0:00:01.135,0:00:02.873
Kısa bir süre önce,

0:00:02.897,0:00:06.538
James Madison'un tarihi evinde

0:00:06.538,0:00:10.003
birkaç gün geçirmek için[br]bir davetiye aldım.

0:00:10.441,0:00:11.640
James Madison;

0:00:11.664,0:00:14.418
ABD'nin 4. başkanı,

0:00:14.442,0:00:16.846
Anayasanın babası,

0:00:16.870,0:00:19.400
Haklar Bildirisi'nin mimarıydı.

0:00:19.845,0:00:24.654
Bir tarihçi olarak bu tarihi yere [br]gitmek için gerçekten heyecanlıydım

0:00:24.654,0:00:30.403
çünkü bir yerin gücünü[br]anlıyor ve takdir ediyorum.

0:00:30.427,0:00:34.848
Madison arsasının adını [br]Montpelier koymuştu.

0:00:34.872,0:00:37.570
Montpelier kesinlikle çok güzel.

0:00:37.594,0:00:41.348
Binlerce dönümlük[br]inişli çıkışlı tepelerden,

0:00:41.372,0:00:43.476
çiftlik alanı ve ormanlık alandan

0:00:43.500,0:00:48.269
ve Blue Ridge Dağları'nın [br]nefes kesen manzarasından oluşuyor.

0:00:48.619,0:00:50.579
Ama rahatsız edici bir güzelliği var

0:00:51.244,0:00:57.298
çünkü Montpelier aynı zamanda [br]bir esir çalışma kampıydı.

0:00:57.720,0:01:03.236
James Madison hayatı boyunca[br]100'den fazla kişiyi esir etmişti.

0:01:03.236,0:01:07.352
Tek bir kişiyi ölümünden sonra bile[br]serbest bırakmamıştı.

0:01:07.546,0:01:11.537
Montpelier'in en önemli merkezi[br]Madison'un malikanesi.

0:01:11.561,0:01:14.249
Bu malikane James Madison'ın büyüdüğü,

0:01:14.249,0:01:17.379
başkanlık görevinden sonra döndüğü

0:01:17.403,0:01:19.466
ve nihayetinde öldüğü yer.

0:01:19.490,0:01:23.418
Madison'un malikanesinin [br]en önemli merkezi ise kütüphanesi.

0:01:23.442,0:01:25.121
İkinci kattaki bu oda,

0:01:25.145,0:01:30.506
Madison'un Haklar Bildirisi'ni[br]tasarladığı ve kavramsallaştırdığı yer.

0:01:30.530,0:01:32.649
Burayı ilk kez ziyaret ettiğimde

0:01:32.673,0:01:36.196
eğitim müdürü Christian Cotz,

0:01:36.220,0:01:37.498
havalı beyaz ahbap,

0:01:37.522,0:01:39.557
(Gülüşmeler)

0:01:39.581,0:01:43.291
beni derhal kütüphaneye götürdü.

0:01:43.291,0:01:46.732
Amerikan tarihinde [br]önemli bir anın gerçekleştiği

0:01:46.756,0:01:51.084
bu yerde durabilmek inanılmazdı.

0:01:51.909,0:01:53.683
Ama birkaç dakika sonra,

0:01:53.707,0:01:58.275
Christian beni malikanenin [br]bodrumuna götürdü.

0:01:58.624,0:02:00.727
Malikanenin bodrumu,

0:02:00.751,0:02:04.269
evi çekip çeviren esir edilmiş [br]Afrikalı Amerikalıların

0:02:04.269,0:02:07.115
zamanlarının çoğunu geçirdikleri yerdi.

0:02:07.115,0:02:11.630
Aynı zamanda Amerika'daki esirlik [br]hakkında yeni bir sergi kurdukları yerdi.

0:02:11.964,0:02:13.800
Biz oradayken

0:02:13.824,0:02:17.387
Christian biraz tuhaf olduğunu [br]düşündüğüm bir şey yapmamı istedi.

0:02:17.387,0:02:20.023
Elimi bodrumun tuğla duvarına koyup

0:02:20.023,0:02:23.696
tuğlanın üstündeki izleri[br]ya da kabartıları hissedene kadar

0:02:23.720,0:02:28.283
o taşların üzerinde gezdirmemi söyledi.

0:02:28.632,0:02:29.790
Bir düşünün,

0:02:29.814,0:02:34.235
eskiden esir alanı olan [br]bu yerde birkaç gün kalacaktım

0:02:34.235,0:02:36.820
ve hiçbir beyaz insanı[br]sinirlendirmemeye çalışıyordum.

