Men beɛd 50 ɛam ntaɛ jehd beš nḥḥeydu el-ḥrub ɛla jiha,
bqa swal waḥed, ɛummer ma ġab men texmami
Kifeš netɛamlu mɛa el-teɛnaf, elli zayed ɛla ḥeddu,
bla ma nzidu netɛenfu, ḥna tanik?
Ki yqabluk b el-ḥogra,
tkun ma tkun: Ki bezz yetbellaweh f blaṣa ntaɛ leɛb
wella el-teɛnaf f el-dar -
wella, f el-ṭerqan ntaɛ Surya, ḍerwek,
ki el-waḥed yqabel el-ṭnuga w el-hebheb,
weš elli yfid kter beš tdiru?
Tdabez nta tanik? Tesmeḥ?
Tetɛennef kter?
Had el-swal: "Kifeš tetɛmal mɛa ɛdaysi
bla ma twelli deɛwa't šerr nta tanik?"
kber mɛaya melli kunt bezza.
Rani ɛaqla ki kan ɛendi qrib 13 ɛam,
tsemmert quddam tilivizyon kḥel w byeḍ, tṣawiru mnemšin, f bit el-ḍyaf f dar waldiya
ki el-ṭnuga ntaɛ el-Sovyet dexlu l Budapest,
w el-drari, elli ma kanuš bezzaf kbar ɛliya,
kanu yetramu quddam el-ṭnuga
elli kanu yeɛɛefsu ɛlihum.
Zrebt l el-fuq w bdit nlemm f el-valiza ntaɛi.
W jat mma w qalet-li, "Ya mḥaynek, weš raki tdiri?"
Qult: "Rani rayḥa l Budapest."
Qaletli: "L weš men sebba?"
Wajebt: "Rahum yeqqetlu f el-bzuza temmatik.
Tešnaɛ kbir rahu waqeɛ temma."
Qalet: "Ma tṭenḥiš ruḥek gaɛ kima n' hak."
'Eyya w bdit nebki.
Temma tkaket w qaletli,
"Ṣeḥḥa, rani nšuf belli el-ḥala ma rahiš zɛaqa.
Raki ɛad ṣġira bezzaf beš tnejmi tɛawni.
Yliq tkewni ruḥek w 'ana nɛawnek.
Beṣṣaḥ ġir ɛawdi xewwi el-valiza ntaɛek."
W hakka, dert waḥed el-qraya
w ruḥt xdemt f Friqya el-kutriya ntaɛ ɛamat el-ɛešrin dyawli.
Beṣṣaḥ tkakit belli weš rani meḥtaja neɛerfu, b ṣeḥḥ w ṣḥiḥ,
Ma nnejjemš neddih m el-qrayat.
Kunt baġya nefhem
kifeš el-teɛnaf, kifeš el-ḥogra, yexxedmu.
W elli fhemtu men dak el-weqt l ḍerwek huwa belli:
El-ɛdaysiya yesteɛmlu el-teɛnaf b telt sirat.
Yesteɛmlu el-teɛnaf f el-siyasa beš yxawfu
el-teɛnaf b el-ḍerb beš yrehbu
w el-teɛnaf fi ɛqel w ruḥ el-bnadem beš ykkesruh.
W qlil qlil, f ši ḥalat,
win el-teɛnaf kter saɛed.
Nelson Mandela raḥ l el-ḥebs w huwa y'emmen b el-teɛnaf,
w men beɛd 27 sna
huwa w ṣḥabu
b el-šwiya w b el-mḥadra,
tɛelmu ṣenɛat haylin, kanu meḥtajinhum
beš ybbedlu waḥda, gaɛ meɛfuna, m el-ḥukumat elli ɛerfetha el-denya
w redduha dimoqraṭiya.
W frawha w huma šadin mliḥ f fekra't bla-teɛnaf.
Tkakaw belli el-teɛnaf mɛa el-teɛnaf
ma yfidš.
'Ammala weš huwa elli yfid?
Mɛa el-weqt, lemmit waḥed el-ṭnaš n' sira
tfid - bayna belli kayen tanik waḥduxrin-:
tfid w ɛendha ma tɛawen ṣeḥḥ.
el-'ewwel huwa:
el-tebdal elli lazem yeṣra
lazem yeṣra hna, fi dati.
Hada huwa jwabi w sirti mɛa el-ḥogra
elli lazem netḥekkem fihum,
w elli nnejjem ndir keš ḥaja lihum.
W elli nestḥeq nkkebru huwa el-meɛrifa ntaɛ dati beš nḥeqqu.
