WEBVTT

00:00:00.539 --> 00:00:02.611
Burada məhlula əlavə edilmiş hüceyrənin

00:00:02.611 --> 00:00:05.397
alabiləcəyi üç fərqli vəziyyət var

00:00:05.397 --> 00:00:07.593
və hüceyrə bu bənövşəyi dairədir,

00:00:07.593 --> 00:00:09.444
bu da hüceyrə membranıdır.

00:00:09.444 --> 00:00:11.087
Su molekullarını bu mavi dairələr

00:00:11.087 --> 00:00:14.072
ilə çəkmişəm, burada isə

00:00:14.072 --> 00:00:17.195
sulu məhlulun içində həll olan şeylər var,
onları da

00:00:17.195 --> 00:00:18.891
sarı dairələr ilə təsvir eləmişəm.

00:00:18.891 --> 00:00:21.432
Hüceyrənin ölçüsünə nəzərən,
su molekullarının və

00:00:21.442 --> 00:00:25.384
həll olan hissəciklərin
ölçüsünü böyük çəkmişəm,

00:00:25.384 --> 00:00:26.836
bunu belə etdim ki, burada nə

00:00:26.836 --> 00:00:28.584
olduğunu görə bilək.

00:00:28.584 --> 00:00:30.595
Fərz edək ki, hüceyrə membranı

00:00:30.595 --> 00:00:34.405
fosfolipid ikiqatlı membrandır
və yarımkeçiricidir

00:00:34.405 --> 00:00:37.391
və su molekullarının girib çıxmasına 
icazə verir

00:00:37.391 --> 00:00:39.453
beləliklə bir su molekulu içəridən

00:00:39.453 --> 00:00:42.330
çölə çıxa ya da çöldən içəriyə girə bilər,

00:00:42.330 --> 00:00:44.025
ancaq fərz edək ki, membran

00:00:44.025 --> 00:00:46.249
həllolan hissəciklərin
girişinə icazə vermir,

00:00:46.249 --> 00:00:47.795
buna görə də yarımkeçiricidir.

00:00:47.795 --> 00:00:50.244
Bu, müəyyən şeylərə keçiricidir

00:00:50.244 --> 00:00:52.488
ya da deyə bilərik ki, seçilmiş şeylərə.

00:00:52.488 --> 00:00:55.049
İndi nə olacağını düşünürsünüz?

00:00:55.049 --> 00:00:57.212
Deməli, görə biləcəyiniz ilk şey

00:00:57.212 --> 00:01:00.666
həll olanın konsentrasiyasının daxildəkinə
müqayisədə

00:01:00.666 --> 00:01:02.730
xaricdə daha aşağı olduğu ola bilər,

00:01:02.730 --> 00:01:05.095
yəni istənilən an

00:01:05.095 --> 00:01:07.319
bəzi su molekulları bu istiqamətdə

00:01:07.319 --> 00:01:11.894
çöldən içəriyə girərkən, həmçinin də

00:01:11.894 --> 00:01:13.923
burada içəridən çölə çıxmaqda olan

00:01:13.923 --> 00:01:16.452
su molekullarımız olacaq,

00:01:16.452 --> 00:01:18.058
bəs müəyyən zaman müddətindən

00:01:18.058 --> 00:01:19.464
sonra nə baş verə bilər

00:01:19.464 --> 00:01:21.546
və nə daha çox baş verər?

00:01:21.546 --> 00:01:23.113
Çöldəki su molekullarına,

00:01:23.113 --> 00:01:25.270
osmos təzyiq videosunda 
dediyimiz kimi,

00:01:25.287 --> 00:01:27.985
onlara həll olan hissəciklər daha 
az maneə yaradacaq,

00:01:28.662 --> 00:01:31.373
əgər bu su molekulu bu istiqamətdə
hərəkət edirsə

00:01:31.373 --> 00:01:33.872
onda membrana gedib çıxa biləcək,

00:01:33.872 --> 00:01:36.157
sonra isə, bəlkə də membrandan keçəcək,

00:01:36.157 --> 00:01:39.265
həmin vaxtda isə, götürək bu su molekulu

00:01:39.265 --> 00:01:41.460
bu istiqamətdə hərəkət edəcək

00:01:41.460 --> 00:01:43.603
indi isə yolu kəsiləcək, geri sıçrayacaq

00:01:43.603 --> 00:01:45.320
və buna dəyib qayıdacaq,

00:01:45.320 --> 00:01:48.184
yəni içəridəki su molekullarının 
önünə daha çox maneə çıxır.

00:01:48.184 --> 00:01:51.415
Onların membran ilə tamamilə
əlaqədə olması və düz

00:01:51.415 --> 00:01:53.154
istiqamətdə getmək 
ehtimalı azdır.

