ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ Ας ρίξουμε μια ματιά στον γέρο Σίγκυ, τον Σίγκμουντ Φρόιντ. Ο οποίος είχε σίγουρα το σερί του. Λέει ότι η συμπεριφορά επηρεάζεται από γονείς, όνειρα, αστεία, και σεξ. Όχι απαραίτητα με τη σειρά αυτή. Αλλά τι σημαίνει αυτό; Είναι, για άλλη μια φορά, η επιρροή απ' το περιβάλλον. Σωστά; Πολλές επιστημονικές έρευνες έχουν δείξει ένα προφανές γεγονός. Ότι η συμπεριφορά ενός ανθρώπου προκαλείται απ' το περιβάλλον. Αν τα γονίδια προδιαθέτουν μια συμπεριφορά αλλά το περιβάλλον δεν την υποστηρίζει... ...τότε αυτή η συμπεριφορά δε θα εκδηλωθεί. Σ' αυτή την περίπτωση, τα γονίδια δε θα παίξουν σημαντικό ρόλο. Ζούμε σε μια σημαντική εποχή. Την εποχή της γονιδιωματικής. Το γονιδίωμα σας είναι όλη η ακολουθία του DNA σας. Η δική σας και η δική μου ακολουθία διαφέρουν κάπως. Γι' αυτό διαφέρουμε. Εγώ έχω καστανά μάτια. Εσείς μπορεί να έχετε μπλε ή γκρι. Μα δεν είναι μόνο επιφανειακές. Στις ειδήσεις βλέπουμε ότι τα γονίδια μπορούν να μας δώσουν φριχτές ασθένειες. Ίσως και να διαμορφώνουν την προσωπικότητά μας... ...ή να μας προκαλέσουν ψυχικές διαταραχές. Τα γονίδιά μας φαίνεται ότι ασκούν μεγάλη επίδραση στο πεπρωμένο μας. Κι όμως, προτιμώ να πιστεύω ότι είμαι περισσότερο απ' τα γονίδιά μου. Ομοίως, κάθε νευρωνική σύνδεση αλλάζει με την πάροδο του χρόνου. Τι είδους αλλαγές συμβαίνουν; Οι νευρώνες, όπως τα δέντρα... ...μπορούν να αναπτύξουν νέους δενδρίτες και να χάσουν παλιότερους. Συνάψεις μπορούν να δημιουργηθούν και να εξαλειφθούν. Και οι συνάψεις μπορούν να μεγαλώσουν και να συρρικνωθούν. Δεύτερη ερώτηση. Τι προκαλεί αυτές τις αλλαγές; Ισχύει, μέχρις ενός σημείου, ότι έχουν προγραμματιστεί απ' τα γονίδιά σας... ...αλλά δεν είναι μόνο αυτό, επειδή υπάρχουν σήματα: Ηλεκτρικά σήματα, που ταξιδεύουν κατά μήκος των κλάδων των νευρώνων... ...και χημικά σήματα, που μεταβιβάζονται από δενδρίτη σε δενδρίτη. Αυτά τα σήματα αποτελούν τη νευρική δραστηριότητα. Και υπάρχουν πολλά αποδεικτικά στοιχεία ότι η νευρική δραστηριότητα... ...κωδικοποιεί τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις αντιλήψεις μας. Τις ψυχικές μας εμπειρίες. Και υπάρχουν πολλά αποδεικτικά στοιχεία... ...ότι η νευρική δραστηριότητα μπορεί να κάνει τις συνδέσεις σας να αλλάξουν. Και αν βάλετε αυτά τα δύο γεγονότα μαζί... ...θα δείτε ότι οι εμπειρίες σας μπορούν να αλλάξουν τις νευρωνικές σας συνδέσεις. Και γι' αυτό κάθε νευρωνική συνδεσμολογία είναι μοναδική... ...ακόμη κι εκείνων στα γενετικά πανομοιότυπα δίδυμα. Στις νευρωνικές συνδέσεις η φύση συναντά την ανατροφή. Και ίσως να ισχύει ότι η απλή πράξη της σκέψης και μόνο... ...