WEBVTT 00:00:06.708 --> 00:00:09.585 Stoisz w kolejce w sklepie, gdy... Ojej! 00:00:09.585 --> 00:00:11.275 Ktoś na ciebie kicha. 00:00:11.275 --> 00:00:13.736 Wirus przeziębienia trafia do płuc 00:00:13.736 --> 00:00:16.487 i ląduje na komórce nabłonka dróg oddechowych. 00:00:16.487 --> 00:00:19.040 Wszystkie żyjące stworzenia są zbudowane z komórek, 00:00:19.040 --> 00:00:21.073 od mikroskopijnych bakterii 00:00:21.073 --> 00:00:23.852 po ogromne wieloryby i ciebie. 00:00:23.852 --> 00:00:27.190 Komórki są otoczone błoną komórkową, 00:00:27.190 --> 00:00:30.278 grubą, elastyczną warstwą zbudowaną z białek i tłuszczów, 00:00:30.278 --> 00:00:33.475 która ochrania ich elementy składowe. 00:00:33.475 --> 00:00:34.613 Jest półprzepuszczalna, 00:00:34.613 --> 00:00:37.048 czyli pewne rzeczy mogą przez nią przeniknąć, 00:00:37.048 --> 00:00:38.402 a inne nie. 00:00:38.402 --> 00:00:41.495 Błona komórkowa jest pokryta małymi wypustkami. 00:00:41.495 --> 00:00:42.752 Mają różne funkcje. 00:00:42.752 --> 00:00:44.728 Łączą się z sąsiednimi komórkami 00:00:44.728 --> 00:00:47.785 lub z niezbędnymi składnikami odżywczymi. 00:00:47.785 --> 00:00:50.062 Komórki roślinne i zwierzęce mają błony, 00:00:50.062 --> 00:00:52.052 ale tylko roślinne mają ściany komórkowe, 00:00:52.052 --> 00:00:56.048 zbudowane z twardej celulozy, nadające roślinie strukturę. 00:00:56.048 --> 00:00:59.414 Wirus, który wpadł do twych płuc, jest podstępny. 00:00:59.414 --> 00:01:00.814 Udając przyjaciela, 00:01:00.814 --> 00:01:03.548 przyczepia się do wypustki błony, 00:01:03.548 --> 00:01:06.954 a komórka wprowadza go do środka. 00:01:06.954 --> 00:01:08.680 Kiedy wirus przechodzi przez błonę, 00:01:08.680 --> 00:01:10.220 komórka rozpoznaje swój błąd. 00:01:10.220 --> 00:01:12.172 Wróg jest w środku! 00:01:12.172 --> 00:01:14.150 Na miejsce przybywają specjalne enzymy, 00:01:14.150 --> 00:01:16.224 rozbijają wirus na kawałki. 00:01:16.224 --> 00:01:18.043 Jeden z nich wysyłają z powrotem 00:01:18.043 --> 00:01:19.379 przez błonę komórkową, 00:01:19.379 --> 00:01:22.063 gdzie komórka wysyła ostrzeżenie do sąsiednich komórek 00:01:22.063 --> 00:01:23.717 o obecności intruza. 00:01:23.717 --> 00:01:25.502 Sąsiednie komórki widzą ostrzeżenie, 00:01:25.502 --> 00:01:27.810 szybko podejmują działanie. 00:01:27.810 --> 00:01:29.419 Muszą wytworzyć antyciała, 00:01:29.419 --> 00:01:30.979 białka, które zaatakują 00:01:30.979 --> 00:01:33.068 i zabiją agresywnego wirusa. 00:01:33.068 --> 00:01:35.656 Proces ten zaczyna się w jądrze. 00:01:35.656 --> 00:01:37.667 Zawiera ono nasze DNA, 00:01:37.667 --> 00:01:40.390 kod, który mówi komórkom, jak działać, 00:01:40.390 --> 00:01:43.290 żeby działał cały organizm. 00:01:43.290 --> 00:01:46.128 Pewien odcinek DNA zawiera instrukcje, 00:01:46.128 --> 00:01:49.279 jak komórka ma tworzyć antyciała. 