0:00:02.420,0:00:08.580
Ang Internet: Ang mga IP Address at DNS

0:00:10.190,0:00:13.940
Magandang araw! Ako si Paola,[br]at ako ang software engineer

0:00:13.940,0:00:20.130
sa Microsoft. Pag-usapan natin kung paano[br]gumagana ang internet. Umaasa ang trabaho ko sa mga network

0:00:20.130,0:00:26.489
na nakikipag-usap sa isa't isa, pero noong 1970s walang [br]standard na paraan para gawin ito.

0:00:26.489,0:00:32.668
Umabot sa trabaho nina Vint Cerf at Bob Kahn[br]na imbentuhin ang internetworking protocol, upang

0:00:32.668,0:00:38.559
gawing posible ang komunikasyon. Ang imbensiyong ito[br]ang naglatag sa kung ano ang matatawag ngayon na

0:00:38.559,0:00:44.469
internet. Ang internet ay isang network ng mga network.[br]Pinag-uugnay nito ang bilyong device nang sama-sama

0:00:44.469,0:00:51.230
sa buong mundo. Kaya baka nakakonekta ka[br]sa isang laptop o telepono sa pamamagitan ng wifi, saka

0:00:51.230,0:00:56.999
ang koneksiyong wifi na iyan ang kumokonekta sa internet[br]service provider (o ISP), at na ikonokonekta ka ng ISP

0:00:56.999,0:01:01.600
sa bilyong bilyong device sa buong mundo sa[br]pamamagitan ng daan-daang libo ng

0:01:01.600,0:01:09.270
mga network na lahat ay interkonektado. Isang[br]bagay na hindi pinahahalagahan ng karamihan sa mga tao ay

0:01:09.270,0:01:15.640
na ang internet ay talagang isang pilosopiya ng disenyo[br]at isang arkitektura na inihayag sa isang hanay ng

0:01:15.640,0:01:20.300
mga protocol. Ang isang protocol ay kilalang hanay[br]ng mga alituntunin at standard, na kung sumang-ayon

0:01:20.300,0:01:26.300
ang lahat ng panig hinahayaan nito sila na makipag-usap[br]na walang hirap. Paano totoong pisikal na gumagana

0:01:26.300,0:01:31.910
ang internet ay hindi gaanong mahalaga kaysa ang[br]katotohanan na ang pilosopiya ng disenyo na ito ay hinayaan

0:01:31.910,0:01:37.710
ang internet na makiangkop at gamitin ang mga teknolohiya[br]ng bagong komunikasyon. Ito ay dahil para

0:01:37.710,0:01:42.610
magamit ng isang bagong teknolohiya ang internet sa ilang [br]paraan, kailangan lang nitong malaman kung aling mga protocol

0:01:42.610,0:01:49.140
ang gagamitin. Lahat ng iba't ibang device sa[br]internet ay may mga katangi-tanging address. Ang isang address

0:01:49.140,0:01:54.350
sa internet ay isa lang numero, katulad[br]ng numero ng telepono o isang uri ng address sa kalye,

0:01:54.350,0:02:00.170
na katangi-tangi sa bawat computer o device sa[br]gilid ng network. Katulad nito ang

0:02:00.170,0:02:04.690
kung paano nagkakaroon ang mga tahanan at negosyo ng[br]address sa koreo. Hindi mo kailangang alamin ang tao upang

0:02:04.690,0:02:09.110
magpadala sa kanila ng liham sa koreo, pero kailangan mong[br]malaman ang kanilang address at paano isulat

0:02:09.110,0:02:14.190
ang address nang tama para maihatid ang[br]liham sa pamamagitan ng sistema ng koreo sa patutunguhan nito.

0:02:14.190,0:02:19.870
Ang sistema ng pag-address ng mga computer sa[br]internet ay magkatulad at bumubuo ito bilang bahagi ng isa

0:02:19.870,0:02:25.340
sa mga pinakamahalagang protocol na ginamit sa komunikasyon[br]ng internet na simpleng tinatawag na internet protocol

0:02:25.340,0:02:31.890
o IP. Ang address ng isang computer kung gayon ay tinatawag[br]na IP address nito. Ang pagbisita sa isang website ay paghingi

0:02:31.900,0:02:36.620
lang talaga ng computer mo sa isa pang computer ng[br]impormasyon. Ipinapadala ng computer mo ang isang mensahe

0:02:36.620,0:02:41.280
sa IP address ng ibang computer at nagpapadala[br]rin ito kasama ang address ng pinagmulan nito, para

0:02:41.280,0:02:48.450
malaman ng ibang computer kung saan ipapadala ang tugon nito. Maaaring nakakita ka na ng IP address. Isa lang itong

0:02:48.450,0:02:54.910
bungkos ng mga numero! Ang mga numerong ito ay inorganisa[br]sa isang hirarkiya. Tulad lang ng address sa bahay na may

0:02:54.910,0:03:02.270
bansa, lungsod, kalye at numero ng bahay, ang isang IP address[br]ay may maraming bahagi. Tulad lang ng lahat

