1
00:00:01,135 --> 00:00:02,873
Kısa bir süre önce,

2
00:00:02,897 --> 00:00:06,538
James Madison'un tarihi evinde

3
00:00:06,538 --> 00:00:10,003
birkaç gün geçirmek için
bir davetiye aldım.

4
00:00:10,441 --> 00:00:11,640
James Madison;

5
00:00:11,664 --> 00:00:14,418
ABD'nin 4. başkanı,

6
00:00:14,442 --> 00:00:16,846
Anayasanın babası,

7
00:00:16,870 --> 00:00:19,400
Haklar Bildirisi'nin mimarıydı.

8
00:00:19,845 --> 00:00:24,654
Bir tarihçi olarak bu tarihi yere 
gitmek için gerçekten heyecanlıydım

9
00:00:24,654 --> 00:00:30,403
çünkü bir yerin gücünü
anlıyor ve takdir ediyorum.

10
00:00:30,427 --> 00:00:34,848
Madison arsasının adını 
Montpelier koymuştu.

11
00:00:34,872 --> 00:00:37,570
Montpelier kesinlikle çok güzel.

12
00:00:37,594 --> 00:00:41,348
Binlerce dönümlük
inişli çıkışlı tepelerden,

13
00:00:41,372 --> 00:00:43,476
çiftlik alanı ve ormanlık alandan

14
00:00:43,500 --> 00:00:48,269
ve Blue Ridge Dağları'nın 
nefes kesen manzarasından oluşuyor.

15
00:00:48,619 --> 00:00:50,579
Ama rahatsız edici bir güzelliği var

16
00:00:51,244 --> 00:00:57,298
çünkü Montpelier aynı zamanda 
bir esir çalışma kampıydı.

17
00:00:57,720 --> 00:01:03,236
James Madison hayatı boyunca
100'den fazla kişiyi esir etmişti.

18
00:01:03,236 --> 00:01:07,352
Tek bir kişiyi ölümünden sonra bile
serbest bırakmamıştı.

19
00:01:07,546 --> 00:01:11,537
Montpelier'in en önemli merkezi
Madison'un malikanesi.

20
00:01:11,561 --> 00:01:14,249
Bu malikane James Madison'ın büyüdüğü,

21
00:01:14,249 --> 00:01:17,379
başkanlık görevinden sonra döndüğü

22
00:01:17,403 --> 00:01:19,466
ve nihayetinde öldüğü yer.

23
00:01:19,490 --> 00:01:23,418
Madison'un malikanesinin 
en önemli merkezi ise kütüphanesi.

24
00:01:23,442 --> 00:01:25,121
İkinci kattaki bu oda,

25
00:01:25,145 --> 00:01:30,506
Madison'un Haklar Bildirisi'ni
tasarladığı ve kavramsallaştırdığı yer.

26
00:01:30,530 --> 00:01:32,649
Burayı ilk kez ziyaret ettiğimde

27
00:01:32,673 --> 00:01:36,196
eğitim müdürü Christian Cotz,

28
00:01:36,220 --> 00:01:37,498
havalı beyaz ahbap,

29
00:01:37,522 --> 00:01:39,557
(Gülüşmeler)

30
00:01:39,581 --> 00:01:43,291
beni derhal kütüphaneye götürdü.

31
00:01:43,291 --> 00:01:46,732
Amerikan tarihinde 
önemli bir anın gerçekleştiği

32
00:01:46,756 --> 00:01:51,084
bu yerde durabilmek inanılmazdı.

33
00:01:51,909 --> 00:01:53,683
Ama birkaç dakika sonra,

34
00:01:53,707 --> 00:01:58,275
Christian beni malikanenin 
bodrumuna götürdü.

35
00:01:58,624 --> 00:02:00,727
Malikanenin bodrumu,

36
00:02:00,751 --> 00:02:04,269
evi çekip çeviren esir edilmiş 
Afrikalı Amerikalıların

37
00:02:04,269 --> 00:02:07,115
zamanlarının çoğunu geçirdikleri yerdi.

38
00:02:07,115 --> 00:02:11,630
Aynı zamanda Amerika'daki esirlik 
hakkında yeni bir sergi kurdukları yerdi.

