WEBVTT

00:00:12.246 --> 00:00:18.855
[Çevre]

00:00:20.890 --> 00:00:25.840
"Şu yaşlı Siggy'ye bakalım. Sigmund Freud, ki, zamanında önemli bir adamdı.

00:00:26.000 --> 00:00:30.470
Ona göre davranışı etkileyenler ebeveynler, rüyalar, şakalar ve seks,

00:00:30.470 --> 00:00:35.000
ancak bu sırayla olmasına gerek yok. Peki, bu ne demek?

00:00:35.100 --> 00:00:37.888
Bu kulağa çevre kampı gibi geliyor, değil mi?"

00:00:38.372 --> 00:00:42.585
Pek çok bilimsel araştırma, bize çok bilinen bir gerçeği anlatıyor.

00:00:42.585 --> 00:00:46.463
İnsanların davranışlarını çevre yaratır.

00:00:46.780 --> 00:00:51.952
Eğer genler bir davranışı muhtemel kılıyorsa, ancak çevre bu davranışı desteklemiyorsa,

00:00:51.952 --> 00:01:00.140
o zaman davranış ortaya çıkmaz. Bu durumda genler, önemli değildir.

00:01:04.697 --> 00:01:06.466
Gerçekten çok etkileyici gelişmelerle dolu olan

00:01:06.867 --> 00:01:08.402
genom çağında yaşıyoruz.

00:01:10.137 --> 00:01:12.806
Genomun, sahip olduğun DNA dizgesinin tamamı.

00:01:13.300 --> 00:01:15.843
Senin ve benim sahip olduğum dizgeler birbirinden biraz farklı.

00:01:16.700 --> 00:01:18.545
Ondan farklı görünüyoruz.

00:01:18.645 --> 00:01:20.080
Benim gözlerim kahverengi.

00:01:20.444 --> 00:01:22.416
Seninkiler belki mavi, belki de gri.

00:01:22.716 --> 00:01:24.251
Ancak farklılıklarımız sadece görünüşte değil.

00:01:24.585 --> 00:01:26.119
Gazete manşetleri

00:01:26.520 --> 00:01:29.223
genlerin korkunç hastalıklara yol açabileceğini

00:01:30.157 --> 00:01:32.860
ve belki karakterimizi şekillendirebileceğini,

00:01:33.066 --> 00:01:34.661
hatta bizi akıl hastası bile yapabileceğini yazıyor.

00:01:35.850 --> 00:01:37.464
Genlerimiz kaderimizin üzerinde

00:01:38.432 --> 00:01:40.868
dehşet verici bir güce sahip gibi görünüyor.

00:01:42.750 --> 00:01:45.706
Fakat, şahsen genlerimden

00:01:46.900 --> 00:01:49.009
fazlası olduğumu düşünmek istiyorum.

00:01:58.100 --> 00:01:59.887
Beynimizdeki nöron kanalları da

00:02:00.400 --> 00:02:02.100
zamanla değişiyor.

00:02:03.500 --> 00:02:05.325
Ne tür değişiklikler oluyor?

00:02:05.350 --> 00:02:06.400
Nöronlar, aynı ağaçlar gibi

00:02:06.450 --> 00:02:08.228
yeni dallar çıkarabilirler

00:02:08.650 --> 00:02:10.597
ya da eski dallarını kaybedebilirler.

00:02:12.475 --> 00:02:14.568
Sinir kavşakları yaratılabilir

00:02:15.400 --> 00:02:17.650
veya yok edilebilir.

00:02:18.405 --> 00:02:19.806
Sinir kavşakları büyüyebilir

00:02:20.200 --> 00:02:21.808
veya küçülebilir.

00:02:23.300 --> 00:02:24.700
İkinci soru:

00:02:24.845 --> 00:02:26.425
Bu değişikliklere ne sebep oluyor?

00:02:27.781 --> 00:02:29.483
Genleriniz tarafından programlandığınız,

00:02:30.100 --> 00:02:32.886
bir ölçüde doğru.

00:02:33.020 --> 00:02:34.221
Ancak, hikayenin tamamı bu depil.

00:02:34.600 --> 00:02:37.457
Nöron dalları üzerinde hareket eden

00:02:37.575 --> 00:02:39.393
elektrik sinyalleri bulunuyor,

00:02:39.400 --> 00:02:40.494
ve de daldan dala atlayan

00:02:40.627 --> 00:02:42.796
kimyasal sinyaller mevcut.

00:02:42.950 --> 00:02:45.065
Bu sinyallere nöral faaliyet deniyor.

00:02:46.200 --> 00:02:47.467
Nöral faaliyetlerin

00:02:47.550 --> 00:02:48.836
düşüncelerimizi, duygularımızı, ve gözlemleri

00:02:50.200 --> 00:02:54.074
kısacası zihinsel deneyimlerimizi

00:02:54.200 --> 00:02:55.400
düzenlediğini destekleyen pek çok kanıt var.

00:02:56.476 --> 00:02:58.378
Nöral faaliyetlerin bağlantılarının

00:02:58.900 --> 00:03:01.415
değişmesine yol açabileceğini destekleyen de pek çok kanıt var.

00:03:02.500 --> 00:03:04.100
Ve bu iki gerçeği bir arada düşününce,

00:03:05.000 --> 00:03:06.920
deneyimlerinin sinir düğümlerini

00:03:07.000 --> 00:03:09.200
değiştirebileceği ortaya çıkıyor.

00:03:09.850 --> 00:03:11.975
Bu sebeptep ötürü her sinir düğümü eşsizdir,

00:03:12.125 --> 00:03:14.650
genetik olarak bir birine tıpatıp benzeyen ikizlerde bile.

00:03:15.863 --> 00:03:18.765
Sinir düğümü, doğayla çevrenin buluştuğu yer.

00:03:20.000 --> 00:03:21.825
Ve de sadece düşünerek

00:03:21.900 --> 00:03:23.800
sinir düğümlerini değiştirebileceğin fikri de

00:03:23.900 --> 00:03:25.999
doğru olabilir,

00:03:26.250 --> 00:03:28.550
bu fikir, seni daha güçlü hissettirebilir.

00:03:30.330 --> 00:03:32.460
"İnsanın cinsel kimliğinin sosyal yollarla mı şekillendiği

00:03:32.910 --> 00:03:39.340
yoksa biyolojik veya hormonal mı olduğu meselesini biliyor musunuz?

00:03:39.520 --> 00:03:42.500
Tabii ki, ben bu meselenin biraz biyoloji tarafındayım ancak

00:03:42.720 --> 00:03:49.760
yıllarca biyoloji alanında çalıştıktan sonra başa geldiğime inanıyorum.

00:03:50.300 --> 00:03:56.750
Ve de bu noktada doğa-çevre tartışmasının pek çok anlamda

00:03:56.775 --> 00:03:59.800
artık sona erdiğini düşünüyorum. Sebebi de şu:

00:04:00.000 --> 00:04:01.800
Beyni işlemek gerçekten çok kolay;

00:04:02.200 --> 00:04:06.900
Hepimiz erkek veya dişi eğilimlerle doğuyoruz,

00:04:06.925 --> 00:04:10.450
ve de sinir devrelerini güçlendiren, davranışlarımızı etkileyen hormonlara sahibiz.

00:04:10.455 --> 00:04:12.850
Hormonların işi de bu zaten.

00:04:12.855 --> 00:04:17.800
Hormonların işi, bizi belli davranışlara eğilimli kılmak.

00:04:17.850 --> 00:04:22.070
Örneğin, küçük erkek çocukları olarak nasıl yetiştirildiğimizi düşünün:

00:04:22.920 --> 00:04:27.150
Araştırmalar gösteriyor ki erkek çocuklarına bir şeye dokunmamaları söylendiğinde

00:04:27.230 --> 00:04:34.001
genel olarak o şeye dokunurlar, ancak kız çocukları bir şeye dokunmamak konusundaki sözlü talepleri dinlerler.

00:04:34.050 --> 00:04:37.800
Tüm dünyada, erkek çocukları, yaramazlıkları için daha sık cezalandırılırlar.

00:04:37.900 --> 00:04:45.450
Erkek çocuklarına ağlamamaları söylenir... "Erkek gibi" davranmaları gerekir, değil mi?

00:04:45.475 --> 00:04:51.250
Oğulları küçük yaşlarda herhangi bir efemine davranış gösterirse

00:04:51.300 --> 00:04:54.650
babalar bazen çok, hem de çok korkarlar.