μπορεί να αλλάξει τη νευρωτική σας συνδεσμολογία. Μια ιδέα που ίσως σας κάνει πιο δυνατούς. Ακούσατε όλοι αυτή την ερώτηση σχετικά με το θέμα για το φύλλο... ...που προκαλείται κοινωνικά, έναντι που προκαλείται βιολογικά και ορμονικά; Φυσικά, προφανώς και κατσαδιάζω λίγο παραπάνω τη βιολογική πλευρά, αλλά... Έχοντας ολοκληρώσει έναν πολυετή κύκλο μελετών στη βιολογία, σήμερα πιστεύω... ...και το πιστεύω πραγματικά αυτό, ότι η συζήτηση "Φύση εναντίων Ανατροφή"... ...με πολλούς τρόπους θεωρώ πως πέθανε σε αυτό το σημείο, για τον εξής λόγο: Ο εγκέφαλος είναι πολύ ελατός. Γεννιόμαστε όλοι μας με αρσενικές ή θηλυκές προδιαθέσεις... ...και τότε θα έχουμε ορμόνες που αυξάνουν τους συνδέσμους... ...για τη συμπεριφορά, η οποία αυτό υποτίθεται ότι κάνει η ορμόνη. Δουλειά μιας ορμόνης είναι να μας κάνει να προϊδεάζουμε σε ορισμένες συμπεριφορές. Ωστόσο, ο τρόπος που μεγαλώνουμε, για παράδειγμα, τα μικρά αγόρια: Μελέτες έχουν δείξει ότι τα μικρά αγόρια που τους είχαν πει να μην πιάσουν κάτι... ...συχνά θα το αρπάξουν και θα το πιάσουν, ενώ σ' ένα μικρό κορίτσι... ...μπορεί να δοθεί μια λεκτική διαταγή να μην το πιάσει. Παγκοσμίως, τα μικρά αγόρια τιμωρούνται πιο συχνά για παραβάσεις. Στα μικρά αγόρια λένε να μην κλαίνε. Ότι πρέπει να γίνουν "άντρες", σωστά; Ακόμη και σε νεαρή ηλικία, οι μπαμπάδες μερικές φορές τρομάζουν πολύ... ...αν το αγοράκι τους δείξει κάποιου είδους θηλυπρεπή συμπεριφορά. Για παράδειγμα, θυμάμαι ότι πετούσα μ' έναν τύπο που καθόταν δίπλα μου. Είπε ότι ο 18χρονος γιος του, όταν είδε την αδερφή του να ανοίγει ένα δώρο... ...νωρίτερα αυτή την εβδομάδα. Ήταν μια τσάντα. Είχε πάρει μια τσάντα. Ήταν 4 ετών. Και ο γιος του είπε: "Μπορώ να έχω κι εγώ μια τσάντα;" Και είπε ότι ένιωσε σαν κάποιος να τον κλώτσησε στο στομάχι. Και απλά φώναξε στον 18χρονο γιο του: "Όχι, τα αγόρια δεν έχουν τσάντες!" Μου ανέφερε σε μένα αυτό το γεγονός και μετά ένιωσε τόση ντροπή και αμηχανία... ...επειδή κατάλαβε ότι ο γιος του δεν εξέ- φρασε κάτι που να είναι θηλυπρεπής ή όχι. Έτσι, αυτά τα πράγματα: ο τρόπος που μεγαλώνουμε τα μικρά αγόρια και κορίτσια. Η νευρική δομή του εγκεφάλου μας είναι τόσο εύπλαστη. Για παράδειγμα: Δε γεννηθήκατε ξέροντας να παίζετε πιάνο, σωστά; Κάνατε εξάσκηση, ξανά και ξανά. Μπορείτε να επανεκπαιδεύσετε το μυαλό σας για να κάνετε μια ποικιλία πραγμάτων. Σ' όλη μας τη ζωή μαθαίνουμε, με βάση το φύλο, να ήμαστε πιο πολύ έτσι ή αλλιώς. Στους άντρες, οι εκφράσεις του προσώπου, για παράδειγμα, όταν τις μετρούν... ...