0:00:00.000,0:00:02.000
Sot dua të ju flas

0:00:02.000,0:00:06.000
për disa probleme me të cilat ushtria e botës perëndimore

0:00:06.000,0:00:09.000
Australia, Shtetet e Bashkuara, Britania e Madhe, dhe të tjera --

0:00:09.000,0:00:11.000
ballafaqohen në disa raste të vendosjeve të trupave

0:00:11.000,0:00:14.000
me të cilat ata po ballafaqohen në këtë moment në botën moderne.

0:00:14.000,0:00:16.000
Nëse mendoni për gjërat

0:00:16.000,0:00:19.000
në të cilat kemi futur personelin ushtarak të Australisë gjatë këtyre viteve të fundit,

0:00:19.000,0:00:22.000
kemi gjëra evidente sikurse Iraku dhe Afganistani,

0:00:22.000,0:00:24.000
por gjithashtu kemi raste si Timori Lindor

0:00:24.000,0:00:26.000
dhe Ishujt e Solomonit dhe disa të tjera.

0:00:26.000,0:00:28.000
Shumica e këtyre vendosjeve të trupave

0:00:28.000,0:00:31.000
në të cilat po dërgojmë personel ushtarak

0:00:31.000,0:00:33.000
nuk janë luftëra tradicionale.

0:00:33.000,0:00:35.000
Në fakt, shumica prej këtyre punëve

0:00:35.000,0:00:38.000
që po u kërkojmë personelit ushtarak të bëjnë në këto situata

0:00:38.000,0:00:41.000
janë të cilat, në vendet e tyre si Australi, Shtete të Bashkuara dhe të tjera,

0:00:41.000,0:00:44.000
do të kryheshin nga oficerë të policisë.

0:00:44.000,0:00:46.000
Ka shumë probleme që lindin

0:00:46.000,0:00:48.000
për personelin ushtarak në këto situata,

0:00:48.000,0:00:51.000
sepse ata po bëjnë gjëra për të cilat nuk janë stërvitur,

0:00:51.000,0:00:53.000
dhe po bëjnë gjëra

0:00:53.000,0:00:56.000
të cilat njerëzit që i bëjnë në vendet e tyre

0:00:56.000,0:00:58.000
stërviten shumë ndryshe

0:00:58.000,0:01:00.000
dhe janë të pajisur me mjete tjera.

0:01:00.000,0:01:02.000
Ka shumë arsye përse

0:01:02.000,0:01:04.000
dërgojmë personel ushtarak

0:01:04.000,0:01:06.000
në vend të policisë për të kryer këto detyra.

0:01:06.000,0:01:09.000
Po qe se Australisë do t'i duhej të dërgonte 1000 njerëz nesër

0:01:09.000,0:01:11.000
në Papuan Perëndimore p.sh.,

0:01:11.000,0:01:13.000
ne në fakt nuk i kemi 1000 oficierë të policisë të gatshëm

0:01:13.000,0:01:15.000
që do mund të niseshin nesër

0:01:15.000,0:01:17.000
mirëpo i kemi 1000 ushtarë që do mund të shkonin.

0:01:17.000,0:01:20.000
Kështu që kur kemi nevojë të dërgojmë dikë, atëherë dërgojmë ushtrinë --

0:01:20.000,0:01:22.000
sepse ata janë të gatshëm

0:01:22.000,0:01:24.000
dhe tashmë janë mësuar me këto gjëra

0:01:24.000,0:01:26.000
dhe të jetojnë vetëm

0:01:26.000,0:01:28.000
dhe të mos kenë kaq shumë përkrahje.

0:01:28.000,0:01:30.000
Për këto arsye ata mund t' ia dalin mbanë.

0:01:30.000,0:01:33.000
Mirëpo ata nuk janë të stërvitur në të njëjtën mënyrë sikur oficerët e policisë

0:01:33.000,0:01:36.000
dhe po ashtu nuk janë të pajisur në të njëjtën mënyrë.

0:01:36.000,0:01:38.000
Kjo ka krijuar shumë probleme për ta

0:01:38.000,0:01:40.000
kur vie koha të ballafaqohen me këto çështje.

0:01:40.000,0:01:42.000
Një gjë në vecanti që ka dalur

0:01:42.000,0:01:44.000
për të cilën jam shumë i interesuar

0:01:44.000,0:01:46.000
vshtë çështja nëse,

0:01:46.000,0:01:48.000
kur dërgojmë personel ushtarak për të kryer këto detyra,

0:01:48.000,0:01:50.000
duhet t'i pajisim ata ndryshe,

0:01:50.000,0:01:52.000
dhe në vecanti, nëse duhet t'u japim qasje

0:01:52.000,0:01:55.000
në disa prej këtyre armëve jo-vdejkeprurëse që policia posedon.

0:01:55.000,0:01:57.000
Meqenëse ata kryejnë disa punë të ngjajshme,

0:01:57.000,0:01:59.000
ndoshta është e drejtë që ata të kenë disa prej këtyre gjërave.

0:01:59.000,0:02:01.000
Dhe sigurisht që ka një varg vendesh

0:02:01.000,0:02:03.000
ku këto gjëra mund të jenë shumë të dobishme.

0:02:03.000,0:02:06.000
P.sh. tek postblloqet ushtarake.

