WEBVTT

00:00:11.196 --> 00:00:17.459
ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

00:00:21.353 --> 00:00:24.353
Ας ρίξουμε μια ματιά στον γέρο Σίγκυ,
τον Σίγκμουντ Φρόιντ.

00:00:24.504 --> 00:00:26.704
Ο οποίος είχε σίγουρα το σερί του.

00:00:26.799 --> 00:00:30.329
Λέει ότι η συμπεριφορά επηρεάζεται
από γονείς, όνειρα, αστεία, και σεξ.

00:00:31.017 --> 00:00:35.245
Όχι απαραίτητα με τη σειρά αυτή.
Αλλά τι σημαίνει αυτό;

00:00:35.449 --> 00:00:38.378
Είναι, για άλλη μια φορά,
η επιρροή απ' το περιβάλλον. Σωστά;

00:00:38.797 --> 00:00:42.859
Πολλές επιστημονικές έρευνες
έχουν δείξει ένα προφανές γεγονός.

00:00:43.096 --> 00:00:47.121
Ότι η συμπεριφορά ενός ανθρώπου
προκαλείται απ' το περιβάλλον.

00:00:47.307 --> 00:00:52.439
Αν τα γονίδια προδιαθέτουν μια συμπεριφορά
αλλά το περιβάλλον δεν την υποστηρίζει...

00:00:52.614 --> 00:00:56.513
...τότε αυτή η συμπεριφορά
δε θα εκδηλωθεί.

00:00:56.693 --> 00:01:00.889
Σ' αυτή την περίπτωση, τα γονίδια
δε θα παίξουν σημαντικό ρόλο.

00:01:04.296 --> 00:01:08.736
Ζούμε σε μια σημαντική εποχή.
Την εποχή της γονιδιωματικής.

00:01:09.936 --> 00:01:13.179
Το γονιδίωμα σας
είναι ολόκληρη η ακολουθία του DNA σας.

00:01:13.343 --> 00:01:16.133
Η δική σας και η δική μου ακολουθία
διαφέρουν κάπως.

00:01:16.765 --> 00:01:18.740
Γι' αυτό διαφέρουμε.

00:01:18.876 --> 00:01:22.300
Εγώ έχω καστανά μάτια.
Εσείς μπορεί να έχετε μπλε ή γκρι.

00:01:22.538 --> 00:01:24.944
Μα δεν είναι μόνο επιφανειακές.

00:01:25.229 --> 00:01:29.575
Στις ειδήσεις βλέπουμε ότι τα γονίδια
μπορούν να μας δώσουν φριχτές ασθένειες.

00:01:30.283 --> 00:01:32.934
Ίσως και να διαμορφώνουν
την προσωπικότητά μας...

00:01:32.985 --> 00:01:35.534
...ή να μας προκαλέσουν
ψυχικές διαταραχές.

00:01:36.124 --> 00:01:41.135
Τα γονίδιά μας φαίνεται ότι ασκούν
μεγάλη επίδραση στο πεπρωμένο μας.

00:01:42.832 --> 00:01:48.899
Κι όμως, προτιμώ να πιστεύω
ότι είμαι περισσότερο απ' τα γονίδιά μου.

00:01:58.221 --> 00:02:02.404
Ομοίως, κάθε νευρωνική σύνδεση
αλλάζει με την πάροδο του χρόνου.

00:02:03.759 --> 00:02:06.605
Τι είδους αλλαγές συμβαίνουν;
Οι νευρώνες, όπως τα δέντρα...

00:02:06.751 --> 00:02:11.016
...μπορούν να αναπτύξουν νέους δενδρίτες
και να χάσουν παλιότερους.

00:02:12.331 --> 00:02:17.814
Συνάψεις μπορούν να δημιουργηθούν
και να εξαλειφθούν.

00:02:18.315 --> 00:02:22.585
Και οι συνάψεις μπορούν να μεγαλώσουν
και να συρρικνωθούν.

00:02:23.785 --> 00:02:27.325
Δεύτερη ερώτηση.
Τι προκαλεί αυτές τις αλλαγές;

00:02:27.725 --> 00:02:32.854
Ισχύει, μέχρις ενός σημείου, ότι έχουν
προγραμματιστεί απ' τα γονίδιά σας...