00:01:49.279 --> 00:01:52.329 Enzymy w jądrze odnajdują właściwy fragment DNA, 00:01:52.329 --> 00:01:54.138 tworzą kopię tych instrukcji, 00:01:54.138 --> 00:01:56.427 nazwaną matrycowym RNA. 00:01:56.427 --> 00:02:00.423 Opuszcza on jądro, by przekazać rozkazy. 00:02:00.423 --> 00:02:03.467 Matrycowy RNA trafia do rybosomu. 00:02:03.467 --> 00:02:05.907 Rybosomów może być ich nawet 10 milionów 00:02:05.907 --> 00:02:07.302 w jednej ludzkiej komórce, 00:02:07.302 --> 00:02:09.140 rozsianych po wstążkowatej strukturze, 00:02:09.140 --> 00:02:11.673 zwanej retikulum endoplazmatycznym. 00:02:11.673 --> 00:02:14.914 Rybosom odczytuje instrukcje z jądra. 00:02:14.914 --> 00:02:18.091 Pobiera aminokwasy i łączy je ze sobą, 00:02:18.091 --> 00:02:22.003 tworząc białko antyciała, które ma zwalczyć wirus. 00:02:22.003 --> 00:02:23.237 Ale zanim to nastąpi, 00:02:23.237 --> 00:02:25.776 antyciało musi opuścić komórkę. 00:02:25.776 --> 00:02:28.649 Udaje się do aparatu Golgiego. 00:02:28.649 --> 00:02:31.717 Tutaj jest przygotowane do wysłania na zewnątrz komórki. 00:02:31.717 --> 00:02:35.118 Zamknięte w pęcherzyku z tego samego materiału, co błona, 00:02:35.118 --> 00:02:38.448 aparat Golgiego instruuje antyciało, 00:02:38.448 --> 00:02:41.355 jak dostać się do błony komórkowej. 00:02:41.355 --> 00:02:45.994 Na miejscu pęcherzyk łączy się z błoną. 00:02:45.994 --> 00:02:47.954 Komórka wypuszcza antyciało, 00:02:47.954 --> 00:02:50.584 które rusza na poszukiwanie wirusa. 00:02:50.584 --> 00:02:52.710 Pozostałości pęcherzyka zostaną rozłożone 00:02:52.710 --> 00:02:53.980 przez lizosomy 00:02:53.980 --> 00:02:56.916 i przetworzone ponownie wiele razy. 00:02:56.916 --> 00:03:00.079 Skąd komórka czerpie energię do tego wszystkiego? 00:03:00.079 --> 00:03:02.401 To rola mitochondriów. 00:03:02.401 --> 00:03:04.719 Aby wytworzyć energię, pobierają tlen. 00:03:04.719 --> 00:03:07.366 To jedyny powód, dla którego oddychamy. 00:03:07.366 --> 00:03:09.386 Dodają do niego elektrony z pożywienia, 00:03:09.386 --> 00:03:11.457 żeby stworzyć cząsteczki wody. 00:03:11.457 --> 00:03:14.332 Ten proces wytwarza też wysokoenergetyczną cząsteczkę, 00:03:14.332 --> 00:03:18.244 nazywaną ATP, którą komórka wykorzystuje jako źródło energii. 00:03:18.244 --> 00:03:20.964 Komórki roślinne wytwarzają energię inaczej. 00:03:20.964 --> 00:03:22.103 Mają chloroplasty, 00:03:22.103 --> 00:03:24.205 które łączą dwutlenek węgla i wodę 00:03:24.205 --> 00:03:26.048 z energią słoneczną, 00:03:26.048 --> 00:03:27.769 by wytworzyć tlen i cukier, 00:03:27.769 --> 00:03:30.345 czyli formę energii chemicznej. 00:03:30.345 --> 00:03:32.654 Wszystkie elementy komórki muszą współpracować, 00:03:32.654 --> 00:03:34.532 żeby wszystko sprawnie działało, 00:03:34.532 --> 00:03:36.646 a wszystkie komórki muszą współpracować, 00:03:36.646 --> 00:03:38.949 żeby organizm dobrze działał. 00:03:38.949 --> 00:03:40.520 To naprawdę bardzo dużo komórek. 00:03:40.520 --> 00:03:41.802 Naukowcy sądzą, 00:03:41.802 --> 00:03:44.312 że jest ich około 37 bilionów.