WEBVTT

00:00:07.114 --> 00:00:09.163
Nicolas Steno hiếm khi được nghe đến

00:00:09.163 --> 00:00:11.436
bên ngoài lĩnh vực địa chất

00:00:11.436 --> 00:00:14.245
nhưng ai muốn hiểu về sự sống trên Trái Đất

00:00:14.245 --> 00:00:17.174
nên thấy Steno mở rộng và liên kết

00:00:17.174 --> 00:00:18.675
các khái niệm như thế nào

00:00:18.675 --> 00:00:21.758
Trái Đất, sự sống và sự hiểu biết

00:00:21.758 --> 00:00:25.226
Niels Stensen sinh ở Đan Mạch 1638,

00:00:25.226 --> 00:00:26.813
con trai của thợ kim hoàn,

00:00:26.813 --> 00:00:28.139
ông ta là một đứa trẻ yếu ớt

00:00:28.139 --> 00:00:30.642
bạn bè của ông chết do một dịch bệnh

00:00:30.642 --> 00:00:32.559
ông là nhà giải phẫu học

00:00:32.559 --> 00:00:33.726
mổ xác chết

00:00:33.726 --> 00:00:36.357
để nghiên cứu những bộ phận chung giữa các loài.

00:00:36.357 --> 00:00:38.249
Ông ta thấy một bộ truyền trong sọ động vật

00:00:38.249 --> 00:00:40.227
cung cấp nước bọt cho miệng

00:00:40.227 --> 00:00:41.728
Ông phản biện ý kiến của Descartes

00:00:41.728 --> 00:00:43.862
rằng chỉ người mới có tuyến yên

00:00:43.862 --> 00:00:46.113
chứng minh rằng đó không phải là chỗ của tâm hồn

00:00:46.113 --> 00:00:48.942
mà là sự bắt đầu của khoa học thần kinh

00:00:48.942 --> 00:00:51.949
Đặc biệt nhất bấy giờ là phương pháp của ông

00:00:51.949 --> 00:00:54.200
Steno không để các học thuyết cổ điển

00:00:54.200 --> 00:00:55.708
các thuyết của Aristote

00:00:55.708 --> 00:00:57.503
hay cách lập luận của Cartesian

00:00:57.503 --> 00:01:01.173
lấn át các bằng chứng thực nghiệm

00:01:01.173 --> 00:01:05.131
Tầm nhìn thông suốt của ông thông qua dự đoán và hợp lý hoá

00:01:05.131 --> 00:01:06.060
rất sâu sắc

00:01:06.060 --> 00:01:07.673
Steno quan sát đá gallstone tăng trưởng

00:01:07.673 --> 00:01:10.426
như thế nào từ thành phần ẩm ướt

00:01:10.426 --> 00:01:11.768
Chúng tuân theo quy luật định hình

00:01:11.768 --> 00:01:13.556
mà ông biết từ nghề kim hoàn

00:01:13.556 --> 00:01:15.155
quy luật có giá trị

00:01:15.155 --> 00:01:16.739
cho việc tìm hiểu chất rắn

00:01:16.739 --> 00:01:18.771
qua các sự liên kết của chúng

00:01:18.771 --> 00:01:20.310
Sau đó, Grand Duke thuộc Tuscany

00:01:20.310 --> 00:01:21.977
nhờ ông phẫu thuật một con cá mập

00:01:21.977 --> 00:01:23.890
Răng nó giống với lưỡi đá,

00:01:23.890 --> 00:01:26.393
loại đá lẻ ở trong loại đá khác

00:01:26.393 --> 00:01:28.979
tại Malta và vùng núi gần Florence

00:01:28.979 --> 00:01:31.203
Pliny the Elder, nhà tự nhiên người Roman

00:01:31.203 --> 00:01:33.530
cho rằng chúng từ bầu trời.

00:01:33.530 --> 00:01:34.703
Trong kỷ bóng tối,

00:01:34.703 --> 00:01:36.493
tương truyền rằng chúng là lưỡi rắn

00:01:36.493 --> 00:01:38.254
bị Thánh Phao-lô bến thành đá

00:01:38.254 --> 00:01:41.058
Steno thấy những lưỡi đá là răng cá mập

00:01:41.058 --> 00:01:42.393
và ngược lại

00:01:42.393 --> 00:01:45.003
có cùng dấu hiệu của cấu trúc phát triển

00:01:45.003 --> 00:01:47.757
Tìm ra các điểm giống nhau

00:01:47.757 --> 00:01:49.396
ông cho rằng những chiếc răng cổ

00:01:49.396 --> 00:01:50.877
là từ loài cá mập cổ

00:01:50.877 --> 00:01:53.679
trong vùng biển tạo thành đá quanh răng

00:01:53.679 --> 00:01:55.420
và đã trở thành núi

00:01:55.420 --> 00:01:58.637
Đá là một trong các lớp lắng đọng của biển

00:01:58.637 --> 00:02:00.280
nằm ngang

00:02:00.280 --> 00:02:01.390
trên lớp khác

00:02:01.390 --> 00:02:03.197
từ cổ nhất đền mới nhất

00:02:03.197 --> 00:02:04.679
Nếu các lớp bị phá vỡ

00:02:04.679 --> 00:02:05.199
nghiêng

00:02:05.199 --> 00:02:07.164
hay cắt bởi sữ đứt đoạn hay hẻm núi,

00:02:07.164 --> 00:02:09.487
hay sự thay đổi sau khi lớp hình thành.

