0:00:00.268,0:00:01.862
W kilku poprzednich

0:00:01.862,0:00:03.491
filmikach zilustrowaliśmy

0:00:03.511,0:00:05.880
właściwie całe życie[br]Benjamina Franklina

0:00:05.880,0:00:08.012
i jesli ktoś chciałby[br]dowiedzieć się więcej,

0:00:08.012,0:00:10.949
polecam jego biografię,

0:00:10.949,0:00:12.590
która jest bardzo dobra.

0:00:12.590,0:00:14.134
Fascynująca wręcz.

0:00:14.134,0:00:16.335
Jakie lekcje możemy wyciągnać

0:00:16.335,0:00:18.871
z życia Benjamina Franklina?

0:00:18.870,0:00:21.461
Cóż, przede wszystkim był[br]człowiekiem renesansu

0:00:21.461,0:00:23.365
w okresie oświecenia, co było niezłe.

0:00:23.365,0:00:26.169
Uwielbiał naukę, tak jak [br]pisanie i nauki humanistyczne.

0:00:26.169,0:00:29.161
Był naszym najlepszym naukowcem,[br]wynalazcą, dyplomatą.

0:00:29.161,0:00:31.568
Był dobrym strategiem biznesowym.

0:00:31.568,0:00:33.057
Przeszedł drogę od ubóstwa [br]do bogactwa.

0:00:33.057,0:00:35.753
Moim zdaniem był również kimś,

0:00:35.753,0:00:38.015
kto stworzył podstawy charakteru[br]Ameryki,

0:00:38.015,0:00:40.815
był dumny z przynależności do[br]klasy średniej,

0:00:40.816,0:00:43.432
dumny z prowadzenia sklepu,[br]jak sam to ujmował,

0:00:43.432,0:00:45.249
oraz z przynależności [br]do Klubu Skórzanych

0:00:45.249,0:00:46.825
Fartuchów, wstawania rano,

0:00:46.825,0:00:48.217
zakładania fartucha

0:00:48.217,0:00:49.945
i pomagania innym obywatelom.

0:00:49.956,0:00:52.368
Wiedział również, że podporą[br]Ameryki

0:00:52.368,0:00:54.505
będzie klasa średnia, która tworzyła

0:00:54.505,0:00:56.569
organizacje obywatelskie

0:00:56.569,0:00:58.089
jednoczące ludzi.

0:00:58.088,0:01:00.313
Dlatego tworzył biblioteki

0:01:00.313,0:01:02.048
i szpitale, akademie

0:01:02.048,0:01:04.087
i tego typu miejsca,

0:01:04.087,0:01:07.896
i był tolerancyjny.

0:01:07.897,0:01:12.423
Przed okresem jej świetności, Filadelfii [br]była komuną różnych grup etnicznych,

0:01:12.423,0:01:16.185
była pierwszym miastem

0:01:16.185,0:01:18.823
mającym wszystko, od

0:01:18.823,0:01:21.111
Anglikan, Morawian i Żydów

0:01:21.111,0:01:25.144
po Kwakierów, wyzwolonych niewolników[br]i Indian,

0:01:25.144,0:01:27.320
a Franklin to sprzedawca, który

0:01:27.319,0:01:29.408
stał się Apostołem tolerancji,

0:01:29.409,0:01:32.621
mówiąc, że jeśli ludzie się zjednoczą

0:01:32.621,0:01:35.117
i będą nawzajem szanować [br]swoje wyznania,

0:01:35.117,0:01:36.676
religie i pochodzenie,

0:01:36.677,0:01:40.681
to to stanie się sekretem[br]amerykańskiej róznorodności.

0:01:40.680,0:01:43.501
Widać to w jego życiu.

0:01:43.501,0:01:46.724
Trzeba wspaniałych ludzi z pasją,

0:01:46.724,0:01:49.388
jak John i Sam Adams,

0:01:49.388,0:01:50.700
aby zbudować wspaniały kraj

0:01:50.700,0:01:52.524
i potrzeba szanowanych ludzi, jak

0:01:52.525,0:01:54.573
Washington, ale również tych,[br]co mówią:

0:01:54.572,0:01:57.716
"Nasza siła to wewnętrzne zjednoczenie,[br]mimo naszych

0:01:57.716,0:01:59.093
różnic."

0:01:59.093,0:02:01.269
Mottem każdej stworzonej przez niego

0:02:01.269,0:02:04.707
organizacji obywatelskiej były[br]hasła typu:

0:02:04.707,0:02:06.823
"Możemy uczynić więcej dobra razem

0:02:06.823,0:02:09.413
niż osobno"

0:02:09.413,0:02:12.980
oraz "Tworzenie korzyści dla [br]wspólnego dobra jest wspaniałe"

0:02:12.980,0:02:15.237
Są to słowa wyryte[br]na pewnym szpitalu.