00:02:32.958 --> 00:02:36.554
...αλλά δεν είναι μόνο αυτό,
επειδή υπάρχουν σήματα:

00:02:36.658 --> 00:02:39.519
Ηλεκτρικά σήματα, που ταξιδεύουν
κατά μήκος των κλάδων των νευρώνων...

00:02:39.540 --> 00:02:42.660
...και χημικά σήματα, που μεταβιβάζονται
από δενδρίτη σε δενδρίτη.

00:02:43.072 --> 00:02:46.172
Αυτά τα σήματα
αποτελούν τη νευρική δραστηριότητα.

00:02:46.316 --> 00:02:49.645
Και υπάρχουν πολλά αποδεικτικά στοιχεία
ότι η νευρική δραστηριότητα...

00:02:49.830 --> 00:02:54.513
...κωδικοποιεί τις σκέψεις,
τα συναισθήματα και τις αντιλήψεις μας.

00:02:54.699 --> 00:02:58.012
Τις ψυχικές μας εμπειρίες.
Και υπάρχουν πολλά αποδεικτικά στοιχεία...

00:02:58.119 --> 00:03:02.092
...ότι η νευρική δραστηριότητα μπορεί
να κάνει τις συνδέσεις σας να αλλάξουν.

00:03:02.519 --> 00:03:05.092
Και αν βάλετε αυτά τα δύο γεγονότα μαζί...

00:03:05.209 --> 00:03:08.923
...θα δείτε ότι οι εμπειρίες σας μπορούν
να αλλάξουν τις νευρωνικές σας συνδέσεις.

00:03:09.852 --> 00:03:12.249
Και γι' αυτό κάθε νευρωνική συνδεσμολογία
είναι μοναδική...

00:03:12.360 --> 00:03:15.340
...ακόμη κι εκείνων
στα γενετικά πανομοιότυπα δίδυμα.

00:03:15.620 --> 00:03:19.782
Στις νευρωνικές συνδέσεις
η φύση συναντά την ανατροφή.

00:03:20.678 --> 00:03:24.130
Και ίσως να ισχύει ότι
η απλή πράξη της σκέψης και μόνο...

00:03:24.261 --> 00:03:26.782
...μπορεί να αλλάξει
τη νευρωτική σας συνδεσμολογία.

00:03:26.925 --> 00:03:29.668
Μια ιδέα που ίσως σας κάνει πιο δυνατούς.

00:03:31.504 --> 00:03:35.116
Ακούσατε όλοι αυτή την ερώτηση
σχετικά με το θέμα για το φύλλο...

00:03:35.333 --> 00:03:39.760
...που προκαλείται κοινωνικά, έναντι
που προκαλείται βιολογικά και ορμονικά;

00:03:39.878 --> 00:03:43.432
Φυσικά, προφανώς και κατσαδιάζω
λίγο παραπάνω τη βιολογική πλευρά, αλλά...

00:03:44.719 --> 00:03:50.425
Έχοντας ολοκληρώσει έναν πολυετή κύκλο
μελετών στη βιολογία, σήμερα πιστεύω...

00:03:50.554 --> 00:03:54.742
...και το πιστεύω πραγματικά αυτό,
ότι η συζήτηση "Φύση εναντίων Ανατροφή"...

00:03:54.999 --> 00:03:58.346
...με πολλούς τρόπους θεωρώ πως πέθανε
σε αυτό το σημείο, για τον εξής λόγο:

00:03:58.437 --> 00:04:02.415
Ο εγκέφαλος είναι πολύ ελατός.

00:04:02.583 --> 00:04:06.757
Γεννιόμαστε όλοι μας
με αρσενικές ή θηλυκές προδιαθέσεις...

00:04:06.855 --> 00:04:10.793
...και τότε θα έχουμε ορμόνες
που αυξάνουν τους συνδέσμους...

00:04:10.938 --> 00:04:13.414
...για τη συμπεριφορά, η οποία
αυτό υποτίθεται ότι κάνει η ορμόνη.

