0:00:07.099,0:00:11.388
Saluton kaj bonvenon al la[br]Konscio-Projekto de Naturaj Mondaj Faktoj—

0:00:11.388,0:00:14.064
nova serio, en kiu mi priskribas[br]la gravecon de

0:00:14.064,0:00:17.320
la konservado de faŭno[br]kaj kiel vi povas kontribui al ĝi.

0:00:17.692,0:00:20.170
En ĉi tiu filmeto, kun mi estas[br]Alex Collins—

0:00:20.170,0:00:23.085
alia jutubista entuziasmulo[br]de faŭno kaj biologisto

0:00:23.085,0:00:24.879
ĉe la Universitato de Bristolo.

0:00:24.879,0:00:26.759
Oni povas trovi la ligilon[br]de lia kanalo sube,

0:00:26.759,0:00:28.259
mi rekomendas, ke[br]vi kontrolu ĝin

0:00:28.259,0:00:30.950
por filmetoj pri la plej maloftaj[br]specioj de la mondo

0:00:30.950,0:00:32.940
kaj kion vi povas fari por helpi ilin.

0:00:33.351,0:00:36.040
Nu, kio estas mara konservado?

0:00:36.066,0:00:40.600
Oni difinas maran konservadon kiel[br]la protektadon de maraj ekosistemoj,

0:00:40.600,0:00:44.081
kiu temas ĉefe pri la limigado de[br]homfarita damaĝo al la ekosistemoj

0:00:44.081,0:00:46.310
kaj la protektado de [br]endanĝerigataj specioj.

0:00:46.650,0:00:50.398
La ĉefaj minacoj, kiujn spertas[br]la oceanoj, estas la perdo de specioj,

0:00:50.398,0:00:51.800
la degenerado de habitatoj

0:00:51.800,0:00:54.260
kaj ŝanĝiĝoj de la funkciado[br]de ekosistemoj.

0:00:54.392,0:00:57.420
Homa aktiveco kaŭzas pliigon[br]de formorto

0:00:57.420,0:01:00.294
kaj malpliigo de biodiverseco,

0:01:00.294,0:01:04.019
ĉefe en koralaj rifoj—[br]88% da ili estas endanĝerigataj

0:01:04.019,0:01:06.370
per troaj emisioj de karbona dioksido.

0:01:06.720,0:01:11.006
Ĉi tiuj rifoj estas inter la plej gravaj[br]fontoj de biodiverseco tutmonde.

0:01:11.581,0:01:15.761
Rifoj bezonas proksimume 10.000 jarojn[br]por formiĝi el koralaj polipoj,

0:01:15.761,0:01:17.500
kaj eĉ 30.000.000 jarojn por

0:01:17.500,0:01:19.285
atingi plenan maturiĝon.

0:01:19.285,0:01:23.872
Ili enhavas preskaŭ 25% da[br]ĉiu mara vivo.

0:01:27.396,0:01:29.310
Tamen, tutmonde,

0:01:29.310,0:01:31.059
koralaj rifoj estas mortantaj,

0:01:31.059,0:01:34.756
ĉar varmiĝantaj temperaturoj kaj[br]malbonaj cirkonstancoj blankigas la koralojn

0:01:34.756,0:01:37.114
kaj farigas al ili la forĵetado[br]de la buntaj algoj,

0:01:37.114,0:01:39.841
kiujn bezonas la koraloj por vivado.

0:01:40.789,0:01:45.132
Do, kial mara konservado[br]tiel gravas?

0:01:45.690,0:01:49.339
Pro la nuntempe plej alta endanĝerigado[br]de la oceanoj

0:01:49.339,0:01:53.202
kaj la formorto de 50% da la koralaj rifoj[br]dum la pasintaj tridek jaroj,

0:01:53.202,0:01:54.840
mara konservado neniam

0:01:54.840,0:01:56.709
pli gravis ol nuntempe.

0:01:57.129,0:01:58.680
Mi jam faris kelkajn filmetojn

0:01:58.680,0:02:01.355
por priskribi pri kial konservado[br]tiom gravas,

0:02:01.355,0:02:03.711
kaj kial ni devas savi[br]endanĝerigatajn speciojn.

0:02:03.810,0:02:05.442
Do, kontrolu tiujn filmetojn[br]post kiam

0:02:05.442,0:02:06.649
vi estos spektinta ĉi tiun.

0:02:06.649,0:02:09.947
Simple, malsamaj specioj dependas de[br]unu al la alia por vivado.

