1
00:00:00,523 --> 00:00:02,856
Digər videolarda müxtəlif Çin imperiyaları

2
00:00:02,856 --> 00:00:04,902
haqqında danışarkən xüsusilə Sun

3
00:00:04,902 --> 00:00:07,738
sülaləsindən əhəmiyyətli
texnoloji

4
00:00:07,738 --> 00:00:12,269
yeniliklər dövrü
kimi bəhs edirdik.

5
00:00:12,269 --> 00:00:14,945
Bu yeniliklərdən bəzilərinin
şəklini ekranda görürsünüz.

6
00:00:14,945 --> 00:00:18,710
Onlardan ən çox tanınanları 
barıt, daşınan çap alətidir.

7
00:00:18,710 --> 00:00:21,859
Çap aləti Tan sülaləsi
dövründən meydana çıxsa da

8
00:00:21,859 --> 00:00:26,191
o, Sun sülaləsi dövründə
inkişaf etdirilir və daşına

9
00:00:26,191 --> 00:00:28,459
bilən bir forma alaraq
daha səmərəli hala gəlir.

10
00:00:28,459 --> 00:00:31,315
Kompas da inkişaf etdirilərək

11
00:00:31,315 --> 00:00:34,904
xüsusilə, dənizçilikdə istifadə üçün
uyğun hala gətirilir. Qayıq düzəldilməsi

12
00:00:34,904 --> 00:00:38,059
də təkmilləşdirilir. Bütün bunların
nəticəsində Çin mədəniyyəti

13
00:00:38,059 --> 00:00:39,524
ən yüksək nöqtəsinə çatır.

14
00:00:39,524 --> 00:00:42,339
Bu dövrdə neo-konfutsiçiliyin
meydana çıxdığını da görürük.

15
00:00:42,339 --> 00:00:44,811
Lakin belə bir sual ortaya çıxır ki, bütün

16
00:00:44,811 --> 00:00:46,852
bu yeniliklərin baş verməsinə təkan nə idi?

17
00:00:46,852 --> 00:00:51,117
Həmçinin Sun sülaləsinin
sabitliyinə şərait yaradan nə idi?

18
00:00:51,117 --> 00:00:53,109
Ekranda gördüyünüz
bu zaman oxu 2000 ildən

19
00:00:53,109 --> 00:00:56,387
çox bir dövrü əhatə edir.

20
00:00:56,387 --> 00:00:57,586
Bu qulağa çox da uzun bir

21
00:00:57,586 --> 00:00:59,235
vaxt kimi gəlməsə də
300 ildən çox zaman

22
00:00:59,235 --> 00:01:03,152
ərzində sadəcə bir sülalənin
hökmranlıq etməsi böyük bir hadisədir.

23
00:01:04,360 --> 00:01:06,987
Lakin o, 1127-ci ildə Cənubi Sun
və Şimali Sun imperiyası

24
00:01:06,987 --> 00:01:10,997
olmaqla iki yerə bölündü,
amma bu haqda

25
00:01:10,997 --> 00:01:12,580
daha sonra danışacağıq.

26
00:01:12,580 --> 00:01:13,697
Lakin ümumiyyətlə götürsək,

27
00:01:13,697 --> 00:01:17,709
bu dövr Çinin çiçəklənmə dövrü sayılır.

28
00:01:17,709 --> 00:01:20,410
Tan sülaləsi dövründə əhalinin

29
00:01:20,410 --> 00:01:25,099
sayı təxminən 50 milyona çatmışdı.

30
00:01:25,099 --> 00:01:29,277
Həmçinin hesablamalara görə Şimali Sun

31
00:01:29,277 --> 00:01:33,859
sülaləsi dövründə bu rəqəm 100 milyona
çataraq artmağa davam etmişdir.

32
00:01:33,859 --> 00:01:36,625
Beləliklə, Min sülaləsi dövrünə
çatana qədər əhalinin

33
00:01:36,625 --> 00:01:40,130
sayı 200 milyon olmuşdu.

34
00:01:40,130 --> 00:01:41,979
Bəs əhalinin bu cür artmasına

35
00:01:41,979 --> 00:01:45,302
səbəb olan faktorlar nə idi?

36
00:01:45,302 --> 00:01:49,297
Burada qidanın ən vacib amillərdən biri olduğunu bilirsiniz.

37
00:01:49,297 --> 00:01:52,544
Bu dövr ərzində Sun sülaləsi

38
00:01:52,544 --> 00:01:55,786
Cənub-Şərqi Asiyaya məxsus
daha davamlı düyü toxumundan

39
00:01:55,786 --> 00:02:00,057
istifadə edərək daha çox
sayda insanın qida

40
00:02:00,057 --> 00:02:02,378
ehtiyacını qarşılaya bilirdi.

41
00:02:02,378 --> 00:02:04,882
Aydındır ki, daha çox insanın
qida ehtiyacının qarşılanması

42
00:02:04,882 --> 00:02:07,065
əhalinin artmasına, firavanlığa

43
00:02:07,065 --> 00:02:08,444
və çox daha stabil

44
00:02:08,444 --> 00:02:12,177
imperiyanın varlığına gətirib çıxarırdı.