0:03:02.270,0:03:09.520
ng digital na datos, bawat isa sa mga numerong ito ay kinatawan[br]sa mga bit. Ang mga tradisyonal na IP address ay 32 bit

0:03:09.520,0:03:16.470
ang haba na may 8 bit sa bawat bahagi ng address.[br]Ang mga naunang numero ay madalas na kumikilala sa bansa

0:03:16.470,0:03:22.470
at rehiyonal na network ng device. Saka sunod ang[br]mga subnetwork at saka panghuli ang address

0:03:22.470,0:03:30.470
ng espesipikong device. Ang bersiyong ito ng pag-[br]address ng IP ay tinatawag na IPv4. Idinisenyo ito

0:03:30.470,0:03:36.050
noong 1973 at malawak na ginamit sa maagang[br]80s at nagbibigay ng mahigit 4 bilyong

0:03:36.050,0:03:41.420
katangi-tanging address para sa mga device na kumokonekta sa[br]internet. Pero naging mas sikat ang internet

0:03:41.420,0:03:47.340
kaysa sa naisip ni Vint Cerf at ang 4 bilyong[br]katangi-tanging address

0:03:47.340,0:03:53.260
ay hindi sasapat. Nasa gitna tayo ng [br]maraming taong transisyon sa mas mahabang IP address

0:03:53.260,0:04:03.660
format na tinatawag na IPv6 na gumagamit ng 128 bit kada[br]address at nagbibigay ng mahigit 340 undecillion na

0:04:03.660,0:04:08.780
katangi-tanging address. Iyan ay higit pa sa sapat[br]para sa bawat butil ng buhangin sa Daigdig na magkaroon

0:04:08.780,0:04:15.739
ng sarili nitong IP address. Karamihan sa mga gumagamit ay[br]hindi kailanman nakakita o nag-aalala sa mga internet address. Ang isang sistema na tinatawag

0:04:15.739,0:04:23.410
na domain name system o DNS ay nag-uugnay sa mga pangalan tulad ng www.example.com sa mga naaayong

0:04:23.410,0:04:29.160
address. Gumagamit ang computer mo ng DNS upang tingnan[br]ang mga pangalan ng domain at kumuha ng kaugnay na IP

0:04:29.160,0:04:33.290
address na dating kumokonekta sa computer mo papunta sa patutunguhan sa internet. At makikita ito

0:04:33.290,0:04:38.050
sa ganitong paraan: (boses[br]1) "Hoy, kumusta ka diyan, gusto kong pumunta sa www.code.org."

0:04:38.050,0:04:49.900
(boses 2) "hm...oo hindi ko alam ang IP address[br]ng domain na iyan magtatanong ako. Oy alam ninyo ba

0:04:49.900,0:04:59.100
kung paano pumunta sa code.org?" (boses 3)[br]"Oo, nakuha ko ito mismo dito ito ay 174.129.14.120."

0:04:59.100,0:05:04.500
(boses 2)"Oh okey, magaling, salamat Isusulat ko[br]iyan at itabi ito para sa kinalaunan sa pagkakataong

0:05:04.500,0:05:14.040
kailangan ko ulit ito. Kumusta, narito ang address na iyan na gusto mo." (boses 1) "Ang galing! Salamat." Kaya

0:05:14.040,0:05:20.120
paano tayo magdidisenyo para sa bilyon-bilyong [br]device upang humanap ng anuman sa bilyon-bilyong iba't ibang

0:05:20.120,0:05:27.889
website? Hindi makakaya ng isang DNS server na[br]pangasiwaan ang lahat ng mga hiling sa lahat ng mga device.

0:05:27.889,0:05:33.000
Ang sagot ay na ang mga DNS server ay konektado sa isang naipamahaging hirarkiya at hinahati

0:05:33.000,0:05:40.699
sa mga sona, hinahati ang responsabilidad para[br]sa mga pangunahing domain tulad ng .org, .com, .net,

0:05:40.699,0:05:48.030
atbp. Orihinal na nilikha ang DNS upang maging protocol sa komunikasyong bukas at pampubliko para sa mga institusyon

0:05:48.030,0:05:55.370
sa pamahalaan at edukasyon. Dahil sa pagiging bukas nito, [br]madaling gawin ang mga cyber na atake sa DNS.

0:05:55.370,0:06:02.540
Isang halimbawang atake ang DNS spoofing. Iyan ay nangyayari[br]kapag gumagamit ang hacker ng DNS server at binabago nito

0:06:02.540,0:06:09.479
upang tumugma sa pangalan ng domain sa maling IP[br]address. Hinahayaan nito ang umaatake na maihatid ang mga tao

0:06:09.479,0:06:15.740
sa isang pekeng website. Kung nangyayari ito, bulnerable ka para sa mas maraming programa

0:06:15.740,0:06:23.870
dahil gumagamit ka ng pekeng website na iyan para ba [br]itong totoo. Ang internet ay malaki at

0:06:23.870,0:06:30.790
lumalaki pa sa araw-araw. Pero ang sistema ng pangalan ng domain at internet protocol ay idinisenyo ayon sa laki,

0:06:30.790,0:06:35.210
na hindi inaalintana kung gaano ang paglaki ng internet.