0:02:36.820,0:02:37.617
(Gülüşmeler)

0:02:37.617,0:02:39.037
Çünkü bu ziyaret bittiğinde

0:02:39.061,0:02:41.188
buradan çıkabileceğimden [br]emin olmak istedim.

0:02:41.212,0:02:44.006
(Gülüşmeler)

0:02:44.030,0:02:48.226
Ama elimi bodrumun duvarında gezdirirken

0:02:48.250,0:02:50.696
kızlarımı düşünmeden edemedim,

0:02:50.720,0:02:54.499
özellikle de o zamanlar sadece [br]2 ya da 3 yaşında olan en küçük kızımı.

0:02:54.499,0:02:57.180
Çünkü ne zaman arabamızdan inse

0:02:57.204,0:03:00.315
elini arabının dışında gezdirirdi

0:03:00.339,0:03:02.355
ki bu gerçekten iğrenç.

0:03:02.379,0:03:06.396
Sonra eğer zamanında ona yetişemezsem

0:03:06.411,0:03:08.896
parmaklarını ağzına götürürdü

0:03:08.920,0:03:10.744
ve bu da beni sinir ederdi.

0:03:10.768,0:03:14.188
Bir tarihçi olmam gerekirken [br]düşündüğüm şey buydu.

0:03:14.212,0:03:15.513
(Gülüşmeler)

0:03:15.537,0:03:20.932
Ama sonra gerçekten[br]tuğladaki izleri hissettim,

0:03:20.956,0:03:23.138
tuğladaki kabartıları hissettim.

0:03:23.162,0:03:26.797
Ne olduklarını fark etmem [br]bir saniyemi aldı.

0:03:26.821,0:03:28.417
Tuğlanın üzerindeki izler

0:03:28.441,0:03:30.416
minik el izleriydi.

0:03:30.990,0:03:35.903
Çünkü James Madison'un [br]arsasındaki bütün tuğlalar

0:03:35.927,0:03:39.795
esir ettiği çocuklar [br]tarafından yapılmıştı.

0:03:40.373,0:03:45.287
İşte o zaman James Madison'ın [br]Haklar Bildirisini tasarladığı

0:03:45.287,0:03:49.817
ve kavramsallaştırdığı [br]kütüphanenin temelinde

0:03:49.841,0:03:53.171
esir ettiği çocuklar tarafından yapılan

0:03:53.206,0:03:56.236
tuğlaların yattığı [br]gerçeği kafama dank etti.

0:03:57.173,0:04:00.235
Bu, acı tarih.

0:04:01.164,0:04:02.278
Bu, acı tarih

0:04:02.278,0:04:08.427
çünkü birisinin çocukları kendi rahatı[br]ve çıkarı için tuğla yapsın diye

0:04:08.427,0:04:11.582
esir etmesine izin veren türde [br]bir zalimliği anlamak çok zor.

0:04:11.582,0:04:12.749
Bu, acı tarih

0:04:12.773,0:04:16.737
çünkü esirliğin şiddeti,

0:04:16.761,0:04:19.193
dayaklar, kırbaçlamalar, [br]çocuk kaçırmalar,

0:04:19.217,0:04:22.054
ayrılmaya zorlanan aileler[br]hakkında konuşmak çok zor.

0:04:22.054,0:04:23.268
Bu, acı tarih

0:04:23.268,0:04:29.837
çünkü esirliği haklı kılan ideolojiyi,[br]beyazların üstünlüğünü öğretmek çok zor.

0:04:30.157,0:04:33.871
Bu yüzden acı tarihle yüzleşmek yerine

0:04:33.895,0:04:36.520
ondan kaçınmaya meyilliyiz.

0:04:37.385,0:04:42.304
Bazen bu sadece bir şeyleri [br]uydurmak anlamına da geliyor.

0:04:42.790,0:04:45.850
İnsanların "İç savaşın temel [br]nedeni devlet haklarıydı"

0:04:45.850,0:04:49.359
dediğini kaç kere duyduğumu anlatamam.

0:04:50.058,0:04:53.828
Aslında bu iç savaşta savaşan [br]insanlara sürpriz olurdu.

0:04:53.828,0:04:55.336
(Gülüşmeler)

0:04:55.336,0:05:00.584
Bazen acı tarihe [br]bahane bulmaya çalışıyoruz.