00:04:54.825 --> 00:04:58.500
Örneğin, bir gün ülkenin bir kıyısından öteki kıyısına uçarken yanımda bir adamın oturduğunu hatırlıyorum.

00:04:58.574 --> 00:05:07.480
Dedi ki, 18 aylık oğlu, bir kaç gün önce kız kardeşinin bir hediyeyi açtığını görmüş.

00:05:07.575 --> 00:05:09.800
Hediye bir kadın çantasıydı.

00:05:10.080 --> 00:05:13.500
Kız dört yaşındaydı. Oğlu da "Benim de bir çantam olabilir mi?" demiş.

00:05:14.000 --> 00:05:19.300
Adam, sanki biri karnını tekmelemiş gibi hissettiğin söyledi.

00:05:19.325 --> 00:05:24.590
18 aylık oğluna dönüp bağırmış, "Hayır, erkek çocuklarının çantaları olmaz."

00:05:24.860 --> 00:05:31.300
Bana bu olayı anlattı...Sonradan çok utanmış;

00:05:31.499 --> 00:05:38.570
çünkü çocuk hiçbir şey ifade etmeye çalışmıyormuş... ne efemine bir şey ne de başka bir şey.

00:05:38.700 --> 00:05:42.770
Yani, bunlardan bahsediyorum: küçük erkek çocuklarını ve küçük kız çocukları yetiştirme tarzımız.

00:05:42.800 --> 00:05:48.900
Beynimizdeki devreleri değiştirmek o kadar kolay ki. Örneğin, doğduğumuzda piyano çalmayı bilmiyorduk, değil mi?

00:05:48.901 --> 00:05:50.720
Devamlı pratik yaparak öğreniyorsunuz.

00:05:50.990 --> 00:05:55.080
Beyin devrelerini farklı pek çok şey yapmak üzere eğitebilirsiniz.

00:05:55.170 --> 00:06:01.300
Ve hayatımız boyunca eğitiliyoruz...cinsiyete gelince de şu ya da bu şekilde eğitiliyoruz.

00:06:01.600 --> 00:06:07.630
Erkekler: mesela, erkeklerin yüzlerine elektrotlar yerleştirip ifadelerini ölçtük.

00:06:07.750 --> 00:06:14.050
Onlara korkmaları ve duygusal tepki vermeleri gereken bir ayı resmi gösterdiğimizde,

00:06:14.100 --> 00:06:20.460
daha bilinçli olarak hareket etmeden gösterdikleri tepki, kadınlara daha duygusaldı.

00:06:20.465 --> 00:06:26.890
Sonra, yüzlerini bilinçli olarak oynattıklarında ise ifadeleri donmaya başlıyor.

00:06:26.900 --> 00:06:33.000
Sert veya gülümseyen bir ifade takınıyorlar.

00:06:33.025 --> 00:06:37.110
Kadınların ifadeleri canlanırken erkeklerin ifadeleri donuk hale geliyor.

00:06:37.145 --> 00:06:43.150
Bilim adamları, erkeklerin duygularını bastırmak için eğitildiğini savunuyor.

00:06:43.200 --> 00:06:48.200
Evet, soru için teşekkür ederim. Bu, hayatımız boyunca hareket eden bir hedef.

00:06:48.230 --> 00:06:52.650
Yetiştirilme şeklimize göre erkek çocuklarının yapmasına izin verilen ve verilmeyen şeyler

00:06:52.650 --> 00:06:56.750
nasıl bir erkek olarak büyüdüklerini çok büyük ölçüde etkiliyor.

00:06:57.727 --> 00:07:01.419
Davranış şekilleri, yüz ifadeleri

00:07:01.721 --> 00:07:05.761
kabul edilen değerler, konuşma tarzı...herşey.

00:07:06.063 --> 00:07:09.267
Bunların çevreden kaynaklandığını unutmayın.

00:07:09.267 --> 00:07:14.469
İnsan beyninin önemli olan şeyleri önemsiz şeylerden ayırmak için bir mekanizması yok.

00:07:19.770 --> 00:07:24.200
Arka planda ŞARKI başlıyor ve sesi git gide güçleniyor.

00:08:52.800 --> 00:08:59.710
ŞARKI zayıflıyor ve orkestra hafifçe çalmaya başlıyor.