0:02:06.000,0:02:08.000
Një rast i tillë është kur personeli ushtarak në këto postblloqe

0:02:08.000,0:02:10.000
është i pasigurtë nëse personi që po afrohet

0:02:10.000,0:02:12.000
është armik ose jo.

0:02:12.000,0:02:14.000
Ta marrim si shembull këtë personin këtu dhe të themi që po ofrohet,

0:02:14.000,0:02:16.000
dhe ata mendojnë "Eshtë ky vetëvrasës me bombë apo jo?"

0:02:16.000,0:02:18.000
A kanë dicka të fshehur nën rroba?Cfarë do ndodhë?

0:02:18.000,0:02:20.000
Ata nuk e dinë nëse ky person është armik apo jo.

0:02:20.000,0:02:22.000
Po qe se ky person nuk ndjek udhëzimet,

0:02:22.000,0:02:24.000
ata mund të shtiejnë në të

0:02:24.000,0:02:26.000
dhe pastaj të marrin vesh

0:02:26.000,0:02:28.000
nëse në të vërtetë kishin shtirë në njeriun e duhur,

0:02:28.000,0:02:30.000
apo nëse ai ishte thejshtë një njeri i pafajshëm

0:02:30.000,0:02:32.000
i cili nuk kishte dijeni se cfarë po ndodhte.

0:02:32.000,0:02:34.000
Po qe se këta ushtarë do ishin të pajisur me armë jo-vdekjeprurëse

0:02:34.000,0:02:36.000
do të mund t'i përdornin ato në këso lloj situatash.

0:02:36.000,0:02:38.000
Po qe se shtiem në dikë që nuk është i rrezikshëm,

0:02:38.000,0:02:40.000
të paktën nuk e vrasim."

0:02:40.000,0:02:42.000
Një shembull tjetër.

0:02:42.000,0:02:44.000
Kjo foto është nga një mision

0:02:44.000,0:02:46.000
në Ballkan në fund '90-tave.

0:02:46.000,0:02:48.000
Situata është pak më ndryshe

0:02:48.000,0:02:50.000
sepse ata kanë më shumë njohuri dhe e dinë që personi është i armiqësor

0:02:50.000,0:02:52.000
pasi dikush po shtie mbi ta

0:02:52.000,0:02:55.000
ose po bën dicka që është e rrezikshme si p.sh. gjuan me gurë.

0:02:55.000,0:02:58.000
Por po qe se ata i kundërpërgjigjen, shumë njerë tjerë

0:02:58.000,0:03:01.000
të pafajshëm që ndodhen përreth mund të lëndohen --

0:03:01.000,0:03:05.000
dhe do shkaktonte dëm shtesë për të cilat ushtria shpesh herë mundohet të mos flasë.

0:03:05.000,0:03:07.000
Edhe në këtë rast ata do thonin "Po qe se kemi qasje në armë jo-vdekjeprurëse,

0:03:07.000,0:03:09.000
dhe përballemi me dikë që është i rrezikshëm,

0:03:09.000,0:03:11.000
mund të gjejmë një mënyrë tjetër për t'u marrë me ta

0:03:11.000,0:03:13.000
dhe dimë që po qe se lëndojmë edhe dikë tjetër përreth,

0:03:13.000,0:03:15.000
të paktën nuk i vrasim.

0:03:15.000,0:03:17.000
Një tjetër sugjerim që është shtruar,

0:03:17.000,0:03:19.000
duke marrë parsysh faktin që tani përdorim shumë robotë në zona lufte,

0:03:19.000,0:03:21.000
brenda pak kohë

0:03:21.000,0:03:24.000
do të mund të jemi dërgojmë robotë në zona luftë të cilët janë të autonomë.

0:03:24.000,0:03:27.000
Këta robotë do të kenë aftësi të marrin vendimet e tyre dhe vendosin se në kë të shtien e në kë jo

0:03:27.000,0:03:29.000
pa ndonjë njeri që t'i udhëzojë.

0:03:29.000,0:03:31.000
Në këtë rast sugjerimi ka të bëjë me

0:03:31.000,0:03:33.000
atë se nëse do të lejojmë robotët që të kryejnë këto detyra,

0:03:33.000,0:03:36.000
ndoshta do të ishte ide më e mirë

0:03:36.000,0:03:38.000
po qe se ata do të ishin të pajisur me armë jo-vdekjeprurëse

0:03:38.000,0:03:41.000
ashtu që edhe po qe se roboti merr një vendim të gabuar dhe shtien në personin e gabuar.

0:03:41.000,0:03:43.000
të paktën nuk e vrasin.

0:03:43.000,0:03:46.000
Ka një varg armësh jo-vdekjeprurëse,

0:03:46.000,0:03:48.000
disa prej të cilave janë të disponueshme tani,

0:03:48.000,0:03:50.000
dhe disa të tjera janë duke u zhvilluar.

0:03:50.000,0:03:52.000
Kemi gjëra tradicionale sikur spreji djegës,

0:03:52.000,0:03:54.000
llak O.C. atje lartë

0:03:54.000,0:03:56.000
ose armë me elektroshok (Taser) këtu.

