WEBVTT 00:00:02.420 --> 00:00:08.580 Interneti: IP Adresa dhe DNS 00:00:10.190 --> 00:00:13.940 Tung, Une quhem Paola, dhe jam inxhiniere softuerike 00:00:13.940 --> 00:00:20.130 ne Microsoft. Le te bisedojme se si funksionon interneti. Puna ime eshte e nderlidhur me rrjetet 00:00:20.130 --> 00:00:26.489 dhe te mundesoj qe ato te flasin me njera tjetren, mirepo ne 1970 nuk ka pasur metode standarde per kete. 00:00:26.489 --> 00:00:32.668 Puna e Vint Cerf dhe Bob Kahn e shpiku protokolin e komunikimit ne mes te rrjetave, per 00:00:32.668 --> 00:00:38.559 te bere komunikimin te mundshem. Kjo shpikje beri te mundur ate se cka ne e quajme sot 00:00:38.559 --> 00:00:44.469 internet. Interneti eshte nje rrjet rrjetash, i cili i lidh biliona pajisje se bashku 00:00:44.469 --> 00:00:51.230 perreth globit. Pra ndoshta ti je i lidhur ne internet permes nje llaptopi ose permes nje telefoni me wifi, 00:00:51.230 --> 00:00:56.999 atehere ajo lidhje wifi lidhet me nje ofrues sherbimesh ne internet ISP dhe aj ISP te lidh ty me billiona pajisje rreth botes permes qindra e qindra rrjeteve 00:00:56.999 --> 00:01:01.600 te cilat jane te lidhura ngushte me njeri tjetrin. Nje gje qe shumica e njerzve nuk e vlersojne eshte se 00:01:01.600 --> 00:01:09.270 interneti eshte ne te vertete nje filozofi dizajni dhe nje arkitekture prokollesh 00:01:09.270 --> 00:01:15.640 dhe nje arkitekture e shprehur permes protokolleve. Nje protokoll eshte nje grumbull rregullash 00:01:15.640 --> 00:01:20.300 dhe standardesh, qe tregon se nese te gjitha partite 00:01:20.300 --> 00:01:26.300 pajtohen te perdorin ate, ateher do te komunikojne pa problem. Forma se si interneti funksionon fizikisht eshte me pak e rendesishme 00:01:26.300 --> 00:01:31.910 sesa fakti se ky dizajn filozofik ka mundesuar qe interneti te adaptoje dhe absorboje teknologji komunikative. 00:01:31.910 --> 00:01:37.710 Kjo per shkak se ne menyre qe nje teknologji te perdor interentin ne nje forme, asaj vetem i duhet te dije se cilin protokoll 00:01:37.710 --> 00:01:42.610 te marri per baze. 00:01:42.610 --> 00:01:49.140 Te gjitha pajisjet e ndryshme ne internet kane adresa unike. Nje adrese ne internet 00:01:49.140 --> 00:01:54.350 eshte nje numer, i ngjashem me ate te telefonit ose emrin e rruges, 00:01:54.350 --> 00:02:00.170 kjo adrese eshte unike per secilin kompjuter. Eshte e ngjashme 00:02:00.170 --> 00:02:04.690 se si shumica e shtepive dhe bizneseve kane nje adrese postare. Nuk ke nevoje ta njohesh nje person per t'i derguar 00:02:04.690 --> 00:02:09.110 atyre nje leter, mirpo duhet te dish adresen dhe si te shkruash 00:02:09.110 --> 00:02:14.190 adresen ne leter qe ajo te mund te bartet nga sistemi i email deri ne destinacionin. 00:02:14.190 --> 00:02:19.870 Sistemi i adresave ne kompjuter ne internet eshte i ngjashem dhe formon nje nder 00:02:19.870 --> 00:02:25.340 protokolet me te rendesishme te komunikimit i cili quhet internet protocol ose IP. 00:02:25.340 --> 00:02:31.890 Nje adrese kompjuterike quhet IP. Vizita e nje webfaqe eshte thjeshte kompjuteri yt duke pyetur nje kompjuter tjeter per informacion. 