Meɛnatu, nestḥeqq neɛref kifeš netwasa,
ki nefšel,
win rahum xṣayli el-mxeyrin,
win rani naqeṣ.
Winta nesmeḥ?
Weš huwa elli ndafeɛ ɛlih?
W el-mkakya wella texmam el-bnadem fi datu
hiya waḥda m el-sirat – ma kayenš ġir sira waḥda --
hiya waḥda m el-sirat
Beš el-waḥed ynal dik el-ṭaqa el-dexlaniya fi datu
W el-mtel ntaɛi hnaya -- kima ɛend Satiš –
hiya Aung San Suu Kyi fi Burma.
Kanet tseyyer f waḥed el-mejmuɛa ntaɛ nas yeqru
F waḥed el-muḍahara f el-ṭerqan ntaɛ Rangun.
ḥetta elli lqaw rwaḥtihum fi qent mqablin ṣeff ntaɛ mitrayat
W temmatik tkaket
belli el-ɛesker b ṣbaɛtihum terjef fuq el-znad
kanu xayfin kter men haduk el-nas, muraha, elli yeqraw w jaw yetḍahru.
Beṣṣaḥ qalet l el-ṭalaba beš yeqqaɛdu.
W tmešat nišan w hiya ratba w ṣafya
w bla ḥetta xuf
ḥetta elli nejmet tewṣel l ɛend el-slaḥ el-‘ewwel,
ḥeṭṭet yeddiha fuqu w hewdatu.
W hakda ḥetta waḥed ma tneqtel.
Hada weš yeqder ykun ki el-waḥed yetḥekkem b el-xuf ntaɛu –
mši ġir ki el-waḥed ykun mqabel mitrayat,
Tanik ida tlaqit mɛa keš debza b el-xdama f el-ṭriq.
Beṣṣaḥ, lazem el-waḥed yetderreb.
Weš nnejmu nqulu ɛla el-xuf ntaɛna?
Ɛendi waḥed el-mantra ṣġir.
El-xuf ntaɛi yzid yekber
ɛla ḥsab el-jehd elli neɛṭihulu.
W 'ida kber b el-bezzaf
Yeqder yɛud kayen.
Rana gaɛ neɛɛerfu el-sendrom ntaɛ el-tlata ntaɛ el-ṣbaḥ,
ki tkun mehmum b keš ḥayya w tnewḍek –
Rani nšuf bezzaf nas –
w l zid men saɛa teqɛed tdur w tetqelleb,
yzid yešyan el-ḥal ɛla ḥalu,
w men jiha’t el-rebɛa telqa ruḥek msemmer mɛa el-mxedda ntaɛek
Mɛa keš ġul kbir.
Kayen ġir ḥayya weḥda teqder tdirha
tnuḍ w twejjed keš kwiyes ‘atey
W teqɛed mɛa el-xuf w huwa msamik, kima keš bezz.
Nta el-šaref.
W el-xuf huwa el-bezz.
W tehḍer mɛa el-xuf
W tseqsih weš rahu baġi, weš rahu mestḥeqq.
Kifeš tdir had el-xedma xir?
Kifeš el-bezz ynejjem yḥes ruḥu yeqwa?
W tdir keš xuṭṭa.
W tqul, “Ṣeḥḥa, ḍerwek nɛawdu nwellu nreqdu.
Tji el-sebɛa w nuṣṣ, nnuḍu w hada huwa elli ġadi ndiruh.”
Waḥed el-nhar ntaɛ el-ḥedd, ṣratli dalti ntaɛ el-tlata –
Ybest b el-xuf qbel ma nji nehḍer mɛakum.
(Ḍeḥk)
‘Amala, weš dert?
Nnuḍt, wejjedt kwiyes ‘atey, jemmeɛt, tebbeɛt el-sira kima yelzem el-ḥal
W rani hna – mazali šwiya yabsa, beṣṣaḥ rani hna.
(Teṣfaq)
Hada huwa el-xuf. Weš nqulu ɛla-zɛaf?
Winemma ykun el-ḍolm, ykun el-zɛaf.
Beṣṣaḥ, el-zɛaf ṣarilu kima el-zit,
w ‘ida reššitu men jihtek w keš waḥed šɛel zalamit,
Twelli ɛendek jahanama.
Beṣṣaḥ el-zɛaf ki el-motör – fi keš motor – fih jehd.
‘Ida qderna ndiru el-zɛaf ntaɛna f keš motör,
yeqder yedmerna qbala,
ynejjem yxellina nfewtu el-mḥayen
W ynejjem yeɛṭina ṭaqa ḥeqqaniya fi datna.
