0:00:00.523,0:00:02.856 Digər videolarda müxtəlif Çin imperiyaları 0:00:02.856,0:00:04.902 haqqında danışarkən xüsusilə Sun 0:00:04.902,0:00:07.738 sülaləsindən əhəmiyyətli[br]texnoloji 0:00:07.738,0:00:12.269 yeniliklər dövrü[br]kimi bəhs edirdik. 0:00:12.269,0:00:14.945 Bu yeniliklərdən bəzilərinin[br]şəklini ekranda görürsünüz. 0:00:14.945,0:00:18.710 Onlardan ən çox tanınanları [br]barıt, daşınan çap alətidir. 0:00:18.710,0:00:21.859 Çap aləti Tan sülaləsi[br]dövründən meydana çıxsa da 0:00:21.859,0:00:26.191 o, Sun sülaləsi dövründə[br]inkişaf etdirilir və daşına 0:00:26.191,0:00:28.459 bilən bir forma alaraq[br]daha səmərəli hala gəlir. 0:00:28.459,0:00:31.315 Kompas da inkişaf etdirilərək 0:00:31.315,0:00:34.904 xüsusilə, dənizçilikdə istifadə üçün[br]uyğun hala gətirilir. Qayıq düzəldilməsi 0:00:34.904,0:00:38.059 də təkmilləşdirilir. Bütün bunların[br]nəticəsində Çin mədəniyyəti 0:00:38.059,0:00:39.524 ən yüksək nöqtəsinə çatır. 0:00:39.524,0:00:42.339 Bu dövrdə neo-konfutsiçiliyin[br]meydana çıxdığını da görürük. 0:00:42.339,0:00:44.811 Lakin belə bir sual ortaya çıxır ki, bütün 0:00:44.811,0:00:46.852 bu yeniliklərin baş verməsinə təkan nə idi? 0:00:46.852,0:00:51.117 Həmçinin Sun sülaləsinin[br]sabitliyinə şərait yaradan nə idi? 0:00:51.117,0:00:53.109 Ekranda gördüyünüz[br]bu zaman oxu 2000 ildən 0:00:53.109,0:00:56.387 çox bir dövrü əhatə edir. 0:00:56.387,0:00:57.586 Bu qulağa çox da uzun bir 0:00:57.586,0:00:59.235 vaxt kimi gəlməsə də[br]300 ildən çox zaman 0:00:59.235,0:01:03.152 ərzində sadəcə bir sülalənin[br]hökmranlıq etməsi böyük bir hadisədir. 0:01:04.360,0:01:06.987 Lakin o, 1127-ci ildə Cənubi Sun[br]və Şimali Sun imperiyası 0:01:06.987,0:01:10.997 olmaqla iki yerə bölündü,[br]amma bu haqda 0:01:10.997,0:01:12.580 daha sonra danışacağıq. 0:01:12.580,0:01:13.697 Lakin ümumiyyətlə götürsək, 0:01:13.697,0:01:17.709 bu dövr Çinin çiçəklənmə dövrü sayılır. 0:01:17.709,0:01:20.410 Tan sülaləsi dövründə əhalinin 0:01:20.410,0:01:25.099 sayı təxminən 50 milyona çatmışdı. 0:01:25.099,0:01:29.277 Həmçinin hesablamalara görə Şimali Sun 0:01:29.277,0:01:33.859 sülaləsi dövründə bu rəqəm 100 milyona[br]çataraq artmağa davam etmişdir. 0:01:33.859,0:01:36.625 Beləliklə, Min sülaləsi dövrünə[br]çatana qədər əhalinin 0:01:36.625,0:01:40.130 sayı 200 milyon olmuşdu. 0:01:40.130,0:01:41.979 Bəs əhalinin bu cür artmasına 0:01:41.979,0:01:45.302 səbəb olan faktorlar nə idi? 0:01:45.302,0:01:49.297 Burada qidanın ən vacib amillərdən biri olduğunu bilirsiniz. 0:01:49.297,0:01:52.544 Bu dövr ərzində Sun sülaləsi 0:01:52.544,0:01:55.786 Cənub-Şərqi Asiyaya məxsus[br]daha davamlı düyü toxumundan 0:01:55.786,0:02:00.057 istifadə edərək daha çox[br]sayda insanın qida 0:02:00.057,0:02:02.378 ehtiyacını qarşılaya bilirdi. 0:02:02.378,0:02:04.882 Aydındır ki, daha çox insanın[br]qida ehtiyacının qarşılanması 0:02:04.882,0:02:07.065 əhalinin artmasına, firavanlığa 0:02:07.065,0:02:08.444 və çox daha stabil 0:02:08.444,0:02:12.177 imperiyanın varlığına gətirib çıxarırdı. 