00:09:27.710 --> 00:09:29.934
[Kendimi boyuyorum

00:09:30.800 --> 00:09:33.500
çünkü bir kızın kalbini kazanmak istiyorum.]

00:09:37.230 --> 00:09:43.400
Orkestra. MÜZİK sözsüz olarak devam ediyor.

00:10:57.705 --> 00:10:59.934
[Şu adam gerçekten çok yakışıklı.]

00:12:32.605 --> 00:12:36.523
[Kan içmek bizi güçlendirir.]

00:14:33.233 --> 00:14:37.678
[Kabile ilk defa beyaz bir adamla tanışıyor...]

00:18:15.380 --> 00:18:20.580
Orkestra. MÜZİK zayıflamaya başlıyor.

00:18:21.996 --> 00:18:27.140
Kötü, suçlu, tembel, parlak insan, hırsız veya ırkçı

00:18:27.441 --> 00:18:32.189
diye bir şey yoktur.

00:18:32.654 --> 00:18:35.672
İnsanlar bu tür davranışlara eğilimli olabilir,

00:18:36.160 --> 00:18:39.039
ancak çevre tetiklemediği sürece

00:18:39.039 --> 00:18:41.547
davranış kendini göstermez.

00:18:51.000 --> 00:18:52.600
Unutma:

00:18:52.799 --> 00:18:57.704
İnsan beyninin önemli olan şeyleri önemsiz şeylerden ayırmak için bir mekanizması yok.

00:19:03.680 --> 00:19:08.370
Orkestra. MÜZİK yeniden başlıyor.

00:19:57.523 --> 00:20:01.052
Yabani çocuklar ise en uç örnekleri oluşturuyor.

00:20:01.268 --> 00:20:05.557
Yabani çocuklar, küçük yaşlardan itibaren

00:20:05.557 --> 00:20:08.976
insanlardan kopuk bir şekilde yaşamış

00:20:08.976 --> 00:20:12.801
ve insanların bakımından ve sevgisinden, sosyal davranışlardan ve de en önemlisi

00:20:12.801 --> 00:20:18.305
dilden habersiz bir şekilde büyümüş olan insan çocuklarıdır.

00:20:18.514 --> 00:20:21.718
Yabani çocuklar, temel sosyal becerilerden yoksundur.

00:20:21.718 --> 00:20:25.392
Bu beceriler, genelde yetişme sürecinde öğrenilir.

00:20:25.392 --> 00:20:29.984
Örneğin, yabani çocuklar tuvaleti kullanamayabilirler,

00:20:29.984 --> 00:20:32.817
dik yürümekte zorlanabilirler

00:20:32.817 --> 00:20:37.624
ve etrafındaki insanların davranışlarına hiç ilgi göstermeyebilirler.

00:20:43.820 --> 00:20:47.100
"Oxana Malaya, hayatına köpeklerin arasında başladı.

00:20:47.400 --> 00:20:51.200
Anne ve babası tarafından reddedilen küçük kız, bakıma alınmadan önce

00:20:51.250 --> 00:20:53.970
nasılsa altı yıl hayatta kalmıştı.

00:20:54.100 --> 00:20:57.500
Nadir durumlarda yabani çocuklar, ilgi görmediklerinden ötürü ortaya çıkan

00:20:57.550 --> 00:20:58.980
eksiklerini kapatabilirler.

00:20:58.990 --> 00:21:00.590
Oxana şimdi 22 yaşında,

00:21:00.600 --> 00:21:03.100
ancak geleceği hala belirsiz.

00:21:03.210 --> 00:21:07.720
Bilim insanları önceki örneklerden onu yeniden topluma kazandırmaya yetecek kadarını öğrendiler mi?

00:21:07.800 --> 00:21:13.300
Oxana Malaya altı yıl boyunca köpeklerle birlikte, bir köpek barınağında yaşadı.

00:21:14.360 --> 00:21:16.890
Annesi ve babası tarafından tamamen terk edilen kız

00:21:16.950 --> 00:21:19.510
bulunduğunda bir insan çocuğundan çok

00:21:19.600 --> 00:21:22.000
bir hayvan gibi davranıyordu.

00:21:22.180 --> 00:21:26.500
İki yüz yıldır yabancı çocuklarçok ilginç araştırmalar konu oldu.

