira gris.

00:07:00.618 --> 00:07:04.102
Estes son os mesmos estantes 
dende a súa perspectiva.

00:07:04.102 --> 00:07:07.595
Fíxense que el 
só pode ver algúns obxectos,

00:07:07.595 --> 00:07:10.047
e que vostedes poden ver moitos máis.

00:07:10.047 --> 00:07:12.243
O que teñen que facer é mover os obxectos.

00:07:12.243 --> 00:07:14.605
O director, situado detrás dos estantes,

00:07:14.605 --> 00:07:17.200
diralles a onde movelos,

00:07:17.200 --> 00:07:19.244
pero lembren: 
non lles vai pedir que movan

00:07:19.244 --> 00:07:22.854
obxectos que el non pode ver.

00:07:22.854 --> 00:07:25.157
Isto é interesante, 
porque hai un certo conflito

00:07:25.157 --> 00:07:28.005
entre a súa perspectiva e a do director.

00:07:28.005 --> 00:07:31.145
Imaxinen que lles di que movan 
o camión de arriba cara á esquerda.

00:07:31.155 --> 00:07:33.596
Hai tres camións. 
Instintivamente irán polo branco,

00:07:33.611 --> 00:07:35.761
porque é o que está máis arriba

00:07:35.761 --> 00:07:38.579
dende a súa perspectiva, 
pero entón lembran

00:07:38.579 --> 00:07:40.638
"Ah, el non pode ver ese camión,

00:07:40.638 --> 00:07:43.395
así que ten que referirse ao azul",

00:07:43.395 --> 00:07:46.020
o máis alto dende a perspectiva del.

00:07:46.020 --> 00:07:48.991
Créanme ou non, adultos sans 
e intelixentes coma vostedes

00:07:48.991 --> 00:07:52.131
cometen erros un 50%
das veces nestes ensaios.

00:07:52.131 --> 00:07:54.974
Moven o camión branco no canto do azul.

00:07:54.974 --> 00:07:58.180
Pasámoslles a tarefa a mozos e adultos

00:07:58.180 --> 00:07:59.954
e incluímos unha condición de control

00:07:59.954 --> 00:08:03.905
na que en vez do director 
dabámoslles unha regra.

00:08:03.905 --> 00:08:05.819
Dixémoslles: imos facer o mesmo

00:08:05.819 --> 00:08:08.656
pero desta volta sen director.

00:08:08.656 --> 00:08:11.863
Esta vez teñen que ignorar 
os obxectos co fondo gris.

00:08:11.863 --> 00:08:14.563
Fíxense que é exactamente o mesmo,

00:08:14.563 --> 00:08:17.409
só que agora teñen que acordarse

00:08:17.409 --> 00:08:20.480
de aplicar esta regra un tanto arbitraria,

00:08:20.480 --> 00:08:22.210
mentres que antes tiñan que recordar

00:08:22.210 --> 00:08:25.701
ter en conta a perspectiva do director

00:08:25.701 --> 00:08:29.998
para guiar a súa resposta.

00:08:29.998 --> 00:08:32.607
Voulles mostrar a porcentaxe de erros

00:08:32.607 --> 00:08:35.174
no estudo de desenvolvemento que fixemos,

00:08:35.174 --> 00:08:38.457
que abarcaba dos 7 anos á idade adulta,

00:08:38.457 --> 00:08:39.938
e van ver a porcentaxe de erros

00:08:39.938 --> 00:08:41.912
dos adultos en ambas as dúas condicións,

00:08:41.927 --> 00:08:45.198
en gris a do director, e verán que

00:08:45.198 --> 00:08:47.771
os adultos intelixentes 
cometen erros un 50% das veces

00:08:47.771 --> 00:08:50.486
e que cometen menos erros

00:08:50.486 --> 00:08:52.514
cando o director non está presente,

00:08:52.514 --> 00:08:55.595
cando teñen que recordar 
a regra de ignorar o fondo gris.

00:08:55.595 --> 00:08:58.263
Evolutivamente, estas dúas condicións

00:08:58.263 --> 00:09:01.186
desenvólvense igual. Hai unha mellora

00:09:01.186 --> 00:09:03.427
entre a infancia e a adolescencia.

00:09:03.427 --> 00:09:06.658
Noutras palabras, hai unha redución dos

00:09:06.658 --> 00:09:07.898
erros nas dúas condicións.

00:09:07.898 --> 00:09:10.183
Pero é cando comparamos 
os dous últimos grupos,

00:09:10.183 --> 00:09:12.135
adolescentes e adultos,

00:09:12.135 --> 00:09:15.295
cando as cousas se poñen interesantes,

00:09:15.295 --> 00:09:18.333
porque aí non continúa a mellora 
na condición sen director.

