WEBVTT

00:00:07.704 --> 00:00:10.471
Bu bardaktaki suya bir bakın.

00:00:10.471 --> 00:00:14.355
Tazeleyici, nemlendirici ve hayatta
kalmanız için paha biçilemez.

00:00:14.355 --> 00:00:16.059
Ama bir yudum almadan önce

00:00:16.059 --> 00:00:20.706
bardaktaki suyun hastalık yapan
organizmalar ve kirleticilerden

00:00:20.706 --> 00:00:22.589
uzak olduğunu nasıl anlarsınız?

00:00:22.589 --> 00:00:26.011
Dünyadaki on insandan biri sularının
içmek için güvenli olduğuna

00:00:26.011 --> 00:00:28.231
gerçekten emin olamıyor.

00:00:28.231 --> 00:00:29.886
Peki neden?

00:00:31.196 --> 00:00:32.696
Yetersiz sıhhi tesisat,

00:00:32.696 --> 00:00:34.916
içilebilir su kaynaklarının kötü korunması

00:00:34.916 --> 00:00:36.655
ve uygun olmayan temizlik

00:00:36.655 --> 00:00:40.377
sıklıkla suyun kanalizasyon ve dışkı
ile kirlenmesine neden olur.

00:00:40.377 --> 00:00:43.188
Bu da tehlikeli bakteriler, virüsler

00:00:43.188 --> 00:00:45.989
ve parazitler için ideal
üreme ortamı oluşturur.

00:00:45.989 --> 00:00:49.078
Bu patojenlerin etkileri şaşırtıcıdır.

00:00:49.078 --> 00:00:52.904
Güvenli olmayan suya bağlı
ishal dünya genelinde

00:00:52.904 --> 00:00:56.187
beş yaş altı çocuklarda ölümün
önde gelen nedenlerindendir.

00:00:56.187 --> 00:00:58.588
Birleşmiş Milletler'in
2010'daki bir raporuna göre

00:00:58.588 --> 00:01:04.549
suyla bulaşan mikrobik hastalıklar yılda
savaştan daha fazla insanı öldürmektedir.

00:01:05.739 --> 00:01:09.808
Ama uygun işlemler bu tehditleri
çözmemize yardımcı olabilir.

00:01:09.808 --> 00:01:11.538
Bu işlemler genelde üç aşamalıdır:

00:01:11.538 --> 00:01:12.607
Çöktürme,

00:01:12.607 --> 00:01:13.739
süzme

00:01:13.739 --> 00:01:15.329
ve dezenfeksiyon.

00:01:15.329 --> 00:01:17.857
Su bir işleme tesisinde toplandığında

00:01:17.857 --> 00:01:19.598
temizlenmeye hazırdır.

00:01:19.598 --> 00:01:23.139
İlk aşama olan çöktürme zaman alır.

00:01:23.139 --> 00:01:28.339
Su karıştırılmadan, ağır partiküllerin
dibe çökmesine izin verecek şekilde durur.

00:01:28.339 --> 00:01:31.040
Ama sıklıkla partiküller
sadece çöktürmeyle

00:01:31.040 --> 00:01:33.124
ayrılamayacak kadar küçüktür

00:01:33.124 --> 00:01:35.019
ve süzülmeleri gerekir.

00:01:35.019 --> 00:01:38.379
Yer çekimi suyu kum tabakalarının
arasından aşağıya çekerek

00:01:38.379 --> 00:01:41.180
kalan partikülleri kum taneleri
arasına hapseder.

00:01:41.180 --> 00:01:45.540
Su, son işlem olan bir doz
dezenfektan için hazırlanır.

00:01:45.631 --> 00:01:49.087
Kimyasallar, başlıca klor ve ozon şeklinde

00:01:49.087 --> 00:01:51.750
herhangi bir patojeni öldürmek,

00:01:51.750 --> 00:01:55.279
boru ve depolama sistemlerini
dezenfekte etmek için karıştırılır.

00:01:55.279 --> 00:01:59.112
Klor sudaki yaşayan organizmaları
yok etmede oldukça etkilidir.

00:01:59.112 --> 00:02:01.482
Ama kullanımı devlet kontrolündedir,

00:02:01.482 --> 00:02:04.801
çünkü potansiyel olarak zararlı
kimyasal yan ürünleri vardır.

00:02:04.801 --> 00:02:09.040
Dezenfeksiyon sürecinde klor
oranında dengesizlik olursa

00:02:09.040 --> 00:02:12.021
bu, başka kimyasal
reaksiyonları tetikleyebilir.

00:02:12.021 --> 00:02:14.603
Örneğin trihalometanlar gibi
klor yan ürünlerinin

00:02:14.603 --> 00:02:18.881
seviyesi birdenbire artabilir;
bu da borularda aşınmaya,

00:02:18.881 --> 00:02:23.922
içme suyuna demir, bakır
ve kurşun karışmasına neden olur.

00:02:25.292 --> 00:02:27.892
Bu ve diğer kaynaklardan
gelen su kirlenmesi;

00:02:27.892 --> 00:02:30.902
filtreleme, kimyasal dökülmeler
ve yüzey suyu akışı gibi,

00:02:30.902 --> 00:02:33.814
uzun dönem sağlık etkileriyle
ilişkilendirilmiştir:

00:02:33.814 --> 00:02:34.620
Kanser,

00:02:34.620 --> 00:02:37.343
kardiyovasküler ve nörolojik hastalıklar

00:02:37.343 --> 00:02:39.093
ve düşük gibi.

