1
00:00:00,539 --> 00:00:02,611
Burada məhlula əlavə edilmiş hüceyrənin

2
00:00:02,611 --> 00:00:05,397
alabiləcəyi üç fərqli vəziyyət var

3
00:00:05,397 --> 00:00:07,593
və hüceyrə bu bənövşəyi dairədir,

4
00:00:07,593 --> 00:00:09,444
bu da hüceyrə membranıdır.

5
00:00:09,444 --> 00:00:11,087
Su molekullarını bu mavi dairələr

6
00:00:11,087 --> 00:00:14,072
ilə çəkmişəm, burada isə

7
00:00:14,072 --> 00:00:17,195
sulu məhlulun içində həll olan şeylər var,
onları da

8
00:00:17,195 --> 00:00:18,891
sarı dairələr ilə təsvir eləmişəm.

9
00:00:18,891 --> 00:00:21,432
Hüceyrənin ölçüsünə nəzərən,
su molekullarının və

10
00:00:21,442 --> 00:00:25,384
həll olan hissəciklərin
ölçüsünü böyük çəkmişəm,

11
00:00:25,384 --> 00:00:26,836
bunu belə etdim ki, burada nə

12
00:00:26,836 --> 00:00:28,584
olduğunu görə bilək.

13
00:00:28,584 --> 00:00:30,595
Fərz edək ki, hüceyrə membranı

14
00:00:30,595 --> 00:00:34,405
fosfolipid ikiqatlı membrandır
və yarımkeçiricidir

15
00:00:34,405 --> 00:00:37,391
və su molekullarının girib çıxmasına 
icazə verir

16
00:00:37,391 --> 00:00:39,453
beləliklə bir su molekulu içəridən

17
00:00:39,453 --> 00:00:42,330
çölə çıxa ya da çöldən içəriyə girə bilər,

18
00:00:42,330 --> 00:00:44,025
ancaq fərz edək ki, membran

19
00:00:44,025 --> 00:00:46,249
həllolan hissəciklərin
girişinə icazə vermir,

20
00:00:46,249 --> 00:00:47,795
buna görə də yarımkeçiricidir.

21
00:00:47,795 --> 00:00:50,244
Bu, müəyyən şeylərə keçiricidir

22
00:00:50,244 --> 00:00:52,488
ya da deyə bilərik ki, seçilmiş şeylərə.

23
00:00:52,488 --> 00:00:55,049
İndi nə olacağını düşünürsünüz?

24
00:00:55,049 --> 00:00:57,212
Deməli, görə biləcəyiniz ilk şey

25
00:00:57,212 --> 00:01:00,666
həll olanın konsentrasiyasının daxildəkinə
müqayisədə

26
00:01:00,666 --> 00:01:02,730
xaricdə daha aşağı olduğu ola bilər,

27
00:01:02,730 --> 00:01:05,095
yəni istənilən an

28
00:01:05,095 --> 00:01:07,319
bəzi su molekulları bu istiqamətdə

29
00:01:07,319 --> 00:01:11,894
çöldən içəriyə girərkən, həmçinin də

30
00:01:11,894 --> 00:01:13,923
burada içəridən çölə çıxmaqda olan

31
00:01:13,923 --> 00:01:16,452
su molekullarımız olacaq,

32
00:01:16,452 --> 00:01:18,058
bəs müəyyən zaman müddətindən

33
00:01:18,058 --> 00:01:19,464
sonra nə baş verə bilər

34
00:01:19,464 --> 00:01:21,546
və nə daha çox baş verər?