0:03:56.000,0:03:59.000
Ky në të djathtë është një taser verbërues

0:03:59.000,0:04:01.000
që ka për qëllim të verbëroj personin për një cast

0:04:01.000,0:04:03.000
dhe ta çorientojë.

0:04:03.000,0:04:05.000
Ka edhe fishekë tekeje jo-vdekjeprurëse

0:04:05.000,0:04:07.000
që përmbajnë fishkë gome

0:04:07.000,0:04:09.000
në vend të atyre tradicionale metalike.

0:04:09.000,0:04:12.000
Kjo foto në mes, ky kamioni i madh,

0:04:12.000,0:04:14.000
njihet si Sistemi Aktiv Mohues --

0:04:14.000,0:04:17.000
dhe ushtria e SHBA-ve është duke punur në zhvillimin e tij.

0:04:17.000,0:04:20.000
Eshtë një transmetuel me mikrovalë.

0:04:20.000,0:04:23.000
Eshtë sikur ideja juaj klasike e rrezeve të ngrohjes.

0:04:23.000,0:04:26.000
Arrin largësi të mëdha,

0:04:26.000,0:04:28.000
në krahasim me këto gjërat tjera.

0:04:28.000,0:04:30.000
Personat që goditen nga ajo

0:04:30.000,0:04:32.000
ndjejnë një shpërthim të papritur të nxehtësisë

0:04:32.000,0:04:34.000
dhe janë të prirut të largohen nga rruga.

0:04:34.000,0:04:37.000
Eshtë shumë më e përsosur në krahasim me një furrë me mikrovalë,

0:04:37.000,0:04:39.000
por thejshtë shkakton molekulat e ujit që të vlojnë

0:04:39.000,0:04:41.000
në sipërfaqen e jashtme të lëkurës.

0:04:41.000,0:04:43.000
Kur goditesh nga ajo e ndjen këtë ngrohje të jashtëzakonshme dhe

0:04:43.000,0:04:45.000
mendimi i parë që të vie në kokë është të largohesh që aty.

0:04:45.000,0:04:48.000
Mendohet që kjo lloj artilerie të jetë e dobishme

0:04:48.000,0:04:50.000
në vende ku është e nevojshme të shpërndahet një turmë

0:04:50.000,0:04:52.000
nëse turma është e rrezikshme.

0:04:52.000,0:04:55.000
Në raste kur është e nevojshme të mbajmë njerëzit larg nga një zonë e caktuar,

0:04:55.000,0:04:58.000
mund ta bëjmë atë me këso gjërash.

0:04:58.000,0:05:00.000
Pra sic e shihni ka një varg

0:05:00.000,0:05:03.000
armsësh jo-vdekjeprurëse me të cilat mund të pajisim personelin ushtarak

0:05:03.000,0:05:05.000
dhe ka lloj lloj situatash

0:05:05.000,0:05:08.000
në të cilat këto armë mund të jenë të dobishme.

0:05:08.000,0:05:10.000
Mirëpo sic thashë edhe më parë

0:05:10.000,0:05:12.000
ushtria dhe policia

0:05:12.000,0:05:14.000
janë të ndryshme.

0:05:14.000,0:05:16.000
Nuk ke nevojë të vrasësh mendjen shumë gjatë

0:05:16.000,0:05:18.000
për të vërejtur dallimet mes tyre.

0:05:18.000,0:05:20.000
Në veçanti,

0:05:20.000,0:05:22.000
qëndrimi ndaj përdorimit të forcës

0:05:22.000,0:05:24.000
dhe mënyra se si ata janë të stërvitur të perdorin forcën

0:05:24.000,0:05:26.000
është e ndryshme.

0:05:26.000,0:05:28.000
Policia --

0:05:28.000,0:05:31.000
une e di këtë sepse kam ndihmuar në stërvitjen e policëve --

0:05:31.000,0:05:34.000
policia, në disa autoritetete Perëdnrimore të paktën,

0:05:34.000,0:05:37.000
janë të stërvitur që të zvogëlojnë sasinë e forcës,

0:05:37.000,0:05:39.000
të provojnë të mënjanojnë përdorimin e forcës

0:05:39.000,0:05:41.000
kudo që të jetë e mundur,

0:05:41.000,0:05:43.000
dhe të përdorin forcën

0:05:43.000,0:05:46.000
si zgjidhje të fundit.

0:05:46.000,0:05:49.000
Personeli ushtarak stërviten për luftë,

0:05:49.000,0:05:52.000
dhe janë të stërvitur ashtu që posa gjërat të marrin kthesën për të keq,

0:05:52.000,0:05:55.000
përgjigjja e tyre është forca vdekjeprurëse.

0:05:56.000,0:06:00.000
Çastin që gjërat marrin kthesën për të keq,

0:06:00.000,0:06:03.000
ke të drejtë të shtiesh në njerëz.

0:06:03.000,0:06:05.000
Qëndrimet e tyre

0:06:05.000,0:06:07.000
ndaj përdorimit të forcës janë shumë të ndryshme

0:06:07.000,0:06:09.000
dhe besoj që është mjaft e qartë

0:06:09.000,0:06:12.000
që qëndrimi i tyre ndaj përdorimit të forcës jo-vdekjeprurëse

0:06:12.000,0:06:15.000
do të ishte i ndryshëm nga ai që kanë policia.