0:02:09.947,0:02:11.674
Se unu specio estas minacata,

0:02:11.674,0:02:14.310
verŝajne alia specio ankaŭ estas minacata.

0:02:14.310,0:02:16.820
Pro tio, okazas ĉena reakcio,[br]ĝis eventuale

0:02:16.820,0:02:18.870
tuta ekosistemo estas minacata.

0:02:19.031,0:02:21.157
Ni bezonas sanajn ekosistemojn tiom,

0:02:21.157,0:02:22.760
kiom la maran vivon mem,

0:02:22.760,0:02:26.000
ĉar sen ili, ni havus malpli da[br]manĝaĵoj, malpli da mono,

0:02:26.000,0:02:28.345
kaj malpli da vivo en[br]nia planedo ĝenerale.

0:02:28.631,0:02:31.321
Finfine, la Tero bezonas[br]sanajn oceanojn,

0:02:31.321,0:02:33.840
kaj ni estas la respondeculoj,[br]kiuj protektu ilin.

0:02:33.840,0:02:35.840
Do, kiel ni povas fari ĉi tion?

0:02:35.840,0:02:40.190
Unu el la metodoj plej efikaj estas[br]la kreado de maraj protektitaj areoj.

0:02:40.490,0:02:43.440
Tio kreas multe pli sekuran medion[br]por la mara vivo,

0:02:43.440,0:02:45.790
protektante kontraŭ trofiŝado,

0:02:45.790,0:02:48.890
brupoluado de ŝipoj, kaj[br]aliaj tipoj de homa aktiveco.

0:02:49.360,0:02:55.050
Dankeme, ene de tiuj areoj,[br]la biodiverseco povas pliiĝi je 21%.

0:02:55.590,0:02:57.910
Oni ankaŭ povas uzi artefaritajn rifojn.

0:02:57.910,0:03:01.054
Ili estas homfaritaj strukturoj, kiuj[br]estas konstruitaj por subteni la maran vivon

0:03:01.054,0:03:02.540
kaj la kreskiĝon de novaj koraloj.

0:03:02.540,0:03:06.801
Artefaritaj rifoj sukcese provizas[br]habitaton por endanĝerigata faŭno

0:03:07.273,0:03:09.900
kaj helpas la resaniĝon de[br]damaĝitaj ekosistemoj

0:03:09.900,0:03:12.520
kaj la regeneriĝon de la[br]altvalora biodiverseco.

0:03:12.670,0:03:15.370
Krom tiuj strategioj, ni ankaŭ[br]devas zorgi pri

0:03:15.370,0:03:18.027
kiel ni interagas kun la mara medio.

0:03:18.027,0:03:21.225
Profundmaraj teĥnikoj de fiŝado[br]kiel trolado,

0:03:21.225,0:03:24.005
dum kiu oni trenas reton sur[br]la marfundon,

0:03:24.005,0:03:25.604
povas esti ege detruaj,

0:03:25.604,0:03:30.040
ĉar ili ruinigas ekologie gravajn speciojn,[br]inkluzive de specifaj koraloj.

0:03:30.040,0:03:34.130
Pelagaj teĥnikoj de fiŝado, en kiu[br]oni trenas reton tra la pelagan zonon,

0:03:34.130,0:03:35.603
povas esti egale malbonaj.

0:03:35.603,0:03:38.168
Ĉi tiuj teĥnikoj estas sendistingaj;

0:03:38.168,0:03:40.180
la retoj kaptas ĉion,

0:03:40.180,0:03:42.416
eĉ se la fiŝkaptistoj ne volas ĝin.

0:03:42.500,0:03:46.503
Pro tio, protektataj bestoj kiel delfenoj[br]kaj testudoj ofte estas vunditaj

0:03:46.503,0:03:51.108
aŭ mortigitaj. Kontraŭ ĉiu kilogramo[br]da peneoj kaptitaj kaj venditaj,

0:03:51.108,0:03:54.554
naŭ kilogramoj da aliaj marbestoj[br]estas kaptitaj senintence,

0:03:54.554,0:03:56.775
vunditaj aŭ mortigitaj kaj[br]poste forĵetitaj.