45
00:02:12,177 --> 00:02:14,813
Zənginlik və stabillik yaradan digər

46
00:02:14,813 --> 00:02:16,913
amillərdən biri də ticarət anlaşının

47
00:02:16,913 --> 00:02:18,830
yaranması oldu.

48
00:02:19,709 --> 00:02:22,777
Həmçinin Çinin çoxlu çay sistemləri də

49
00:02:22,777 --> 00:02:26,329
kənd təsərrüfatı və ticarətin
inkişafına kömək etdi.

50
00:02:26,329 --> 00:02:31,313
Lakin Suy sülaləsinə gəlib çıxsaq,

51
00:02:31,313 --> 00:02:34,954
Böyük Kanalın tikintisinin
tamamlanması hadisəsini görəcəyik.

52
00:02:34,954 --> 00:02:38,871
Bu kanal hələ də insanlar tərəfindən
tikilmiş ən böyük kanaldır.

53
00:02:40,261 --> 00:02:43,110
O, Pekindən başlayaraq Hançjouya,
hətta ondan da uzaqlara

54
00:02:43,110 --> 00:02:45,872
uzanır və digər qolları sayəsində

55
00:02:45,872 --> 00:02:48,235
mövcud olan çay sistemlərini
birləşdirərək daha

56
00:02:48,235 --> 00:02:50,920
çox ticarətin həyata keçməsinə şərait yaradırdı.

57
00:02:50,920 --> 00:02:54,649
Bu, Tan və Sun sülalələri dövründə
özünü daha çox göstərirdi.

58
00:02:54,649 --> 00:02:56,836
Xüsusilə, Sun sülaləsi dövründə

59
00:02:56,836 --> 00:03:00,360
barajların ixtirası su səviyyəsini

60
00:03:00,360 --> 00:03:03,386
idarə etməyə imkan verdi.
Bununla da insanların

61
00:03:03,386 --> 00:03:05,850
su yolları ilə səyahət
etməsi asalaşmış oldu.

62
00:03:05,850 --> 00:03:08,718
Baraj istifadəsi hələ də dünya
kanallarında istifadə

63
00:03:08,718 --> 00:03:11,301
olunan standart texnologiyadır.

64
00:03:12,350 --> 00:03:15,933
İlk dəfə kağız puldan istifadə
də bu dövrdə baş vermişdi.

65
00:03:17,348 --> 00:03:20,289
Nəzərə alaq ki, müasir dövrdə
də kağız puldan istifadə edirik.

66
00:03:20,289 --> 00:03:22,743
Yəni cəmiyyətlər arasında
pul mübadiləsi aparmaq

67
00:03:22,743 --> 00:03:25,234
artıq qızıl, gümüş və ya mis çıxarmaq

68
00:03:25,234 --> 00:03:27,712
bacarığından asılı deyildi.

69
00:03:27,712 --> 00:03:28,970
Kağız pulun istifadəsinə

70
00:03:28,970 --> 00:03:31,212
imkan verən ən əsas amillərdən

71
00:03:31,212 --> 00:03:34,038
biri də çap alətləri olmuşdu.

72
00:03:34,038 --> 00:03:37,807
Xüsusilə, daşına bilən
çap alətləri.

73
00:03:37,807 --> 00:03:40,974
Bu da Sun sülaləsinin
yeniliklərindən biri idi.

74
00:03:41,824 --> 00:03:45,157
Əvvəldə qeyd etdiyim kimi, 1127-ci

75
00:03:46,134 --> 00:03:50,299
ilə yaxınlaşdıqca şimalda, xüsusilə,
Jin-də Şimali Çini tuta biləcək

76
00:03:50,299 --> 00:03:53,044
işğalçılar meydana çıxırdı.

77
00:03:53,044 --> 00:03:55,473
Onlar Sunların ölkənin paytaxtını

78
00:03:55,473 --> 00:03:57,996
şimalda yerləşən Kaifendən cənuba,

79
00:03:57,996 --> 00:04:00,516
Hançjouya daşımalarına səbəb olmuşdu.

80
00:04:00,516 --> 00:04:03,364
Burada da gördüyünüz kimi,
Hançjou Böyük Kanalın əsas

81
00:04:03,364 --> 00:04:05,145
cənub terminalı idi.

82
00:04:05,145 --> 00:04:09,286
Şimali Sun yerini dəyişərək
mahiyyətcə Cənubi

83
00:04:09,286 --> 00:04:12,297
Sun sülaləsinə çevrilməli olsa da,

84
00:04:12,297 --> 00:04:14,167
öz zənginliyini təxminən hələ

85
00:04:14,167 --> 00:04:17,467
150 il də davam etdirə bilmişdi.
Onun bu uğuru

86
00:04:17,467 --> 00:04:19,398
öz güclü dövlətçiliyindən və

87
00:04:19,398 --> 00:04:21,022
mədəniyyətindən gəlirdi.

88
00:04:21,022 --> 00:04:23,909
Bu qida bolluğu, sülalə
qanunları vasitəsilə

89
00:04:23,909 --> 00:04:26,428
əldə edilən stabillik,
ticarət, pul, bütün bu

90
00:04:26,428 --> 00:04:29,297
texnoloji üstünlüklər Sun

91
00:04:29,297 --> 00:04:32,673
sülaləsini Çin tarixinin
diqqətəlayiq

92
00:04:32,673 --> 00:04:34,256
dövrlərindən biri etdi.