1
00:00:07,099 --> 00:00:11,388
Saluton kaj bonvenon al la
Konscio-Projekto de Naturaj Mondaj Faktoj—

2
00:00:11,388 --> 00:00:14,064
nova serio, en kiu mi priskribas
la gravecon de

3
00:00:14,064 --> 00:00:17,320
la konservado de faŭno
kaj kiel vi povas kontribui al ĝi.

4
00:00:17,692 --> 00:00:20,170
En ĉi tiu filmeto, kun mi estas
Alex Collins—

5
00:00:20,170 --> 00:00:23,085
alia jutubista entuziasmulo
de faŭno kaj biologisto

6
00:00:23,085 --> 00:00:24,879
ĉe la Universitato de Bristolo.

7
00:00:24,879 --> 00:00:26,759
Oni povas trovi la ligilon
de lia kanalo sube,

8
00:00:26,759 --> 00:00:28,259
mi rekomendas, ke
vi kontrolu ĝin

9
00:00:28,259 --> 00:00:30,950
por filmetoj pri la plej maloftaj
specioj de la mondo

10
00:00:30,950 --> 00:00:32,940
kaj kion vi povas fari por helpi ilin.

11
00:00:33,351 --> 00:00:36,040
Nu, kio estas mara konservado?

12
00:00:36,066 --> 00:00:40,600
Oni difinas maran konservadon kiel
la protektadon de maraj ekosistemoj,

13
00:00:40,600 --> 00:00:44,081
kiu temas ĉefe pri la limigado de
homfarita damaĝo al la ekosistemoj

14
00:00:44,081 --> 00:00:46,310
kaj la protektado de 
endanĝerigataj specioj.

15
00:00:46,650 --> 00:00:50,398
La ĉefaj minacoj, kiujn spertas
la oceanoj, estas la perdo de specioj,

16
00:00:50,398 --> 00:00:51,800
la degenerado de habitatoj

17
00:00:51,800 --> 00:00:54,260
kaj ŝanĝiĝoj de la funkciado
de ekosistemoj.

18
00:00:54,392 --> 00:00:57,420
Homa aktiveco kaŭzas pliigon
de formorto

19
00:00:57,420 --> 00:01:00,294
kaj malpliigo de biodiverseco,

20
00:01:00,294 --> 00:01:04,019
ĉefe en koralaj rifoj—
88% da ili estas endanĝerigataj

21
00:01:04,019 --> 00:01:06,370
per troaj emisioj de karbona dioksido.

22
00:01:06,720 --> 00:01:11,006
Ĉi tiuj rifoj estas inter la plej gravaj
fontoj de biodiverseco tutmonde.

23
00:01:11,581 --> 00:01:15,761
Rifoj bezonas proksimume 10.000 jarojn
por formiĝi el koralaj polipoj,

24
00:01:15,761 --> 00:01:17,500
kaj eĉ 30.000.000 jarojn por

25
00:01:17,500 --> 00:01:19,285
atingi plenan maturiĝon.

26
00:01:19,285 --> 00:01:23,872
Ili enhavas preskaŭ 25% da
ĉiu mara vivo.

27
00:01:27,396 --> 00:01:29,310
Tamen, tutmonde,

28
00:01:29,310 --> 00:01:31,059
koralaj rifoj estas mortantaj,

29
00:01:31,059 --> 00:01:34,756
ĉar varmiĝantaj temperaturoj kaj
malbonaj cirkonstancoj blankigas la koralojn

30
00:01:34,756 --> 00:01:37,114
kaj farigas al ili la forĵetado
de la buntaj algoj,

31
00:01:37,114 --> 00:01:39,841
kiujn bezonas la koraloj por vivado.

32
00:01:40,789 --> 00:01:45,132
Do, kial mara konservado
tiel gravas?

33
00:01:45,690 --> 00:01:49,339
Pro la nuntempe plej alta endanĝerigado
de la oceanoj

34
00:01:49,339 --> 00:01:53,202
kaj la formorto de 50% da la koralaj rifoj
dum la pasintaj tridek jaroj,

35
00:01:53,202 --> 00:01:54,840
mara konservado neniam

36
00:01:54,840 --> 00:01:56,709
pli gravis ol nuntempe.

37
00:01:57,129 --> 00:01:58,680
Mi jam faris kelkajn filmetojn

38
00:01:58,680 --> 00:02:01,355
por priskribi pri kial konservado
tiom gravas,

39
00:02:01,355 --> 00:02:03,711
kaj kial ni devas savi
endanĝerigatajn speciojn.

40
00:02:03,810 --> 00:02:05,442
Do, kontrolu tiujn filmetojn
post kiam

41
00:02:05,442 --> 00:02:06,649
vi estos spektinta ĉi tiun.

42
00:02:06,649 --> 00:02:09,947
Simple, malsamaj specioj dependas de
unu al la alia por vivado.