00:04:13.533 --> 00:04:18.066
Δουλειά μιας ορμόνης είναι να μας κάνει
να προϊδεάζουμε σε ορισμένες συμπεριφορές.

00:04:18.224 --> 00:04:22.687
Ωστόσο, ο τρόπος που μεγαλώνουμε,
για παράδειγμα, τα μικρά αγόρια:

00:04:23.692 --> 00:04:27.513
Μελέτες έχουν δείξει ότι τα μικρά αγόρια
που τους είχαν πει να μην πιάσουν κάτι...

00:04:27.622 --> 00:04:30.957
...συχνά θα το αρπάξουν και
θα το πιάσουν, ενώ σ' ένα μικρό κορίτσι...

00:04:31.067 --> 00:04:34.550
...μπορεί να δοθεί
μια λεκτική διαταγή να μην το πιάσει.

00:04:34.670 --> 00:04:38.531
Παγκοσμίως, τα μικρά αγόρια
τιμωρούνται πιο συχνά για παραβάσεις.

00:04:38.678 --> 00:04:45.445
Στα μικρά αγόρια λένε να μην κλαίνε.
Ότι πρέπει να γίνουν "άντρες", σωστά;

00:04:45.686 --> 00:04:50.038
Ακόμη και σε νεαρή ηλικία, οι μπαμπάδες
μερικές φορές τρομάζουν πολύ...

00:04:50.249 --> 00:04:54.699
...αν το αγοράκι τους δείξει
κάποιου είδους θηλυπρεπή συμπεριφορά.

00:04:54.805 --> 00:04:58.880
Για παράδειγμα, θυμάμαι ότι πετούσα
μ' έναν τύπο που καθόταν δίπλα μου.

00:04:59.051 --> 00:05:05.823
Είπε ότι ο 18χρονος γιος του, όταν είδε
την αδερφή του να ανοίγει ένα δώρο...

00:05:06.595 --> 00:05:10.173
...νωρίτερα αυτή την εβδομάδα.
Ήταν μια τσάντα. Είχε πάρει μια τσάντα.

00:05:10.349 --> 00:05:14.677
Ήταν 4 ετών. Και ο γιος του είπε:
"Μπορώ να έχω κι εγώ μια τσάντα;"

00:05:15.174 --> 00:05:19.977
Και είπε ότι ένιωσε
σαν κάποιος να τον κλώτσησε στο στομάχι.

00:05:20.170 --> 00:05:24.804
Και απλά φώναξε στον 18χρονο γιο του:
"Όχι, τα αγόρια δεν έχουν τσάντες!"

00:05:25.803 --> 00:05:31.492
Μου ανέφερε σε μένα αυτό το γεγονός και
μετά ένιωσε τόση ντροπή και αμηχανία...

00:05:31.643 --> 00:05:38.866
...επειδή κατάλαβε ότι ο γιος του δεν εξέ-
φρασε κάτι που να είναι θηλυπρεπής ή όχι.

00:05:39.044 --> 00:05:43.723
Έτσι, αυτά τα πράγματα: ο τρόπος που
μεγαλώνουμε τα μικρά αγόρια και κορίτσια.

00:05:43.841 --> 00:05:46.536
Η νευρική δομή του εγκεφάλου μας
είναι τόσο εύπλαστη. Για παράδειγμα:

00:05:46.764 --> 00:05:51.231
Δε γεννηθήκατε ξέροντας να παίζετε πιάνο,
σωστά; Κάνατε εξάσκηση, ξανά και ξανά.

00:05:51.428 --> 00:05:55.625
Μπορείτε να επανεκπαιδεύσετε το μυαλό σας
για να κάνετε μια ποικιλία πραγμάτων.

00:05:55.920 --> 00:06:01.832
Σ' όλη μας τη ζωή μαθαίνουμε, με βάση το
φύλο, να ήμαστε πιο πολύ έτσι ή αλλιώς.

00:06:02.021 --> 00:06:05.782
Στους άντρες, οι εκφράσεις του προσώπου,
για παράδειγμα, όταν τις μετρούν...

00:06:05.897 --> 00:06:11.315
...και τους βάζουν ηλεκτρόδια,
και τους δείχνουν μια φωτογραφία...