0:02:15.237,0:02:19.853
Tworzy pierwszą kreskówkę [br]zatytułowaną "Dołącz lub giń",

0:02:19.853,0:02:21.271
dotyczącą kolonii.

0:02:21.270,0:02:23.901
Muszą się zjednoczyć bądź zginąć.

0:02:23.901,0:02:26.324
Jedzie do Albany w latach 50. XVIII wieku

0:02:26.324,0:02:29.518
w celu zjednoczenia kolonii, aby

0:02:29.518,0:02:32.293
nie stanowiły one katolickiej[br]kolonii Maryland

0:02:32.293,0:02:34.253
ani purytańskiej kolonii[br]w Massachusetts.

0:02:34.252,0:02:37.564
Jesteśmy jednym krajem[br]lecz mamy inne religie.

0:02:37.564,0:02:41.181
Przejdę teraz do końcówki[br]jego życia,

0:02:41.181,0:02:43.725
która zdaje się symbolem

0:02:43.725,0:02:45.324
że po zjednoczeniu ludzi,

0:02:45.324,0:02:47.763
konwencie konstytucjonalnym[br]i wszystkim innym.

0:02:47.763,0:02:50.492
Uświadamiam sobie, że [br]w ciągu życia,

0:02:50.492,0:02:53.020
dołożył się on do budowy

0:02:53.020,0:02:55.797
każdego kościoła w Filadelfii.

0:02:55.798,0:02:59.006
W pewnym momencie kaznodzieje

0:02:59.006,0:03:01.205
wygłaszający kazania w USA

0:03:01.205,0:03:03.478
zaczęli potrzebować miejsca[br]do wygłaszania kazań

0:03:03.478,0:03:05.581
w Filadelfii, Franklin

0:03:05.580,0:03:08.117
stworzył więc dokumenty,

0:03:08.117,0:03:10.748
na których podstawie zbierano fundusze.

0:03:10.748,0:03:14.477
Mówił on:"Nawet jeśli Mufti [br]z Konstantynopola miałby

0:03:14.477,0:03:17.551
kogoś przysłać, by nas nauczał islamu,[br]oraz mówił o proroku

0:03:17.551,0:03:20.062
Mahomecie, powinniśmy zaoferować

0:03:20.062,0:03:22.111
mu ambonę i słuchać, ponieważ

0:03:22.111,0:03:24.280
moglibyśmy się czegoś nauczyć."

0:03:24.280,0:03:28.568
I to w XVIII wieku?

0:03:28.568,0:03:32.126
Tak, lata 1760, 1770.

0:03:32.127,0:03:35.266
Bardzo szanuje on inne religie.

0:03:35.266,0:03:38.193
Był on największym darczyńcą

0:03:38.193,0:03:40.722
indywidualnym, który przyczynił się

0:03:40.723,0:03:42.938
do powstania Izraelskiej Synagogi Mickve,

0:03:42.937,0:03:45.465
pierwszej w Filadelfii.

0:03:45.466,0:03:47.139
Gdy więc umiera, zamiast

0:03:47.139,0:03:49.106
jednego ministra,

0:03:49.106,0:03:51.091
towarzyszy mu 35 ministrów, kaznodziei

0:03:51.091,0:03:55.634
i księży z Filadelfii, trzymających ręce

0:03:55.633,0:03:59.521
z żydowskim rabinem, z okazji

0:03:59.521,0:04:02.673
tej wielkiej procesji pogrzebowej, [br]odprowadzającej

0:04:02.674,0:04:04.914
go do jego grobu.

0:04:04.913,0:04:10.554
Był to rodzaj tolerancji, wolności,

0:04:10.555,0:04:14.203
wiary, że możemy życ razem,

0:04:14.203,0:04:16.307
mimo różnego pochodzenia,

0:04:16.307,0:04:18.697
oni o to walczyli,

0:04:18.697,0:04:24.105
stworzyli to w 1776 i 1787,

0:04:24.105,0:04:26.433
gdy stworzyli Stany Zjednoczone

0:04:26.434,0:04:29.105
i zachowanie spuścizny Franklina

0:04:29.105,0:04:31.146
jest kluczową rzeczą, o którą walczą

0:04:31.146,0:04:34.401
Stany Zjednoczone [br]na całym świecie,

0:04:34.401,0:04:38.558
lecz również we własnym państwie.