43
00:02:09,947 --> 00:02:11,674
Se unu specio estas minacata,

44
00:02:11,674 --> 00:02:14,310
verŝajne alia specio ankaŭ estas minacata.

45
00:02:14,310 --> 00:02:16,820
Pro tio, okazas ĉena reakcio,
ĝis eventuale

46
00:02:16,820 --> 00:02:18,870
tuta ekosistemo estas minacata.

47
00:02:19,031 --> 00:02:21,157
Ni bezonas sanajn ekosistemojn tiom,

48
00:02:21,157 --> 00:02:22,760
kiom la maran vivon mem,

49
00:02:22,760 --> 00:02:26,000
ĉar sen ili, ni havus malpli da
manĝaĵoj, malpli da mono,

50
00:02:26,000 --> 00:02:28,345
kaj malpli da vivo en
nia planedo ĝenerale.

51
00:02:28,631 --> 00:02:31,321
Finfine, la Tero bezonas
sanajn oceanojn,

52
00:02:31,321 --> 00:02:33,840
kaj ni estas la respondeculoj,
kiuj protektu ilin.

53
00:02:33,840 --> 00:02:35,840
Do, kiel ni povas fari ĉi tion?

54
00:02:35,840 --> 00:02:40,190
Unu el la metodoj plej efikaj estas
la kreado de maraj protektitaj areoj.

55
00:02:40,490 --> 00:02:43,440
Tio kreas multe pli sekuran medion
por la mara vivo,

56
00:02:43,440 --> 00:02:45,790
protektante kontraŭ trofiŝado,

57
00:02:45,790 --> 00:02:48,890
brupoluado de ŝipoj, kaj
aliaj tipoj de homa aktiveco.

58
00:02:49,360 --> 00:02:55,050
Dankeme, ene de tiuj areoj,
la biodiverseco povas pliiĝi je 21%.

59
00:02:55,590 --> 00:02:57,910
Oni ankaŭ povas uzi artefaritajn rifojn.

60
00:02:57,910 --> 00:03:01,054
Ili estas homfaritaj strukturoj, kiuj
estas konstruitaj por subteni la maran vivon

61
00:03:01,054 --> 00:03:02,540
kaj la kreskiĝon de novaj koraloj.

62
00:03:02,540 --> 00:03:06,801
Artefaritaj rifoj sukcese provizas
habitaton por endanĝerigata faŭno

63
00:03:07,273 --> 00:03:09,900
kaj helpas la resaniĝon de
damaĝitaj ekosistemoj

64
00:03:09,900 --> 00:03:12,520
kaj la regeneriĝon de la
altvalora biodiverseco.

65
00:03:12,670 --> 00:03:15,370
Krom tiuj strategioj, ni ankaŭ
devas zorgi pri

66
00:03:15,370 --> 00:03:18,027
kiel ni interagas kun la mara medio.

67
00:03:18,027 --> 00:03:21,225
Profundmaraj teĥnikoj de fiŝado
kiel trolado,

68
00:03:21,225 --> 00:03:24,005
dum kiu oni trenas reton sur
la marfundon,

69
00:03:24,005 --> 00:03:25,604
povas esti ege detruaj,

70
00:03:25,604 --> 00:03:30,040
ĉar ili ruinigas ekologie gravajn speciojn,
inkluzive de specifaj koraloj.

71
00:03:30,040 --> 00:03:34,130
Pelagaj teĥnikoj de fiŝado, en kiu
oni trenas reton tra la pelagan zonon,

72
00:03:34,130 --> 00:03:35,603
povas esti egale malbonaj.

73
00:03:35,603 --> 00:03:38,168
Ĉi tiuj teĥnikoj estas sendistingaj;

74
00:03:38,168 --> 00:03:40,180
la retoj kaptas ĉion,

75
00:03:40,180 --> 00:03:42,416
eĉ se la fiŝkaptistoj ne volas ĝin.

76
00:03:42,500 --> 00:03:46,503
Pro tio, protektataj bestoj kiel delfenoj
kaj testudoj ofte estas vunditaj

77
00:03:46,503 --> 00:03:51,108
aŭ mortigitaj. Kontraŭ ĉiu kilogramo
da peneoj kaptitaj kaj venditaj,

78
00:03:51,108 --> 00:03:54,554
naŭ kilogramoj da aliaj marbestoj
estas kaptitaj senintence,

79
00:03:54,554 --> 00:03:56,775
vunditaj aŭ mortigitaj kaj
poste forĵetitaj.