00:06:11.581 --> 00:06:15.296
...που υποτίθεται ότι θα σε κάνει
να μαζευτείς και να σε αγγίξει.

00:06:15.453 --> 00:06:19.239
Οι εκφράσεις του προσώπου τους,
σε σχέση με τις γυναίκες...

00:06:19.372 --> 00:06:24.076
...παρουσίασαν μεγαλύτερη συναισθηματική
αντίδραση, προτού γίνει συνειδητή.

00:06:24.234 --> 00:06:30.078
Αμέσως μετά, όταν γίνεται συνειδητή,
αρχίζουν να παγώνουν τους...

00:06:30.164 --> 00:06:34.198
...αρχίζουν να παγώνουν τους μύες του
προσώπου τους, για συνοφρύωμα ή χαμόγελο.

00:06:34.354 --> 00:06:37.625
Οι μύες του προσώπου των γυναικών
ενισχύουν, και των αντρών μειώνουν.

00:06:37.803 --> 00:06:40.296
Οι επιστήμονες πιστεύουν,
η υπόθεση είναι ότι...

00:06:40.414 --> 00:06:43.671
...ότι οι άνδρες έχουν μάθει να
καταπνίγουν τους συναισθηματισμούς τους.

00:06:43.798 --> 00:06:48.498
Σ' ευχαριστώ για την ερώτηση. Είναι ένας
άπιαστος στόχος για πολλούς από εμάς.

00:06:48.636 --> 00:06:53.252
Και ο τρόπος που μεγαλώσαμε και το
τι επιτρέπουμε στα αγόρια να κάνουν...

00:06:53.350 --> 00:06:57.257
...έχει πολλά να κάνει
με το πώς θα γίνουν άνδρες.

00:06:58.007 --> 00:07:02.031
Σκεφτείτε τον τρόπο που ενεργείτε,
την έκφραση του προσώπου σας...

00:07:02.162 --> 00:07:06.337
...τις αξίες που αποδέχεστε,
τον τρόπο που μιλάτε, τα πάντα...

00:07:06.465 --> 00:07:10.097
...και να θυμάστε ότι είναι αποτέλεσμα
του περιβάλλοντός σας.

00:07:10.283 --> 00:07:14.748
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν έχει μηχανισμό
αναγνώρισης του τι είναι βάσιμο ή όχι.

00:07:16.773 --> 00:07:23.207
♪ (Ψαλμός που δυναμώνει σταδιακά) ♪

00:08:54.893 --> 00:09:02.647
♪ (Ορχηστρική μουσική) ♪

00:09:28.121 --> 00:09:33.196
Ζωγραφίζω τον εαυτό μου
επειδή θέλω να κερδίζω ένα κορίτσι.

00:10:57.763 --> 00:11:00.775
Αυτός είναι πολύ όμορφος.

00:12:32.934 --> 00:12:37.137
Όταν πίνουμε αίμα
γινόμαστε δυνατοί.

00:14:32.261 --> 00:14:37.738
Φυλή συναντά έναν λευκό άνδρα
για πρώτη φορά.

00:18:15.701 --> 00:18:20.376
♪ (Η ορχηστρική μουσική εξασθενεί λίγο) ♪

00:18:22.253 --> 00:18:27.824
Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως
κακοί, εγκληματίες, τεμπέληδες...

00:18:27.982 --> 00:18:32.895
...λαμπροί άνθρωποι, κλέφτες, ή ρατσιστές.

00:18:33.019 --> 00:18:36.316
Μόνο άτομα με προδιάθεση
για μια τέτοια συμπεριφορά.

00:18:36.495 --> 00:18:41.773
Μα αν το περιβάλλον δεν τους προκαλέσει,
αυτή η συμπεριφορά δε θα εκδηλωθεί ποτέ.

00:18:51.845 --> 00:18:54.250
Να θυμάστε.
Ο ανθρώπινος εγκέφαλος...

00:18:54.372 --> 00:18:58.427
...δεν έχει μηχανισμό αναγνώρισης
του τι είναι βάσιμο και τι όχι.

00:18:59.525 --> 00:19:04.968
♪ (Η ορχηστρική μουσική συνεχίζεται) ♪

00:19:57.796 --> 00:20:01.808
Η πιο ακραία περίπτωση
συναντάται στα άγρια παιδιά.