0:05:01.095,0:05:03.096
İnsanlar Montpelier'ı ziyaret ettiğinde,

0:05:03.096,0:05:05.826
bu örnekte "insan" kelimesinden [br]kastım beyaz insanlar,

0:05:05.826,0:05:07.514
Montpelier'ı ziyaret ettiklerinde

0:05:07.514,0:05:10.690
ve Madison'un insanları [br]esir ettiğini öğrendiklerinde

0:05:10.714,0:05:12.680
sıklıkla şunu soruyorlar:

0:05:12.704,0:05:14.834
"Ama iyi bir efendi değil miydi?"

0:05:15.982,0:05:17.132
"İyi bir efendi" mi?

0:05:17.871,0:05:20.292
İyi bir efendi diye bir şey yok.

0:05:20.316,0:05:23.151
Sadece kötü ve daha kötüsü var.

0:05:24.707,0:05:29.493
Bazen geçmiş [br]hiç yaşanmamış gibi davranıyoruz.

0:05:30.104,0:05:34.530
İnsanların "Güney sömürgesi dışında [br]esirliğin var olduğunu düşünmek çok zor"

0:05:34.530,0:05:37.288
dediğini kaç kere duyduğumu[br]size anlatamam.

0:05:37.312,0:05:38.462
Hayır, değil.

0:05:38.963,0:05:41.471
Esirlik her Amerikan [br]sömürgesinde var oldu.

0:05:41.495,0:05:44.363
Esirlik evim olan New York eyaletinde

0:05:44.387,0:05:47.835
Amerikan devriminden sonra [br]50 yıl boyunca var oldu.

0:05:48.653,0:05:50.176
Peki neden bunu yapıyoruz?

0:05:50.200,0:05:53.763
Neden acı tarihle [br]yüzleşmekten kaçınıyoruz?

0:05:54.232,0:05:56.887
Edebi sanatçı ve eğitimci Regie Gibson,

0:05:56.887,0:06:01.767
"Amerikalılar olarak problemimiz[br]tarihten nefret etmemiz"

0:06:01.767,0:06:05.081
dediğinde gerçeği söylemişti.

0:06:05.692,0:06:09.390
Sevdiğimiz şey ise nostalji.

0:06:09.994,0:06:11.144
Nostalji.

0:06:11.629,0:06:13.946
Geçmişle ilgili hikayeleri

0:06:13.970,0:06:17.375
bizi günümüzde rahat [br]hissettiriyorsa seviyoruz.

0:06:18.347,0:06:20.434
Ama bunu yapmaya devam edemeyiz.

0:06:20.871,0:06:23.372
İspanyol yazar ve filozof George Santayana

0:06:23.396,0:06:26.688
geçmişi hatırlayamayan [br]insanların onu tekrar etmeye

0:06:26.712,0:06:29.037
mahkum olduğunu söylemişti.

0:06:29.379,0:06:33.283
Bir tarihçi olarak bu söz hakkında [br]düşünerek çok vakit harcıyorum

0:06:33.307,0:06:36.855
ve bir anlamda bu söz [br]Amerika'da bize hitap ediyor.

0:06:37.165,0:06:39.260
Ama bir bakıma hitap etmiyor

0:06:39.260,0:06:41.942
çünkü bu sözün özünde

0:06:41.966,0:06:46.916
bir noktada öncelikle[br]eşitsizlik yaratan şeyleri

0:06:46.916,0:06:50.532
yapmayı bıraktığımız fikri var.

0:06:51.199,0:06:55.498
Acı gerçek ise [br]yapmayı bırakmamış olmamız.

0:06:55.498,0:06:58.551
Irksal varlık farkını düşünelim.

0:06:59.252,0:07:03.506
Varlık, parasal kaynakları [br]bir nesilde biriktirip

0:07:03.530,0:07:07.298
onları sonraki nesillere [br]aktarmakla oluşuyor.

0:07:07.649,0:07:14.546
Orta sınıf beyaz insanların [br]evlerinin değeri 147.000 dolar.

0:07:15.307,0:07:18.228
Orta sınıf siyahi insanların[br]evlerinin değeri

0:07:19.419,0:07:21.990
4.000 dolar.

0:07:22.506,0:07:25.641
Giderek artan bu farkı[br]nasıl açıklıyorsunuz?

0:07:26.776,0:07:27.926
Acı tarihle.

0:07:28.665,0:07:32.380
Büyük büyük büyükbabam [br]Georgia, Jasper County'de

0:07:32.404,0:07:35.696
1850 yılında esir edilmiş [br]bir şekilde doğdu.