W hada rani tɛellemtu fi xedmati
Mɛa el-fuqaha ntaɛ el-slaḥ el-nawawi.
Laxaṭerš, f el-bedya, tleggit b el-bezzaf
ɛla jal weš kanu mxelyina nqabluh
ḥetta wellit nebġi ġir nzid f el-heḍra mɛahum, nlumhum w nbeyyen lihum belli rahum ġalṭin.
Bla-fayda, b el-kamel.
Beš el-waḥed yeqder yetḥawer b neyya’t el-tebḍal
Lazem ɛlina netɛamlu mɛa el-zɛaf ntaɛna.
Ma fiha ḥetta bas beš el-waḥed ykun zeɛfan mɛa keš ḥaja –
f had el-ḥala, mɛa el-slaḥ el-nawawi –
Beṣṣaḥ ma fiha ḥetta fayda beš teɛzef ɛla el-nas.
Huma tanik bniyadem, ġir kima ḥna.
W rahum ydiru weš rahu yban lihum xir.
W hada huwa el-sas elli ɛlih lazem nehheḍru mɛahum.
‘Amala, hadi hiya el-sira el-talta: el-zɛaf.
W hada yweṣelni l el-sebba
ntaɛ weš rahu ṣari, wella weš rani metxeylatu ṣari,
f el-ɛalem ntaɛ ḍerwek,
W elli menu kan el-ḥukm yemši m el-fuq l el-teḥt
ḥetta elli wellat el-ḥukumat tqul l el-nas weš ydiru.
F had el-qern, ṣra tebdal.
Wella el-ḥukm yemši m el-teḥt l el-fuq: ḥukm m el-sas.
Ġir kima el-fuggaɛ elli yenbet weṣt el-sima.
Win, kima qal Bundy, yetlaqaw el-ġaši mɛa beɛḍ ḥetta lukan kanet tefṣel binathum el-myal
Beš ybedlu mɛa beɛḍ.
W “Peace Direct” tkaket m el-bedya
belli el-šeɛbiyin f el-blayeṣ el-meblya b zerda ḥrub
ɛla balhum weš ydiru.
Huma elli ɛla balhum xir weš yliq yendar.
‘Amala “Peace Direct” rahi tesned fihum beš ydiru had el-ši.
W men bin el-ṣwaleḥ elli rahum ydiru
huwa el-tefkak ntaɛ el-milišyat;
el-mɛawda ntaɛ el-benyan dyal el-qtiṣad,
yɛawdu ysseknu el-mhejrin,
Weṣlu ḥetta yɛawdu yeṭṭelqu sraḥ el-ɛesker el-drari.
W qrib kul yum, kan melzum ɛlihum ysseblu rwaḥtihum
Beš ydiru had el-ši.
W elli tkakaw lih
huwa belli el-teɛnaf b el-blayeṣ, elli yexxedmu fiha,
mši ġir naqeṣ ‘insaniya,
beṣṣaḥ tanik naqeṣ fayda
ɛla ki yexxedmu b el-sira elli tejmeɛ nas b nas waḥduxrin beš yɛawdu el-benyan.
W ybanli belli el-ɛesker ntaɛ el-Marikan
Bdaw yeffaḥmu had el-ši.
ḥetta l ḍerwek el-siyasa ntaɛhum beš yḥarbu el-‘irhab
kanet qayma ɛla el-qtila ntaɛ el-ɛedyan, šḥalemma stqam
w ‘ida ḥeslu el-šeɛbiyin f el-weṣṭ,
Yetsemma hada b el-ktiba “collateral damage - ḍyaɛa meḥtuma”
W hadi ḥaja theyyej w tdell
ɛend el-šeɛb ntaɛ ‘Afġanistan,
el-ši elli sehhel b el-bezzaf el-tejnid ɛend el-Qaɛida,
weṣlet el-ḥala, b el-mtel, win el-nas tdemret b el-bezzaf,
Mɛa el-ḥrig ntaɛ el-Qurɛan.
ɛla biha, kan lazem yetbeddel el-tedrab ntaɛ el-ɛesker.
W ybanli belli kayen fal ntaɛ xir ɛla el-bedya ntaɛ had el-tebdal.
El-jiš ntaɛ Briṭanya kan dima xir f had el-ši.
Beṣṣaḥ kayen ɛendhum mtel hayel beš yaxdu menu el-ɛebra,
w huwa waḥed el-lyötnan kolonel marikani hayel
Semmuh “Chris Hughes”.