και τους βάζουν ηλεκτρόδια, και τους δείχνουν μια φωτογραφία... ...που υποτίθεται ότι θα σε κάνει να μαζευτείς και να σε αγγίξει. Οι εκφράσεις του προσώπου τους, σε σχέση με τις γυναίκες... ...παρουσίασαν μεγαλύτερη συναισθηματική αντίδραση, προτού γίνει συνειδητή. Αμέσως μετά, όταν γίνεται συνειδητή... ...αρχίζουν να παγώνουν τους μύες του προσώπου τους, για συνοφρύωμα ή χαμόγελο. Οι μύες του προσώπου των γυναικών ενισχύουν, και των αντρών μειώνουν. Οι επιστήμονες πιστεύουν, η υπόθεση είναι ότι... ...ότι οι άνδρες έχουν μάθει να καταπνίγουν τους συναισθηματισμούς τους. Σ' ευχαριστώ για την ερώτηση. Είναι ένας άπιαστος στόχος για πολλούς από εμάς. Και ο τρόπος που μεγαλώσαμε και το τι επιτρέπουμε στα αγόρια να κάνουν... ...έχει πολλά να κάνει με το πώς θα γίνουν άνδρες. Σκεφτείτε τον τρόπο που ενεργείτε, την έκφραση του προσώπου σας... ...τις αξίες που αποδέχεστε, τον τρόπο που μιλάτε, τα πάντα... ...και να θυμάστε ότι είναι αποτέλεσμα του περιβάλλοντός σας. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν έχει μηχανισμό αναγνώρισης του τι είναι βάσιμο ή όχι. ♪ (Ψαλμός που δυναμώνει σταδιακά) ♪ (Διακοπή του ψαλμού) ♪ (Ορχηστρική μουσική) ♪ Ζωγραφίζω τον εαυτό μου επειδή θέλω να κερδίζω ένα κορίτσι. Αυτός είναι πολύ όμορφος. Όταν πίνουμε αίμα γινόμαστε δυνατοί. Φυλή συναντά έναν λευκό άνδρα για πρώτη φορά. ♪ (Η ορχηστρική μουσική εξασθενεί λίγο) ♪ Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως κακοί, εγκληματίες, τεμπέληδες... ...λαμπροί άνθρωποι, κλέφτες, ή ρατσιστές. Μόνο άτομα με προδιάθεση για μια τέτοια συμπεριφορά. Μα αν το περιβάλλον δεν τους προκαλέσει, αυτή η συμπεριφορά δε θα εκδηλωθεί ποτέ. Να θυμάστε. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος... ...δεν έχει μηχανισμό αναγνώρισης του τι είναι βάσιμο και τι όχι. ♪ (Η ορχηστρική μουσική συνεχίζεται) ♪ Η πιο ακραία περίπτωση συναντάται στα άγρια παιδιά. Ένα άγριο παιδί είναι ένα ανθρώπινο παιδί... ...που έχει ζήσει χωρίς ανθρώπινη επαφή από πολύ μικρή ηλικία... ...και έχει λίγο ή καθόλου από την εμπειρία της ανθρώπινης φροντίδας... ...αγάπης ή κοινωνικής συμπεριφοράς, και, κυρίως, της ανθρώπινης γλώσσας. Τα άγρια παιδιά δεν έχουν τις βασικές κοινωνικές δεξιότητες... ...οι οποίες συνήθως αποκομίζονται κατά τη διάρκεια της επανακοινωνικοποίησης. Για παράδειγμα, μπορεί να μην μπορούν να μάθουν να χρησιμοποιούν την τουαλέτα... ...να έχουν πρόβλημα να μάθουν να περπατούν όρθια, και να δείξουν... ...παντελής έλλειψη ενδιαφέροντος στην ανθρώπινη δραστηριότητα γύρω τους. Η Οξάνα Μαλάϊα άρχισε τη ζωή της ζώντας με σκύλους. Εγκαταλελειμμένη από τους γονείς της, με κάποιον τρόπο επιβίωσε επί 6 χρόνια... ...