0:06:15.000,0:06:17.000
Meqenëse tashmë kemi pasur shumë probleme

0:06:17.000,0:06:20.000
me përdorimin e armëve jo-vdekjeprurëse nga policia në shumë mënyra,

0:06:20.000,0:06:23.000
besoj se do ishte ide e mirë t'u hedhim një sy disa gjërave

0:06:23.000,0:06:25.000
dhe të provojmë t'i ndërlidhim me kontekstin ushtarak.

0:06:25.000,0:06:27.000
U befasova shumë kur fillova të bëjë këtë

0:06:27.000,0:06:29.000
të shoh se në fakt

0:06:29.000,0:06:32.000
edhe ata njerëz që përkrahin përdorimin e armëve jo-vdekjeprurëse nga ushtria

0:06:32.000,0:06:34.000
nuk kishin bërë një gjë të tille.

0:06:34.000,0:06:36.000
Duket se ata mendojnë

0:06:36.000,0:06:38.000
" Pse të na bëhet neve vonë se cfarë ndodh me policinë?

0:06:38.000,0:06:40.000
Ne kemi një këndvështrim tjetër."

0:06:40.000,0:06:42.000
dhe si duket nuk ishin në gjendje të kuptonin faktin që

0:06:42.000,0:06:44.000
para tyre qëndronte e njëjta gjë.

0:06:44.000,0:06:46.000
Andaj unë fillova t'i hulumtoj disa prej këtyre cështjeve

0:06:46.000,0:06:48.000
dhe të shoh

0:06:48.000,0:06:51.000
se si policia përdorin armët jo-vdekjeprurëse kur ato u paraqiten atyre

0:06:51.000,0:06:53.000
dhe disa nga problemet që mund të lindin

0:06:53.000,0:06:55.000
nga këto gjëra

0:06:55.000,0:06:57.000
kur ato u ofrohen atyre.

0:06:57.000,0:06:59.000
Sigurisht, meqenëse jam Australian,

0:06:59.000,0:07:01.000
fillova të hulumtoj gjërat në Australi,

0:07:01.000,0:07:04.000
dhe duke u nisur nga përvoja ime me rastet kur

0:07:04.000,0:07:07.000
këto armë jo-vdekjeprurëse ishin ofruar në Australi.

0:07:07.000,0:07:09.000
Njëra prej gjërave në të cilat u fokusova në vecanti

0:07:09.000,0:07:11.000
ishte përdorimi i piper-djegësit,

0:07:11.000,0:07:13.000
ose sic njihet ndryshe llaku oleoresin capsicum,

0:07:13.000,0:07:15.000
nga policia Australiane

0:07:15.000,0:07:17.000
dhe të shoh se cfarë kishte ndodhur kur rastet kur këto armë u ishin ofruar atyre

0:07:17.000,0:07:19.000
dhe gjëra të tilla.

0:07:19.000,0:07:21.000
Gjeta një studim

0:07:21.000,0:07:23.000
shumë interesant

0:07:23.000,0:07:25.000
që ishte bërë në Queensland,

0:07:25.000,0:07:28.000
sepse ata kishin një periudhë testimi për përdorimin e piper-djegësit

0:07:28.000,0:07:31.000
para se ta ofronin më gjerë.

0:07:31.000,0:07:34.000
Pastaj u hodha një sy disa prej figurave këtu.

0:07:34.000,0:07:36.000
Kur ata paraqitën piper-djegësin në Queensland,

0:07:36.000,0:07:38.000
ishin shumë të qartë dhe hollësishëm.

0:07:38.000,0:07:41.000
Ministri i policisë dha një sërë deklaratash publike në lidhje me këtë.

0:07:41.000,0:07:43.000
thonin,"Kjo ka për qëllim

0:07:43.000,0:07:45.000
t'u jap policëve një alternativë

0:07:45.000,0:07:48.000
mes të bërtiturit dhe të shtënave.

0:07:48.000,0:07:51.000
Ata mund të përdorin këtë në vend të armëve zjarri

0:07:51.000,0:07:54.000
në situata kur më parë u është dashur që të shtienin në dikë."

0:07:54.000,0:07:57.000
U hodha një sy shifrave të këtyre qitjeve nga policia.

0:07:57.000,0:07:59.000
Është mjaft e vështirë 'ti gjesh

0:07:59.000,0:08:01.000
për secilin shtet të Australisë.

0:08:01.000,0:08:03.000
Këto janë të gjitha që arrita të gjejë.

0:08:03.000,0:08:05.000
Kjo është nga një raport nga Instituti Australian i Kriminologjisë.

0:08:05.000,0:08:07.000
Siç mund ta shihni nga këto shkronjat e vogla, nëse mund ta lexoni:

0:08:07.000,0:08:10.000
"Vdekjet në lidhje me të shtënat nga policia" e cila përfshinë njerëzit që janë qëlluar nga policia

0:08:10.000,0:08:14.000
dhe ata që kanë qëlluar veten në prani të policisë.

0:08:14.000,0:08:16.000
Por këto janë shifra nga i gjithë vendi.

0:08:16.000,0:08:18.000
Dhe shigjeta e kuqe përfaqëson pikën

0:08:18.000,0:08:20.000
ku Quenssland deklaroi

0:08:20.000,0:08:23.000
"Ky është vendi ku policia nga tërë vendi

0:08:23.000,0:08:25.000
do të ketë qasje në piper-djegësin."

