0:00:00.370,0:00:02.360
Turşuların qüvvətliliyinə təsir edən

0:00:02.360,0:00:04.640
əsas amillər rabitə polyarlığı,[br]rabitə gücü və

0:00:04.640,0:00:06.650
qoşulmuş əsasın sabitliyidir.

0:00:06.650,0:00:09.070
Gəlin ümumi bir turşu haqqında düşünək,[br]HA,

0:00:09.070,0:00:11.570
bu turşu suya proton verərək

0:00:11.570,0:00:14.470
hidroksonium ionu, H3O müsbət və

0:00:14.470,0:00:18.420
HA-ın qoşulmuş əsasını, A mənfini[br]əmələ gətirir.

0:00:18.420,0:00:20.250
İlk növbədə gəlin H və A arasında

0:00:20.250,0:00:23.000
rabitə polyarlığına baxaq.

0:00:23.000,0:00:25.630
Əgər A, H-dən daha elektromənfdirsə,

0:00:25.630,0:00:28.090
onda A elektron sıxlığını özünə çəkəcək.

0:00:28.090,0:00:32.170
A tərəfə istiqamətlənmiş ox çəkə bilərik[br]və bu ox

0:00:32.170,0:00:34.130
elektronlar və onlar arasında rabitənin,

0:00:34.130,0:00:36.670
A-a yaxın olmasını göstərir.

0:00:36.670,0:00:40.330
A-ın elektromənfiliyi artdıqca,

0:00:40.330,0:00:44.913
rabitə arasındakı polyarlıq da artır.

0:00:45.840,0:00:47.800
Polyarlıq artanda, elektron sıxlığı

0:00:47.800,0:00:51.180
H-dən uzaqlaşır və bu[br]HA-ın proton

0:00:51.180,0:00:54.730
verməsini asanlaşdırır.

0:00:54.730,0:00:56.270
Beləliklə, ümumiyyətlə

0:00:56.270,0:00:59.450
HA rabitəsinin polyarlığı artdıqca,

0:00:59.450,0:01:02.823
turşunun qüvvətliyi artır.

0:01:03.800,0:01:06.740
Gəlin indi rabitə gücünü amili[br]haqqında düşünək.

0:01:06.740,0:01:10.800
H və A arasındakı rabitənin gücünü[br]nəzərə alaq.

0:01:10.800,0:01:12.100
Rabitə zəiflədikcə,

0:01:12.100,0:01:15.160
proton daha da rahat ayrılır.

0:01:15.160,0:01:18.320
Deməli, rabitə zəiflədikcə,

0:01:18.320,0:01:22.580
turşunun qüvvətliyi artır.

0:01:22.580,0:01:24.510
Qoşulmuş əsasın sabitliyi də,

0:01:24.510,0:01:27.060
həmçinin turşunun qüvvətliyinə[br]təsir edə bilər.

0:01:27.060,0:01:28.830
Qoşulmuş əsas nə qədər sabit olsa,

0:01:28.830,0:01:32.320
o qədər də asan protonu verir.

0:01:32.320,0:01:33.740
HA turşusunun qoşulmuş əsası

0:01:33.740,0:01:36.860
A mənfidir.

0:01:36.860,0:01:39.040
A mənfi nə qədər sabit olsa,

0:01:39.040,0:01:43.100
HA o qədər də məhlula protonu[br]rahat verəcək.

0:01:43.100,0:01:44.530
Buna görə də, ümumiyyətlə

0:01:44.530,0:01:48.460
qoşulmuş əsasın sabitliyi artanda,[br]turşunun qüvvətliyi artır.

0:01:48.460,0:01:49.520
Onda gəlin yazaq ki,

0:01:49.520,0:01:52.700
qoşulmuş əsasın sabitliyi artıdqca,

0:01:52.700,0:01:57.150
turşunun qüvvətliyi artırır.

0:01:57.150,0:01:58.340
Baxmayaraq ki,

0:01:58.340,0:02:00.740
turşunun qüvvətliyinə hər üç amil[br]təsir edir, yəni

0:02:00.740,0:02:02.190
rabitə polyarlığı, qüvvəti və

0:02:02.190,0:02:04.010
qoşulmuş əsasın sabitliyi,

0:02:04.010,0:02:05.150
nümunələrə baxanda,

0:02:05.150,0:02:07.540
turşu qüvvətliyinə təsir edən

0:02:07.540,0:02:11.590
əsas iki amili nəzərə alırıq.