35
00:01:21,546 --> 00:01:23,113
Çöldəki su molekullarına,

36
00:01:23,113 --> 00:01:25,270
osmos təzyiq videosunda 
dediyimiz kimi,

37
00:01:25,287 --> 00:01:27,985
onlara həll olan hissəciklər daha 
az maneə yaradacaq,

38
00:01:28,662 --> 00:01:31,373
əgər bu su molekulu bu istiqamətdə
hərəkət edirsə

39
00:01:31,373 --> 00:01:33,872
onda membrana gedib çıxa biləcək,

40
00:01:33,872 --> 00:01:36,157
sonra isə, bəlkə də membrandan keçəcək,

41
00:01:36,157 --> 00:01:39,265
həmin vaxtda isə, götürək bu su molekulu

42
00:01:39,265 --> 00:01:41,460
bu istiqamətdə hərəkət edəcək

43
00:01:41,460 --> 00:01:43,603
indi isə yolu kəsiləcək, geri sıçrayacaq

44
00:01:43,603 --> 00:01:45,320
və buna dəyib qayıdacaq,

45
00:01:45,320 --> 00:01:48,184
yəni içəridəki su molekullarının 
önünə daha çox maneə çıxır.

46
00:01:48,184 --> 00:01:51,415
Onların membran ilə tamamilə
əlaqədə olması və düz

47
00:01:51,415 --> 00:01:53,154
istiqamətdə getmək 
ehtimalı azdır.

48
00:01:53,154 --> 00:01:55,791
Onlar bu həll olan hissəciklər 
tərəfindən dayandırılır

49
00:01:55,791 --> 00:01:57,013
Müəyyən zaman müddətində

50
00:01:57,013 --> 00:01:58,902
irəli və geri hərəkər edən

51
00:01:59,874 --> 00:02:01,920
su molekullarımız olsa da
içəri girənlərin

52
00:02:01,920 --> 00:02:04,196
sayının çıxanlardan 
çox olması yəqindir,

53
00:02:04,196 --> 00:02:06,523
yəni tam bir içə axım olur.

54
00:02:06,523 --> 00:02:08,376
H2O-nun

55
00:02:10,217 --> 00:02:14,307
yəni su molekullarının tam içə axımı.

56
00:02:14,307 --> 00:02:17,132
Belə vəziyyətdə, harada ki biz həll olanın

57
00:02:17,132 --> 00:02:19,122
konsentrasiyasının az olduğu bir məhlulda

58
00:02:19,122 --> 00:02:20,799
olan bir hüceyrədən danışırıq,

59
00:02:20,799 --> 00:02:23,870
Bu vacibdir ki, nəzərdə tutduğumuz
həll olanın membrana

60
00:02:23,870 --> 00:02:25,704
getməsinə icazə verilməsin,

61
00:02:25,704 --> 00:02:27,868
membran bu həll olana qarşı 
keçirici olmasın.

62
00:02:27,868 --> 00:02:30,644
Biz belə bir vəziyyəti, hüceyrənin içində

63
00:02:30,644 --> 00:02:32,226
olduğu belə bir məhlulu

64
00:02:32,226 --> 00:02:34,867
hipotonik məhlul adlandırırıq.

65
00:02:36,913 --> 00:02:39,980
Hipotonik məhlul.

66
00:02:40,495 --> 00:02:42,358
Hipotoniklikdən, ya da görəcəyimiz

67
00:02:42,358 --> 00:02:44,673
izotoniklik və hipertoniklikdən danışanda,

68
00:02:46,112 --> 00:02:49,040
bir növ membrandan keçə bilməyən bir

69
00:02:50,945 --> 00:02:53,628
həll olanın nisbi konsentrasiyasından 
danışırıq

70
00:02:53,628 --> 00:02:55,944
Hipo sözü, başqa yerlərdə görmüş 
ola bilərsiniz.

71
00:02:55,944 --> 00:02:58,840
Nəyinsə azlığını göstərən ön şəkilçidir,
burada da

72
00:02:58,840 --> 00:03:02,875
həll olanın məhluldakı konsentrasiyası
hüceyrənin içi ilə müqayisədə

73
00:03:02,875 --> 00:03:05,241
daha azdır, buna görə də,

74
00:03:05,241 --> 00:03:06,914
osmotik təzyiqimiz var,

75
00:03:09,704 --> 00:03:12,088
əlimizdəki su molekulları xaricdən

76
00:03:12,088 --> 00:03:14,591
hüceyrənin daxilinə gedir.