0:08:25.000,0:08:28.000
Për shumë vite

0:08:28.000,0:08:30.000
kishte rreth 6 vdekje.

0:08:30.000,0:08:32.000
Situata arriti kulmin, para disa vitesh,

0:08:32.000,0:08:34.000
por nuk ishte në Queensland.

0:08:34.000,0:08:37.000
E di kush se ku ndodhi kjo? Nuk ishte as Port Arthur.

0:08:37.000,0:08:39.000
Victoria? Po, e saktë.

0:08:39.000,0:08:42.000
Ky kulm u arrit në Victoria.

0:08:42.000,0:08:44.000
Nuk është se Quenssland kishte ndonjë problem në vecanti

0:08:44.000,0:08:48.000
me vdekje të shkaktuara nga policia.

0:08:48.000,0:08:50.000
Gjashtë të shtëna në tërë shtetin,

0:08:50.000,0:08:52.000
mjaft konsekuente gjatë viteve paraprake.

0:08:52.000,0:08:55.000
Studimet u kryen në dy vitet e ardhshme -- 2001, 2002.

0:08:55.000,0:08:58.000
Dëshiron kush të provojë t'ia qëllojë,

0:08:58.000,0:09:00.000
duke marrë parasyshë mënyrën se si ata e kanë paraqitur këtë,

0:09:00.000,0:09:03.000
se sa herë policia në Queensland përdori piper-djegësin gjatë kësaj periudhe?.

0:09:03.000,0:09:05.000
qindra herë? Një, tre.

0:09:05.000,0:09:08.000
Apo më mirë mijëra herë.

0:09:10.000,0:09:12.000
E paraqitur saktësisht

0:09:12.000,0:09:14.000
si alternativë ndaj përdorimit të forcës --

0:09:14.000,0:09:17.000
një alternativë mes të bërtiturit dhe qitjes me armë.

0:09:17.000,0:09:19.000
Do marrrë kurajon të kundërshtojë shumicën prej njerëzve

0:09:19.000,0:09:22.000
dhe të them se po qe se policia e Queensland të mos kishin piper-djegës,

0:09:22.000,0:09:25.000
nuk do ishin ndjerë të detyruar të qëllonin 2,226 njerëz

0:09:25.000,0:09:28.000
gjatë këtyre dy viteve.

0:09:28.000,0:09:30.000
Në fakt, po t'u heshësh një sy

0:09:30.000,0:09:32.000
studimeve në të cilat ata ishin fokusuar,

0:09:32.000,0:09:35.000
informacioni që ata po mblidhnin dhe shqyrtonin,

0:09:35.000,0:09:38.000
mund të shohni se të dyshuarit ishin të armatosur

0:09:38.000,0:09:40.000
vetëm në 15% të rasteve

0:09:40.000,0:09:42.000
ku piper-djegësi ishte përdorur.

0:09:42.000,0:09:45.000
Gjatë kësaj periudhe përdorej në mënyrë rutinore,

0:09:45.000,0:09:47.000
dhe akoma përdoret ashtu --

0:09:47.000,0:09:49.000
sepse nuk kishte ankesa rreth përdorimit të tij,

0:09:49.000,0:09:52.000
të paktë jo brenda kontekstit të këtij studimi --

0:09:52.000,0:09:54.000
përdorejj në mënyrë rutinore

0:09:54.000,0:09:56.000
për t'u ballafaquar me njerëz që ishin të dhunshëm,

0:09:56.000,0:09:58.000
potencialisht të dhunshëm,

0:09:58.000,0:10:00.000
dhe shpesh përdorej

0:10:00.000,0:10:02.000
për t'u ballafaquar me njerëz që

0:10:02.000,0:10:06.000
nuk bashkpunonin dhe nuk ndiqnin udhëzimet.

0:10:06.000,0:10:08.000
Ky person nuk po bën gjë të dhunshme,

0:10:08.000,0:10:10.000
mirëpo thejsht nuk u binden urdhërave tanë.

0:10:10.000,0:10:12.000
Ata nuk u binden udhëzimeve tona,

0:10:12.000,0:10:14.000
andaj ne i sulmojmë me piper-djegës.

0:10:14.000,0:10:18.000
Kjo me siguri që do i bëjë të largohen që aty dhe cdo do përfundojmë si jo më mirë.

0:10:18.000,0:10:20.000
Kjo u paraqit pikërisht si

0:10:20.000,0:10:22.000
alternativë ndaj armëve zjarri,

0:10:22.000,0:10:24.000
mirëpo po përdoret në mënyrë rutinore

0:10:24.000,0:10:26.000
për t'u ballafaquar me një varg

0:10:26.000,0:10:28.000
problemesh tjera.

0:10:28.000,0:10:30.000
Një prej çështjeve që lind

0:10:30.000,0:10:33.000
si shkak i përdorimit të armëve jo-vdekjeprurëse nga ana e ushtrisë --

0:10:33.000,0:10:36.000
dhe njerëz që pohojnë se është paraqitur ndonjë problem --

0:10:36.000,0:10:39.000
ka disa probleme që bëhen qendra e vëmendjes.

