Men beɛd 50 ɛam ntaɛ jehd beš nḥḥeydu el-ḥrub ɛla jiha, bqa swal waḥed, ɛummer ma ġab men texmami Kifeš netɛamlu mɛa el-teɛnaf, elli zayed ɛla ḥeddu, bla ma nzidu netɛenfu, ḥna tanik? Ki yqabluk b el-ḥogra, tkun ma tkun: Ki bezz yetbellaweh f blaṣa ntaɛ leɛb wella el-teɛnaf f el-dar - wella, f el-ṭerqan ntaɛ Surya, ḍerwek, ki el-waḥed yqabel el-ṭnuga w el-hebheb, weš elli yfid kter beš tdiru? Tdabez nta tanik? Tesmeḥ? Tetɛennef kter? Had el-swal: "Kifeš tetɛmal mɛa ɛdaysi bla ma twelli deɛwa't šerr nta tanik?" kber mɛaya melli kunt bezza. Rani ɛaqla ki kan ɛendi qrib 13 ɛam, tsemmert quddam tilivizyon kḥel w byeḍ, tṣawiru mnemšin, f bit el-ḍyaf f dar waldiya ki el-ṭnuga ntaɛ el-Sovyet dexlu l Budapest, w el-drari, elli ma kanuš bezzaf kbar ɛliya, kanu yetramu quddam el-ṭnuga elli kanu yeɛɛefsu ɛlihum. Zrebt l el-fuq w bdit nlemm f el-valiza ntaɛi. W jat mma w qalet-li, "Ya mḥaynek, weš raki tdiri?" Qult: "Rani rayḥa l Budapest." Qaletli: "L weš men sebba?" Wajebt: "Rahum yeqqetlu f el-bzuza temmatik. Tešnaɛ kbir rahu waqeɛ temma." Qalet: "Ma tṭenḥiš ruḥek gaɛ kima n' hak." 'Eyya w bdit nebki. Temma tkaket w qaletli, "Ṣeḥḥa, rani nšuf belli el-ḥala ma rahiš zɛaqa. Raki ɛad ṣġira bezzaf beš tnejmi tɛawni. Yliq tkewni ruḥek w 'ana nɛawnek. Beṣṣaḥ ġir ɛawdi xewwi el-valiza ntaɛek." W hakka, dert waḥed el-qraya w ruḥt xdemt f Friqya el-kutriya ntaɛ ɛamat el-ɛešrin dyawli. Beṣṣaḥ tkakit belli weš rani meḥtaja neɛerfu, b ṣeḥḥ w ṣḥiḥ, Ma nnejjemš neddih m el-qrayat. Kunt baġya nefhem kifeš el-teɛnaf, kifeš el-ḥogra, yexxedmu. W elli fhemtu men dak el-weqt l ḍerwek huwa belli: El-ɛdaysiya yesteɛmlu el-teɛnaf b telt sirat. Yesteɛmlu el-teɛnaf f el-siyasa beš yxawfu el-teɛnaf b el-ḍerb beš yrehbu w el-teɛnaf fi ɛqel w ruḥ el-bnadem beš ykkesruh. W qlil qlil, f ši ḥalat, win el-teɛnaf kter saɛed. Nelson Mandela raḥ l el-ḥebs w huwa y'emmen b el-teɛnaf, w men beɛd 27 sna huwa w ṣḥabu b el-šwiya w b el-mḥadra, tɛelmu ṣenɛat haylin, kanu meḥtajinhum beš ybbedlu waḥda, gaɛ meɛfuna, m el-ḥukumat elli ɛerfetha el-denya w redduha dimoqraṭiya. W frawha w huma šadin mliḥ f fekra't bla-teɛnaf. Tkakaw belli el-teɛnaf mɛa el-teɛnaf ma yfidš. 'Ammala weš huwa elli yfid? Mɛa el-weqt, lemmit waḥed el-ṭnaš n' sira tfid - bayna belli kayen tanik waḥduxrin-: tfid w ɛendha ma tɛawen ṣeḥḥ. el-'ewwel huwa: el-tebdal elli lazem yeṣra lazem yeṣra hna, fi dati. Hada huwa jwabi w sirti mɛa el-ḥogra elli lazem netḥekkem fihum, w elli nnejjem ndir keš ḥaja lihum. W elli nestḥeq nkkebru huwa el-meɛrifa ntaɛ dati beš nḥeqqu. Meɛnatu, nestḥeqq neɛref kifeš netwasa, ki