00:02:31.900 --> 00:02:36.620 Kompjuteri yt dergon nje mesazh ne kompjuterin tjeter me IP dhe poashtu dergon edhe adresen origjine, ne menyre qe kompjuteri 00:02:36.620 --> 00:02:41.280 tjeter te dije se ku te dergoje pergjigjen e tij, 00:02:41.280 --> 00:02:48.450 Mund te keni pare nje IP adrese. Eshte thjeshte 00:02:48.450 --> 00:02:54.910 nje grumbull numrash! Keta numra jane te organizuar ne hierarki. Njejte si nje adrese e shtepise e ka shtetin, qytetin, rrugen, dhe numrin e shtepise, nje 00:02:54.910 --> 00:03:02.270 IP adrese ka shume pjese. Njejte si te gjitha te dhenat tjera digjitale, 00:03:02.270 --> 00:03:09.520 secila nga keto numra eshte e reprezentuar ne bita. IP adresat tradicional jane 32 bita. 00:03:09.520 --> 00:03:16.470 Numrat fillastare zakonisht identifikojne shtetin dhe 00:03:16.470 --> 00:03:22.470 rrjetin regjinal te pajisjes. Pastaj i kemi nenrrjetezimet, dhe ne fund adresa 00:03:22.470 --> 00:03:30.470 specifike e pajisjes. Ky version i IP adreses quhet IPv4, eshte dizajnuar 00:03:30.470 --> 00:03:36.050 ne vitin 1973 dhe u perhap ne vitet e 80ta, dhe siguron me shume se 4 billion 00:03:36.050 --> 00:03:41.420 adresa unike per pajisjet e lidhura me internet. Mirpo interneti eshte bere 00:03:41.420 --> 00:03:47.340 me i famshem se sa edhe Vint Cerf e imagjinoj me 4 billion adresa unike nuk 00:03:47.340 --> 00:03:53.260 do te mjaftojne. Tani jemi ne mes te nje tranzicioni ne IP adresa me te gjata 00:03:53.260 --> 00:04:03.660 te quajtuara IPv6 e cila perdor 128 bites per adresa dhe siguron mbi 340 undercillion 00:04:03.660 --> 00:04:08.780 adresa unike. Kjo eshte me shume se mjaftueshem per cdo kokerr zalli ne Toke te kete 00:04:08.780 --> 00:04:15.739 IP adressen e vet. Shumica e perdoruesve kurr nuk i shohin ose nuk interesohen per IP adresat. Nje sistem i quajtur 00:04:15.739 --> 00:04:23.410 DNS lidh emrat ne adresat korresponduese. 00:04:23.410 --> 00:04:29.160 Kompjuteri yt perdor DNS per te shikuar emrat e domainave dhe te shoh nese pershteten me IP 00:04:29.160 --> 00:04:33.290 adresa e cila eshte perdorur per te lidhur kompjuterin tend me internet. 00:04:33.290 --> 00:04:38.050 Dhe shkon dicka keshtu: 00:04:38.050 --> 00:04:49.900 - 00:04:49.900 --> 00:04:59.100 0 00:04:59.100 --> 00:05:04.500 0 00:05:04.500 --> 00:05:14.040 0 00:05:14.040 --> 00:05:20.120 9 00:05:20.120 --> 00:05:27.889 Nuk ka menyre se si DNS serveri do ti perballoje te gjitha keto kerkesa nga te gjitha keto pajisje. 00:05:27.889 --> 00:05:33.000 Pergjigja eshte se DNS serverat jane te lidhur dhe te shperndare ne hierarki, dhe jane te ndare ne zona 00:05:33.000 --> 00:05:40.699 duke i ndare pergjegjesite per doimainat e medhenje sic jane/org, .com, .net 00:05:40.699 --> 00:05:48.030 etj. DNS eshte krijuar per te qene nje komunikim publik per qeverite me protokoll 00:05:48.030 --> 00:05:55.370 dhe institucionet edukative. Pershkak te hapesires se tij DNS eshte ne gjendje te pranoje sulme kibernetike. 00:05:55.370 --> 00:06:02.540 Nje shembull i sulmit te DNS eshte spoofing. Kjo eshte kur nje hacker hyn ne nje server DNS dhe ndryshon 00:06:02.540 --> 00:06:09.479 ate qe ti pershtatet emrit te gabuar te domainit me adrese te gabuar te IP. 00:06:09.479 --> 00:06:15.740 Kjo e mundeson sulmuesin ti dergoj njerzve webfaqe te gabuara. Nese kjo te ndodh ty ti je i qasshem per me shume probleme 00:06:15.740 --> 00:06:23.870 sepse je duke perdorur nje website fallc si te jete e vertete. Interneti eshte gjigand dhe 00:06:23.870 --> 00:06:30.790 po behet me i madh cdo dite e me shume. Mirpo sistemi i emrave ne internet protokoll eshte dizajnuar 00:06:30.790 --> 00:06:35.210 qe te rritet se bashku me te.