00:20:01.940 --> 00:20:04.722
Ένα άγριο παιδί
είναι ένα ανθρώπινο παιδί...

00:20:04.863 --> 00:20:09.160
...που έχει ζήσει χωρίς ανθρώπινη επαφή
από πολύ μικρή ηλικία...

00:20:09.290 --> 00:20:13.116
...και έχει λίγο ή καθόλου από την
εμπειρία της ανθρώπινης φροντίδας...

00:20:13.219 --> 00:20:18.368
...αγάπης ή κοινωνικής συμπεριφοράς,
και, κυρίως, της ανθρώπινης γλώσσας.

00:20:18.831 --> 00:20:22.131
Τα άγρια παιδιά δεν έχουν
τις βασικές κοινωνικές δεξιότητες...

00:20:22.258 --> 00:20:26.100
...οι οποίες συνήθως αποκομίζονται κατά
τη διάρκεια της επανακοινωνικοποίησης.

00:20:26.371 --> 00:20:30.200
Για παράδειγμα, μπορεί να μην μπορούν
να μάθουν να χρησιμοποιούν την τουαλέτα...

00:20:30.384 --> 00:20:33.645
...να έχουν πρόβλημα να μάθουν
να περπατούν όρθια, και να δείξουν...

00:20:33.735 --> 00:20:37.822
...παντελής έλλειψη ενδιαφέροντος
στην ανθρώπινη δραστηριότητα γύρω τους.

00:20:44.647 --> 00:20:47.810
Η Οξάνα Μαλάϊα άρχισε τη ζωή της
ζώντας με σκύλους.

00:20:47.976 --> 00:20:51.535
Εγκαταλελειμμένη από τους γονείς της,
με κάποιον τρόπο επιβίωσε επί 6 χρόνια...

00:20:51.638 --> 00:20:54.665
...ζώντας άγρια, προτού ληφθεί φροντίδα.

00:20:54.773 --> 00:20:58.074
Υπάρχουν λίγες περιπτώσεις άγριων παιδιών
που έχουν κοινωνικοποιηθεί πλήρως...

00:20:58.202 --> 00:21:00.251
...μετά την εγκατάλειψη που έχουν βιώσει.

00:21:00.372 --> 00:21:04.058
Η Οξάνα είναι τώρα 22, αλλά το μέλλον της
κρέμεται ακόμα στην ισορροπία.

00:21:04.216 --> 00:21:08.435
Έχουν μάθει οι επιστήμονες αρκετά από τις
προηγούμενες περιπτώσεις για αποκατάσταση;

00:21:08.600 --> 00:21:13.807
Επί 6 χρόνια, η Οξάνα Μαλάϊα
ζούσε σ' ένα σκυλόσπιτο με σκυλιά.

00:21:14.581 --> 00:21:17.774
Πλήρως εγκαταλελειμμένη
από τη μητέρα και τον πατέρα της...

00:21:18.208 --> 00:21:22.035
...βρέθηκε να συμπεριφέρεται περισσότερο
σαν ζώο παρά σαν ανθρώπινο παιδί.

00:21:23.097 --> 00:21:27.066
Επί 2 αιώνες, τα άγρια παιδιά
αποτελούσαν αντικείμενο μελέτης.

00:21:27.214 --> 00:21:29.809
Μεγαλωμένα χωρίς αγάπη
ή κοινωνική αλληλεπίδραση...

00:21:29.972 --> 00:21:34.133
...τα άγρια (ή αδέσποτα) παιδιά θέτουν
το ερώτημα: Τι μας κάνει ανθρώπους;

00:21:34.247 --> 00:21:37.794
Η Οξάνα γεννήθηκε το Νοέμβριο του 1983.

00:21:38.309 --> 00:21:45.665
Όταν γεννήθηκε το κοριτσάκι, ζύγιζε 2 κιλά
και δεν είχε καμία ανωμαλία.

00:22:02.281 --> 00:22:06.359
Η Τζίνι ήταν για 13 χρόνια απομονωμένη...