00:21:26.600 --> 00:21:29.000
Sevgiden ve sosyal etkileşimden yoksun bir şekilde büyüyen

00:21:29.240 --> 00:21:31.910
yabani çocuklar bize şu soruyu soruyor:

00:21:32.000 --> 00:21:34.050
Bizi insan yapan nedir?

00:21:34.100 --> 00:21:36.930
Oxana, 1983'ün Kasım ayında doğdu.

00:21:37.999 --> 00:21:39.870
(kadın sesi)

00:21:39.970 --> 00:21:45.340
"Bebek doğduğunda, 2 kilo 570 gram ağırlığındaydı ve herhangi bir sorunu yoktu."

00:22:02.005 --> 00:22:05.976
Genie, 13 yıl boyunca neredeyse boş bir odada,

00:22:05.976 --> 00:22:09.963
her türlü sosyal etkileşimden uzak, tecrit halde yaşadı.

00:22:10.464 --> 00:22:14.288
Herhangi bir akıl hastalığı olmamasına rağmen

00:22:14.660 --> 00:22:19.239
çevreden ötürü bir akıl hastası gibi davranır hale gelmişti.

00:22:19.606 --> 00:22:22.576
Sosyal bağ kuramıyordu

00:22:22.576 --> 00:22:27.872
ve konuşamıyordu. Yürümesi bile garipti.

00:22:29.149 --> 00:22:33.587
Onu topluma kazandırmaya niyetli kişilerin ısrarlı emeği sayesinde

00:22:34.048 --> 00:22:36.951
Genie kendini işaret diliyle ifade etmeye

00:22:36.951 --> 00:22:38.809
ve sosyalleşmeye başladı.

00:22:42.340 --> 00:22:45.430
"Genie'nin terapisini de üstlendiler,

00:22:45.780 --> 00:22:49.200
çocukluğunun korkunç anılarıyla yüzleşmesine yardımcı olmaya çalışacaklar.

00:22:49.300 --> 00:22:51.490
"Haydi bebecik, aç ağzını!"

00:22:51.750 --> 00:22:54.250
"Bu ilkel rol üstlenme oyununda

00:22:54.300 --> 00:22:56.550
Marilyn Genie'nin annesiymiş gibi davranıyor."

00:22:56.600 --> 00:23:01.010
"Haydi haydi, artık zaman bitti.

00:23:01.050 --> 00:23:03.280
Baban kızacak."

00:23:03.850 --> 00:23:07.500
"Marilyn, Genie'nin geçmişteki hatıralarını canlandırmaya çalışıyor."

00:23:08.420 --> 00:23:13.430
(Marilyn) "Ne düşündüğünü merak ediyorum." (Genie) BELİRSİZ CEVAP.

00:23:25.690 --> 00:23:29.591
Genie, çevrenin üzerimizde olan etkisinin uç bir örneği.

00:23:36.703 --> 00:23:38.720
Yaşadığı her şeye rağmen Genie'nin sorunları henüz sona ermiş değil.

00:23:40.413 --> 00:23:44.405
İlk koruyucu ailesi, kustuğu için Genie'yi fena halde cezalandırmışlardı.

00:23:45.343 --> 00:23:51.030
Deneyim o kadar büyük bir travma yarattı ki Genie çocuk hastanesine yatırıldı.

00:23:51.030 --> 00:23:54.614
Rigier ise ona yardım etmeyi teklif etti."

00:23:55.968 --> 00:23:58.308
"Yapmamak olmazdı."

00:24:00.477 --> 00:24:05.258
"Evet, kusmamak için ağzını kapalı tutuyorsun."

00:24:05.581 --> 00:24:08.089
"Genie, ağzını açmaya korkuyordu.

00:24:28.676 --> 00:24:29.176
Eğer bir insanı cinayete,

00:24:29.521 --> 00:24:32.493
tecavüze, pedofiliye, zoofiliye, nekrofiliye, silahlara ve ırkçılığa maruz bırakmazsanız

00:24:32.493 --> 00:24:35.024
o da bunların ne olduğunu bilmez.

00:24:35.024 --> 00:24:36.610
Bu, hiç görmediğiniz bir rengi

00:24:36.610 --> 00:24:39.134
hayal etmeye çalışmak gibidir.