0:02:11.590,0:02:15.190
Gəlin, 7A qrupunun əmələ gətirdikləri[br]binar

0:02:15.190,0:02:18.020
turşularına baxaq, bu flüorid turşusudur,

0:02:18.020,0:02:22.340
xlorid turşusu, bromid turşusu,[br]və yodid turşusu.

0:02:22.340,0:02:25.110
Aşağı getdikcə, flör, xlor,[br]brom,

0:02:25.110,0:02:26.890
yod istiqamətində,

0:02:26.890,0:02:29.600
turşunun qüvvətliyi artır.

0:02:29.600,0:02:33.700
Bu dörd hidro ion turşulardan[br], yodid ionu ən güclüsüdür.

0:02:33.700,0:02:35.450
7A qrupunun binar turşularının

0:02:35.450,0:02:40.380
qüvvətliliyini təyin edən əsas amil[br]rabitə gücüdür.

0:02:40.380,0:02:42.390
Rabitənin entalpiya qiymətlərinə baxaraq,

0:02:42.390,0:02:45.220
bu rabitələrin gücünü təyin etmək olsr.

0:02:45.220,0:02:47.320
Məsələn, H və F arasındakı rabitənin

0:02:47.320,0:02:51.480
entalpiyası 1 mola 567 kilocouldur.

0:02:51.480,0:02:53.040
Eyni zamanda isə H-I[br]rabitəsinin

0:02:53.040,0:02:56.570
arasındakı entalpiya 1 mola[br]299 kilocouldur.

0:02:56.570,0:02:58.690
Rabitə entalpiyasının qiyməti azaldıqca,

0:02:58.690,0:03:01.120
rabitəni qırmaq da asanlaşır.

0:03:01.120,0:03:04.760
Qrup üzrə aşağı getdikcə rabitənin[br]entalpiyası azalır,

0:03:04.760,0:03:07.980
bu o deməkdir ki, rabitə gücü azalır.

0:03:07.980,0:03:09.330
Rabitənin gücündə azalma,

0:03:09.330,0:03:12.210
turşunun proton verməsini azaldır.

0:03:12.210,0:03:15.370
Deməli, qrup üzrə aşağı getdikcə

0:03:15.370,0:03:17.330
protonun verilməsi xüsusiyyəti artır.

0:03:17.330,0:03:20.990
Gəlin indi oksigenli turşuları[br]müqayisə edək.

0:03:20.990,0:03:23.587
Oksigenli turşuların ümumi formulaları[br]XOH-dır,

0:03:24.560,0:03:26.660
burada X halogendir.

0:03:26.660,0:03:27.830
Turşu protonu,

0:03:27.830,0:03:30.830
oksigenə birbaşa birləşən protondur.

0:03:30.830,0:03:34.420
Və oksigenli turşular suya proton verərək

0:03:34.420,0:03:37.360
H3O müsbət ionunu

0:03:37.360,0:03:40.720
və oksigenli turşu üçün qoşulmuş əsas[br]əmələ gətirir.

0:03:40.720,0:03:42.170
Yəni bu üç oksigenli turşu üçün,

0:03:42.170,0:03:45.600
yod, brom, xlor.

0:03:45.600,0:03:47.560
Yoddan broma doğru getdikcə,

0:03:47.560,0:03:50.730
yəni dövri cədvəldə 7A qrupunda xlor [br]istiqamətində,

0:03:50.730,0:03:54.450
elektromənfilik artır.

0:03:54.450,0:03:57.110
Deməli, bu üç halogenlər arasında xlor

0:03:57.110,0:03:59.560
ən elektromənfi elementdir.

0:03:59.560,0:04:02.610
Halogenlərdə qrup üzrə yuxarı getdikcə,

0:04:02.610,0:04:05.320
turşuların qüvvətliyi artır.

0:04:05.320,0:04:09.060
Deməli, hipoxlorit turşusu bu[br]üç turşuların arasında ən qüvvətlisidir.

0:04:09.060,0:04:12.360
Oksigenli turşularda qüvvətliyə təsir edən[br]ən vacib amil

0:04:12.360,0:04:13.780
rabitə polyarlığıdır,

0:04:13.780,0:04:17.420
hansı ki halogenin[br]elektromənfiliyi tərəfindən təsir edir.

0:04:17.420,0:04:21.040
Deməli, bu oksigenin, hidrogen rabitəsinin[br]polyarlığına

0:04:21.040,0:04:24.120
halogen təsir edir.

0:04:24.120,0:04:27.760
Halogenin elektromənfiliyi artdıqca,

0:04:27.760,0:04:30.730
o molekulun sağ tərəfindəki[br]elektron sıxlığını

0:04:30.730,0:04:33.210
özünə çəkmə xüsusiyyəti artır.