00:22:06.471 --> 00:22:10.916
...σε ένα σχεδόν άδειο δωμάτιο,
χωρίς καμία κοινωνική επαφή.

00:22:11.127 --> 00:22:14.786
Αν και δεν πάσχει
από καμία ψυχική ασθένεια...

00:22:14.911 --> 00:22:19.938
...εξαιτίας αυτού του περιβάλλοντος
συμπεριφερόταν σαν ψυχασθενής.

00:22:20.153 --> 00:22:23.450
Δεν μπορούσε
να δημιουργήσει κοινωνικές σχέσεις.

00:22:23.586 --> 00:22:28.185
Δεν μπορούσε να μιλήσει.
Ακόμα και το περπάτημα της ήταν παράξενο.

00:22:29.746 --> 00:22:34.239
Μετά από λίγο, χάρη στην επιμονή
των άλλων για να την αποκαταστήσουν...

00:22:34.414 --> 00:22:37.494
...η Τζίνι άρχισε να εκφράζεται
μέσω της νοηματικής...

00:22:37.632 --> 00:22:40.665
...και να συναναστρέφεται με ανθρώπους.

00:22:43.045 --> 00:22:46.197
Επίσης, πήραν την ευθύνη
για να θεραπεύσουν την Τζίνι.

00:22:46.333 --> 00:22:49.557
Προσπάθησαν να τη βοηθήσουν να ξεπεράσει
τη φρίκη της παιδικής ηλικίας της.

00:22:49.702 --> 00:22:52.207
Εντάξει, μωρό μου, άνοιξε το στόμα σου!

00:22:52.322 --> 00:22:54.764
Σ' αυτό το απλοϊκό παιχνίδι ρόλων...

00:22:54.886 --> 00:22:57.406
...η Μέριλιν προσποιείται
ότι είναι μητέρα της Τζίνι.

00:22:57.555 --> 00:23:03.384
Κάνε γρήγορα. Βιάσου, γιατί
δεν έχουμε χρόνο. Ο μπαμπάς θα θυμώσει.

00:23:04.492 --> 00:23:08.386
Η Μέριλιν προσπαθεί να αποσπάσει
αναμνήσεις από το παρελθόν της Τζίνι.

00:23:08.782 --> 00:23:11.121
Αναρωτιέμαι τι να σκέφτεσαι.

00:23:25.865 --> 00:23:30.637
Η Τζίνι είναι η υπέρτατη ένδειξη
της επιρροής απ' το περιβάλλον.

00:23:35.444 --> 00:23:39.545
Παρ' όλα όσα είχε περάσει, τα προβλήματα
της Τζίνι δεν είχαν τελειώσει.

00:23:40.124 --> 00:23:44.479
Στην πρώτη της ανάδοχη οικογένεια, η Τζίνι
τιμωρήθηκε αυστηρά επειδή έκανε εμετό.

00:23:45.952 --> 00:23:50.559
Η εμπειρία ήταν τόσο τραυματική, που
η Τζίνι επέστρεψε στο νοσοκομείο παίδων...

00:23:50.715 --> 00:23:53.946
...όπου της προσφέρθηκε βοήθεια

00:23:55.526 --> 00:23:57.941
Δεν μπορούσες να κάνεις κάτι.

00:24:00.336 --> 00:24:04.040
Έτσι, τώρα κρατάς το στόμα κλειστό
για να μην κάνεις εμετό.

00:24:04.835 --> 00:24:07.630
Η Τζίνι φοβόταν να ανοίξει το στόμα της.

00:24:07.819 --> 00:24:12.466
Αποφάσισε πως η μόνη λύση
είναι η απόλυτη σιωπή.

00:24:23.981 --> 00:24:29.677
Εάν δεν εκθέσεις έναν άνθρωπο σε φόνο,
βιασμό, παιδεραστία, κτηνοβασία...

00:24:29.779 --> 00:24:35.175
...νεκροφιλία, όπλα, ρατσισμό,
τότε δε θα ξέρει τι είναι όλα αυτά.

00:24:35.414 --> 00:24:39.370
Είναι σαν να προσπαθείς να φανταστείς
ένα χρώμα που δεν έχεις ξαναδεί ποτέ.