ζώντας άγρια, προτού ληφθεί φροντίδα. Υπάρχουν λίγες περιπτώσεις άγριων παιδιών που έχουν κοινωνικοποιηθεί πλήρως... ...μετά την εγκατάλειψη που έχουν βιώσει. Η Οξάνα είναι τώρα 22, αλλά το μέλλον της κρέμεται ακόμα στην ισορροπία. Έχουν μάθει οι επιστήμονες αρκετά από τις προηγούμενες περιπτώσεις για αποκατάσταση; Επί 6 χρόνια, η Οξάνα Μαλάϊα ζούσε σ' ένα σκυλόσπιτο με σκυλιά. Πλήρως εγκαταλελειμμένη από τη μητέρα και τον πατέρα της... ...βρέθηκε να συμπεριφέρεται περισσότερο σαν ζώο παρά σαν ανθρώπινο παιδί. Επί 2 αιώνες, τα άγρια παιδιά αποτελούσαν αντικείμενο μελέτης. Μεγαλωμένα χωρίς αγάπη ή κοινωνική αλληλεπίδραση... ...τα άγρια (ή αδέσποτα) παιδιά θέτουν το ερώτημα: Τι μας κάνει ανθρώπους; Η Οξάνα γεννήθηκε το Νοέμβριο του 1983. Όταν γεννήθηκε το κοριτσάκι, ζύγιζε 2 κιλά και δεν είχε καμία ανωμαλία. Η Τζίνι πέρασε 13 χρόνια στην απομόνωση... ...σε ένα σχεδόν άδειο δωμάτιο, χωρίς καμία κοινωνική επαφή. Αν και δεν πάσχει από καμία ψυχική ασθένεια... ...εξαιτίας αυτού του περιβάλλοντος συμπεριφερόταν σαν ψυχασθενής. Δεν μπορούσε να δημιουργήσει κοινωνικές σχέσεις. Δεν μπορούσε να μιλήσει. Ακόμα και το περπάτημα της ήταν παράξενο. Μετά από λίγο, χάρη στην επιμονή των άλλων για να την αποκαταστήσουν... ...η Τζίνι άρχισε να εκφράζεται μέσω της νοηματικής... ...και να συναναστρέφεται με ανθρώπους. Επίσης, πήραν την ευθύνη για να θεραπεύσουν την Τζίνι. Προσπάθησαν να τη βοηθήσουν να ξεπεράσει τη φρίκη της παιδικής ηλικίας της. Εντάξει, μωρό μου, άνοιξε το στόμα σου! Σ' αυτό το απλοϊκό παιχνίδι ρόλων... ...η Μέριλιν προσποιείται ότι είναι μητέρα της Τζίνι. Κάνε γρήγορα. Βιάσου, γιατί δεν έχουμε χρόνο. Ο μπαμπάς θα θυμώσει. Η Μέριλιν προσπαθεί να αποσπάσει αναμνήσεις από το παρελθόν της Τζίνι. Αναρωτιέμαι τι να σκέφτεσαι. Η Τζίνι είναι η υπέρτατη ένδειξη της επιρροής απ' το περιβάλλον. Παρ' όλα όσα είχε περάσει, τα προβλήματα της Τζίνι δεν είχαν τελειώσει. Στην πρώτη της ανάδοχη οικογένεια, η Τζίνι τιμωρήθηκε αυστηρά επειδή έκανε εμετό. Η εμπειρία ήταν τόσο τραυματική, που η Τζίνι επέστρεψε στο νοσοκομείο παίδων... ...όπου της προσφέρθηκε βοήθεια. Δεν μπορούσες να κάνεις κάτι γι' αυτό. Έτσι, τώρα κρατάς το στόμα κλειστό για να μην κάνεις εμετό. Η Τζίνι φοβόταν να ανοίξει το στόμα της. Αποφάσισε πως η μόνη λύση είναι η απόλυτη σιωπή. Εάν δεν εκθέσεις έναν άνθρωπο σε φόνο, βιασμό, παιδεραστία, κτηνοβασία... ...νεκροφιλία, όπλα, ρατσισμό, τότε δε θα ξέρει τι είναι όλα αυτά. Είναι σαν να προσπαθείς να φανταστείς ένα χρώμα που δεν έχεις ξαναδεί ποτέ.