00:09:18.333 --> 00:09:21.263
Noutras palabras, o necesario

00:09:21.263 --> 00:09:23.969
para recordar e aplicar a regra

00:09:23.969 --> 00:09:26.280
xa está desenvolto na adolescencia;

00:09:26.280 --> 00:09:28.897
mentres que, se observan 
as dúas últimas barras grises,

00:09:28.897 --> 00:09:31.587
verán que aínda hai 
unha mellora significativa

00:09:31.587 --> 00:09:34.488
na condición director entre 
a adolescencia e a idade adulta.

00:09:34.488 --> 00:09:37.864
Isto significa que a 
capacidade para ter en conta

00:09:37.864 --> 00:09:40.919
a perspectiva dos outros 
para guiar a nosa conduta,

00:09:40.919 --> 00:09:43.438
algo que temos que facer 
todos os días a todas horas,

00:09:43.458 --> 00:09:47.964
está aínda desenvolvéndose 
na adolescencia.

00:09:47.964 --> 00:09:49.924
Ou sexa que se teñen un fillo adolescente

00:09:49.924 --> 00:09:53.493
e algunhas veces pensan que ten problemas 
para poñerse no lugar dos outros,

00:09:53.493 --> 00:09:56.719
están no certo. Téñenos. 
E este é o motivo.

00:09:56.719 --> 00:10:00.232
Ás veces rímonos dos adolescentes.

00:10:00.232 --> 00:10:04.095
Mesmo os medios

00:10:04.095 --> 00:10:07.622
critican as súas condutas típicas.

00:10:07.622 --> 00:10:10.393
Son arriscados, malhumorados, 
moi vergonzosos.

00:10:10.393 --> 00:10:12.886
Teño unha anécdota moi divertida dun amigo

00:10:12.886 --> 00:10:15.143
que contaba que o cambio máis patente

00:10:15.143 --> 00:10:17.244
das súas fillas adolescentes na puberdade

00:10:17.244 --> 00:10:20.584
foi o grao de vergoña diante del. Dicía:

00:10:20.584 --> 00:10:22.653
"Antes da puberdade, se as miñas fillas

00:10:22.653 --> 00:10:24.627
estaban a amolarme nunha tenda, dicíalles

00:10:24.627 --> 00:10:26.956
'veña, parade e cántovos 
a vosa canción favorita'

00:10:26.956 --> 00:10:29.217
e paraban ao momento 
e cantáballes a canción".

00:10:29.217 --> 00:10:32.478
Despois da puberdade, 
iso tornouse nunha ameaza.

00:10:32.478 --> 00:10:34.295
(Risas)

00:10:34.295 --> 00:10:37.772
A simple idea do seu pai 
cantando en público

00:10:37.772 --> 00:10:40.135
era suficiente para facer 
que se comportaran.

00:10:40.135 --> 00:10:41.563
A miúdo a xente pregunta:

00:10:41.563 --> 00:10:44.196
"A adolescencia é cousa de agora?

00:10:44.196 --> 00:10:46.318
Algo inventado en Occidente?"

00:10:46.318 --> 00:10:48.986
Francamente, creo que a resposta é non.

00:10:48.986 --> 00:10:52.409
Ao longo da historia hai descricións 
da adolescencia

00:10:52.409 --> 00:10:54.566
moi parecidas ás que usamos hoxe en día.

00:10:54.566 --> 00:10:58.799
Nunha famosa cita de
"Conto de Inverno", Shakespeare

00:10:58.799 --> 00:11:01.574
describe así a adolescencia:

00:11:01.574 --> 00:11:04.420
"Quixera que non mediara tempo 
entre os 10 e os 23 anos,

00:11:04.420 --> 00:11:07.660
ou que a xuventude pasara 
durmindo tranquilamente;

00:11:07.660 --> 00:11:09.751
porque non hai nada no ínterim salvo

00:11:09.751 --> 00:11:15.974
preñar mozas, aldraxar anciáns, 
roubar, loitar". (Risas)

00:11:15.974 --> 00:11:20.508
E continúa dicindo: "Dito isto, quen senón

00:11:20.508 --> 00:11:23.653
esas cabezas loucas de 19 e 22 anos

00:11:23.653 --> 00:11:26.151
sairía cazar con este tempo?" (Risas)

00:11:26.151 --> 00:11:29.077
Ou sexa que hai 400 anos, Shakespeare

00:11:29.077 --> 00:11:31.801
retratou aos adolescentes da mesma maneira

00:11:31.801 --> 00:11:35.260
que se fai hoxe, pero aínda estamos

00:11:35.260 --> 00:11:38.187
a tentar comprender a súa conduta

00:11:38.187 --> 00:11:40.285
en termos dos cambios 
cerebrais subxacentes.

