WEBVTT

00:00:00.523 --> 00:00:02.856
Digər videolarda müxtəlif Çin imperiyaları

00:00:02.856 --> 00:00:04.902
haqqında danışarkən xüsusilə Sun

00:00:04.902 --> 00:00:07.738
sülaləsindən əhəmiyyətli
texnoloji

00:00:07.738 --> 00:00:12.269
yeniliklər dövrü
kimi bəhs edirdik.

00:00:12.269 --> 00:00:14.945
Bu yeniliklərdən bəzilərinin
şəklini ekranda görürsünüz.

00:00:14.945 --> 00:00:18.710
Onlardan ən çox tanınanları 
barıt, daşınan çap alətidir.

00:00:18.710 --> 00:00:21.859
Çap aləti Tan sülaləsi
dövründən meydana çıxsa da

00:00:21.859 --> 00:00:26.191
o, Sun sülaləsi dövründə
inkişaf etdirilir və daşına

00:00:26.191 --> 00:00:28.459
bilən bir forma alaraq
daha səmərəli hala gəlir.

00:00:28.459 --> 00:00:31.315
Kompas da inkişaf etdirilərək

00:00:31.315 --> 00:00:34.904
xüsusilə, dənizçilikdə istifadə üçün
uyğun hala gətirilir. Qayıq düzəldilməsi

00:00:34.904 --> 00:00:38.059
də təkmilləşdirilir. Bütün bunların
nəticəsində Çin mədəniyyəti

00:00:38.059 --> 00:00:39.524
ən yüksək nöqtəsinə çatır.

00:00:39.524 --> 00:00:42.339
Bu dövrdə neo-konfutsiçiliyin
meydana çıxdığını da görürük.

00:00:42.339 --> 00:00:44.811
Lakin belə bir sual ortaya çıxır ki, bütün

00:00:44.811 --> 00:00:46.852
bu yeniliklərin baş verməsinə təkan nə idi?

00:00:46.852 --> 00:00:51.117
Həmçinin Sun sülaləsinin
sabitliyinə şərait yaradan nə idi?

00:00:51.117 --> 00:00:53.109
Ekranda gördüyünüz
bu zaman oxu 2000 ildən

00:00:53.109 --> 00:00:56.387
çox bir dövrü əhatə edir.

00:00:56.387 --> 00:00:57.586
Bu qulağa çox da uzun bir

00:00:57.586 --> 00:00:59.235
vaxt kimi gəlməsə də
300 ildən çox zaman

00:00:59.235 --> 00:01:03.152
ərzində sadəcə bir sülalənin
hökmranlıq etməsi böyük bir hadisədir.

00:01:04.360 --> 00:01:06.987
Lakin o, 1127-ci ildə Cənubi Sun
və Şimali Sun imperiyası

00:01:06.987 --> 00:01:10.997
olmaqla iki yerə bölündü,
amma bu haqda

00:01:10.997 --> 00:01:12.580
daha sonra danışacağıq.

00:01:12.580 --> 00:01:13.697
Lakin ümumiyyətlə götürsək,

00:01:13.697 --> 00:01:17.709
bu dövr Çinin çiçəklənmə dövrü sayılır.

00:01:17.709 --> 00:01:20.410
Tan sülaləsi dövründə əhalinin

00:01:20.410 --> 00:01:25.099
sayı təxminən 50 milyona çatmışdı.

00:01:25.099 --> 00:01:29.277
Həmçinin hesablamalara görə Şimali Sun

00:01:29.277 --> 00:01:33.859
sülaləsi dövründə bu rəqəm 100 milyona
çataraq artmağa davam etmişdir.

00:01:33.859 --> 00:01:36.625
Beləliklə, Min sülaləsi dövrünə
çatana qədər əhalinin

00:01:36.625 --> 00:01:40.130
sayı 200 milyon olmuşdu.

00:01:40.130 --> 00:01:41.979
Bəs əhalinin bu cür artmasına

00:01:41.979 --> 00:01:45.302
səbəb olan faktorlar nə idi?

00:01:45.302 --> 00:01:49.297
Burada qidanın ən vacib amillərdən biri olduğunu bilirsiniz.

00:01:49.297 --> 00:01:52.544
Bu dövr ərzində Sun sülaləsi

00:01:52.544 --> 00:01:55.786
Cənub-Şərqi Asiyaya məxsus
daha davamlı düyü toxumundan

00:01:55.786 --> 00:02:00.057
istifadə edərək daha çox
sayda insanın qida

00:02:00.057 --> 00:02:02.378
ehtiyacını qarşılaya bilirdi.

00:02:02.378 --> 00:02:04.882
Aydındır ki, daha çox insanın
qida ehtiyacının qarşılanması

00:02:04.882 --> 00:02:07.065
əhalinin artmasına, firavanlığa

00:02:07.065 --> 00:02:08.444
və çox daha stabil

00:02:08.444 --> 00:02:12.177
imperiyanın varlığına gətirib çıxarırdı.