80
00:03:56,870 --> 00:03:59,948
Penado pri mara konservado estas
farita por malpliigi la detruadon

81
00:03:59,948 --> 00:04:01,840
kaŭzitan de ĉi tiuj teĥnikoj de fiŝado,

82
00:04:01,840 --> 00:04:05,843
aŭ per la malpliigo de la tempodaŭro,
en kiu rajtas uzi ĉi tiujn teĥnikojn

83
00:04:05,843 --> 00:04:08,475
aŭ per la maldetruigo de la teĥnikoj mem;

84
00:04:08,670 --> 00:04:11,950
ekzemple, oni kuraĝigas la uzadon de
certaj fiŝhokoj, per kiuj

85
00:04:11,950 --> 00:04:14,773
la kaptado de nevolataj specioj
fariĝas malpli verŝajna.

86
00:04:14,773 --> 00:04:17,410
Solvi ĉi tiajn problemojn postulas
multe da forta laboro,

87
00:04:17,410 --> 00:04:19,503
sed tio ne signifas, ke oni povas
fari nenion kontraŭ ili

88
00:04:19,503 --> 00:04:21,373
se oni ne laboras kiel konservadisto.

89
00:04:21,908 --> 00:04:26,080
Do, jen kelkaj aliaj agoj, kiujn vi povas
fari por helpi la mara konservadon.

90
00:04:26,250 --> 00:04:29,465
Unue, uzu vian akvoliverado
pli ekonomie.

91
00:04:29,465 --> 00:04:31,905
Ĝi ne nur ŝparos por vi monon,
sed ĝi ankaŭ

92
00:04:31,905 --> 00:04:36,510
malpliigos troan surfacan fluadon, kiu
enmetas poluaĵojn kaj rubon en la oceanojn.

93
00:04:36,510 --> 00:04:39,751
Due, uzu malpli da energio en
via ĉiutaga vivo.

94
00:04:39,751 --> 00:04:41,520
Pli altaj temperaturoj povas kaŭzi
la mortigon

95
00:04:41,520 --> 00:04:44,330
de koraloj, pli altajn marnivelojn
kaj inundadon,

96
00:04:44,330 --> 00:04:48,081
kaj pli severajn veteraĵojn, kiuj
povas damaĝi marajn ekosistemojn.

97
00:04:48,081 --> 00:04:51,850
Multaj maraj specioj dependas de
specifaj temperaturoj por determini

98
00:04:51,850 --> 00:04:53,640
la sekson, en kiu ili disvolviĝas.

99
00:04:53,760 --> 00:04:57,080
Ĉi tio nomiĝas temperatur-dependa
seksa determino;

100
00:04:57,080 --> 00:05:01,930
sekve, temperaturaj ŝanĝiĝoj povas
malekvilibrigi tutan organismaron.

101
00:05:02,290 --> 00:05:04,420
Vi ankaŭ povas fiŝkapti pli respondece,

102
00:05:04,420 --> 00:05:08,090
aŭ simple fiŝkapti malpli ofte aŭ neniame,
se taŭgus al vi.

103
00:05:08,280 --> 00:05:10,170
Estas egale pri manĝi marmanĝaĵon.

104
00:05:10,270 --> 00:05:13,001
Ankaŭ gravas via malplia uzo de plasto.

105
00:05:13,001 --> 00:05:15,681
La ingestado de mikroplastaĵo
(plasteroj,

106
00:05:15,681 --> 00:05:19,970
kiuj estas malpli ol 5mm larĝaj)
povas kaŭzi bioakumuladon.

107
00:05:20,220 --> 00:05:22,000
Bioakumulado okazas kiam
toksaj substancoj

108
00:05:22,000 --> 00:05:25,230
akumulas en la manĝoĉeno kaj
eventuale kaŭzas gravan damaĝon

109
00:05:25,230 --> 00:05:26,989
al la specioj je la supro.

110
00:05:27,479 --> 00:05:29,900
Tiuj estas nur kelkaj aferoj,
kiujn vi devas konsideri

111
00:05:29,900 --> 00:05:32,300
por malpliigi vian efikon al
la mara vivo.

112
00:05:32,420 --> 00:05:35,980
Kompreneble estas multaj aliaj
aferoj, kiujn vi povas fari por helpi,

113
00:05:35,980 --> 00:05:37,490
do se vi volus scii pli,

114
00:05:37,490 --> 00:05:38,964
tiam sciigu nin en la komentaro,

115
00:05:38,964 --> 00:05:41,540
por ke ni povu fari alian filmeton por vi.

116
00:05:44,990 --> 00:05:46,420
Dankon pro spekti.

117
00:05:46,420 --> 00:05:49,305
Abonu por vidi pli da filmetoj
de la Kionscio-Projekto.

118
00:05:49,610 --> 00:05:51,820
Premi la 👍-butonon kaj
trafu nian filmeton

119
00:05:51,820 --> 00:05:55,480
pri la pinmarteso per la ligilo
al la kanalo de Alex.

120
00:05:55,882 --> 00:05:58,202
Mi esperas, ke vi ĝuis
ĉi tiun filmeton!