0:04:33.210,0:04:36.330
Oksigen və hidrogen rabitə polyarlığının[br]artımı,

0:04:36.330,0:04:39.040
protonu verməyi asanlaşdırır.

0:04:39.040,0:04:40.990
Beləliklə, halogenlərin elektromənfiliyi

0:04:40.990,0:04:43.110
artdıqca,

0:04:43.110,0:04:46.830
oksigenli turşuların qüvvətliyi artır.

0:04:46.830,0:04:49.280
Elektromənfi atomun təsiri

0:04:49.280,0:04:51.200
turşuluğu artırır,

0:04:51.200,0:04:54.770
buna həmçinin induktiv təsir deyilir.

0:04:54.770,0:04:59.110
Gəlin indi hipoxlorit turşusunu digər[br]iki oksigenli turşu ilə müqayisə edək

0:04:59.110,0:05:01.650
və fikir verin ki, mən bu turşu[br]molekulların

0:05:01.650,0:05:03.270
yükünü yazmamışam, çünki belə

0:05:03.270,0:05:06.200
fikrimizi ümumi quruluşa daha yaxşı[br]cəmləyə bilərik.

0:05:06.200,0:05:08.410
Fikir verin ki, bütün üç oksigenli turşuda

0:05:08.410,0:05:10.630
turşu proton birbaşa

0:05:10.630,0:05:13.370
oksigenə birləşib.

0:05:13.370,0:05:15.270
Oksigen isə bu oksigenli turşularda

0:05:15.270,0:05:18.570
birbaşa xlora birləşib.

0:05:18.570,0:05:20.010
Baxaq sağa getdikcə quruluşda

0:05:20.010,0:05:21.560
nə baş verir.

0:05:21.560,0:05:24.720
Xlorit turşusunu, hipoxlorit turşusu ilə[br]müqayisə etdikdə

0:05:24.720,0:05:26.590
görəcəyik ki, xlorit turşusunda xlora

0:05:26.590,0:05:28.060
birləşmiş əlavə oksigen var.

0:05:28.060,0:05:30.260
Perxlorat turşusuna baxanda isə

0:05:30.260,0:05:31.620
əlavə oksigendən bir yox,

0:05:31.620,0:05:34.380
üç dənədir.

0:05:34.380,0:05:35.640
Gördüyünüz kimi sağa doğru

0:05:35.640,0:05:38.070
getdikcə, xlora birləşmiş

0:05:38.070,0:05:40.180
oksigenin sayını artırırıq.

0:05:40.180,0:05:43.100
Oksigen isə yüksək elektromənfi[br]elementdir.

0:05:43.100,0:05:44.490
Beləliklə, sağa getdikcə,

0:05:44.490,0:05:48.240
turşuda elektromənfi atomların sayını

0:05:48.240,0:05:49.900
artırırıq.

0:05:49.900,0:05:52.920
Elektromənfi atomların sayı artdıqca,

0:05:52.920,0:05:57.310
turşu protonundan elektron[br]sıxlığı uzaqlaşır,

0:05:57.310,0:06:01.590
bu isə oksigen və hidrogen rabitəsinin[br]polyarlığını artırır.

0:06:01.590,0:06:04.980
Nəticədə, sağa getdikcə, rabitə[br]polyarlığı artır,

0:06:04.980,0:06:08.260
buna görə bu istiqamətdə[br]turşunun qüvvətliyi

0:06:08.260,0:06:10.210
artır.

0:06:10.210,0:06:12.160
Praktiki olaraq görürük ki,

0:06:12.160,0:06:15.360
perxlorat turşusu bu üç turşudan[br]ən qüvvətlisidir.

0:06:15.360,0:06:17.070
Əslində, bütün bu üç amil

0:06:17.070,0:06:19.040
turşunun qüvvətliyinə təsir edir.

0:06:19.040,0:06:20.820
Buna baxmayarq, asanlıq üçün

0:06:20.820,0:06:23.560
deyirik ki, rabitənin polyarlığında artım

0:06:23.560,0:06:26.440
bu oksigenli turşuların qüvvətliyində

0:06:26.440,0:06:27.763
əsas rol oynayır.

0:06:29.490,0:06:31.630
Karbon turşuların hamısında

0:06:31.630,0:06:34.240
karboksil qrupu var.

0:06:34.240,0:06:36.670
Karboksil qrupu karbon,

0:06:36.670,0:06:38.870
oksigen, oksigen və hidrogendən ibarətdir.