00:02:39.493 --> 00:02:41.704
Maalesef kimyasal kirli suyun
tehlikelerini

00:02:41.704 --> 00:02:45.091
tam olarak değerlendirmek mümkün değil.

00:02:45.091 --> 00:02:47.651
Dezenfektanların hastalık yapan
patojenleri yok ederek

00:02:47.651 --> 00:02:49.954
suyu daha güvenli yaptığı açıkken

00:02:49.954 --> 00:02:52.234
uzmanlar içme suyumuzdaki

00:02:52.234 --> 00:02:55.035
kimyasal kokteylinin insan
sağlığını nasıl etkilediğini

00:02:55.035 --> 00:02:57.853
henüz tam anlamıyla belirleyemedi.

00:02:58.243 --> 00:03:01.566
Peki musluktan ya da başka
yolla ulaşabildiğiniz suyun

00:03:01.566 --> 00:03:03.585
içilebilir olduğuna

00:03:03.585 --> 00:03:05.265
nasıl karar verirsiniz?

00:03:05.265 --> 00:03:07.185
Öncelikle çok bulanık görünüm,

00:03:07.185 --> 00:03:08.935
eser organik bileşikler

00:03:08.935 --> 00:03:13.776
ya da arsenik, krom,
kurşun gibi ağır metaller

00:03:13.776 --> 00:03:17.215
suyun tüketime uygun olmadığını gösterir.

00:03:17.215 --> 00:03:19.805
Kurşun ya da arsenik gibi birçok kirletici

00:03:19.805 --> 00:03:21.867
testler olmadan belirlenemez.

00:03:21.867 --> 00:03:23.805
Ama bazı ipuçları; bulanıklık,

00:03:23.805 --> 00:03:25.816
kahverengi ya da sarı renk,

00:03:25.816 --> 00:03:27.073
kötü koku

00:03:27.073 --> 00:03:29.597
veya aşırı klor kokusu

00:03:29.597 --> 00:03:32.388
daha fazla inceleme
gerektiğine işaret edebilir.

00:03:32.388 --> 00:03:34.666
Su test kitleri bir adım daha ileri gidip

00:03:34.666 --> 00:03:39.157
pek çok kirletici ve kimyasalın
varlığını doğrulayabilir.

00:03:39.617 --> 00:03:43.520
Bu kadar çeşit kirletici varken suyu
kaynağına yakın işlemek yerine

00:03:43.520 --> 00:03:45.941
kullanım yerinde işleme
yöntemleri de vardır.

00:03:45.941 --> 00:03:50.127
Kullanım noktasında işleme
aslında binlerce yıldır var.

00:03:50.127 --> 00:03:55.438
Antik Mısırlılar birçok organik
kirleticiyi güneşin ısısıyla yok etmiştir.

00:03:55.438 --> 00:03:57.952
Antik Yunanistan'da Hipokrat

00:03:57.952 --> 00:04:01.937
tadı kötü tortuları sudan ayrıştıran
bir torba tasarlamıştır.

00:04:01.937 --> 00:04:05.377
Günümüzde kullanım noktası
yöntemleri genellikle iyonizasyon içerir,

00:04:05.377 --> 00:04:07.749
mineral içeriğini azaltmak için.

00:04:07.749 --> 00:04:10.389
Ayrıca adsorbsiyon
filtrelemesi kullanırlar.

00:04:10.389 --> 00:04:13.347
Bu yöntemde aktive karbon
adlı gözenekli bir materyal

00:04:13.347 --> 00:04:17.870
kirletici ve kimyasalları
uzaklaştırmak için suyu süzer.

00:04:17.870 --> 00:04:20.819
Etkili bir uzun dönem çözümü olmasa da

00:04:20.819 --> 00:04:25.499
suyu kullanım yerinde işlemek taşınabilir,
kolay kurulup uyarlanabilir bir sistemdir.

00:04:25.499 --> 00:04:28.698
Büyük ölçekli sistemlerin bulunmadığı

00:04:28.698 --> 00:04:32.131
ya da suyun yolun ilerleyen
noktalarında kirlendiği yerlerde

00:04:32.131 --> 00:04:36.089
bu sistemler yaşam ve ölüm
arasındaki farkı belirleyebilir.

00:04:36.569 --> 00:04:40.099
Temiz su değerli ve sıklıkla kıt bir
kaynak olarak kalmaktadır.

00:04:40.099 --> 00:04:44.982
Hâlâ 800 milyon insanımızın
suya düzenli erişimi yok.

00:04:44.982 --> 00:04:47.251
İyi haberse su işlemedeki

00:04:47.251 --> 00:04:50.301
hem büyük hem küçük ölçekte
devam eden gelişmeler,

00:04:50.301 --> 00:04:52.811
pek çok güvenli olmayan
durumu giderebilir.

00:04:52.811 --> 00:04:55.111
Gerekli yerlere uygun sistemleri kurmak

00:04:55.111 --> 00:04:58.489
ve mevcut olan sistemlere özenli davranmak

00:04:58.489 --> 00:05:01.870
insani ihtiyaçlarımızdan en temelini
gidermeyi sağlayacaktır.