00:02:12.177 --> 00:02:14.813
Zənginlik və stabillik yaradan digər

00:02:14.813 --> 00:02:16.913
amillərdən biri də ticarət anlaşının

00:02:16.913 --> 00:02:18.830
yaranması oldu.

00:02:19.709 --> 00:02:22.777
Həmçinin Çinin çoxlu çay sistemləri də

00:02:22.777 --> 00:02:26.329
kənd təsərrüfatı və ticarətin
inkişafına kömək etdi.

00:02:26.329 --> 00:02:31.313
Lakin Suy sülaləsinə gəlib çıxsaq,

00:02:31.313 --> 00:02:34.954
Böyük Kanalın tikintisinin
tamamlanması hadisəsini görəcəyik.

00:02:34.954 --> 00:02:38.871
Bu kanal hələ də insanlar tərəfindən
tikilmiş ən böyük kanaldır.

00:02:40.261 --> 00:02:43.110
O, Pekindən başlayaraq Hançjouya,
hətta ondan da uzaqlara

00:02:43.110 --> 00:02:45.872
uzanır və digər qolları sayəsində

00:02:45.872 --> 00:02:48.235
mövcud olan çay sistemlərini
birləşdirərək daha

00:02:48.235 --> 00:02:50.920
çox ticarətin həyata keçməsinə şərait yaradırdı.

00:02:50.920 --> 00:02:54.649
Bu, Tan və Sun sülalələri dövründə
özünü daha çox göstərirdi.

00:02:54.649 --> 00:02:56.836
Xüsusilə, Sun sülaləsi dövründə

00:02:56.836 --> 00:03:00.360
barajların ixtirası su səviyyəsini

00:03:00.360 --> 00:03:03.386
idarə etməyə imkan verdi.
Bununla da insanların

00:03:03.386 --> 00:03:05.850
su yolları ilə səyahət
etməsi asalaşmış oldu.

00:03:05.850 --> 00:03:08.718
Baraj istifadəsi hələ də dünya
kanallarında istifadə

00:03:08.718 --> 00:03:11.301
olunan standart texnologiyadır.

00:03:12.350 --> 00:03:15.933
İlk dəfə kağız puldan istifadə
də bu dövrdə baş vermişdi.

00:03:17.348 --> 00:03:20.289
Nəzərə alaq ki, müasir dövrdə
də kağız puldan istifadə edirik.

00:03:20.289 --> 00:03:22.743
Yəni cəmiyyətlər arasında
pul mübadiləsi aparmaq

00:03:22.743 --> 00:03:25.234
artıq qızıl, gümüş və ya mis çıxarmaq

00:03:25.234 --> 00:03:27.712
bacarığından asılı deyildi.

00:03:27.712 --> 00:03:28.970
Kağız pulun istifadəsinə

00:03:28.970 --> 00:03:31.212
imkan verən ən əsas amillərdən

00:03:31.212 --> 00:03:34.038
biri də çap alətləri olmuşdu.

00:03:34.038 --> 00:03:37.807
Xüsusilə, daşına bilən
çap alətləri.

00:03:37.807 --> 00:03:40.974
Bu da Sun sülaləsinin
yeniliklərindən biri idi.

00:03:41.824 --> 00:03:45.157
Əvvəldə qeyd etdiyim kimi, 1127-ci

00:03:46.134 --> 00:03:50.299
ilə yaxınlaşdıqca şimalda, xüsusilə,
Jin-də Şimali Çini tuta biləcək

00:03:50.299 --> 00:03:53.044
işğalçılar meydana çıxırdı.

00:03:53.044 --> 00:03:55.473
Onlar Sunların ölkənin paytaxtını

00:03:55.473 --> 00:03:57.996
şimalda yerləşən Kaifendən cənuba,

00:03:57.996 --> 00:04:00.516
Hançjouya daşımalarına səbəb olmuşdu.

00:04:00.516 --> 00:04:03.364
Burada da gördüyünüz kimi,
Hançjou Böyük Kanalın əsas

00:04:03.364 --> 00:04:05.145
cənub terminalı idi.

00:04:05.145 --> 00:04:09.286
Şimali Sun yerini dəyişərək
mahiyyətcə Cənubi

00:04:09.286 --> 00:04:12.297
Sun sülaləsinə çevrilməli olsa da,

00:04:12.297 --> 00:04:14.167
öz zənginliyini təxminən hələ

00:04:14.167 --> 00:04:17.467
150 il də davam etdirə bilmişdi.
Onun bu uğuru

00:04:17.467 --> 00:04:19.398
öz güclü dövlətçiliyindən və

00:04:19.398 --> 00:04:21.022
mədəniyyətindən gəlirdi.

00:04:21.022 --> 00:04:23.909
Bu qida bolluğu, sülalə
qanunları vasitəsilə

00:04:23.909 --> 00:04:26.428
əldə edilən stabillik,
ticarət, pul, bütün bu

00:04:26.428 --> 00:04:29.297
texnoloji üstünlüklər Sun

00:04:29.297 --> 00:04:32.673
sülaləsini Çin tarixinin
diqqətəlayiq

00:04:32.673 --> 00:04:34.256
dövrlərindən biri etdi.