1
00:00:00,523 --> 00:00:02,856
W innych filmach, kiedy mówiliśmy o

2
00:00:02,856 --> 00:00:04,902
różnych chińskich imperiach,

3
00:00:04,902 --> 00:00:07,738
mówiliśmy o dynastii Song

4
00:00:07,738 --> 00:00:12,269
w kontekście znaczących technologicznych innowacji.

5
00:00:12,269 --> 00:00:14,945
Kilka przykładów:

6
00:00:14,945 --> 00:00:18,710
przede wszystkim proch, ruchoma czcionka.

7
00:00:18,710 --> 00:00:21,859
Już za dynastii Tang pojawia się druk klockowy,

8
00:00:21,859 --> 00:00:26,191
który za dynastii Song jest udoskonalony

9
00:00:26,191 --> 00:00:28,459
i staje się bardziej wydajny z ruchomą czcionką.

10
00:00:28,459 --> 00:00:31,315
Doskonalony jest kompas,

11
00:00:31,315 --> 00:00:34,904
szczególnie do żeglugi morskiej, doskonalone są łodzie,

12
00:00:34,904 --> 00:00:38,059
wzmocniona służba cywilna

13
00:00:38,059 --> 00:00:39,524
jest w szczytowej fazie rozwoju,

14
00:00:39,524 --> 00:00:42,339
pojawia sie neokonfucjanizm.

15
00:00:42,339 --> 00:00:44,811
Pytanie brzmi, co sprawiło, że

16
00:00:44,811 --> 00:00:46,852
pojawia się tyle innowacji?

17
00:00:46,852 --> 00:00:51,117
Oraz: co utrwaliło rządy dynastii Song?

18
00:00:51,117 --> 00:00:53,109
Kiedy patrzymy na skalę czasu taką jak ta,

19
00:00:53,109 --> 00:00:56,387
która pokrywa ponad 2 000 lat,

20
00:00:56,387 --> 00:00:57,586
może to nie wydawać się długim okresem,

21
00:00:57,586 --> 00:00:59,235
ale warto uświadomić sobie, że to

22
00:00:59,235 --> 00:01:03,152
ponad 300 lat rządów jednej dynastii.

23
00:01:04,360 --> 00:01:06,987
Okres ten podzielony jest pośrodku na Północną

24
00:01:06,987 --> 00:01:10,997
i Południową dynastię Song w 1127 roku,

25
00:01:10,997 --> 00:01:12,580
wrócimy do tego jeszcze.

26
00:01:12,580 --> 00:01:13,697
Przeważnie był to jednak

27
00:01:13,697 --> 00:01:17,709
dla Chin czas dobrobytu.

28
00:01:17,709 --> 00:01:20,410
Populacja rośnie

29
00:01:20,410 --> 00:01:25,099
z 50 milionów ludzi za czasów dynastii Tang

30
00:01:25,099 --> 00:01:29,277
do, szacuje się, 100 milionów ludzi

31
00:01:29,277 --> 00:01:33,859
w czasach Północnej dynastii Song i wciąż rośnie,

32
00:01:33,859 --> 00:01:36,625
aż gdy docieramy do czasów dynastii Ming,

33
00:01:36,625 --> 00:01:40,130
mamy populację ok. 200 milionów ludzi.

34
00:01:40,130 --> 00:01:41,979
Co więc pozwoliło na taką

35
00:01:41,979 --> 00:01:45,302
eksplozję demograficzną?

36
00:01:45,302 --> 00:01:49,297
Ważna z pewnością jest żywność,

37
00:01:49,297 --> 00:01:52,544
a wtedy właśnie

38
00:01:52,544 --> 00:01:55,786
dynastia Song wykorzystała bardziej odporne

39
00:01:55,786 --> 00:02:00,057
ziarna ryżu z Azji Południowo-Wschodniej, które pozwoliły im

40
00:02:00,057 --> 00:02:02,378
wykarmić o wiele więcej ludzi.

41
00:02:02,378 --> 00:02:04,882
To oczywiście pozwala na wzrost liczby ludności.

42
00:02:04,882 --> 00:02:07,065
ale zawsze, gdy jesteś w stanie wyżywić ludzi

43
00:02:07,065 --> 00:02:08,444
i rośnie dobrobyt,

44
00:02:08,444 --> 00:02:12,177
imperium będzie stabilniejsze.

45
00:02:12,177 --> 00:02:14,813
Kolejnym przyczynkiem do dobrobytu

46
00:02:14,813 --> 00:02:16,913
i stabilności imperiów

47
00:02:16,913 --> 00:02:18,830
jest handel.