nefšel, win rahum xṣayli el-mxeyrin, win rani naqeṣ. Winta nesmeḥ? Weš huwa elli ndafeɛ ɛlih? W el-mkakya wella texmam el-bnadem fi datu hiya waḥda m el-sirat – ma kayenš ġir sira waḥda -- hiya waḥda m el-sirat Beš el-waḥed ynal dik el-ṭaqa el-dexlaniya fi datu W el-mtel ntaɛi hnaya -- kima ɛend Satiš – hiya Aung San Suu Kyi fi Burma. Kanet tseyyer f waḥed el-mejmuɛa ntaɛ nas yeqru F waḥed el-muḍahara f el-ṭerqan ntaɛ Rangun. ḥetta elli lqaw rwaḥtihum fi qent mqablin ṣeff ntaɛ mitrayat W temmatik tkaket belli el-ɛesker b ṣbaɛtihum terjef fuq el-znad kanu xayfin kter men haduk el-nas, muraha, elli yeqraw w jaw yetḍahru. Beṣṣaḥ qalet l el-ṭalaba beš yeqqaɛdu. W tmešat nišan w hiya ratba w ṣafya w bla ḥetta xuf ḥetta elli nejmet tewṣel l ɛend el-slaḥ el-‘ewwel, ḥeṭṭet yeddiha fuqu w hewdatu. W hakda ḥetta waḥed ma tneqtel. Hada weš yeqder ykun ki el-waḥed yetḥekkem b el-xuf ntaɛu – mši ġir ki el-waḥed ykun mqabel mitrayat, Tanik ida tlaqit mɛa keš debza b el-xdama f el-ṭriq. Beṣṣaḥ, lazem el-waḥed yetderreb. Weš nnejmu nqulu ɛla el-xuf ntaɛna? Ɛendi waḥed el-mantra ṣġir. El-xuf ntaɛi yzid yekber ɛla ḥsab el-jehd elli neɛṭihulu. W 'ida kber b el-bezzaf Yeqder yɛud kayen. Rana gaɛ neɛɛerfu el-sendrom ntaɛ el-tlata ntaɛ el-ṣbaḥ, ki tkun mehmum b keš ḥayya w tnewḍek – Rani nšuf bezzaf nas – w l zid men saɛa teqɛed tdur w tetqelleb, yzid yešyan el-ḥal ɛla ḥalu, w men jiha’t el-rebɛa telqa ruḥek msemmer mɛa el-mxedda ntaɛek Mɛa keš ġul kbir. Kayen ġir ḥayya weḥda teqder tdirha tnuḍ w twejjed keš kwiyes ‘atey W teqɛed mɛa el-xuf w huwa msamik, kima keš bezz. Nta el-šaref. W el-xuf huwa el-bezz. W tehḍer mɛa el-xuf W tseqsih weš rahu baġi, weš rahu mestḥeqq. Kifeš tdir had el-xedma xir? Kifeš el-bezz ynejjem yḥes ruḥu yeqwa? W tdir keš xuṭṭa. W tqul, “Ṣeḥḥa, ḍerwek nɛawdu nwellu nreqdu. Tji el-sebɛa w nuṣṣ, nnuḍu w hada huwa elli ġadi ndiruh.” Waḥed el-nhar ntaɛ el-ḥedd, ṣratli dalti ntaɛ el-tlata – Ybest b el-xuf qbel ma nji nehḍer mɛakum. (Ḍeḥk) ‘Amala, weš dert? Nnuḍt, wejjedt kwiyes ‘atey, jemmeɛt, tebbeɛt el-sira kima yelzem el-ḥal W rani hna – mazali šwiya yabsa, beṣṣaḥ rani hna. (Teṣfaq) Hada huwa el-xuf. Weš nqulu ɛla-zɛaf? Winemma ykun el-ḍolm, ykun el-zɛaf. Beṣṣaḥ, el-zɛaf ṣarilu kima el-zit, w ‘ida reššitu men jihtek w keš waḥed šɛel zalamit, Twelli ɛendek jahanama. Beṣṣaḥ el-zɛaf ki el-motör – fi keš motor – fih jehd. ‘Ida qderna ndiru el-zɛaf ntaɛna f keš motör, yeqder yedmerna qbala, ynejjem yxellina nfewtu el-mḥayen W ynejjem yeɛṭina ṭaqa ḥeqqaniya fi datna. W hada rani tɛellemtu fi xedmati Mɛa el-fuqaha ntaɛ el-slaḥ el-nawawi. Laxaṭerš, f el-bedya, tleggit b el-bezzaf ɛla jal weš kanu mxelyina nqabluh ḥetta wellit nebġi ġir nzid f el-heḍra mɛahum, nlumhum w nbeyyen lihum belli rahum ġalṭin. Bla-fayda, b el-kamel. Beš el-waḥed yeqder yetḥawer b neyya’t el-tebḍal Lazem ɛlina netɛamlu mɛa el-zɛaf ntaɛna. Ma fiha ḥetta bas beš el-waḥed ykun zeɛfan mɛa keš ḥaja – f had el-ḥala, mɛa el-slaḥ el-nawawi – Beṣṣaḥ ma fiha ḥetta fayda beš teɛzef ɛla el-nas. Huma tanik bniyadem, ġir kima ḥna. W rahum ydiru weš rahu yban lihum xir. W hada huwa el-sas elli ɛlih lazem nehheḍru mɛahum. ‘Amala, hadi hiya el-sira el-talta: el-zɛaf. W hada yweṣelni l el-sebba ntaɛ weš rahu ṣari, wella weš rani metxeylatu ṣari, f el-ɛalem ntaɛ ḍerwek, W elli menu kan el-ḥukm yemši m el-fuq l el-teḥt ḥetta elli wellat el-ḥukumat tqul l el-nas weš ydiru. F had el-qern, ṣra tebdal. Wella el-ḥukm yemši m el-teḥt l el-fuq: ḥukm m el-sas. Ġir kima el-fuggaɛ elli yenbet weṣt el-sima. Win, kima qal Bundy, yetlaqaw el-ġaši mɛa beɛḍ ḥetta lukan kanet tefṣel binathum el-myal Beš ybedlu mɛa beɛḍ. W “Peace Direct” tkaket m el-bedya belli el-šeɛbiyin f el-blayeṣ el-meblya b zerda ḥrub ɛla balhum weš ydiru. Huma elli ɛla balhum xir weš yliq yendar. ‘Amala “Peace Direct” rahi tesned fihum beš ydiru had el-ši. W men bin el-ṣwaleḥ elli rahum ydiru huwa el-tefkak ntaɛ el-milišyat; el-mɛawda ntaɛ el-benyan dyal el-qtiṣad, yɛawdu ysseknu el-mhejrin, Weṣlu ḥetta yɛawdu yeṭṭelqu sraḥ el-ɛesker el-drari. W qrib kul yum, kan melzum ɛlihum ysseblu rwaḥtihum Beš ydiru had el-ši. W elli tkakaw lih huwa belli el-teɛnaf b el-blayeṣ, elli yexxedmu fiha, mši ġir naqeṣ ‘insaniya, beṣṣaḥ tanik naqeṣ fayda ɛla ki yexxedmu b el-sira elli tejmeɛ nas b nas waḥduxrin beš yɛawdu el-benyan. W ybanli belli el-ɛesker ntaɛ el-Marikan Bdaw yeffaḥmu had el-ši. ḥetta l ḍerwek el-siyasa ntaɛhum beš yḥarbu el-‘irhab kanet qayma ɛla el-qtila ntaɛ el-ɛedyan, šḥalemma stqam w ‘ida ḥeslu el-šeɛbiyin f el-weṣṭ, Yetsemma hada b el-ktiba “collateral damage - ḍyaɛa meḥtuma” W hadi ḥaja theyyej w tdell ɛend el-šeɛb ntaɛ ‘Afġanistan, el-ši elli sehhel b el-bezzaf el-tejnid ɛend el-Qaɛida, weṣlet el-ḥala, b el-mtel, win el-nas tdemret b el-bezzaf, Mɛa el-ḥrig ntaɛ el-Qurɛan. ɛla biha, kan lazem yetbeddel el-tedrab ntaɛ el-ɛesker. W ybanli belli kayen fal ntaɛ xir ɛla el-bedya ntaɛ had el-tebdal. El-jiš ntaɛ Briṭanya kan dima xir f had el-ši. Beṣṣaḥ kayen ɛendhum mtel hayel beš yaxdu menu el-ɛebra, w huwa waḥed el-lyötnan kolonel marikani hayel Semmuh “Chris Hughes”. Kan yseyyer el-ɛesker ntaɛu f el-ṭerqan ntaɛ el-Najaf – yeɛni f