0:10:39.000,0:10:41.000
Njëri prej këtyre problemeve

0:10:41.000,0:10:44.000
është se armët jo-vdekjeprurvse mund të përdoren pa dallim.

0:10:44.000,0:10:47.000
Një prej parimeve themelore të përdorimit të forcës nga ana e ushtrisë

0:10:47.000,0:10:49.000
është se duhet të bësh dallime (diskriminosh).

0:10:49.000,0:10:52.000
Duhet të jesh i kujdesshëm ndaj kujt shtien.

0:10:52.000,0:10:55.000
Një prej problemeve që është sugjeruar të jetë i lidhur ngushtë me armë jo-vdekjeprurëse

0:10:55.000,0:10:57.000
është fakti që mund të përdoren pa dallim --

0:10:57.000,0:10:59.000
që mund t'i përdorësh ndaj një grupi të gjërë njerëzish

0:10:59.000,0:11:02.000
ngase nuk ke nevojë të shqetësohesh edhe aq.

0:11:02.000,0:11:04.000
Në fakt, një rast të vecantë

0:11:04.000,0:11:06.000
ku mund ta vëresh këtë dukuri

0:11:06.000,0:11:09.000
ishte rasti i rrethimit të Teatrit të Dubrokvës në Moskë në vitin 2002,

0:11:09.000,0:11:11.000
gjë për të cilën shumë prej jush, për dallim nga studentët e mi në ADFA,

0:11:11.000,0:11:13.000
jeni mjaft të rritur për ta mbajtur mend.

0:11:13.000,0:11:16.000
Chechenët kishin marrë kontrollën mbi teatrin.

0:11:16.000,0:11:19.000
Mbanin peng diku rreth 700 njerëz.

0:11:19.000,0:11:21.000
Kishin liruar disa,

0:11:21.000,0:11:24.000
mirëpo akoma kishte 700 njerëz aty brenda që mbaheshin peng.

0:11:24.000,0:11:27.000
Pilicia speciale ushtarake e Rusisë,

0:11:27.000,0:11:29.000
forcat speciale, Spetsnaz,

0:11:29.000,0:11:31.000
erdhën dhe sulmuan teatrin.

0:11:31.000,0:11:34.000
Ata bënë këtë duke mbushur tërë teatrin me gaz anestetik

0:11:34.000,0:11:36.000
Më pas u kuptua

0:11:36.000,0:11:39.000
që shumë prej pengjeve kishin vdekur

0:11:39.000,0:11:42.000
si rezultat i thithjes së gazit.

0:11:42.000,0:11:44.000
Në këtë rast ishte përdorur pa dallim.

0:11:44.000,0:11:47.000
Ata mbushën tërë teatrin me gaz.

0:11:47.000,0:11:49.000
Dhe nuk ështve befasishme që njerëzit vdiqën,

0:11:49.000,0:11:51.000
sepse nuk mund të llogaritet se cfarë sasie të këtij gazi

0:11:51.000,0:11:53.000
do thithë secili njeri,

0:11:53.000,0:11:55.000
në cfarë pozite do të alivanosen

0:11:55.000,0:11:57.000
kur humbin vetëdijen e kështu me rradhë.

0:11:57.000,0:12:00.000
Vetë dy njerëz u qëlluan

0:12:00.000,0:12:02.000
gjatë këtij rasti.

0:12:02.000,0:12:04.000
Kur shqyrtuan situatën më pas,

0:12:04.000,0:12:06.000
panë se vetëm dy njerëz

0:12:06.000,0:12:08.000
ishin qëlluar nga mbajtësit e pengjeve

0:12:08.000,0:12:10.000
ose ishin qëlluar nga forcat policore

0:12:10.000,0:12:12.000
që po mundoheshin të futeshin brenda dhe të ballafaqoheshin me situatën.

0:12:12.000,0:12:14.000
Praktikisht të gjithë ata që gjetë vdekjen

0:12:14.000,0:12:16.000
ishte për shkak të thithjes së gazit.

0:12:16.000,0:12:18.000
Numri i saktë i të vdekurve

0:12:18.000,0:12:20.000
është paksa i paqartë,

0:12:20.000,0:12:22.000
mirëpo është më i madh nga ajo që raportuar.

0:12:22.000,0:12:24.000
pasi disa njerëz vdiqën në ditët që vijuan.

0:12:24.000,0:12:26.000
Ky ishte një nga problemet që ata diskutuan

0:12:26.000,0:12:28.000
në raste kur këto lloj armësh përdoren pa dallim.

0:12:28.000,0:12:30.000
Problemi tjetër për të cilin flasin disa njerëz

0:12:30.000,0:12:32.000
rreth përdorimit të armëve jo-vdekjeprurëse nga ana e ushtrisë,

0:12:32.000,0:12:35.000
dhe që në të njëjtën kohë është tema kryesrore e debatit në konventën e armëve kimike,

0:12:35.000,0:12:37.000
është e qartë që nuk mund të përdorësh agjentët për kontrollimin e turmave të trazuara

0:12:37.000,0:12:39.000
sikur ato të ishin armë lufte,

0:12:39.000,0:12:42.000
problemi në këtë rast është se nganjëherë

0:12:42.000,0:12:45.000
armët jo-vdekjeprurëse mund të përdoren, jo si alternativë ndaj forcës vdekjeprurëse,

0:12:45.000,0:12:48.000
por si shtesë --

0:12:48.000,0:12:50.000
meqë rast së pari përdoren armët jo-vdekjeprurëse

0:12:50.000,0:12:53.000
duke u lënë hapësirë armëve vdekjeprurëse të përdoren në mënyrë më efektive.

