Misschien heb je de term glutenvrij wel eens gezien op verpakkingen, of op afhaalmenu's, shampooflessen, in het huizenaanbod, op kledinglabels op een hamer, als tatoeage, of op de CV van een vriend. Als er nou weer eens iemand begint over hoe hij 'glutenvrij' heeft ontdekt... hier zijn wat vragen die je kunt stellen, en intelligente antwoorden van je vriend, die als een rationeel mens gewoon verstandige voedingskeuzes maakt, en natuurlijk niet alleen maar de laatste rage volgt. Wat zijn gluten? Gluten zijn onoplosbare eiwitgroepen die bestaan uit twee eiwitten: gliadine en glutenine. Waar kan je gluten tegenkomen? Gluten zitten in bepaalde granen, vooral in tarwe, rogge en gerst. Wat hebben gluten al die afgelopen eeuwen gedaan, en waarom maak je je er nu ineens druk om? Gluten zorgen voor de elasticiteit van deeg en voor de stevigheid van producten die zijn gemaakt van tarwemeel, zoals brood en pasta. Sommige mensen krijgen er klachten van, zoals tarweallergie, coeliakie en glutensensitiviteit. Tarweallergie is een zeldzame aandoening waarbij iemands immuunsysteem allergisch reageert op tarwe-eiwitten, wat zorgt voor kleine ongemakken en in zeldzame gevallen een reactie die gevaarlijk kan zijn, anafylaxie genoemd. Coeliakie is een erfelijke ziekte, waarbij het eten van gluten leidt tot ontsteking en beschadiging van het slijmvlies van de dunne darm. Dit beperkt de darmfunctie, met als gevolg klachten als buikpijn, opgeblazen gevoel, diarree, gewichtsverlies, uitslag, botontkalking, ijzertekort, ondergewicht, onvruchtbaarheid, vermoeidheid en depressiviteit. Onbehandelde coeliakie kan het risico op bepaalde soorten kanker vergroten. Een op de 100 tot 200 personen in de VS heeft coeliakie. Als bloedonderzoek coeliakie doet vermoeden, kan de diagnose worden bevestigd door een darmbiopsie. De effectiefste behandeling is een glutenvrij dieet, waardoor de darm kan herstellen en de klachten kunnen verdwijnen. Sommige mensen hebben geen coeliakie of tarweallergie, maar hebben toch klachten als ze producten met gluten eten. Deze mensen hebben glutensensitiviteit. Ze hebben last van pijnlijke darmklachten, van vermoeidheid, concentratieproblemen, gewrichtspijn of eczeem. Die klachten verdwijnen meestal door een glutenvrij dieet. Hoeveel mensen hebben eigenlijk zo'n glutensensitiviteit? Hoe vaak glutensensititviteit voorkomt onder de bevolking is onduidelijk, maar waarschijnlijk komt het veel vaker voor dan tarweallergie of coeliakie. De diagnose wordt gesteld aan de hand van de klachten, het uitsluiten van een tarweallergie en coeliakie, en de afname van klachten als met een glutenvrij dieet wordt begonnen. Er is geen betrouwbare test, onder andere omdat glutensensitiviteit geen eenduidige aandoening is, maar een aantal verschillende oorzaken kan hebben. Het kan bijvoorbeeld zijn dat gluten het immuunsysteem in de dunne darm activeren of een lekkende darm veroorzaken. Maar soms zijn mensen die zeggen glutensensitief te zijn niet gevoelig voor tarwe-eiwitten, maar voor suikers die in de tarwe zitten, fructanen genoemd. De menselijk darm kan fructanen niet afbreken of opnemen, dus ze komen terecht in de dikke darm, waar ze door bacteriën worden gefermenteerd waarbij korteketenvetzuren en gas vrijkomen. Dit zorgt voor vervelende symptomen bij sommige mensen met darmklachten. Een andere mogelijke verklaring van glutensensitiviteit is het nocebo-effect. Hiervan is sprake als iemand verwacht dat iets problemen zal geven, en dat door die verwachting de problemen ook echt ontstaan. Dit is het tegenovergestelde van het bekendere en positievere placebo-effect. Omdat er in de media zo negatief over gluten wordt gesproken, zou het kunnen dat het nocebo-effect meespeelt bij mensen die denken dat ze gevoelig zijn voor gluten. Al deze redenen tonen aan dat de klachten die mensen krijgen van tarwe en andere granen, niet alleen door gluten worden veroorzaakt. Dus een betere naam voor glutensensitiviteit is misschien tarwe-intolerantie.