00:01:53.154 --> 00:01:55.791
Onlar bu həll olan hissəciklər 
tərəfindən dayandırılır

00:01:55.791 --> 00:01:57.013
Müəyyən zaman müddətində

00:01:57.013 --> 00:01:58.902
irəli və geri hərəkər edən

00:01:59.874 --> 00:02:01.920
su molekullarımız olsa da
içəri girənlərin

00:02:01.920 --> 00:02:04.196
sayının çıxanlardan 
çox olması yəqindir,

00:02:04.196 --> 00:02:06.523
yəni tam bir içə axım olur.

00:02:06.523 --> 00:02:08.376
H2O-nun

00:02:10.217 --> 00:02:14.307
yəni su molekullarının tam içə axımı.

00:02:14.307 --> 00:02:17.132
Belə vəziyyətdə, harada ki biz həll olanın

00:02:17.132 --> 00:02:19.122
konsentrasiyasının az olduğu bir məhlulda

00:02:19.122 --> 00:02:20.799
olan bir hüceyrədən danışırıq,

00:02:20.799 --> 00:02:23.870
Bu vacibdir ki, nəzərdə tutduğumuz
həll olanın membrana

00:02:23.870 --> 00:02:25.704
getməsinə icazə verilməsin,

00:02:25.704 --> 00:02:27.868
membran bu həll olana qarşı 
keçirici olmasın.

00:02:27.868 --> 00:02:30.644
Biz belə bir vəziyyəti, hüceyrənin içində

00:02:30.644 --> 00:02:32.226
olduğu belə bir məhlulu

00:02:32.226 --> 00:02:34.867
hipotonik məhlul adlandırırıq.

00:02:36.913 --> 00:02:39.980
Hipotonik məhlul.

00:02:40.495 --> 00:02:42.358
Hipotoniklikdən, ya da görəcəyimiz

00:02:42.358 --> 00:02:44.673
izotoniklik və hipertoniklikdən danışanda,

00:02:46.112 --> 00:02:49.040
bir növ membrandan keçə bilməyən bir

00:02:50.945 --> 00:02:53.628
həll olanın nisbi konsentrasiyasından 
danışırıq

00:02:53.628 --> 00:02:55.944
Hipo sözü, başqa yerlərdə görmüş 
ola bilərsiniz.

00:02:55.944 --> 00:02:58.840
Nəyinsə azlığını göstərən ön şəkilçidir,
burada da

00:02:58.840 --> 00:03:02.875
həll olanın məhluldakı konsentrasiyası
hüceyrənin içi ilə müqayisədə

00:03:02.875 --> 00:03:05.241
daha azdır, buna görə də,

00:03:05.241 --> 00:03:06.914
osmotik təzyiqimiz var,

00:03:09.704 --> 00:03:12.088
əlimizdəki su molekulları xaricdən

00:03:12.088 --> 00:03:14.591
hüceyrənin daxilinə gedir.

00:03:14.591 --> 00:03:17.364
Bu da əslində hüceyrəyə təzyiq göstərir

00:03:17.364 --> 00:03:20.331
Hüceyrə özü genişləyə bilər, hətta əgər

00:03:20.331 --> 00:03:21.633
kifayər qədər təzyiq varsa

00:03:22.729 --> 00:03:24.873
hətta partlaya bilər.

00:03:25.245 --> 00:03:27.186
İndi növbəti vəziyyətə keçək.

00:03:27.186 --> 00:03:29.869
Bu vəziyyətdə, bizim həll olanımızın

00:03:29.869 --> 00:03:32.670
hüceyrənin xaricində və daxilindəki 
konsentrasiyaları

00:03:32.670 --> 00:03:35.923
demək olar ki, eynidir, ya da ən azından
mən elə çəkməyə çalışmışam.

00:03:35.923 --> 00:03:38.530
Bu vəziyyətdə, bir su molekulunun

00:03:38.530 --> 00:03:39.966
verilən müddət ərzində

00:03:39.966 --> 00:03:41.886
xaricdən daxilə keçmək,

00:03:41.886 --> 00:03:44.628
və daxildən xaricə çıxmaq 
ehtimalları eyni olacaq.

00:03:45.086 --> 00:03:47.972
Beləliklə tam içəri axım ya da çölə axım
olmayacaq.

00:03:47.972 --> 00:03:49.220
Su molekullarımız həmişə

00:03:49.220 --> 00:03:50.470
irəli və geri gedəcəklər,

00:03:50.470 --> 00:03:52.871
lakin tam içə axım
ya da çölə axım olmayacaq.

00:03:53.790 --> 00:03:55.825
Gəlin, izin verin yazım, tam axım

00:03:55.825 --> 00:03:58.815
tam axım yoxdur.

00:03:59.686 --> 00:04:01.269
Bu tip məhlulları, hansında ki

00:04:01.269 --> 00:04:04.113
həll olanın məhluldakı və hüceyrənin

00:04:04.113 --> 00:04:08.787
daxilindəki konsentrasiyaları eyni olur,
izotonik adlandıracağıq.

00:04:08.787 --> 00:04:10.906
Bu bir izotonik məhluldur.

00:04:11.347 --> 00:04:15.105
İzotonik məhlul.