39
00:02:11,964 --> 00:02:13,800
Biz oradayken

40
00:02:13,824 --> 00:02:17,387
Christian biraz tuhaf olduğunu 
düşündüğüm bir şey yapmamı istedi.

41
00:02:17,387 --> 00:02:20,023
Elimi bodrumun tuğla duvarına koyup

42
00:02:20,023 --> 00:02:23,696
tuğlanın üstündeki izleri
ya da kabartıları hissedene kadar

43
00:02:23,720 --> 00:02:28,283
o taşların üzerinde gezdirmemi söyledi.

44
00:02:28,632 --> 00:02:29,790
Bir düşünün,

45
00:02:29,814 --> 00:02:34,235
eskiden esir alanı olan 
bu yerde birkaç gün kalacaktım

46
00:02:34,235 --> 00:02:36,820
ve hiçbir beyaz insanı
sinirlendirmemeye çalışıyordum.

47
00:02:36,820 --> 00:02:37,617
(Gülüşmeler)

48
00:02:37,617 --> 00:02:39,037
Çünkü bu ziyaret bittiğinde

49
00:02:39,061 --> 00:02:41,188
buradan çıkabileceğimden 
emin olmak istedim.

50
00:02:41,212 --> 00:02:44,006
(Gülüşmeler)

51
00:02:44,030 --> 00:02:48,226
Ama elimi bodrumun duvarında gezdirirken

52
00:02:48,250 --> 00:02:50,696
kızlarımı düşünmeden edemedim,

53
00:02:50,720 --> 00:02:54,499
özellikle de o zamanlar sadece 
2 ya da 3 yaşında olan en küçük kızımı.

54
00:02:54,499 --> 00:02:57,180
Çünkü ne zaman arabamızdan inse

55
00:02:57,204 --> 00:03:00,315
elini arabının dışında gezdirirdi

56
00:03:00,339 --> 00:03:02,355
ki bu gerçekten iğrenç.

57
00:03:02,379 --> 00:03:06,396
Sonra eğer zamanında ona yetişemezsem

58
00:03:06,411 --> 00:03:08,896
parmaklarını ağzına götürürdü

59
00:03:08,920 --> 00:03:10,744
ve bu da beni sinir ederdi.

60
00:03:10,768 --> 00:03:14,188
Bir tarihçi olmam gerekirken 
düşündüğüm şey buydu.

61
00:03:14,212 --> 00:03:15,513
(Gülüşmeler)

62
00:03:15,537 --> 00:03:20,932
Ama sonra gerçekten
tuğladaki izleri hissettim,

63
00:03:20,956 --> 00:03:23,138
tuğladaki kabartıları hissettim.

64
00:03:23,162 --> 00:03:26,797
Ne olduklarını fark etmem 
bir saniyemi aldı.

65
00:03:26,821 --> 00:03:28,417
Tuğlanın üzerindeki izler

66
00:03:28,441 --> 00:03:30,416
minik el izleriydi.

67
00:03:30,990 --> 00:03:35,903
Çünkü James Madison'un 
arsasındaki bütün tuğlalar

68
00:03:35,927 --> 00:03:39,795
esir ettiği çocuklar 
tarafından yapılmıştı.

69
00:03:40,373 --> 00:03:45,287
İşte o zaman James Madison'ın 
Haklar Bildirisini tasarladığı

70
00:03:45,287 --> 00:03:49,817
ve kavramsallaştırdığı 
kütüphanenin temelinde

71
00:03:49,841 --> 00:03:53,171
esir ettiği çocuklar tarafından yapılan

72
00:03:53,206 --> 00:03:56,236
tuğlaların yattığı 
gerçeği kafama dank etti.

73
00:03:57,173 --> 00:04:00,235
Bu, acı tarih.

74
00:04:01,164 --> 00:04:02,278
Bu, acı tarih

75
00:04:02,278 --> 00:04:08,427
çünkü birisinin çocukları kendi rahatı
ve çıkarı için tuğla yapsın diye

76
00:04:08,427 --> 00:04:11,582
esir etmesine izin veren türde 
bir zalimliği anlamak çok zor.

