0:00:02.420,0:00:08.580
Interneti: IP Adresa dhe DNS

0:00:10.190,0:00:13.940
Tung, Une quhem Paola, dhe jam inxhiniere softuerike

0:00:13.940,0:00:20.130
ne Microsoft. Le te bisedojme se si funksionon interneti. Puna ime eshte e nderlidhur me rrjetet

0:00:20.130,0:00:26.489
dhe te mundesoj qe ato te flasin me njera tjetren, mirepo ne 1970 nuk ka pasur metode standarde per kete.

0:00:26.489,0:00:32.668
Puna e Vint Cerf dhe Bob Kahn e shpiku protokolin e komunikimit ne mes te rrjetave, per

0:00:32.668,0:00:38.559
te bere komunikimin te mundshem. Kjo shpikje beri te mundur ate se cka ne e quajme sot

0:00:38.559,0:00:44.469
internet. Interneti eshte nje rrjet rrjetash, i cili i lidh biliona pajisje se bashku

0:00:44.469,0:00:51.230
perreth globit. Pra ndoshta ti je i lidhur ne internet permes nje llaptopi ose permes nje telefoni me wifi,

0:00:51.230,0:00:56.999
atehere ajo lidhje wifi lidhet me nje ofrues sherbimesh ne internet ISP dhe aj ISP te lidh ty me billiona pajisje rreth botes permes qindra e qindra rrjeteve

0:00:56.999,0:01:01.600
te cilat jane te lidhura ngushte me njeri tjetrin. Nje gje qe shumica e njerzve nuk e vlersojne eshte se

0:01:01.600,0:01:09.270
interneti eshte ne te vertete nje filozofi dizajni dhe nje arkitekture prokollesh

0:01:09.270,0:01:15.640
dhe nje arkitekture e shprehur permes protokolleve. Nje protokoll eshte nje grumbull rregullash

0:01:15.640,0:01:20.300
dhe standardesh, qe tregon se nese te gjitha partite

0:01:20.300,0:01:26.300
pajtohen te perdorin ate, ateher do te komunikojne pa problem. Forma se si interneti funksionon fizikisht eshte me pak e rendesishme

0:01:26.300,0:01:31.910
sesa fakti se ky dizajn filozofik ka mundesuar qe interneti te adaptoje dhe absorboje teknologji komunikative.

0:01:31.910,0:01:37.710
Kjo per shkak se ne menyre qe nje teknologji te perdor interentin ne nje forme, asaj vetem i duhet te dije se cilin protokoll

0:01:37.710,0:01:42.610
te marri per baze.

0:01:42.610,0:01:49.140
Te gjitha pajisjet e ndryshme ne internet kane adresa unike. Nje adrese ne internet

0:01:49.140,0:01:54.350
eshte nje numer, i ngjashem me ate te telefonit ose emrin e rruges,

0:01:54.350,0:02:00.170
kjo adrese eshte unike per secilin kompjuter. Eshte e ngjashme

0:02:00.170,0:02:04.690
se si shumica e shtepive dhe bizneseve kane nje adrese postare. Nuk ke nevoje ta njohesh nje person per t'i derguar

0:02:04.690,0:02:09.110
atyre nje leter, mirpo duhet te dish adresen dhe si te shkruash

0:02:09.110,0:02:14.190
adresen ne leter qe ajo te mund te bartet nga sistemi i email deri ne destinacionin.

0:02:14.190,0:02:19.870
Sistemi i adresave ne kompjuter ne internet eshte i ngjashem dhe formon nje nder

0:02:19.870,0:02:25.340
protokolet me te rendesishme te komunikimit i cili quhet internet protocol ose IP.

0:02:25.340,0:02:31.890
Nje adrese kompjuterike quhet IP. Vizita e nje webfaqe eshte thjeshte kompjuteri yt duke pyetur nje kompjuter tjeter per informacion.