0:12:53.000,0:12:55.000
Njerëzit që i vë në shënjestër

0:12:55.000,0:12:57.000
nuk do të mund të largohen që aty.

0:12:57.000,0:13:00.000
Ata do hutohen shumë në kësi lloj situatash

0:13:00.000,0:13:03.000
andaj do të jetë më e lehtë ti vrasësh.

0:13:03.000,0:13:06.000
Mbajtësit e pengjeve që ishin alivanosur nga gazi

0:13:06.000,0:13:08.000
nuk ishin dërguar në kujdestari,

0:13:08.000,0:13:11.000
por thejshtë ishin qëlluar në kokë.

0:13:11.000,0:13:13.000
Kjo armë jo-vdekjeprurëse

0:13:13.000,0:13:15.000
u përdor si shumëzues i armëve vdekjeprurëse

0:13:15.000,0:13:18.000
në këtë rast

0:13:18.000,0:13:20.000
për të rritur efikasitetin e vrasjeve

0:13:20.000,0:13:23.000
në këtë situatë.

0:13:23.000,0:13:25.000
Një tjetër problem që dua ta përmend

0:13:25.000,0:13:27.000
ka të bëjë me menyrën se si njerëzit

0:13:27.000,0:13:29.000
mësohen të përdorin

0:13:29.000,0:13:31.000
armët jo-vdekjeprurëse

0:13:31.000,0:13:33.000
se si trajnohen më pas, si vihen në provë, e kështu me rradhë.

0:13:33.000,0:13:36.000
Sepse këto armë vihen në provë në mjedise të sigurta.

0:13:36.000,0:13:39.000
Dhe njerëzit mësohen t'i përdorin në mjeside të sigurta

0:13:39.000,0:13:42.000
si ky, ku mund ta shihni shumë qartë se cfarë po ndodhë,.

0:13:42.000,0:13:45.000
Personi që po liron piper-djegësin ka të mbathur një dorezë gome

0:13:45.000,0:13:47.000
për t'u siguruar që nuk kontaminohen me atë.

0:13:47.000,0:13:49.000
Mirëpo piper-djegësit kurrë nuk përdoren në këtë mënyre.

0:13:49.000,0:13:51.000
Në botën reale ata përdoren në këtë mënyrë,

0:13:51.000,0:13:55.000
si ky shembulli në Texas.

0:13:55.000,0:13:58.000
Ky ishte rasti

0:13:58.000,0:14:00.000
që më zgjoi kureshtjen rreth kësaj cështje.

0:14:00.000,0:14:03.000
Ndodhi përderisa po punoja si hulumtues në Akademinë Detare të SHBA-ve.

0:14:03.000,0:14:06.000
Gjatë kësaj periudhe kishte disa raporte rreth një rasti

0:14:06.000,0:14:09.000
ku një grua po grindej me një oficer policie.

0:14:09.000,0:14:11.000
Ajo nuk po sillej dhunshëm.

0:14:11.000,0:14:13.000
Në fakt, ai ishte ndoshta 15 cm më i gjatë se unë,

0:14:13.000,0:14:16.000
dhe ajo ishte kaq e gjatë.

0:14:16.000,0:14:18.000
Pas një kohe ajo i tha atij

0:14:18.000,0:14:20.000
"Do kthehem në veturën time tani."

0:14:20.000,0:14:22.000
Dhe ai i thotë "Po qe se kthehesh në veturën tënde, do të të qëllojë me taser.``

0:14:22.000,0:14:25.000
Ai i përgjigjet ``Hë pra, jepi. Më qëllo.`` Dhe ai e qëlloi me taser.

0:14:25.000,0:14:27.000
E tërë kjo u filmua nga videokamera

0:14:27.000,0:14:31.000
që gjendej në veturën e policisë.

0:14:31.000,0:14:34.000
Ajo ishte 72 vjecare,

0:14:34.000,0:14:38.000
dhe siç vërehet kjo ishte mënyra më e mirë për t'u sjellur me të.

0:14:38.000,0:14:40.000
Ka edhe raste të tjera të ngjajshme

0:14:40.000,0:14:42.000
që të bëjnë të mendosh

0:14:42.000,0:14:45.000
``A ë shtë kjo mënyra e duhur e përdorimit të armë ve jo-vdekjeprurëse?"

0:14:45.000,0:14:47.000
"Shefi i policisë qëllon vajzën 14 vjecare në kokë me taser"

0:14:47.000,0:14:50.000
"Ajo po ikte me vrap. Cfarë duhet të bëja unë ?"

0:14:50.000,0:14:53.000
(Qeshje)

0:14:53.000,0:14:55.000
Ose rasti në Florida:

0:14:55.000,0:14:58.000
"Policia qëllon me taser një djalosh 6 vjecare në një shkollë fillore."