0:03:56.870,0:03:59.948
Penado pri mara konservado estas[br]farita por malpliigi la detruadon

0:03:59.948,0:04:01.840
kaŭzitan de ĉi tiuj teĥnikoj de fiŝado,

0:04:01.840,0:04:05.843
aŭ per la malpliigo de la tempodaŭro,[br]en kiu rajtas uzi ĉi tiujn teĥnikojn

0:04:05.843,0:04:08.475
aŭ per la maldetruigo de la teĥnikoj mem;

0:04:08.670,0:04:11.950
ekzemple, oni kuraĝigas la uzadon de[br]certaj fiŝhokoj, per kiuj

0:04:11.950,0:04:14.773
la kaptado de nevolataj specioj[br]fariĝas malpli verŝajna.

0:04:14.773,0:04:17.410
Solvi ĉi tiajn problemojn postulas[br]multe da forta laboro,

0:04:17.410,0:04:19.503
sed tio ne signifas, ke oni povas[br]fari nenion kontraŭ ili

0:04:19.503,0:04:21.373
se oni ne laboras kiel konservadisto.

0:04:21.908,0:04:26.080
Do, jen kelkaj aliaj agoj, kiujn vi povas[br]fari por helpi la mara konservadon.

0:04:26.250,0:04:29.465
Unue, uzu vian akvoliverado[br]pli ekonomie.

0:04:29.465,0:04:31.905
Ĝi ne nur ŝparos por vi monon,[br]sed ĝi ankaŭ

0:04:31.905,0:04:36.510
malpliigos troan surfacan fluadon, kiu[br]enmetas poluaĵojn kaj rubon en la oceanojn.

0:04:36.510,0:04:39.751
Due, uzu malpli da energio en[br]via ĉiutaga vivo.

0:04:39.751,0:04:41.520
Pli altaj temperaturoj povas kaŭzi[br]la mortigon

0:04:41.520,0:04:44.330
de koraloj, pli altajn marnivelojn[br]kaj inundadon,

0:04:44.330,0:04:48.081
kaj pli severajn veteraĵojn, kiuj[br]povas damaĝi marajn ekosistemojn.

0:04:48.081,0:04:51.850
Multaj maraj specioj dependas de[br]specifaj temperaturoj por determini

0:04:51.850,0:04:53.640
la sekson, en kiu ili disvolviĝas.

0:04:53.760,0:04:57.080
Ĉi tio nomiĝas temperatur-dependa[br]seksa determino;

0:04:57.080,0:05:01.930
sekve, temperaturaj ŝanĝiĝoj povas[br]malekvilibrigi tutan organismaron.

0:05:02.290,0:05:04.420
Vi ankaŭ povas fiŝkapti pli respondece,

0:05:04.420,0:05:08.090
aŭ simple fiŝkapti malpli ofte aŭ neniame,[br]se taŭgus al vi.

0:05:08.280,0:05:10.170
Estas egale pri manĝi marmanĝaĵon.

0:05:10.270,0:05:13.001
Ankaŭ gravas via malplia uzo de plasto.

0:05:13.001,0:05:15.681
La ingestado de mikroplastaĵo[br](plasteroj,

0:05:15.681,0:05:19.970
kiuj estas malpli ol 5mm larĝaj)[br]povas kaŭzi bioakumuladon.

0:05:20.220,0:05:22.000
Bioakumulado okazas kiam[br]toksaj substancoj

0:05:22.000,0:05:25.230
akumulas en la manĝoĉeno kaj[br]eventuale kaŭzas gravan damaĝon

0:05:25.230,0:05:26.989
al la specioj je la supro.

0:05:27.479,0:05:29.900
Tiuj estas nur kelkaj aferoj,[br]kiujn vi devas konsideri

0:05:29.900,0:05:32.300
por malpliigi vian efikon al[br]la mara vivo.

0:05:32.420,0:05:35.980
Kompreneble estas multaj aliaj[br]aferoj, kiujn vi povas fari por helpi,

0:05:35.980,0:05:37.490
do se vi volus scii pli,

0:05:37.490,0:05:38.964
tiam sciigu nin en la komentaro,

0:05:38.964,0:05:41.540
por ke ni povu fari alian filmeton por vi.

0:05:44.990,0:05:46.420
Dankon pro spekti.

0:05:46.420,0:05:49.305
Abonu por vidi pli da filmetoj[br]de la Kionscio-Projekto.

0:05:49.610,0:05:51.820
Premi la 👍-butonon kaj[br]trafu nian filmeton

0:05:51.820,0:05:55.480
pri la pinmarteso per la ligilo[br]al la kanalo de Alex.

0:05:55.882,0:05:58.202
Mi esperas, ke vi ĝuis[br]ĉi tiun filmeton!