77
00:04:11,582 --> 00:04:12,749
Bu, acı tarih

78
00:04:12,773 --> 00:04:16,737
çünkü esirliğin şiddeti,

79
00:04:16,761 --> 00:04:19,193
dayaklar, kırbaçlamalar, 
çocuk kaçırmalar,

80
00:04:19,217 --> 00:04:22,054
ayrılmaya zorlanan aileler
hakkında konuşmak çok zor.

81
00:04:22,054 --> 00:04:23,268
Bu, acı tarih

82
00:04:23,268 --> 00:04:29,837
çünkü esirliği haklı kılan ideolojiyi,
beyazların üstünlüğünü öğretmek çok zor.

83
00:04:30,157 --> 00:04:33,871
Bu yüzden acı tarihle yüzleşmek yerine

84
00:04:33,895 --> 00:04:36,520
ondan kaçınmaya meyilliyiz.

85
00:04:37,385 --> 00:04:42,304
Bazen bu sadece bir şeyleri 
uydurmak anlamına da geliyor.

86
00:04:42,790 --> 00:04:45,850
İnsanların "İç savaşın temel 
nedeni devlet haklarıydı"

87
00:04:45,850 --> 00:04:49,359
dediğini kaç kere duyduğumu anlatamam.

88
00:04:50,058 --> 00:04:53,828
Aslında bu iç savaşta savaşan 
insanlara sürpriz olurdu.

89
00:04:53,828 --> 00:04:55,336
(Gülüşmeler)

90
00:04:55,336 --> 00:05:00,584
Bazen acı tarihe 
bahane bulmaya çalışıyoruz.

91
00:05:01,095 --> 00:05:03,096
İnsanlar Montpelier'ı ziyaret ettiğinde,

92
00:05:03,096 --> 00:05:05,826
bu örnekte "insan" kelimesinden 
kastım beyaz insanlar,

93
00:05:05,826 --> 00:05:07,514
Montpelier'ı ziyaret ettiklerinde

94
00:05:07,514 --> 00:05:10,690
ve Madison'un insanları 
esir ettiğini öğrendiklerinde

95
00:05:10,714 --> 00:05:12,680
sıklıkla şunu soruyorlar:

96
00:05:12,704 --> 00:05:14,834
"Ama iyi bir efendi değil miydi?"

97
00:05:15,982 --> 00:05:17,132
"İyi bir efendi" mi?

98
00:05:17,871 --> 00:05:20,292
İyi bir efendi diye bir şey yok.

99
00:05:20,316 --> 00:05:23,151
Sadece kötü ve daha kötüsü var.

100
00:05:24,707 --> 00:05:29,493
Bazen geçmiş 
hiç yaşanmamış gibi davranıyoruz.

101
00:05:30,104 --> 00:05:34,530
İnsanların "Güney sömürgesi dışında 
esirliğin var olduğunu düşünmek çok zor"

102
00:05:34,530 --> 00:05:37,288
dediğini kaç kere duyduğumu
size anlatamam.

103
00:05:37,312 --> 00:05:38,462
Hayır, değil.

104
00:05:38,963 --> 00:05:41,471
Esirlik her Amerikan 
sömürgesinde var oldu.

105
00:05:41,495 --> 00:05:44,363
Esirlik evim olan New York eyaletinde

106
00:05:44,387 --> 00:05:47,835
Amerikan devriminden sonra 
50 yıl boyunca var oldu.

107
00:05:48,653 --> 00:05:50,176
Peki neden bunu yapıyoruz?

108
00:05:50,200 --> 00:05:53,763
Neden acı tarihle 
yüzleşmekten kaçınıyoruz?

109
00:05:54,232 --> 00:05:56,887
Edebi sanatçı ve eğitimci Regie Gibson,

110
00:05:56,887 --> 00:06:01,767
"Amerikalılar olarak problemimiz
tarihten nefret etmemiz"

111
00:06:01,767 --> 00:06:05,081
dediğinde gerçeği söylemişti.

112
00:06:05,692 --> 00:06:09,390
Sevdiğimiz şey ise nostalji.

113
00:06:09,994 --> 00:06:11,144
Nostalji.