0:02:31.900,0:02:36.620
Kompjuteri yt dergon nje mesazh ne kompjuterin tjeter me IP dhe poashtu dergon edhe adresen origjine, ne menyre qe kompjuteri

0:02:36.620,0:02:41.280
tjeter te dije se ku te dergoje pergjigjen e tij,

0:02:41.280,0:02:48.450
Mund te keni pare nje IP adrese. Eshte thjeshte

0:02:48.450,0:02:54.910
nje grumbull numrash! Keta numra jane te organizuar ne hierarki. Njejte si nje adrese e shtepise e ka shtetin, qytetin, rrugen, dhe numrin e shtepise, nje

0:02:54.910,0:03:02.270
IP adrese ka shume pjese. Njejte si te gjitha te dhenat tjera digjitale,

0:03:02.270,0:03:09.520
secila nga keto numra eshte e reprezentuar ne bita. IP adresat tradicional jane 32 bita.

0:03:09.520,0:03:16.470
Numrat fillastare zakonisht identifikojne shtetin dhe

0:03:16.470,0:03:22.470
rrjetin regjinal te pajisjes. Pastaj i kemi nenrrjetezimet, dhe ne fund adresa

0:03:22.470,0:03:30.470
specifike e pajisjes. Ky version i IP adreses quhet IPv4, eshte dizajnuar

0:03:30.470,0:03:36.050
ne vitin 1973 dhe u perhap ne vitet e 80ta, dhe siguron me shume se 4 billion

0:03:36.050,0:03:41.420
adresa unike per pajisjet e lidhura me internet. Mirpo interneti eshte bere

0:03:41.420,0:03:47.340
me i famshem se sa edhe Vint Cerf e imagjinoj me 4 billion adresa unike nuk

0:03:47.340,0:03:53.260
do te mjaftojne. Tani jemi ne mes te nje tranzicioni ne IP adresa me te gjata

0:03:53.260,0:04:03.660
te quajtuara IPv6 e cila perdor 128 bites per adresa dhe siguron mbi 340 undercillion

0:04:03.660,0:04:08.780
adresa unike. Kjo eshte me shume se mjaftueshem per cdo kokerr zalli ne Toke te kete

0:04:08.780,0:04:15.739
IP adressen e vet. Shumica e perdoruesve kurr nuk i shohin ose nuk interesohen per IP adresat. Nje sistem i quajtur

0:04:15.739,0:04:23.410
DNS lidh emrat ne adresat korresponduese.

0:04:23.410,0:04:29.160
Kompjuteri yt perdor DNS per te shikuar emrat e domainave dhe te shoh nese pershteten me IP

0:04:29.160,0:04:33.290
adresa e cila eshte perdorur per te lidhur kompjuterin tend me internet.

0:04:33.290,0:04:38.050
Dhe shkon dicka keshtu:

0:04:38.050,0:04:49.900
-

0:04:49.900,0:04:59.100
0

0:04:59.100,0:05:04.500
0

0:05:04.500,0:05:14.040
0

0:05:14.040,0:05:20.120
9

0:05:20.120,0:05:27.889
Nuk ka menyre se si DNS serveri do ti perballoje te gjitha keto kerkesa nga te gjitha keto pajisje.

0:05:27.889,0:05:33.000
Pergjigja eshte se DNS serverat jane te lidhur dhe te shperndare ne hierarki, dhe jane te ndare ne zona

0:05:33.000,0:05:40.699
duke i ndare pergjegjesite per doimainat e medhenje sic jane/org, .com, .net

0:05:40.699,0:05:48.030
etj. DNS eshte krijuar per te qene nje komunikim publik per qeverite me protokoll

0:05:48.030,0:05:55.370
dhe institucionet edukative. Pershkak te hapesires se tij DNS eshte ne gjendje te pranoje sulme kibernetike.

0:05:55.370,0:06:02.540
Nje shembull i sulmit te DNS eshte spoofing. Kjo eshte kur nje hacker hyn ne nje server DNS dhe ndryshon

0:06:02.540,0:06:09.479
ate qe ti pershtatet emrit te gabuar te domainit me adrese te gabuar te IP.

0:06:09.479,0:06:15.740
Kjo e mundeson sulmuesin ti dergoj njerzve webfaqe te gabuara. Nese kjo te ndodh ty ti je i qasshem per me shume probleme

0:06:15.740,0:06:23.870
sepse je duke perdorur nje website fallc si te jete e vertete. Interneti eshte gjigand dhe

0:06:23.870,0:06:30.790
po behet me i madh cdo dite e me shume. Mirpo sistemi i emrave ne internet protokoll eshte dizajnuar

0:06:30.790,0:06:35.210
qe te rritet se bashku me te.