48
00:02:19,709 --> 00:02:22,777
Chiny mają wiele systemów rzecznych,

49
00:02:22,777 --> 00:02:26,329
które ułatwiły rolnictwo i handel.

50
00:02:26,329 --> 00:02:31,313
Ale w czasach dynastii Sui, tutaj,

51
00:02:31,313 --> 00:02:34,954
kończy się budowa Wielkiego Kanału,

52
00:02:34,954 --> 00:02:38,871
który nawet dzisiaj jest największym sztucznym kanałem na świecie.

53
00:02:40,261 --> 00:02:43,110
Rozciąga się od Pekinu do Hangzhou

54
00:02:43,110 --> 00:02:45,872
i jeszcze dalej, ma też odnogi

55
00:02:45,872 --> 00:02:48,235
i to, w połączeniu z systemami rzecznymi,

56
00:02:48,235 --> 00:02:50,920
pozwoliło na rozwój handlu,

57
00:02:50,920 --> 00:02:54,649
szczególnie za dynastii Tang i Song.

58
00:02:54,649 --> 00:02:56,836
Podczas panowania dynastii Song

59
00:02:56,836 --> 00:03:00,360
wymyślono śluzę wodną,

60
00:03:00,360 --> 00:03:03,386
która umożliwia łatwiejsze podróże między drogami wodnymi

61
00:03:03,386 --> 00:03:05,850
o różnych poziomach wody.

62
00:03:05,850 --> 00:03:08,718
Śluza wodna dalej jest podstawową technologią używaną

63
00:03:08,718 --> 00:03:11,301
w kanałach na całym świecie.

64
00:03:12,350 --> 00:03:15,933
Po raz pierwszy użyto także papierowych pieniędzy.

65
00:03:17,348 --> 00:03:20,289
To wielka rzecz! Do dzisiaj używamy papierowych pieniędzy.

66
00:03:20,289 --> 00:03:22,743
Nasza zdolność do zawierania transakcji

67
00:03:22,743 --> 00:03:25,234
nie zalezy od zdolności do wydobycia

68
00:03:25,234 --> 00:03:27,712
złota, srebra czy miedzy.

69
00:03:27,712 --> 00:03:28,970
Jednym z czynników, które pozwoliły

70
00:03:28,970 --> 00:03:31,212
narodzić się papierowemu pieniądzu

71
00:03:31,212 --> 00:03:34,038
był druk klockowy,

72
00:03:34,038 --> 00:03:37,807
szczególnie druk z ruchomą czcionką.

73
00:03:37,807 --> 00:03:40,974
Kolejna innowacja dynastii Song.

74
00:03:41,824 --> 00:03:45,157
Tak jak wspomniałem, kiedy docieramy do 1127 roku.

75
00:03:46,134 --> 00:03:50,299
mamy najeźdźców z północy, szczególnie ród Jin,

76
00:03:50,299 --> 00:03:53,044
którym udaje się podbić północne Chiny.

77
00:03:53,044 --> 00:03:55,473
Sprowokowało to dynastię Song to przeniesienia stoilicy

78
00:03:55,473 --> 00:03:57,996
z Kaifeng na północy

79
00:03:57,996 --> 00:04:00,516
to Hangzhou na południu.

80
00:04:00,516 --> 00:04:03,364
Jak widzimy, Hangzhou jest głównym południowym portem

81
00:04:03,364 --> 00:04:05,145
na Wielkim Kanale.

82
00:04:05,145 --> 00:04:09,286
I mimo, że Północna dynastia Song musiała się przenieść

83
00:04:09,286 --> 00:04:12,297
i stała się Południową dynastią Song,

84
00:04:12,297 --> 00:04:14,167
okres dobrobytu trwał przez

85
00:04:14,167 --> 00:04:17,467
kolejne ok. 150 lat i ponownie

86
00:04:17,467 --> 00:04:19,398
wiązał się z merytokracją,

87
00:04:19,398 --> 00:04:21,022
z systemem służby cywilnej.

88
00:04:21,022 --> 00:04:23,909
Obfitość jedzenia, stabilność

89
00:04:23,909 --> 00:04:26,428
dynastycznych rządów, handel, pieniądze,

90
00:04:26,428 --> 00:04:29,297
wszystkie te technologiczne nowinki

91
00:04:29,297 --> 00:04:32,673
czynią dynastię Song jednym z najważniejszych okresów

92
00:04:32,673 --> 00:04:34,256
historii Chin.