114
00:06:11,629 --> 00:06:13,946
Geçmişle ilgili hikayeleri

115
00:06:13,970 --> 00:06:17,375
bizi günümüzde rahat 
hissettiriyorsa seviyoruz.

116
00:06:18,347 --> 00:06:20,434
Ama bunu yapmaya devam edemeyiz.

117
00:06:20,871 --> 00:06:23,372
İspanyol yazar ve filozof George Santayana

118
00:06:23,396 --> 00:06:26,688
geçmişi hatırlayamayan 
insanların onu tekrar etmeye

119
00:06:26,712 --> 00:06:29,037
mahkum olduğunu söylemişti.

120
00:06:29,379 --> 00:06:33,283
Bir tarihçi olarak bu söz hakkında 
düşünerek çok vakit harcıyorum

121
00:06:33,307 --> 00:06:36,855
ve bir anlamda bu söz 
Amerika'da bize hitap ediyor.

122
00:06:37,165 --> 00:06:39,260
Ama bir bakıma hitap etmiyor

123
00:06:39,260 --> 00:06:41,942
çünkü bu sözün özünde

124
00:06:41,966 --> 00:06:46,916
bir noktada öncelikle
eşitsizlik yaratan şeyleri

125
00:06:46,916 --> 00:06:50,532
yapmayı bıraktığımız fikri var.

126
00:06:51,199 --> 00:06:55,498
Acı gerçek ise 
yapmayı bırakmamış olmamız.

127
00:06:55,498 --> 00:06:58,551
Irksal varlık farkını düşünelim.

128
00:06:59,252 --> 00:07:03,506
Varlık, parasal kaynakları 
bir nesilde biriktirip

129
00:07:03,530 --> 00:07:07,298
onları sonraki nesillere 
aktarmakla oluşuyor.

130
00:07:07,649 --> 00:07:14,546
Orta sınıf beyaz insanların 
evlerinin değeri 147.000 dolar.

131
00:07:15,307 --> 00:07:18,228
Orta sınıf siyahi insanların
evlerinin değeri

132
00:07:19,419 --> 00:07:21,990
4.000 dolar.

133
00:07:22,506 --> 00:07:25,641
Giderek artan bu farkı
nasıl açıklıyorsunuz?

134
00:07:26,776 --> 00:07:27,926
Acı tarihle.

135
00:07:28,665 --> 00:07:32,380
Büyük büyük büyükbabam 
Georgia, Jasper County'de

136
00:07:32,404 --> 00:07:35,696
1850 yılında esir edilmiş 
bir şekilde doğdu.

137
00:07:36,022 --> 00:07:40,076
Esir edilmişken hiçbir şey 
biriktirmesine izin verilmedi

138
00:07:40,100 --> 00:07:42,394
ve özgürlüğüne kavuştuğunda 
hiçbir şeyi yoktu.

139
00:07:42,394 --> 00:07:45,878
Yaptığı tuğlaların hiçbir telafisi olmadı.

140
00:07:46,363 --> 00:07:51,466
Büyük büyükbabam da 1870 yılında
Georgia, Jasper County'de doğdu.

141
00:07:51,490 --> 00:07:54,985
Aslında oldukça fazla 
bir arsa sahibi olmayı başardı.

142
00:07:55,548 --> 00:07:59,937
Ama 1910'larda Jim Crow
o arsayı büyük büyükbabamdan aldı

143
00:08:00,501 --> 00:08:02,635
ve sonra Jim Crow 
büyük büyükbabamı öldürdü.

144
00:08:03,525 --> 00:08:05,966
Büyükbabam Leonard Jeffries Senior

145
00:08:05,990 --> 00:08:07,394
Georgia'da doğdu.

146
00:08:07,418 --> 00:08:09,378
Ama orada onun için bir şey kalmamıştı

147
00:08:09,402 --> 00:08:12,419
bu yüzden New Jersey'in 
Newark şehrinde büyüdü.

148
00:08:12,896 --> 00:08:16,300
Hayatının çoğunu bekçilik yaparak geçirdi.

149
00:08:17,428 --> 00:08:21,887
İş ayrımı, eğitim ayrımı 
ve kırmızı bir noktayla damgalanmak

150
00:08:21,911 --> 00:08:25,974
orta sınıfa dahil olmasına engel oldu.