0:02:12.177,0:02:14.813 Zənginlik və stabillik yaradan digər 0:02:14.813,0:02:16.913 amillərdən biri də ticarət anlaşının 0:02:16.913,0:02:18.830 yaranması oldu. 0:02:19.709,0:02:22.777 Həmçinin Çinin çoxlu çay sistemləri də 0:02:22.777,0:02:26.329 kənd təsərrüfatı və ticarətin[br]inkişafına kömək etdi. 0:02:26.329,0:02:31.313 Lakin Suy sülaləsinə gəlib çıxsaq, 0:02:31.313,0:02:34.954 Böyük Kanalın tikintisinin[br]tamamlanması hadisəsini görəcəyik. 0:02:34.954,0:02:38.871 Bu kanal hələ də insanlar tərəfindən[br]tikilmiş ən böyük kanaldır. 0:02:40.261,0:02:43.110 O, Pekindən başlayaraq Hançjouya,[br]hətta ondan da uzaqlara 0:02:43.110,0:02:45.872 uzanır və digər qolları sayəsində 0:02:45.872,0:02:48.235 mövcud olan çay sistemlərini[br]birləşdirərək daha 0:02:48.235,0:02:50.920 çox ticarətin həyata keçməsinə şərait yaradırdı. 0:02:50.920,0:02:54.649 Bu, Tan və Sun sülalələri dövründə[br]özünü daha çox göstərirdi. 0:02:54.649,0:02:56.836 Xüsusilə, Sun sülaləsi dövründə 0:02:56.836,0:03:00.360 barajların ixtirası su səviyyəsini 0:03:00.360,0:03:03.386 idarə etməyə imkan verdi.[br]Bununla da insanların 0:03:03.386,0:03:05.850 su yolları ilə səyahət[br]etməsi asalaşmış oldu. 0:03:05.850,0:03:08.718 Baraj istifadəsi hələ də dünya[br]kanallarında istifadə 0:03:08.718,0:03:11.301 olunan standart texnologiyadır. 0:03:12.350,0:03:15.933 İlk dəfə kağız puldan istifadə[br]də bu dövrdə baş vermişdi. 0:03:17.348,0:03:20.289 Nəzərə alaq ki, müasir dövrdə[br]də kağız puldan istifadə edirik. 0:03:20.289,0:03:22.743 Yəni cəmiyyətlər arasında[br]pul mübadiləsi aparmaq 0:03:22.743,0:03:25.234 artıq qızıl, gümüş və ya mis çıxarmaq 0:03:25.234,0:03:27.712 bacarığından asılı deyildi. 0:03:27.712,0:03:28.970 Kağız pulun istifadəsinə 0:03:28.970,0:03:31.212 imkan verən ən əsas amillərdən 0:03:31.212,0:03:34.038 biri də çap alətləri olmuşdu. 0:03:34.038,0:03:37.807 Xüsusilə, daşına bilən[br]çap alətləri. 0:03:37.807,0:03:40.974 Bu da Sun sülaləsinin[br]yeniliklərindən biri idi. 0:03:41.824,0:03:45.157 Əvvəldə qeyd etdiyim kimi, 1127-ci 0:03:46.134,0:03:50.299 ilə yaxınlaşdıqca şimalda, xüsusilə,[br]Jin-də Şimali Çini tuta biləcək 0:03:50.299,0:03:53.044 işğalçılar meydana çıxırdı. 0:03:53.044,0:03:55.473 Onlar Sunların ölkənin paytaxtını 0:03:55.473,0:03:57.996 şimalda yerləşən Kaifendən cənuba, 0:03:57.996,0:04:00.516 Hançjouya daşımalarına səbəb olmuşdu. 0:04:00.516,0:04:03.364 Burada da gördüyünüz kimi,[br]Hançjou Böyük Kanalın əsas 0:04:03.364,0:04:05.145 cənub terminalı idi. 0:04:05.145,0:04:09.286 Şimali Sun yerini dəyişərək[br]mahiyyətcə Cənubi 0:04:09.286,0:04:12.297 Sun sülaləsinə çevrilməli olsa da, 0:04:12.297,0:04:14.167 öz zənginliyini təxminən hələ 0:04:14.167,0:04:17.467 150 il də davam etdirə bilmişdi.[br]Onun bu uğuru 0:04:17.467,0:04:19.398 öz güclü dövlətçiliyindən və 0:04:19.398,0:04:21.022 mədəniyyətindən gəlirdi. 0:04:21.022,0:04:23.909 Bu qida bolluğu, sülalə[br]qanunları vasitəsilə 0:04:23.909,0:04:26.428 əldə edilən stabillik,[br]ticarət, pul, bütün bu 0:04:26.428,0:04:29.297 texnoloji üstünlüklər Sun 0:04:29.297,0:04:32.673 sülaləsini Çin tarixinin[br]diqqətəlayiq 0:04:32.673,0:04:34.256 dövrlərindən biri etdi.