Kan yseyyer el-ɛesker ntaɛu f el-ṭerqan ntaɛ el-Najaf –
yeɛni f el-Ɛiraq –
w ḍerba waḥda, bdaw el-nas yetdefgu m el-dyar, m el-zuj jihat ntaɛ el-ṭriq,
yzzegu, yɛayru w huma mefguɛin b el-zɛaf,
w ḥawṭu b had el-ɛesker el-meṣġer elli kanu merɛubin b el-kamel,
Ma kanuš fahmin weš rahu ṣari, w ma kanuš yeɛɛerfu el-ɛerbiya.
‘Amala temmatik, tqeddem Chris Hughes weṣṭ el-ġaši
b slaḥu fuq rasu w huwa mṣewweb l el-‘erḍ,
W qal, “Ɛla rkabikum.”
W temmatik, had el-ɛesker el-metxunin
b el-mzawed ntaɛhum w el-lebsa ntaɛ el-mḥamya,
Rekɛu w huma yrejfu.
Temmatik, ṭaḥ waḥed el-skat ygeṭṭeɛ.
W men beɛd waḥed el-zuj dqayeq,
Tferktu gaɛ el-ġaši w kul waḥed raḥ l daru.
Ḍerwek, ‘ana ɛendi: hadi hiya el-rzana f el-midan.
F dak el-weqt, hadak weš dar.
W ḍerwek, rahi ṣarya f kul muḍeɛ.
Ma 'emmentuniš?
Seqsitu rwaḥtikum
ɛlaš w kifeš šḥal men diktaturiya tzeɛzɛet
f had el-30 ɛam el-twala?
Diktaturiyat f Čikoslovakya, el-'alman el-šerq,
'Estonya, Latvya, Litwanya,
Mali, Madaġašqer,
Polonya, el-Filipin,
Ṣerbya, Slovenya, w nzid,
w ḍerwek f Tunes w Maṣer.
W hada ma ṣraš ġir hak.
El-kutriya b sebba’t waḥed el-ktab
Ketbu waḥed el-šibani ɛumru 80 ɛam, men Boston w semmuh Gene Sharp.
Kteb ktab semmuh “From Dictatorship to Democracy – M el-Diktaturiya l el-Dimoqraṭiya”
Fih waḥed el-81 ṣifa ntaɛ el-muqawama bla-teɛnaf.
W tterjem l waḥed el-26 luġa.
Ntašer f el-ɛalem b kmalu.
W yexxedmu bih ṣġar w kbar winemma,
ɛla jal beyyen belli fih fayda w yɛawen ṣeḥḥ.
W hada elli yxellini nšuf fal el-xir –
W mši ġir fal el-xir, hada elli yxellini nzid nšuf el-xir ḍerwek.
Laxaṭerš, fi kmalu, el-nas rahum bdaw yffehmu el-ši.
Bdina neffehmu el-ṣifat elli huma ḥeqqaniyin w neqqedru nexxedmu bihum
Beš nwajeb ɛla el-swal ntaɛi:
Kifeš netɛamlu mɛa ɛdaysi bla ma nwellu daɛwa’t šerr?
Rana nesteɛmlu had el-ṣenɛat elli ḥkina ɛlihum:
el-ṭaqa el-dexlaniya elli fi datna -- nwesɛu el-ṭaqa elli fi datna – ki neɛɛerfu rwaḥtina,
nestɛarfu w nexxedmu b el-xuf ntaɛna,
w ḥna dayrin el-zɛaf b mqam el-zit,
nexxedmu mɛa ġirna,
netlemmu mɛa ġirna,
netšejɛu,
W el-muhhim gaɛ, nezzeɛmu beš nexxedmu bla-teɛnaf.
Ḍerwek, ma raniš ġir n’emmen b el-bla-teɛnaf.
Maniš meḥtaja n'emmen bih.
Rani nšuf ṣeḥḥ kifeš rahu yexdem f kul muḍeɛ.
W rani nšuf, belli ḥnaya, el-nas el-šeɛbiyin,
neqqedru ndiru waš daret Aung San Suu Kyi, Ġandi w Mandela.
Neqqedru nefriwha mɛa
Had el-qern, elli f tarix el-bniyadem, huwa elli mɛemmer gaɛ b el-dmuyat .
W neqqedru netneḍmu beš nefriwha mɛa el-ḥogra
ki el-waḥed yefteḥ qelbu
W tanik ki nqewwiw had el-ɛazima el-hayla.
W had el-šruḥiya hiya elli ḥessit biha, b el-dat,
F gaɛ el-tenḍam ntaɛ had el-mejmeɛ, melli jit hnaya, el-bareḥ.
Ṣeḥḥitu!
(Tesfaq)