151
00:08:26,553 --> 00:08:29,656
1990'ların başında vefat ettiğinde

152
00:08:29,680 --> 00:08:33,529
iki oğluna cenaze masraflarını karşılamaya

153
00:08:33,529 --> 00:08:38,311
anca yeten bir hayat sigortası poliçesi
dışında hiçbir şey bırakamadı.

154
00:08:39,295 --> 00:08:41,961
Ebeveynlerim, 
ikisi de sosyal hizmet uzmanı,

155
00:08:41,985 --> 00:08:47,044
1980 yılında Brooklyn, New York'ta
Crown Heights bölgesinde

156
00:08:47,044 --> 00:08:51,273
55.000 dolara bir ev satın alabildiler.

157
00:08:51,871 --> 00:08:54,879
Crown Heights, o zamanlar siyahilerin 
yaşadığı bir mahalleydi

158
00:08:54,903 --> 00:08:56,371
ve biraz kötü bir yerdi.

159
00:08:56,395 --> 00:08:58,783
1980'lerin ortalarında

160
00:08:58,783 --> 00:09:02,068
erkek kardeşim ve ben
sıklıkla silah sesleriyle uyurduk.

161
00:09:02,883 --> 00:09:06,644
Ama ailemiz bizi korudu

162
00:09:06,668 --> 00:09:12,312
ve ailemiz o eve 40 yıl boyunca tutundu.

163
00:09:12,339 --> 00:09:14,019
Hala orada yaşıyorlar.

164
00:09:14,427 --> 00:09:16,749
Ama yaklaşık 20 yıl önce,

165
00:09:16,749 --> 00:09:19,343
Amerika'nın tabiatına
uygun olan bir şey oldu.

166
00:09:19,811 --> 00:09:21,200
Yaklaşık 20 yıl önce,

167
00:09:21,224 --> 00:09:24,787
bir gece tamamı siyahi olan 
bir mahallede uyumaya gittiler

168
00:09:24,787 --> 00:09:28,360
ve ertesi gün tamamı beyaz olan
bir mahallede uyandılar.

169
00:09:28,360 --> 00:09:30,276
(Gülüşmeler)

170
00:09:30,300 --> 00:09:32,839
Kentsel nezihleştirme sonucunda

171
00:09:32,863 --> 00:09:35,812
sadece bütün komşuları 
gizemli bir şekilde yok olmadı

172
00:09:36,823 --> 00:09:41,838
ama aynı zamanda 
evlerinin değeri bir anda fırladı.

173
00:09:42,466 --> 00:09:45,760
Böylece 55.000 dolara aldıkları ev,

174
00:09:45,784 --> 00:09:48,490
bu arada %29 faizli almışlardı,

175
00:09:48,514 --> 00:09:53,848
şu anda ödedikleri paranın 30 katı ediyor.

176
00:09:54,285 --> 00:09:55,170
30 katı.

177
00:09:55,170 --> 00:09:56,596
Birlikte matematiğini yapalım.

178
00:09:56,596 --> 00:09:58,873
55.000 doların 30 katı sıfırları atalım,

179
00:09:58,873 --> 00:10:00,212
bu dünyanın parası.

180
00:10:00,236 --> 00:10:02,283
(Gülüşmeler)

181
00:10:02,815 --> 00:10:07,323
Yani bu, onların tek 
ve yegane varlıkları olduğu için

182
00:10:07,323 --> 00:10:12,189
bu varlığı erkek kardeşime 
ve bana bırakacakları gün geldiğinde

183
00:10:12,213 --> 00:10:16,783
ailemin geçmişinde ilk kez böyle bir şeyin
gerçekleşeceği anlamına geliyor.

184
00:10:16,807 --> 00:10:20,562
Esirliğin bitmesinden 150 yıldan 
daha fazla bir süre sonra

185
00:10:20,586 --> 00:10:24,610
ailemde anlamlı 
bir varlık aktarımı olacak.

186
00:10:25,745 --> 00:10:28,570
Ailem biriktirmediği,

187
00:10:28,594 --> 00:10:29,958
çok çalışmadığı

188
00:10:29,982 --> 00:10:32,326
ve eğitime değer vermediği için değil,

189
00:10:32,326 --> 00:10:35,612
acı tarih yüzünden böyle olacak.