00:02:09.487 --> 00:02:10.779
Nghe có vẻ đơn giản

00:02:10.779 --> 00:02:12.998
nhưng thời ấy là một cuộc cách mạng

00:02:12.998 --> 00:02:14.660
Ông mở đường cho địa tầng học

00:02:14.660 --> 00:02:17.113
và đặt nền móng cho địa chất học

00:02:17.744 --> 00:02:20.064
Qua tìm kiếm nguồn gốc răng cá mập

00:02:20.074 --> 00:02:24.631
từ 2 thời kỳ bằng quy luật tự nhiên

00:02:24.631 --> 00:02:26.628
kiểm soát hiện tại và quá khứ,

00:02:26.628 --> 00:02:30.134
Steno mở đầu cho Thuyết Đồng Nhất,

00:02:30.134 --> 00:02:33.091
cho rằng mọi vật hình thành bởi quá trình

00:02:33.091 --> 00:02:34.798
có thể quan sát được ở hiện tại

00:02:34.798 --> 00:02:36.754
Vào thế kỷ 18, 19

00:02:36.754 --> 00:02:39.255
nhà địa chất học Anh về thuyết đồng nhất

00:02:39.255 --> 00:02:41.468
là James Hutton và Charles Lyell,

00:02:41.468 --> 00:02:43.972
nghiên cứu tốc độ hiện thời rất chậm

00:02:43.972 --> 00:02:46.014
của sự xói mòn và trầm tích

00:02:46.014 --> 00:02:48.190
và nhận thấy Trái Đất cổ xưa hơn

00:02:48.190 --> 00:02:51.308
dự đoán của Kinh Thánh, 6000 năm

00:02:51.308 --> 00:02:53.316
Chu trình của đá,

00:02:53.316 --> 00:02:55.056
kết hợp với kiến tạo đĩa

00:02:55.056 --> 00:02:56.436
ở giữa thế kỷ 20

00:02:56.436 --> 00:02:58.907
cho ra thuyết nóng chảy vỏ, động đất

00:02:58.907 --> 00:03:01.483
và bao vây của trái đất

00:03:01.483 --> 00:03:05.556
từ đá gallstone đến hành tinh 4,5 tỉ năm

00:03:05.556 --> 00:03:06.907
Giờ hãy nghĩ rộng hơn

00:03:06.907 --> 00:03:08.022
liên hệ với sinh học

00:03:08.022 --> 00:03:10.160
bạn thấy răng cá mập ở một lớp

00:03:10.160 --> 00:03:11.539
và hoá thạch của một cá thể

00:03:11.539 --> 00:03:13.188
mà bạn chưa bao giờ thấy

00:03:13.188 --> 00:03:15.447
Hoá thạch càng sâu càng lâu năm, đúng không?

00:03:15.447 --> 00:03:16.502
Giờ bạn có chứng cứ

00:03:16.502 --> 00:03:19.707
về nguồn gốc và tuyệt chủng của các loài

00:03:19.707 --> 00:03:21.171
Liên hệ với thuyết đồng nhất

00:03:21.171 --> 00:03:23.350
Có thể quá trình vẫn hoạt động ngày nay

00:03:23.350 --> 00:03:26.844
dẫn đến thay đổi về đá lẫn môi trường

00:03:26.844 --> 00:03:28.982
Nó có thể giải thích sự tương đồng và khác biệt

00:03:28.982 --> 00:03:30.421
giữa các loài

00:03:30.421 --> 00:03:32.621
được tìm thấy bởi nhà giải phẫu như Steno

00:03:32.621 --> 00:03:33.729
Có rất nhiều điều để suy ngẫm

00:03:33.729 --> 00:03:36.269
nhưng Charles Darwin có thời gian

00:03:36.269 --> 00:03:37.902
trong chuyến đi tới Galapagos

00:03:37.902 --> 00:03:40.467
đọc bài viết của người bạn Charles Lyell

00:03:40.467 --> 00:03:42.323
"Học thuyết địa chất"

00:03:42.323 --> 00:03:44.496
có sự góp công của Steno.

00:03:44.496 --> 00:03:46.530
Đôi khi khối việc chất lên vai

00:03:46.530 --> 00:03:48.529
con người nhỏ bé, tò mò

00:03:48.529 --> 00:03:50.882
Nicolas Steno góp phần vào thuyết tiến hoá

00:03:50.882 --> 00:03:52.431
mở đường cho địa chất học

00:03:52.431 --> 00:03:55.041
và chứng minh quan sát thực tiễn

00:03:55.041 --> 00:03:56.890
có thể vượt mọi rào cản

00:03:56.890 --> 00:03:58.936
tới một tầm nhìn sâu rộng hơn

00:03:58.936 --> 00:04:00.752
kết quả tốt nhất của ông

00:04:00.752 --> 00:04:01.882
có lẽ là câu châm ngôn

00:04:01.882 --> 00:04:03.189
định dạng sự tìm kiếm chân lý

00:04:03.189 --> 00:04:05.719
nằm ngoài sự hiểu biết và cảm nhận của ta

00:04:05.719 --> 00:04:07.284
về cái đẹp

00:04:07.284 --> 00:04:09.476
của những điều chưa biết

00:04:09.476 --> 00:04:11.443
cái đẹp là những điều ta thấy

00:04:11.443 --> 00:04:13.694
đẹp hơn là những điều ta biết

00:04:13.694 --> 00:04:17.274
đẹp nhất là những điều ta không...