0:06:38.870,0:06:40.920
Məsələn, sirkə turşusunda

0:06:40.920,0:06:43.810
karboksil qrupunu dairəyə aldım,

0:06:43.810,0:06:48.040
həmçinin qarışqa turşusunda[br]karboksil qrupunu dairəyə aldım.

0:06:48.040,0:06:50.440
Karbon turşusunda oksigenə[br]birbaşa

0:06:50.440,0:06:53.150
birləşmiş turşu proton

0:06:53.150,0:06:54.823
karboksil qrupundadır.

0:06:55.680,0:06:57.990
Bu protonun turşu proton olmaq səbəbi

0:06:57.990,0:07:00.097
karboksil qrupunda

0:07:00.097,0:07:02.210
oksigenin olmasıdır.

0:07:02.210,0:07:05.140
Bu oksigen və hidrogen rabitəsi[br]artlq polyarlaşıb,

0:07:05.140,0:07:08.380
lakin digər elektromənfi atomun[br]olmağı,

0:07:08.380,0:07:12.670
bu oksigen və hidrogen rabitənin[br]polyarlığını artırır.

0:07:12.670,0:07:14.150
Rabitənin polyarlığın artımı,

0:07:14.150,0:07:16.840
protonun verilməsini asanlaşdırır,

0:07:16.840,0:07:19.460
bu da turşuluğu artırır.

0:07:19.460,0:07:20.730
Karbon turşularında,

0:07:20.730,0:07:22.460
həmçinin qoşulmuş əsasın sabitliyini

0:07:22.460,0:07:25.400
nəzərə almaq vacibdir.

0:07:25.400,0:07:28.080
Sirkə turşusu protonu verəndə,

0:07:28.080,0:07:29.820
qoşulmuş əsasa çevrilir,

0:07:29.820,0:07:31.860
yəni asetat ionuna.

0:07:31.860,0:07:33.050
Fikir verin ki, protona

0:07:33.050,0:07:34.670
birləşmiş oksigenin indi

0:07:34.670,0:07:37.320
mənfi yükü var.

0:07:37.320,0:07:39.160
Asetat ionu üçün iki rezonans quruluşu

0:07:39.160,0:07:41.400
çəkə bilərsiz.

0:07:41.400,0:07:42.820
Birincisi, oksigenin üzərində

0:07:42.820,0:07:44.000
mənfi yük olmalqla.

0:07:44.000,0:07:46.330
Digər rezonans quruluşunda isə

0:07:46.330,0:07:49.230
mənfi yük digər oksigendə olacaq.

0:07:49.230,0:07:51.280
Əslində, hu rezonans quruluşların[br]heç biri

0:07:51.280,0:07:54.330
asetat ionunun quruluşunu dəqiqiliklə[br]ifadə eləmir.

0:07:54.330,0:07:56.330
Bu səbəbdən, biz gərək

0:07:56.330,0:07:59.020
bu iki quruluşun hibridi haqqında[br]düşünək.

0:07:59.020,0:07:59.853
Hibriddə,

0:07:59.853,0:08:02.670
mənfi yük oksigenlərin üzərində deyil,

0:08:02.670,0:08:03.790
bu mənfi yük,

0:08:03.790,0:08:06.950
ikisi arasında bölünür,

0:08:06.950,0:08:08.640
iki oksigen arasında.

0:08:08.640,0:08:11.140
Yəni oksigenin birində mənfi[br]ikidə bir,

0:08:11.140,0:08:14.310
ikinci oksigendə də mənif ikidə bir.

0:08:14.310,0:08:16.960
Mənfi yükün belə yerdəyişməsi

0:08:16.960,0:08:19.500
qoşulmuş əsasın sabitliyini artırır.

0:08:19.500,0:08:21.700
Qoşulmuş əsasın sabitiyi artanda,

0:08:21.700,0:08:23.720
turşunun qüvvətliyi artır.

0:08:23.720,0:08:25.810
Beləlikə, karbon turşuların qüvvətliyinə

0:08:25.810,0:08:29.490
həmçinin qoşulmuş əsasın sabitliyi[br]təsir edir.

0:08:29.490,0:08:31.160
Karbon turşuların qoşulmuş[br]əsasları

0:08:31.160,0:08:34.400
rezonansa məruz qalaraq,[br]sabitləşirlər, bu səbəbdən

0:08:34.400,0:08:37.250
karbon turşularda,[br]sirkə və qarışqa turşuları daha

0:08:37.250,0:08:38.353
turşu xassəlidirlər.