190
00:10:36,506 --> 00:10:38,467
Geçmişi düşündüğümde

191
00:10:38,491 --> 00:10:41,426
onu hatırlamamakla alakalı endişem,

192
00:10:41,450 --> 00:10:45,654
eğer hatırlamazsak 
tekrar edeceğimiz endişesi değil.

193
00:10:46,242 --> 00:10:50,329
Endişem ve korkum 
eğer geçmişi hatırlamazsak

194
00:10:50,353 --> 00:10:52,789
buna devam edeceğimiz yönünde.

195
00:10:53,186 --> 00:10:57,291
Her şeyden önce eşitsizliği
ve adaletsizliği yaratan şeyler

196
00:10:57,291 --> 00:11:00,119
yapmaya devam edeceğiz.

197
00:11:00,767 --> 00:11:02,514
Yani yapmamız gereken şey,

198
00:11:02,538 --> 00:11:08,656
acı tarihin sürekliliğini bozmak.

199
00:11:09,211 --> 00:11:13,225
Bunu da gerçeği arayarak,

200
00:11:13,868 --> 00:11:16,725
acı tarihle doğrudan yüzleşerek,

201
00:11:16,749 --> 00:11:21,265
acı tarihi bütün dünyanın görmesi için
büyüterek yapabiliriz.

202
00:11:22,032 --> 00:11:25,008
Gerçekleri söyleyerek bunu yapabiliriz.

203
00:11:25,548 --> 00:11:29,167
Öğretmenler öğrencilerine 
acı tarihi öğretmeli.

204
00:11:29,191 --> 00:11:34,018
Yapılacak başka bir şey de eğitimde
yanlış uygulamalar yapmamak.

205
00:11:34,549 --> 00:11:37,232
Ebeveynler çocuklarına doğruları söylemeli

206
00:11:37,232 --> 00:11:41,986
böylelikle çocuklar bir millet olarak
nereden geldiğimizi anlayabilirler.

207
00:11:42,653 --> 00:11:46,875
Son olarak hepimiz gerçekler
doğrusunda hareket etmeliyiz.

208
00:11:47,590 --> 00:11:49,844
Bireysel veya toplu olarak,

209
00:11:49,868 --> 00:11:51,622
açıkça ya da özel olarak,

210
00:11:51,646 --> 00:11:54,744
küçük yollarla ya da büyük yollarla.

211
00:11:54,744 --> 00:12:00,990
Evrensel ahlakın yayını adalete doğru
yönelten şeyler yapmalıyız.

212
00:12:00,990 --> 00:12:06,143
Hiçbir şey yapmamak eşitsizlikle 
suç ortaklığı yapmaktır.

213
00:12:07,046 --> 00:12:09,990
Tarih bize bir millet olarak

214
00:12:10,014 --> 00:12:12,331
James Madison gibi

215
00:12:12,355 --> 00:12:18,351
siyasi büyüklerin başladığı işi 
devam ettirdiğimizi hatırlatıyor.

216
00:12:18,752 --> 00:12:24,510
Ama acı tarih bize millet olarak,

217
00:12:24,510 --> 00:12:27,750
esir edilmiş Afrikalı Amerikalı 
çocukların başladığı işi

218
00:12:27,750 --> 00:12:30,480
devam ettirdiğimizi de hatırlatıyor.

219
00:12:31,314 --> 00:12:38,886
Bu milletin temeli olarak işlev gören
tuğlaları çıplak elle yapan

220
00:12:38,886 --> 00:12:42,906
küçük siyahi oğlanlar 
ve kızların başladığı işi.

221
00:12:43,509 --> 00:12:49,462
Eğer adil ve dürüst bir toplum 
yaratma konusunda ciddiysek

222
00:12:49,486 --> 00:12:53,027
o zaman bunu hatırlasak iyi olur

223
00:12:53,051 --> 00:12:56,198
ve onları hatırlasak iyi olur.

224
00:12:56,895 --> 00:12:58,046
Teşekkür ederim.

225
00:12:58,070 --> 00:13:04,809
(Alkış)