77
00:03:14,591 --> 00:03:17,364
Bu da əslində hüceyrəyə təzyiq göstərir

78
00:03:17,364 --> 00:03:20,331
Hüceyrə özü genişləyə bilər, hətta əgər

79
00:03:20,331 --> 00:03:21,633
kifayər qədər təzyiq varsa

80
00:03:22,729 --> 00:03:24,873
hətta partlaya bilər.

81
00:03:25,245 --> 00:03:27,186
İndi növbəti vəziyyətə keçək.

82
00:03:27,186 --> 00:03:29,869
Bu vəziyyətdə, bizim həll olanımızın

83
00:03:29,869 --> 00:03:32,670
hüceyrənin xaricində və daxilindəki 
konsentrasiyaları

84
00:03:32,670 --> 00:03:35,923
demək olar ki, eynidir, ya da ən azından
mən elə çəkməyə çalışmışam.

85
00:03:35,923 --> 00:03:38,530
Bu vəziyyətdə, bir su molekulunun

86
00:03:38,530 --> 00:03:39,966
verilən müddət ərzində

87
00:03:39,966 --> 00:03:41,886
xaricdən daxilə keçmək,

88
00:03:41,886 --> 00:03:44,628
və daxildən xaricə çıxmaq 
ehtimalları eyni olacaq.

89
00:03:45,086 --> 00:03:47,972
Beləliklə tam içəri axım ya da çölə axım
olmayacaq.

90
00:03:47,972 --> 00:03:49,220
Su molekullarımız həmişə

91
00:03:49,220 --> 00:03:50,470
irəli və geri gedəcəklər,

92
00:03:50,470 --> 00:03:52,871
lakin tam içə axım
ya da çölə axım olmayacaq.

93
00:03:53,790 --> 00:03:55,825
Gəlin, izin verin yazım, tam axım

94
00:03:55,825 --> 00:03:58,815
tam axım yoxdur.

95
00:03:59,686 --> 00:04:01,269
Bu tip məhlulları, hansında ki

96
00:04:01,269 --> 00:04:04,113
həll olanın məhluldakı və hüceyrənin

97
00:04:04,113 --> 00:04:08,787
daxilindəki konsentrasiyaları eyni olur,
izotonik adlandıracağıq.

98
00:04:08,787 --> 00:04:10,906
Bu bir izotonik məhluldur.

99
00:04:11,347 --> 00:04:15,105
İzotonik məhlul.

100
00:04:15,792 --> 00:04:19,134
Bu ön şəkilçi, izo, eyni olan 
şeyləri bildirir.

101
00:04:19,134 --> 00:04:21,633
Burada həll olanın konsentrasiyası eynidir

102
00:04:21,633 --> 00:04:22,872
və tam axım yoxdur.

103
00:04:22,872 --> 00:04:26,185
Hipotonik məhlulda, su molekulları

104
00:04:26,185 --> 00:04:28,346
hüceyrənin içinə girir və hüceyrə şişir

105
00:04:28,346 --> 00:04:29,791
elə bil şarı doldururuq.

106
00:04:29,791 --> 00:04:33,030
İzotonic məhlulda isə tam axım yoxdur.

107
00:04:33,030 --> 00:04:35,813
Təbii ki, axırıncı vəziyyəti 
təsəvvür edə bilərsiniz.

108
00:04:35,813 --> 00:04:38,863
Həll olanın xaricdəki konsentrasiyası

109
00:04:38,863 --> 00:04:40,527
daxildəkindən yüksəkdir.

110
00:04:40,527 --> 00:04:42,262
Nə olacağını təxmin edə bilərik.

111
00:04:42,262 --> 00:04:43,719
Biricisi, buna nə deyim?