0:07:36.022,0:07:40.076
Esir edilmişken hiçbir şey [br]biriktirmesine izin verilmedi

0:07:40.100,0:07:42.394
ve özgürlüğüne kavuştuğunda [br]hiçbir şeyi yoktu.

0:07:42.394,0:07:45.878
Yaptığı tuğlaların hiçbir telafisi olmadı.

0:07:46.363,0:07:51.466
Büyük büyükbabam da 1870 yılında[br]Georgia, Jasper County'de doğdu.

0:07:51.490,0:07:54.985
Aslında oldukça fazla [br]bir arsa sahibi olmayı başardı.

0:07:55.548,0:07:59.937
Ama 1910'larda Jim Crow[br]o arsayı büyük büyükbabamdan aldı

0:08:00.501,0:08:02.635
ve sonra Jim Crow [br]büyük büyükbabamı öldürdü.

0:08:03.525,0:08:05.966
Büyükbabam Leonard Jeffries Senior

0:08:05.990,0:08:07.394
Georgia'da doğdu.

0:08:07.418,0:08:09.378
Ama orada onun için bir şey kalmamıştı

0:08:09.402,0:08:12.419
bu yüzden New Jersey'in [br]Newark şehrinde büyüdü.

0:08:12.896,0:08:16.300
Hayatının çoğunu bekçilik yaparak geçirdi.

0:08:17.428,0:08:21.887
İş ayrımı, eğitim ayrımı [br]ve kırmızı bir noktayla damgalanmak

0:08:21.911,0:08:25.974
orta sınıfa dahil olmasına engel oldu.

0:08:26.553,0:08:29.656
1990'ların başında vefat ettiğinde

0:08:29.680,0:08:33.529
iki oğluna cenaze masraflarını karşılamaya

0:08:33.529,0:08:38.311
anca yeten bir hayat sigortası poliçesi[br]dışında hiçbir şey bırakamadı.

0:08:39.295,0:08:41.961
Ebeveynlerim, [br]ikisi de sosyal hizmet uzmanı,

0:08:41.985,0:08:47.044
1980 yılında Brooklyn, New York'ta[br]Crown Heights bölgesinde

0:08:47.044,0:08:51.273
55.000 dolara bir ev satın alabildiler.

0:08:51.871,0:08:54.879
Crown Heights, o zamanlar siyahilerin [br]yaşadığı bir mahalleydi

0:08:54.903,0:08:56.371
ve biraz kötü bir yerdi.

0:08:56.395,0:08:58.783
1980'lerin ortalarında

0:08:58.783,0:09:02.068
erkek kardeşim ve ben[br]sıklıkla silah sesleriyle uyurduk.

0:09:02.883,0:09:06.644
Ama ailemiz bizi korudu

0:09:06.668,0:09:12.312
ve ailemiz o eve 40 yıl boyunca tutundu.

0:09:12.339,0:09:14.019
Hala orada yaşıyorlar.

0:09:14.427,0:09:16.749
Ama yaklaşık 20 yıl önce,

0:09:16.749,0:09:19.343
Amerika'nın tabiatına[br]uygun olan bir şey oldu.

0:09:19.811,0:09:21.200
Yaklaşık 20 yıl önce,

0:09:21.224,0:09:24.787
bir gece tamamı siyahi olan [br]bir mahallede uyumaya gittiler

0:09:24.787,0:09:28.360
ve ertesi gün tamamı beyaz olan[br]bir mahallede uyandılar.

0:09:28.360,0:09:30.276
(Gülüşmeler)

0:09:30.300,0:09:32.839
Kentsel nezihleştirme sonucunda

0:09:32.863,0:09:35.812
sadece bütün komşuları [br]gizemli bir şekilde yok olmadı

0:09:36.823,0:09:41.838
ama aynı zamanda [br]evlerinin değeri bir anda fırladı.

0:09:42.466,0:09:45.760
Böylece 55.000 dolara aldıkları ev,

0:09:45.784,0:09:48.490
bu arada %29 faizli almışlardı,

0:09:48.514,0:09:53.848
şu anda ödedikleri paranın 30 katı ediyor.

0:09:54.285,0:09:55.170
30 katı.

0:09:55.170,0:09:56.596
Birlikte matematiğini yapalım.

0:09:56.596,0:09:58.873
55.000 doların 30 katı sıfırları atalım,

0:09:58.873,0:10:00.212
bu dünyanın parası.