00:11:40.285 --> 00:11:43.893
Por exemplo, as condutas de risco.

00:11:43.893 --> 00:11:46.218
Sabemos da súa tendencia 
a arriscarse. Fano.

00:11:46.218 --> 00:11:48.850
Corren máis riscos que
os nenos ou os adultos,

00:11:48.850 --> 00:11:51.310
e son particularmente proclives

00:11:51.310 --> 00:11:54.278
a asumir riscos cando están cos amigos.

00:11:54.278 --> 00:11:56.764
Hai un forte pulo para 
independizarse dos pais

00:11:56.764 --> 00:11:59.588
e impresionar aos amigos na adolescencia.

00:11:59.588 --> 00:12:02.187
Agora tratamos de comprendelo en termos

00:12:02.187 --> 00:12:05.180
do desenvolvemento 
dunha parte do cerebro,

00:12:05.180 --> 00:12:07.413
o sistema límbico. Poden velo en vermello

00:12:07.413 --> 00:12:09.588
na diapositiva detrás de min 
e neste cerebro.

00:12:09.588 --> 00:12:12.697
O sistema límbico está na profundidade

00:12:12.697 --> 00:12:16.430
do cerebro e está implicado 
no procesamento das emocións

00:12:16.430 --> 00:12:19.580
e da recompensa. Dános esa sensación

00:12:19.580 --> 00:12:22.876
gratificante do divertido, do risco.

00:12:22.876 --> 00:12:25.241
Dáche ese subidón ao correr un risco.

00:12:25.241 --> 00:12:28.289
Sabemos que esta 
rexión do sistema límbico

00:12:28.289 --> 00:12:31.708
é hipersensible á sensación gratificante

00:12:31.708 --> 00:12:35.477
de arriscarse nos adolescentes 
fronte aos adultos,

00:12:35.477 --> 00:12:39.179
e ao mesmo tempo, o córtex prefrontal,

00:12:39.179 --> 00:12:41.453
en azul na diapositiva, que nos impide

00:12:41.453 --> 00:12:44.320
correr riscos excesivos, está aínda

00:12:44.320 --> 00:12:47.718
en desenvolvemento na adolescencia.

00:12:47.718 --> 00:12:51.385
Así que vemos que o cerebro adolescente

00:12:51.385 --> 00:12:54.727
experimenta un gran desenvolvemento,

00:12:54.727 --> 00:12:58.683
e isto ten implicacións para 
a educación, a rehabilitación

00:12:58.683 --> 00:13:02.703
e a intervención. 
O ambiente, escola incluída,

00:13:02.703 --> 00:13:06.112
pode e dá forma ao cerebro adolescente.

00:13:06.112 --> 00:13:08.914
Con todo, a ensinanza obrigatoria 
durante a adolescencia

00:13:08.914 --> 00:13:11.419
é relativamente recente en Occidente.

00:13:11.419 --> 00:13:15.172
Os meus catro avós, por exemplo,

00:13:15.172 --> 00:13:19.006
deixaron a escola moi novos. 
Non tiñan elección.

00:13:19.006 --> 00:13:21.780
E isto segue sendo así 
para moitos adolescentes

00:13:21.780 --> 00:13:24.947
de todo o mundo. O 40% deles

00:13:24.947 --> 00:13:29.169
non teñen acceso á ensinanza secundaria.

00:13:29.169 --> 00:13:31.808
Porén, este é un período da vida

00:13:31.808 --> 00:13:34.655
no que o cerebro é particularmente 
adaptable e maleable.

00:13:34.655 --> 00:13:38.425
É unha oportunidade fantástica 
para a aprendizaxe e a creatividade.

00:13:38.425 --> 00:13:40.658
Ou sexa que o que ás veces se ve como

00:13:40.658 --> 00:13:43.134
o problema da adolescencia 
--condutas de risco,

00:13:43.134 --> 00:13:47.076
escaso control de impulsos, vergoña-- 
non debería estigmatizarse.

00:13:47.076 --> 00:13:49.913
Reflicte cambios cerebrais 
que proporcionan

00:13:49.913 --> 00:13:52.827
unha grande oportunidade para a educación

00:13:52.827 --> 00:13:57.257
e o desenvolvemento social. Grazas.

00:13:57.257 --> 00:14:05.027
(Aplausos)