112
00:04:43,719 --> 00:04:46,501
Deməli, məhluldakı nə isə daha çoxdur

113
00:04:46,501 --> 00:04:48,788
yəni hiper ön şəkilçisini istifadə edəcəm.

114
00:04:48,788 --> 00:04:52,355
Daha çox var, daha, hipertonik.

115
00:04:52,355 --> 00:04:55,539
Bu hipertonik məhluldur.

116
00:04:56,522 --> 00:05:00,287
Yenə də, həll olan memrabı keçə bilmir,

117
00:05:00,287 --> 00:05:01,943
su molekulları isə bilir

118
00:05:01,943 --> 00:05:03,635
və su molekullarımız

119
00:05:05,822 --> 00:05:07,491
xaricdən daxilə və

120
00:05:07,491 --> 00:05:09,501
daxildən xaricə gedir ancaq

121
00:05:09,501 --> 00:05:13,138
ancaq daxildəkilərin çölə çıxarkən maneə

122
00:05:13,138 --> 00:05:15,790
ilə qarşılaşmaq ehtimalı daha az olacaq

123
00:05:15,790 --> 00:05:18,055
nəinki xaricdən daxil olanların,

124
00:05:18,055 --> 00:05:19,965
buna görə də tam axım olacaq

125
00:05:19,965 --> 00:05:21,133
Daxildən xaricə

126
00:05:21,133 --> 00:05:24,069
çıxanların olması ehtimalı

127
00:05:24,069 --> 00:05:27,188
xaricdən daxilə gedənlərdən daha çoxdur

128
00:05:27,188 --> 00:05:29,392
çünkü onlar daha çox 
maneə ilə qarşılaşırlar,

129
00:05:29,392 --> 00:05:32,143
ona görə də onlar girə bilmirlər.

130
00:05:32,143 --> 00:05:34,593
Bu vəziyyətdə, əlimizdəki su

131
00:05:34,593 --> 00:05:38,213
hüceyrədən çıxacaq və hüceyrə büzüşəcək

132
00:05:39,398 --> 00:05:41,331
Hüceyrə sudan gələn təzyiqi itirdiyinə

133
00:05:41,331 --> 00:05:44,398
görə bir şəkildə büzüşəcək.

134
00:05:44,398 --> 00:05:46,795
Bunu həqiqi canlı sistemlərdə
görə bilərsiniz

135
00:05:46,795 --> 00:05:48,583
Əgər hipotonik bir məhlula

136
00:05:48,583 --> 00:05:51,092
qırmızı bir qan hüceyrəsi qoysaq,

137
00:05:51,092 --> 00:05:52,900
su onun içinə axın edəcək

138
00:05:52,900 --> 00:05:55,329
və o şişəcək.

139
00:05:55,329 --> 00:05:58,152
O genişləyəcək, o çox şişmiş

140
00:05:58,152 --> 00:06:01,160
bir qırmızı qan hüceyrəsi kimi olacaq,
izotonik məhlulda isə

141
00:06:01,160 --> 00:06:02,542
elə görməyə alışdığımız

142
00:06:02,542 --> 00:06:04,206
qırmızı qan hüceyrəsi kimi olacaq,

143
00:06:04,206 --> 00:06:06,879
bu ortadakı kiçik çökük də

144
00:06:07,671 --> 00:06:09,568
olacaq, burada isə

145
00:06:09,568 --> 00:06:11,073
hamısı genişləyir.

146
00:06:11,073 --> 00:06:12,487
Hipertonik məhlulda isə,

147
00:06:12,487 --> 00:06:15,106
qırmızı qan hüceyrəsindən su çıxacaq,

148
00:06:15,106 --> 00:06:18,592
və bunun biraz büzüşdüyünü görəcəyik,

149
00:06:18,592 --> 00:06:21,196
bunun kimi biraz büzüşdüyünü görəciyik,

150
00:06:23,866 --> 00:06:28,167
əlimizdə çünki
su molekullarının çölə axımı var.