00:04:15.792 --> 00:04:19.134
Bu ön şəkilçi, izo, eyni olan 
şeyləri bildirir.

00:04:19.134 --> 00:04:21.633
Burada həll olanın konsentrasiyası eynidir

00:04:21.633 --> 00:04:22.872
və tam axım yoxdur.

00:04:22.872 --> 00:04:26.185
Hipotonik məhlulda, su molekulları

00:04:26.185 --> 00:04:28.346
hüceyrənin içinə girir və hüceyrə şişir

00:04:28.346 --> 00:04:29.791
elə bil şarı doldururuq.

00:04:29.791 --> 00:04:33.030
İzotonic məhlulda isə tam axım yoxdur.

00:04:33.030 --> 00:04:35.813
Təbii ki, axırıncı vəziyyəti 
təsəvvür edə bilərsiniz.

00:04:35.813 --> 00:04:38.863
Həll olanın xaricdəki konsentrasiyası

00:04:38.863 --> 00:04:40.527
daxildəkindən yüksəkdir.

00:04:40.527 --> 00:04:42.262
Nə olacağını təxmin edə bilərik.

00:04:42.262 --> 00:04:43.719
Biricisi, buna nə deyim?

00:04:43.719 --> 00:04:46.501
Deməli, məhluldakı nə isə daha çoxdur

00:04:46.501 --> 00:04:48.788
yəni hiper ön şəkilçisini istifadə edəcəm.

00:04:48.788 --> 00:04:52.355
Daha çox var, daha, hipertonik.

00:04:52.355 --> 00:04:55.539
Bu hipertonik məhluldur.

00:04:56.522 --> 00:05:00.287
Yenə də, həll olan memrabı keçə bilmir,

00:05:00.287 --> 00:05:01.943
su molekulları isə bilir

00:05:01.943 --> 00:05:03.635
və su molekullarımız

00:05:05.822 --> 00:05:07.491
xaricdən daxilə və

00:05:07.491 --> 00:05:09.501
daxildən xaricə gedir ancaq

00:05:09.501 --> 00:05:13.138
ancaq daxildəkilərin çölə çıxarkən maneə

00:05:13.138 --> 00:05:15.790
ilə qarşılaşmaq ehtimalı daha az olacaq

00:05:15.790 --> 00:05:18.055
nəinki xaricdən daxil olanların,

00:05:18.055 --> 00:05:19.965
buna görə də tam axım olacaq

00:05:19.965 --> 00:05:21.133
Daxildən xaricə

00:05:21.133 --> 00:05:24.069
çıxanların olması ehtimalı

00:05:24.069 --> 00:05:27.188
xaricdən daxilə gedənlərdən daha çoxdur

00:05:27.188 --> 00:05:29.392
çünkü onlar daha çox 
maneə ilə qarşılaşırlar,

00:05:29.392 --> 00:05:32.143
ona görə də onlar girə bilmirlər.

00:05:32.143 --> 00:05:34.593
Bu vəziyyətdə, əlimizdəki su

00:05:34.593 --> 00:05:38.213
hüceyrədən çıxacaq və hüceyrə büzüşəcək

00:05:39.398 --> 00:05:41.331
Hüceyrə sudan gələn təzyiqi itirdiyinə

00:05:41.331 --> 00:05:44.398
görə bir şəkildə büzüşəcək.

00:05:44.398 --> 00:05:46.795
Bunu həqiqi canlı sistemlərdə
görə bilərsiniz

00:05:46.795 --> 00:05:48.583
Əgər hipotonik bir məhlula

00:05:48.583 --> 00:05:51.092
qırmızı bir qan hüceyrəsi qoysaq,

00:05:51.092 --> 00:05:52.900
su onun içinə axın edəcək

00:05:52.900 --> 00:05:55.329
və o şişəcək.

00:05:55.329 --> 00:05:58.152
O genişləyəcək, o çox şişmiş

00:05:58.152 --> 00:06:01.160
bir qırmızı qan hüceyrəsi kimi olacaq,
izotonik məhlulda isə

00:06:01.160 --> 00:06:02.542
elə görməyə alışdığımız

00:06:02.542 --> 00:06:04.206
qırmızı qan hüceyrəsi kimi olacaq,

00:06:04.206 --> 00:06:06.879
bu ortadakı kiçik çökük də

00:06:07.671 --> 00:06:09.568
olacaq, burada isə

00:06:09.568 --> 00:06:11.073
hamısı genişləyir.

00:06:11.073 --> 00:06:12.487
Hipertonik məhlulda isə,

00:06:12.487 --> 00:06:15.106
qırmızı qan hüceyrəsindən su çıxacaq,

00:06:15.106 --> 00:06:18.592
və bunun biraz büzüşdüyünü görəcəyik,

00:06:18.592 --> 00:06:21.196
bunun kimi biraz büzüşdüyünü görəciyik,

00:06:23.866 --> 00:06:28.167
əlimizdə çünki
su molekullarının axımı var.