0:10:00.236,0:10:02.283
(Gülüşmeler)

0:10:02.815,0:10:07.323
Yani bu, onların tek [br]ve yegane varlıkları olduğu için

0:10:07.323,0:10:12.189
bu varlığı erkek kardeşime [br]ve bana bırakacakları gün geldiğinde

0:10:12.213,0:10:16.783
ailemin geçmişinde ilk kez böyle bir şeyin[br]gerçekleşeceği anlamına geliyor.

0:10:16.807,0:10:20.562
Esirliğin bitmesinden 150 yıldan [br]daha fazla bir süre sonra

0:10:20.586,0:10:24.610
ailemde anlamlı [br]bir varlık aktarımı olacak.

0:10:25.745,0:10:28.570
Ailem biriktirmediği,

0:10:28.594,0:10:29.958
çok çalışmadığı

0:10:29.982,0:10:32.326
ve eğitime değer vermediği için değil,

0:10:32.326,0:10:35.612
acı tarih yüzünden böyle olacak.

0:10:36.506,0:10:38.467
Geçmişi düşündüğümde

0:10:38.491,0:10:41.426
onu hatırlamamakla alakalı endişem,

0:10:41.450,0:10:45.654
eğer hatırlamazsak [br]tekrar edeceğimiz endişesi değil.

0:10:46.242,0:10:50.329
Endişem ve korkum [br]eğer geçmişi hatırlamazsak

0:10:50.353,0:10:52.789
buna devam edeceğimiz yönünde.

0:10:53.186,0:10:57.291
Her şeyden önce eşitsizliği[br]ve adaletsizliği yaratan şeyler

0:10:57.291,0:11:00.119
yapmaya devam edeceğiz.

0:11:00.767,0:11:02.514
Yani yapmamız gereken şey,

0:11:02.538,0:11:08.656
acı tarihin sürekliliğini bozmak.

0:11:09.211,0:11:13.225
Bunu da gerçeği arayarak,

0:11:13.868,0:11:16.725
acı tarihle doğrudan yüzleşerek,

0:11:16.749,0:11:21.265
acı tarihi bütün dünyanın görmesi için[br]büyüterek yapabiliriz.

0:11:22.032,0:11:25.008
Gerçekleri söyleyerek bunu yapabiliriz.

0:11:25.548,0:11:29.167
Öğretmenler öğrencilerine [br]acı tarihi öğretmeli.

0:11:29.191,0:11:34.018
Yapılacak başka bir şey de eğitimde[br]yanlış uygulamalar yapmamak.

0:11:34.549,0:11:37.232
Ebeveynler çocuklarına doğruları söylemeli

0:11:37.232,0:11:41.986
böylelikle çocuklar bir millet olarak[br]nereden geldiğimizi anlayabilirler.

0:11:42.653,0:11:46.875
Son olarak hepimiz gerçekler[br]doğrusunda hareket etmeliyiz.

0:11:47.590,0:11:49.844
Bireysel veya toplu olarak,

0:11:49.868,0:11:51.622
açıkça ya da özel olarak,

0:11:51.646,0:11:54.744
küçük yollarla ya da büyük yollarla.

0:11:54.744,0:12:00.990
Evrensel ahlakın yayını adalete doğru[br]yönelten şeyler yapmalıyız.

0:12:00.990,0:12:06.143
Hiçbir şey yapmamak eşitsizlikle [br]suç ortaklığı yapmaktır.

0:12:07.046,0:12:09.990
Tarih bize bir millet olarak

0:12:10.014,0:12:12.331
James Madison gibi

0:12:12.355,0:12:18.351
siyasi büyüklerin başladığı işi [br]devam ettirdiğimizi hatırlatıyor.

0:12:18.752,0:12:24.510
Ama acı tarih bize millet olarak,

0:12:24.510,0:12:27.750
esir edilmiş Afrikalı Amerikalı [br]çocukların başladığı işi

0:12:27.750,0:12:30.480
devam ettirdiğimizi de hatırlatıyor.

0:12:31.314,0:12:38.886
Bu milletin temeli olarak işlev gören[br]tuğlaları çıplak elle yapan

0:12:38.886,0:12:42.906
küçük siyahi oğlanlar [br]ve kızların başladığı işi.

0:12:43.509,0:12:49.462
Eğer adil ve dürüst bir toplum [br]yaratma konusunda ciddiysek

0:12:49.486,0:12:53.027
o zaman bunu hatırlasak iyi olur

0:12:53.051,0:12:56.198
ve onları hatırlasak iyi olur.

0:12:56.895,0:12:58.046
Teşekkür ederim.

0:12:58.070,0:13:04.809
(Alkış)