0:14:58.000,0:15:00.000
Ata morrën një mësim të mirë nga ky rast

0:15:00.000,0:15:02.000
sepse në të njëjtin qark,

0:15:02.000,0:15:04.000
"Policia rishqyrton rregulloren pas rasteve të fëmijë ve që u shokuan me taser:

0:15:04.000,0:15:07.000
fëmija i dytë qëllohet me armë elektroshokuese (taser) brenda dy javësh."

0:15:07.000,0:15:09.000
I njëjti qark policor.

0:15:09.000,0:15:12.000
Fëmija i dytë i qëlluar me taser pak javë pasi u qëllua 6 vjecari.

0:15:12.000,0:15:14.000
Në rast se mendoni

0:15:14.000,0:15:16.000
se këto gjëra ndodhin vetëm në SHBA,

0:15:16.000,0:15:18.000
mund të ju them se kjo ndodhi edhe në Kanada.

0:15:18.000,0:15:20.000
Një kolege e imja

0:15:20.000,0:15:22.000
më dërgoi këtë nga Londra (Kanadë).

0:15:22.000,0:15:25.000
mirëpo rasti im më i preferuar nga të gjithë

0:15:25.000,0:15:28.000
ka ndodhur në SHBA:

0:15:28.000,0:15:31.000
Oficerët qëllojnë me taser një grua 86 vjecare me aftësi të kufizuara në shtratin e saj."

0:15:31.000,0:15:35.000
U hodha një sy raporteve rreth këtij rasti.

0:15:35.000,0:15:38.000
Isha shumë i befasuar.

0:15:38.000,0:15:41.000
Raportet deklaronin që ajo kishtë zënë një pozitë të rrezikshme në shtratin e saj.

0:15:41.000,0:15:43.000
(Qeshje)

0:15:43.000,0:15:45.000
Nuk bëj shaka. Pikërisht ashtu thuhej në raport.

0:15:45.000,0:15:48.000
"Ajo zuri një pozitë më të rrezikshme në shtratin e saj."

0:15:48.000,0:15:50.000
Në rregull.

0:15:50.000,0:15:52.000
Do ju rikujtoj se për cfarë po flas,

0:15:52.000,0:15:54.000
po flas për përdorimin e armëve jo-vdekjeprurëse nga ana e ushtrisë.

0:15:54.000,0:15:56.000
Por cfarë rëndësie ka kjo?

0:15:56.000,0:15:58.000
Ka shumë rëndësi sepse policia janë më të kufizuar kur vie tek përdorimi i forcës

0:15:58.000,0:16:00.000
në krahasim me ushtrinë.

0:16:00.000,0:16:03.000
Ata janë të stërvitur në atë mënyrë që të jenë më të kufizuar se ushtria.

0:16:03.000,0:16:06.000
Ata janë të stërvitur që të mendojnë më shumë, të provojnë të qetësojnë situatën.

0:16:06.000,0:16:09.000
Po qe se ke kësi lloj problemesh me oficer policie që bartin armë jo-vdekjeprurëse,

0:16:09.000,0:16:11.000
cfarë do ju bënte të mendonit

0:16:11.000,0:16:14.000
se do ishte ndryshe me personel ushtarak?

0:16:15.000,0:16:18.000
Dua ta përmbyll duke thënë

0:16:18.000,0:16:20.000
se kur jam duke u mbajtur fjalim policëve

0:16:20.000,0:16:22.000
se si do dukej arma jo-vdekjeprurëse e përsosur,

0:16:22.000,0:16:24.000
ata thonë të njajtën gjë në mënyrë të pashmangshme.

0:16:24.000,0:16:27.000
Thonë," Duhet të jetë dicka e rrezikshme

0:16:27.000,0:16:29.000
aq sa të bëjë njerëzit që t'ia kenë frikën pak"

0:16:29.000,0:16:31.000
Nëse i kërcënon se do ta përdorësh,

0:16:31.000,0:16:34.000
njerëzit do të binden,

0:16:34.000,0:16:36.000
por në të njëjtën kohë duhet të jetë dicka që nuk

0:16:36.000,0:16:40.000
lë efekte të përhershme."

0:16:40.000,0:16:43.000
Thënë ndyshe, arma jo-vdekjeprurvse e përsosur

0:16:43.000,0:16:45.000
është në të njëjtën kohë arma e përsosur për shpërdorim.

0:16:45.000,0:16:47.000
Cfarë do kishin bërë këta persona

0:16:47.000,0:16:49.000
po qe se do kishin qasje në tasers

0:16:49.000,0:16:51.000
ose në një version të mbartshëm të

0:16:51.000,0:16:53.000
Sistemit Aktiv Mohues --

0:16:53.000,0:16:56.000
një rreze nxehtësie e vogël që mund ta përdorësh në njerëz

0:16:56.000,0:16:58.000
pa u brengosur.

0:16:58.000,0:17:01.000
Andaj mendojë që ka mënyra

0:17:01.000,0:17:03.000
të përdorimit të armëve jo-vdekjeprurëse që do jenë efikase në raste të këtilla,

0:17:03.000,0:17:05.000
por kjo shoqërohet poashtu edhe me një varg problemesh

0:17:05.000,0:17:07.000
që duhet marrë parasysh.

0:17:07.000,0:17:09.000
Ju faleminderit.

0:17:09.000,0:17:11.000
(Duartrokitje)