el-Ɛiraq – w ḍerba waḥda, bdaw el-nas yetdefgu m el-dyar, m el-zuj jihat ntaɛ el-ṭriq, yzzegu, yɛayru w huma mefguɛin b el-zɛaf, w ḥawṭu b had el-ɛesker el-meṣġer elli kanu merɛubin b el-kamel, Ma kanuš fahmin weš rahu ṣari, w ma kanuš yeɛɛerfu el-ɛerbiya. ‘Amala temmatik, tqeddem Chris Hughes weṣṭ el-ġaši b slaḥu fuq rasu w huwa mṣewweb l el-‘erḍ, W qal, “Ɛla rkabikum.” W temmatik, had el-ɛesker el-metxunin b el-mzawed ntaɛhum w el-lebsa ntaɛ el-mḥamya, Rekɛu w huma yrejfu. Temmatik, ṭaḥ waḥed el-skat ygeṭṭeɛ. W men beɛd waḥed el-zuj dqayeq, Tferktu gaɛ el-ġaši w kul waḥed raḥ l daru. Ḍerwek, ‘ana ɛendi: hadi hiya el-rzana f el-midan. F dak el-weqt, hadak weš dar. W ḍerwek, rahi ṣarya f kul muḍeɛ. Ma 'emmentuniš? Seqsitu rwaḥtikum ɛlaš w kifeš šḥal men diktaturiya tzeɛzɛet f had el-30 ɛam el-twala? Diktaturiyat f Čikoslovakya, el-'alman el-šerq, 'Estonya, Latvya, Litwanya, Mali, Madaġašqer, Polonya, el-Filipin, Ṣerbya, Slovenya, w nzid, w ḍerwek f Tunes w Maṣer. W hada ma ṣraš ġir hak. El-kutriya b sebba’t waḥed el-ktab Ketbu waḥed el-šibani ɛumru 80 ɛam, men Boston w semmuh Gene Sharp. Kteb ktab semmuh “From Dictatorship to Democracy – M el-Diktaturiya l el-Dimoqraṭiya” Fih waḥed el-81 ṣifa ntaɛ el-muqawama bla-teɛnaf. W tterjem l waḥed el-26 luġa. Ntašer f el-ɛalem b kmalu. W yexxedmu bih ṣġar w kbar winemma, ɛla jal beyyen belli fih fayda w yɛawen ṣeḥḥ. W hada elli yxellini nšuf fal el-xir – W mši ġir fal el-xir, hada elli yxellini nzid nšuf el-xir ḍerwek. Laxaṭerš, fi kmalu, el-nas rahum bdaw yffehmu el-ši. Bdina neffehmu el-ṣifat elli huma ḥeqqaniyin w neqqedru nexxedmu bihum Beš nwajeb ɛla el-swal ntaɛi: Kifeš netɛamlu mɛa ɛdaysi bla ma nwellu daɛwa’t šerr? Rana nesteɛmlu had el-ṣenɛat elli ḥkina ɛlihum: el-ṭaqa el-dexlaniya elli fi datna -- nwesɛu el-ṭaqa elli fi datna – ki neɛɛerfu rwaḥtina, nestɛarfu w nexxedmu b el-xuf ntaɛna, w ḥna dayrin el-zɛaf b mqam el-zit, nexxedmu mɛa ġirna, netlemmu mɛa ġirna, netšejɛu, W el-muhhim gaɛ, nezzeɛmu beš nexxedmu bla-teɛnaf. Ḍerwek, ma raniš ġir n’emmen b el-bla-teɛnaf. Maniš meḥtaja n'emmen bih. Rani nšuf ṣeḥḥ kifeš rahu yexdem f kul muḍeɛ. W rani nšuf, belli ḥnaya, el-nas el-šeɛbiyin, neqqedru ndiru waš daret Aung San Suu Kyi, Ġandi w Mandela. Neqqedru nefriwha mɛa Had el-qern, elli f tarix el-bniyadem, huwa elli mɛemmer gaɛ b el-dmuyat . W neqqedru netneḍmu beš nefriwha mɛa el-ḥogra ki el-waḥed yefteḥ qelbu W tanik ki nqewwiw had el-ɛazima el-hayla. W had el-šruḥiya hiya elli ḥessit biha, b el-dat, F gaɛ el-tenḍam ntaɛ had el-mejmeɛ, melli jit hnaya, el-bareḥ. Ṣeḥḥitu! (Tesfaq)